Citani Ivyo Njuŵi Yinu Yikumuphalirani

“Ku ŵatuŵa vinthu vyose ni vituŵa: kweni kwa awo mbakukazuzgika na ŵambura cipulikano palive kanthu ako nkhatuŵa.”—TITO 1:15.

1. Kasi Paulosi wakasangika wuli ku mipingo ya ku Krete?

PAMANYUMA pa kumalizga maulendo ghake ghatatu ghaumishonare, mpositole Paulosi wakakakika na kutumizgika ku Roma, uko wakakhala mu jere kwa vilimika viŵiri. Kasi wakacitaci pamanyuma pa kufumiskika mu jere? Pa nyengo yinyake, wakaluta na Tito ku cirwa ca Krete, ndipo pamanyuma wakamulembera kalata kuti: “Ndico cifukwa nkhakusida mu Krete, kuti unozgenge ivyo vikakhalapo vyambura kunozgeka, ndipo kuti wimike ŵalara.” (Tito 1:5) Tito wakeneranga kucita mulimo uwu na ŵanthu awo ŵakaŵa na njuŵi zakupambanapambana.

2. Ni suzgo wuli ilo Tito wakeneranga kulimazga ku cirwa ca Krete?

² Paulosi wakaphalira Tito ivyo vikukhumbikwa kwa ŵanthu awo ŵangaŵa ŵalara mu mpingo, ndipo pamanyuma wakayowoya za ‘ŵanthu ŵanandi awo ŵakaŵa ŵamtafu, ŵakuŵereŵeta bweka na kupusika.’ Ŵanthu aŵa ŵakaŵa “ŵakupankhula mbumba zizirima, pakusambizga visambizgo vyambura kwenera.” Tito wakeneranga ‘kuŵacenya.’ (Tito 1:10-14; 1 Timote 4:7) Paulosi wakati mitima yawo na njuŵi zawo vikaŵa ‘vyakukazuzgika,’ nga ni umo laya lakutowa likuthimbililira para panthonyera mafira gha matoci. (Tito 1:15) Ŵanyake mwa ŵanthu aŵa ŵakwenera kuti ŵakaŵa Ŵayuda, cifukwa ŵakakoseranga “ukotoli.” Nangauli mu mipingo ya mazuŵa ghano mulije ŵanthu awo ŵakukosera ukotoli, kweni tingasambira vinandi vyakukhwaskana na njuŵi ku ulongozgi uwo Paulosi wakapeleka kwa Tito.

Awo Ŵakaŵa na Njuŵi Yakukazuzgika

3. Ni vinthu wuli vyakukhwaskana na njuŵi ivyo Paulosi wakalembera Tito?

³ Wonani umo Paulosi wakayowoyera za njuŵi. Wakati: “Ku ŵatuŵa vinthu vyose ni vituŵa: kweni kwa awo mbakukazuzgika na ŵambura cipulikano palive kanthu ako nkhatuŵa; kweni mitima yawo na njuŵi zawo vili kukazuzgika. Ŵakuzomera kuti ŵakumanya Ciuta, kweni ŵakumukana na milimo yawo.” Nchakuwonekerathu kuti ŵanji mwa ŵanthu aŵa ŵakeneranga kusintha mwakuti “ŵakhome mu cipulikano.” (Tito 1:13, 15, 16) Ŵakatondekanga kupambaniska pakati pa ico nchituŵa na ico nchakukazuzgika, ndipo ici cikakhwaskanga njuŵi zawo.

4, 5. Ni maghanoghano wuli ghaheni agho ŵanji mu mipingo ya ku Krete ŵakaŵa nagho, ndipo ŵakawonanga wuli vinthu?

