Jivikilirani Kuti Muleke Kupusikika

DON QUIXOTE ni munthu wakumanyikwa comene uyo wali mu nkhani yakwata waka iyo yikalembeka na mulembi wa ku Spain, zina lake Miguel de Cervantes uyo wakaŵako mu vilimika vya m’ma 1700, mu buku ilo likucemeka kuti Don Quixote. Mu buku ili, Don Quixote wakughanaghana nkhani zakukhwaskana na vinkhara vyankhongono ivyo vili na vilwero vyose ndipo vikuponoska ŵasungwana awo ŵali mu suzgo. Mukuluta kwa nyengo, nayo wakwamba kujiwona nga nchinkhara. Mu cigaŵa cinyake cakumanyikwa comene mu buku ili, wakuphwanya makina ghakwendera mphepo, kughanaghana kuti ni vilwani vyakofya. Wali na cigomezgo cose kuti wakuteŵetera Ciuta apo wakuparanya ivyo mweneco wakughanaghana kuti ni vilwani vyakofya, ndipo pamanyuma soni zikumukora comene.

Nkhani yakuyowoya za Don Quixote njakwata waka, kweni kupusikika nchinthu camaseŵera yayi. Mwaciyelezgero, ghanaghanirani za muloŵevu uyo wakujipusika kuti wangamwa umo wakhumbira, kweni paumaliro wakunanga umoyo wake ndipo mbumba yake yikusuzgika. Panji ghanaghanirani za munthu uyo wakopa kututuŵa ndipo wakughanaghana kuti thupi lake lili kale na cakurya cakukwana mwakuti wakujinora cakurya mpaka wakufwa.

Kasi waliyose wa ise wangapusikika? Nchacitima kuti zgoro ndakuti enya. Unenesko ngwakuti, waliyose wa ise wangapusikika. Ici cikung’anamura kuti tingapusikikaso na visambizgo vya cisopa ivyo tikugomezga, ndipo vingatipwetekeska. Cifukwa wuli vili nthena? Kasi tingajivikilira wuli kuti tileke kupusikika?

Kofya kwa Kupusikika

Dikishonare linyake likuti lizgu lakuti kupusika likung’anamura “kupangiska munthu kuti wagomezge cinthu cautesi kuti nchaunenesko panji cinthu cambura kuzirwa kuti nchakuzirwa.” Likung’anamuraso “kuphalira munthu fundo panji cigomezgo cautesi ivyo vingamupangiska kuti waŵe muburu, wakutimbanizgika, panji kuti waleke kumanya ico ndico.” Ng’anamuro likuru la lizgu ili, ilo likuyanako na mazgu ghanyake nga ni “kupuluska” na “kumata phura kumaso” nkhupangiska munthu kuti wasoŵe kwambura kumanya. Nchakuwonekerathu kuti munthu uyo wakumanya yayi kuti ni “muburu, kuti ŵamutimbanizga, panji uyo wakuleka kumanya fundo yeneco” cifukwa ca kuphalirika mautesi, wali paheni comene.

Cacitima comene nchakuti kanandi munthu uyo wapusikika panji kupuluskika wakutemwa kukosera ico wakugomezga nanga pangaŵa ukaboni wankhongono wakuti nchautesi. Mutepanji cigomezgo ici cili kumunjira comene mwakuti wakukhumba yayi kupulika maukaboni ghakulongora kuti nchautesi.

Kasi Nase Tapusikika?

Mungafumba kuti: ‘Kasi tikusazgirako waka yayi para tikuti tose tingapusikika na visambizgo vya cisopa ivyo tikugomezga?’ Yayi. Cifukwa nchakuti Satana Dyabulosi, uyo Yesu wakati ni “wiske wa utesi” wakukhumba kupusika na kupuluska waliyose wa ise. (Yohane 8:44) Mu Baibolo, Satana wakuyowoyekaso kuti ni “ciuta wa mgonezi uno.” Iyo “wabulumutizga maghanoghano” gha ŵanthu ŵanandi kwamba kale. (2 Ŵakorinte 4:4) Nanga ni sono nthena, “wakupuluska caru cose.”—Uvumbuzi 12:9.

