‘Vingacitika Yayi!’​—Kasi Mazgu Agha Ghakung’anamuraci?

SITIMA ya Titanic iyo yikamba kwenda mu 1912, yikaŵa yapacanya comene kweniso yikuru panyengo iyo. Cifukwa cakuti yikapangika mwapadera, ŵanthu ŵakatenge “yingabira yayi.” Kweni ico cikacitika nchambura kuluwika. Paulendo wake wakwamba, yikaganda vimaji vyakukhoma ku North Atlantic ndipo yikabira pamoza na ŵanthu ŵakukwana 1,500. Sitima iyo ŵanthu ŵakatenge yingabira yayi, yikabira mu nyanja kwa maora ghacoko comene.

Mazgu ghakuti ‘vingacitika yayi’ ghangang’anamura vinandi. Tingayowoya kuti cinthu cinyake cingacitika yayi usange tilije nkhongono zakucitira cinthu ico panji kucizizipizga. Vinthu vinandi ivyo ŵasayansi ŵakupanga sono, kale vikawonekanga kuŵa vyambura macitiko cifukwa vikaŵa vyakuti munthu wangavicita yayi panyengo iyo nanga nkhuvighanaghanako. Vilimika 50 kumasinda, cikaŵa cambura macitiko kuti munthu walute ku mwezi, kutumizga ndege ku pulaneti lakucemeka Mars, uku uyo wakwendeska wali pano pasi. Cikaŵaso cakusuzga kumanya umo thupi la munthu liliri, kweniso kuwona vinthu ivyo vikucitika pa caru cose. Fundo iyi yikalongosoreka makora na pulezidenti wakale ku U.S Ronald Reagan apo wakayowoyanga za umo sayansi yalutira panthazi. Iyo wakati: “Vinthu ivyo kale tikawonanga kuti vingacitika yayi, vyamba kucitika na imwe ŵasayansi.”

Pakuwona umo sayansi yalutira panthazi, Purofesa John Brobeck wakati: “Sono ŵasayansi ŵakutondeka kuyowoya mwakusimikizga kuti cinthu cinyake nchambura macitiko. Ŵangayowoya waka kuti cikumanyikwa makora yayi. Kweni ŵangayowoya kuti cinthu cinyake cingacitika yayi mwakuyana na ivyo tikumanya pasono.” Purofesa uyu wakatiso usange ise tikuwona kuti cinthu cinyake nchambura macitiko, “ndikuti tikukhumbikwira nkhongono yinyake iyo njambura kumanyikwa kwa ise. Malemba ghakuti nkhongono iyi nja Ciuta.”

Vinthu Vyose ni Vyamacitiko kwa Ciuta

Kale comene pambere Brobeck wandasange fundo iyi, Yesu uyo wakuyowoyeka kuti ni munthu mukuru kuluska wose awo ŵali kuŵako, wakati: “Vinthu ivyo ni vyambura macitiko ku ŵanthu ni vyamacitiko kwa Ciuta.” (Luka 18:27) Mzimu utuŵa wa Ciuta ngwankhongono comene mu cilengiwa cose. Ngwakuti ungapimika mu nthowa ya sayansi yayi. Mzimu utuŵa ungatovwira kuti ticite vinthu ivyo ise tikuwona kuti tingavifiska yayi.

Kanandi taŵanthu tikusangana na masuzgo agho tikuwona kuti tingaghazizipizga yayi. Mwaciyelezgero, para wakutemweka withu wafwa, tikusuzgika comene maghanoghano. Tingawona kuti palije ico tingacita cifukwa suzgo ili ndikuru comene. Tikujiwona kuti tilije movwiri ndipo tikusoŵa cakucita. Kasi tingacita wuli?