⁴ Pakaŵa kuti pajumpha vilimika vyakujumpha khumi kufuma apo wupu wakulongozga ukadumura kuti ukotoli ukaŵa wakukhumbikwaso yayi kuti munthu waŵe Mkhristu waunenesko, ndipo mipingo yose yikaphalirika za ici. (Milimo 15:1, 2, 19-29) Ndipouli, ŵanyake ku Krete ‘ŵakakoseranga ukotoli.’ Ŵanji ŵakasuskirathu pakweru wupu wakulongozga mwa ‘kusambizga visambizgo vyambura kwenera.’ (Tito 1:10, 11) Cifukwa ca kuŵa na maghanoghano ghakubendera, ŵakwenera kuti ŵakakoseranga nipera malango ghakukhwaskana na vyakurya ndiposo mitheto yinyake. Ŵakweneraso kuti ŵakasazgirangako ivyo malango agho Ciuta wakapeleka kwizira mwa Mozesi ghakayowoyanga, nga umo ŵakacitiranga Ŵayuda ŵanyake mu nyengo ya Yesu. Kweniso ŵakasambizganga vidokoni vya Ŵayuda ndiposo malango gha ŵanthu.—Marko 7:2, 3, 5, 15; 1 Timote 4:3.

⁵ Kaghanaghaniro aka kakananga njuŵi yawo kuti yileke kugwira nchito makora. Paulosi wakalemba kuti: “Kwa awo mbakukazuzgika na ŵambura cipulikano palive kanthu ako nkhatuŵa.” Njuŵi yawo yikatimbanizgika comene mwakuti yikaŵa yakugomezgekaso yayi kuti yiŵalongozge makora pakucita ndiposo kusanda vinthu. Nakuti ŵakeruzganga Ŵakhristu ŵanyawo pa vinthu ivyo Mkhristu waliyose wakeneranga kusankha yekha. Mwakucita ntheura, Ŵakhristu ŵa ku Krete ŵakawonanga vinthu vinyake kuŵa vyakukazuzgika, uku ni viwemi waka. (Ŵaroma 14:17; Ŵakolose 2:16) Nangauli ŵakatenge ŵakumanya Ciuta, kweni milimo yawo yikaŵasuska.—Tito 1:16.

“Ku Ŵatuŵa Vinthu Vyose Ni Vituŵa”

6. Kasi ni mitundu yiŵiri wuli ya ŵanthu iyo Paulosi wakayowoya?

⁶ Kasi tingasanga candulo wuli ku ivyo Paulosi wakalembera Tito? Wonani mphambano iyo yili mu mazgu agha: “Ku ŵatuŵa vinthu vyose ni vituŵa: kweni kwa awo mbakukazuzgika na ŵambura cipulikano palive kanthu ako nkhatuŵa; kweni mitima yawo na njuŵi zawo vili kukazuzgika.” (Tito 1:15) Paulosi wakang’anamuranga kuti cinthu cilicose nchituŵa na cakuzomerezgeka ku Ŵakhristu awo mbatuŵa yayi. Tikuyowoya nthena cifukwa Paulosi wakaŵa kuti walemba kale mu kalata yinyake kuti awo ŵakucita uzaghali, kusopa vikozgo, ufwiti, na vinyake, “ŵati ŵaharenge Ufumu wa Ciuta cara.” (Ŵagalatiya 5:19-21) Mwantheura, tingayowoya kuti Paulosi wakang’anamuranga kuti pali mitundu yiŵiri ya ŵanthu, ŵanthu awo mbatuŵa mwauzimu ndiposo mwakuthupi, na ŵanji awo mbatuŵa yayi.

Njuŵi Zakupambana Zikusankha Mwakupambana

9. Usange “vinthu vyose ni vituŵa,” kasi njuŵi yili na nchito wuli?

⁹ Kweni kasi Paulosi wakang’anamurangaci apo wakati “ku ŵatuŵa vinthu vyose ni vituŵa”? Paulosi wakayowoyanga za Ŵakhristu awo njuŵi zawo zikaŵa zakukolerana na fundo za Ciuta izo zili mu Malemba. Ŵakhristu ŵanthena ŵakumanya kuti vinthu ivyo Baibolo likukana mwakudunjika yayi, munthu waliyose wangasankha mwakuyana na njuŵi yake. M’malo mwa kweruzga ŵanyawo, ŵakumanya kuti vinthu ivyo Ciuta wakukanizga yayi ni “vituŵa.” Ŵakulindizga yayi kuti waliyose waŵenge na maghanoghano ghakuyana ndendende na ghawo pa nkhani izo Baibolo likuyowoya mwakudunjika yayi. Tiyeni tiwone umo ivi vingacitikira.