Satana wakamba kupusika ŵanthu ŵati ŵalengeka waka. Mwaciyelezgero, wakapusika Eva kuti wambe kugomezga kuti wakwenera yayi kwendera malango gha Mlengi wake ndiposo kuti ‘waŵenge nga ni Ciuta, kumanya uwemi na uheni,’ kung’anamura kuti wangajisankhira yekha ico nchiwemi na ciheni. (Genesis 3:1-5) Uwu ukaŵa utesi ukuru wakwamba, cifukwa nangauli ŵanthu ŵakalengeka na wanangwa wa kusankha ico ŵangacita, kweni ŵakalengeka kuti ŵajisankhirenge ŵekha yayi ciwemi na ciheni. Ciuta yekha, uyo ni Mlengi ndiposo Fumu Yikuru, ndiyo wali na wenelero na mazaza gha kutiphalira ciwemi na ciheni. (Yeremiya 10:23; Uvumbuzi 4:11) Nkhupusikika kukuru kughanaghana kuti wanangwa wa kusankha pakati pa ciwemi na ciheni ukung’anamura kujimanyira tekha ico nchiwemi na ciheni. Nchacitima kuti taŵanthu ŵambura kufikapo tikukaŵa yayi kupusikika.

Kasi Namwe Vingamucitikirani?

Visambizgo vya cisopa ivyo mukugomezga vingaŵa kuti vikamba kusambizgika kale comene, panji vikafuma ku ŵasekuru ŵithu. Kweni ici cikung’anamura kuti ni vyaunenesko yayi. Cifukwa wuli? Baibolo likulongora kuti ŵapositole ŵa Khristu ŵakati ŵafwa waka, mu mpingo Wacikhristu mukawuka ŵanalume ŵatesi awo ŵakamba kusambizga “vinthu vyakunyongoloka kuti ŵaguzire ŵasambiri kwa iwoŵene.” (Milimo 20:29, 30) Ŵanalume aŵa ŵakaŵa ŵaluso pa kupusika ŵanthu na “fundo zakukopa” ndiposo “upusikizgi wawaka, kwakuyana na maluso gha ŵanthu.”—Ŵakolose 2:4, 8.

Kasi vinthu mazuŵa ghano vikupambana na kale? Viŵi yayi, cifukwa mpositole Paulosi wakacenjezga kuti vinthu vizamuhenipa comene mu “mazuŵa ghaumaliro,” agho tilimo sono. Iyo wakalemba kuti: “Ŵanthu ŵaheni na ŵakupusika ŵalutilirenge kuhenipa, kupuluska na kupuluskika [panji “kupusika ŵanyawo na kujipusika iwo ŵeneco,” Phangano Liphya].”—2 Timote 3:1, 13.

Ipo nchamahara kupulikira cenjezgo ilo mpositole Paulosi wakapeleka, lakuti: “Uyo wakughanaghana kuti wakwima wacenjere kuti waleke kuwa.” (1 Ŵakorinte 10:12) Apa Paulosi wakayowoyanga za kwimilira panthazi pa Ciuta. Nakuti kughanaghana kuti Satana wangamupusikani yayi ndiko nkhujipusika kukuru comene. Nakuti palijirethu uyo wangaleka kukhwaskika na “mauryarya” gha Satana. (Ŵaefeso 6:11) Ndico cifukwa cake mpositole uyu wakafipira mtima Ŵakhristu ŵanyake kuti “umo njoka yikapusikira Eva na ucenjezi wake, maghanoghano [ghawo] ghanganangika kufumako ku unenesko wose na utuŵa ivyo vikwenelera Khristu.”—1 Ŵakorinte 11:3.

Kasi Mungajivikilira Wuli Kuti Muleke Kupusikika?

Kasi mungajivikilira wuli kuti Satana waleke kumupusikani? Kasi mungasimikizga wuli kuti ‘mukusopa [Ciuta] mu mzimu na unenesko’? (Yohane 4:24) Gwiliskirani nchito ivyo Ciuta wali kumupani. Cakwamba, wali kumupani “mahara” kuti mupambaniskenge pakati pa unenesko na utesi. (1 Yohane 5:20) Kweniso watovwira kuti timanyenge njomba za Satana. (2 Ŵakorinte 2:11) Nakuti, Ciuta watipa cilicose ico tikukhumbikwira kuti tilimbane na Satana para wakukhumba kutipuluska.—Zintharika 3:1-6; Ŵaefeso 6:10-18.