Baibolo likuti uyo wali na cipulikano mwa Wankhongonozose ndipo wakulomba mzimu utuŵa uku wakucita ivyo wangafiska kuti wamukondweske, wangazizipizga suzgo ilo waliwonanga kuŵa likuru comene. Wonani mazgu ghakukhozga agho Yesu wakayowoya. Wakati: “Nadi pano nkhumuphalirani kuti yose uyo wakuphalira lupiri ulu kuti, ‘Nyamuka na kuponyeka mu nyanja,’ ndipo wakukayika cara mu mtima wake kweni wali na cipulikano kuti ico wakuyowoya cicitikenge waŵenge naco ntheura.” (Mariko 11:23) Palije suzgo ilo tingatondeka kuzizipizga usange tazomerezga Mazgu gha Ciuta kweniso mzimu wake kuti utilongozge.

Mwaciyelezgero, wonani ivyo vikacitikira mwanalume munyake uyo wakakhala mu nthengwa vilimika 38 ndipo pamasinda muwoli wake wakafwa na nthenda ya kansa. Wakasuzgika comene maghanoghano. Wakaghanaghananga kuti nchambura macitiko kuzizipizga suzgo ili. Nyengo zinyake wakakhumbanga waka kufwa m’malo mwa kukhala yekha. Iyo wakati wakajiwonanga nga wakwenda mu cinkhwawu ca mdima wa nyifwa. Munthu uyu wakazizipizga suzgo ilo wakaghanaghananga kuti ndikuru comene cifukwa wakalombanga kwa Yehova kufumira pasi pa mtima, kuŵazga Baibolo zuŵa lililose, na kulongozgeka na mzimu wa Ciuta.

Mbumba yinyake ku Solomon Island yikaŵa na masuzgo ghakuru mu nthengwa yawo. Mfumu wakaŵa wankhaza ndipo wakaŵa na nkharo zinandi ziheni. Mwanakazi wakawonanga kuti cikaŵa cakusuzga kulutilira na umoyo ndipo wakakhumbanga kujikoma. Pamasinda, mfumu wake wakamba kusambira Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova. Ivyo wakasambira vikamovwira kuti waleke nkharo zake ziheni na nkhaza. Muwoli wake wakazizwa comene pakuwona umo mfumu wake wakasinthira ivyo iyo wakaghanaghanangako yayi.

Munthu munyake wakati ‘nkhazerezeka’ cifukwa ca munkhwala wakuzweteska wongo kweniso nkharo ziheni. Iyo wakati “ŵanthu ŵakanicindikanga yayi.” Ntheura wakalomba kwa Ciuta kufumira pasi pa mtima kuti: “Fumu, nkhumanya kuti muliko, naŵeya novwirani.” Pamasinda pakuti walomba wakamba kusambira Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova ndipo wakasintha nkharo yake. Iyo wakuti: “Kanandi nkhujipa mulandu ndipo nkhujiwona kuŵa wambura kwenelera. Nyengo zinyake nkhusuzgika comene maghanoghano. Kweni Mazgu gha Ciuta ghanovwira kulimbana na maghanoghano ghaheni agha. Nyengo zinyake usiku para tulo twanimalira, nkhazunuranga mwakukwezga malemba gha mu nkhani izo nkhasambiranga. Ici cikanovwira kutozga maghanoghano ghane.” Sono ngwakukondwa ndipo wali kutora. Iyo na muwoli wake ŵakufwilirapo kovwira ŵanthu kuti ŵamanye kuti mazgu gha Ciuta ngankhongono. Apo mwanalume uyu wakasuzgikanga, wakwenera kuti wakawonanga kuti nchambura macitiko kuŵa na umoyo uwemi uwo wali nawo sono.

Viyelezgero ivi vikulongora kuti mazgu gha Ciuta ghali na nkhongono comene ndipo mzimu utuŵa ukutovwira kufiska vinthu ivyo patekha ni vyambura macitiko. Kweni mungayowoya kuti “munthu wakukhumbikwira kuŵa na cipulikano” kuti ivi vicitike. Uwu mbunenesko. Nakuti Baibolo likuti: “Kwambura cipulikano nchambura macitiko kumukondweska [Ciuta].” (Ŵahebere 11:⁠6) Tiyelezgere kuti mubwezi winu, kwali ni bwana wa ku banki panji munthu munyake wamazaza wamuphalirani kuti: “Kudandawura yayi. Para ukukhumba cilicose wizenge waka kwa ine.” Nchakuwonekerathu kuti mungakhozgeka na layizgo lanthena. Kweni cacitima nchakuti kanandi ŵanthu ŵakutondeka kufiska ivyo ŵalayizga. Nyengo zinyake mubwezi winu wangasangana na suzgo, ndipo cingamuŵira cakusuzga kuti wafiske ivyo wakalayizga. Para mubwezi winu wafwa ndikuti viwemi vyose ivyo wakamulayizgani vyamalira penepapa. Mwakupambana na mubwezi uyu, palije ico cingamutondeska Ciuta kufiska malayizgo ghake. Baibolo likutisimikizgira kuti: “Kulije ico nchambura macitiko na Ciuta.”​—Luka 1:37, Phangano liphya.

“Kasi Ukugomezga Ici?”

Mu Baibolo muli vyakucitika vinandi ivyo vikulongora kuti mazgu ghapacanya agha ngaunenesko. Wonani viyelezgero vyakulondezgapo ivi.

Sara mwanakazi wa vilimika 90 wakaseka apo wakaphalirika kuti wazamubaba mwana mwanalume. Kweni pakuti mtundu wa Israyeli ukaŵako nadi mbukaboni wakuti ndimo vikaŵira. Yona cisomba cikamumira, ndipo wakakhala munthumbo ya cisomba ici mazuŵa ghatatu, ndipo pamasinda wakalemba nkhani yake. Luka uyo wakaŵa dokotala, wakapambaniskanga pakati pa munthu uyo wazemphuka na uyo wafwa, ntheura, wakalemba za Yutiko uyo wakafwa wati wawa kufuma pa nyumba yapacanya, kweni wakawuskikaso. Ivi ni vyakucitika vyanadi. Para tingazisanda makora nkhani izi tiwonenge kuti ni zaunenesko.​—Genesis 18:10-14; 21:1, 2; Yona 1:17; 2:1, 10; Milimo 20:9-12

Yesu wakaphalira Marita mazgu ghakuti: “Waliyose uyo ngwamoyo ndipo wakupulikana mwa ine wafwenge cara napacoko.” Pamasinda pakuti Yesu wayowoya mazgu agha agho ghakawonekanga nga ghangafiskika yayi, wakafumba fumbo lakuzirwa lakuti: “Kasi ukugomezga ici?” Fumbo ili licali lakuzirwa mpaka sono.​—Yohane 11:26.

Kasi Nchamacitiko Kukhala Kwamuyirayira pa Caru Capasi?

Ŵasayansi ŵakati ŵasanda za utali wa umoyo wa munthu, ŵakati: “Nyengo yakuti tizakakhale na umoyo utaliko panji wamuyirayira yikwenera kuti yili pafupi.” Buku linyake likulongosora kuti, munthu wakucekura cifukwa cakuti thupi layoyoka yayi, kweni mu thupi mukucitika cinthu cinyake cambura kumanyikwa makora ico cikupangiska kuti munthu wacekure.a Buku ili likuti: “Munthu wakwenera kuti wakucekura para vinthu vinyake ivyo vikovwira kuti thupi lilutilire kuŵa lankhongono vyaleka kugwira nchito.​—The New Encyclopædia Britannica.

Peneapo tikukondwa na nkhani iyi, Baibolo likupeleka vifukwa vyakukhorweska pa nkhani ya umoyo wamuyirayira kuluska ivyo ŵanthu panji ŵasayansi ŵangayowoya. Mlengi withu Yehova Ciuta, uyo nchisimi ca umoyo wakulayizga kuti wavivyenge “nyifwa pakuyitonda kwamuyirayira.” (Salmo 36:9; Yesaya 25:8) Kasi mukugomezga ici? Layizgo ili ndakufuma kwa Yehova ndipo wangateta cara.​—Tito 1:2

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji  27]

“Vinthu ivyo kale vikawonekanga kuti vingacitika yayi, mazuŵa ghano vikucitika.”​—RONALD REAGAN

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji  28]

Kasi mukucimbilira kwa njani para mwakumana na masuzgo?

[Kulongosora Cithuzithuzi pa peji 27]

NASA photo