Cakuzirwa comene nchakuti Ciuta wamupani cinthu ico cingamovwirani kuti mujivikilire. Kasi nchinthu wuli? Ni ico mpositole Paulosi wakaphalira mubwezi wake Timote kuti wacigomezgenge kuti waŵe na cipulikano cakukhora. Pamanyuma pa kucenjezga za “ŵanthu ŵaheni na ŵakupusika,” mpositole Paulosi wakaphalira Timote kuti waŵakane mwa kujintha vigomezgo vyake vyose pa “malemba ghatuŵa,” kung’anamura Baibolo, ilo ni Mazgu ghatuŵa gha Ciuta.—2 Timote 3:15.

Ŵanji ŵangayowoya kuti waliyose uyo wakugomezga mwa Ciuta ndiposo kuti Baibolo ni buku lake ngwakupuluskika. Kweni unenesko ngwakuti awo ŵapuluskika ni awo ŵakukanira dala maukaboni ghose ghakulongora kuti Mlengi waliko ndiposo kuti Baibolo ni Mazgu ghakufuma nadi kwa Ciuta.a—Ŵaroma 1:18-25; 2 Timote 3:16, 17; 2 Petrosi 1:19-21.

M’malo mwa kupusikika na ivyo ŵanthu “ŵakupusikizgira kuti ndiko ‘kumanya,’” gwiliskirani nchito Mazgu gha Ciuta kuti mumanye unenesko. (1 Timote 6:20, 21) Muŵe nga mbanalume na ŵanakazi ŵamaghanoghano ghawemi awo mpositole Paulosi wakaŵapharazgira ku Bereya. “Ŵakapokera mazgu na kunweka kukuru.” Ŵakagomezga waka yayi ivyo mpositole Paulosi wakaŵasambizga kweni paŵekha ‘ŵakasandanga Malemba mwakupwelelera zuŵa na zuŵa kuwona usange vinthu ivi ndimo vikaŵira.’—Milimo 17:11.

Namwe mungopanga yayi kusanda kuti mumanye usange vigomezgo vinu ni vyaunenesko. Nakuti Baibolo likumuciskani kuti “musande vinthu vyose” pambere mundavigomezge kuti ni vyaunenesko. (1 Ŵatesalonika 5:21) Kuumaliro wa nyengo ya ŵapositole, mpositole Yohane wakaciska Ŵakhristu kuti: “Ŵakutemweka, mungagomezganga cara mazgu ghalighose ghakuyowoyeka mwa mzimu, kweni pimani mazgu ghakuyowoyeka mwa mzimu kuti muwone usange ngakufuma kwa Ciuta.” (1 Yohane 4:1) Enya, nangauli cisambizgo cinyake ca cisopa cikuwoneka kuti ‘nchakuyowoyeka mwa mzimu’ panji cakufuma kwa Ciuta, kweni nchamahara kusanda Malemba kuti musimikizge dankha pambere mundambe kucigomezga.—Yohane 8:31, 32.

Londezgani Ivyo Mukusambira

Kweni paliso cinthu cinyake ico nchakukhumbikwa. Msambiri Yakobe wakalemba kuti: “Muŵenge ŵakucita mazgu, ŵakupulika waka cara, na kujipusika na fundo zautesi.” (Yakobe 1:22) Kumanya waka ivyo Baibolo likusambizga nkhwakukwana yayi. Mukwenera kuligwiliskira nchito. Mwawuli? Mwa kucita ivyo Ciuta wakumuphalira kuti mucitenge na kuleka kucita ivyo wakukanizga.

Mwaciyelezgero, wonani umo nkharo ya ŵanthu yanangikira pa caru. Asi ici cikumuphalirani umo Satana wapusikira ŵanthu kuti ŵaghanaghanenge kuti ŵaŵenge na suzgo yiliyose yayi nanga ŵangazerezga malango gha Ciuta ghakukhwaskana na umo tikwenera kukhalira? Ndico cifukwa cake mpositole Paulosi wakaphalira Ŵakhristu ulongozgi wambura kubisa, wakuti: “Mungapuluskikanga cara: Ciuta wakupusikika cara. Cifukwa ico munthu wakuseŵa, cenecico ndico wazamuvuna.”—Ŵagalatiya 6:7.

Lekani kuŵa nga ni “mwanalume wakupusa” uyo Yesu wakati “wakupulika” mazgu ghake na “kuleka kughacita.” Nga ni Don Quixote uyo wali mu nkhani iyo Cervantes wakata, uyo wakapusikika na maghanoghano ghake, munthu uyu nayo wakapusikika cifukwa wakaghanaghananga kuti wangazenga nyumba yakukhora ndiposo yankhongono pa mcenga. M’malo mwake, muŵe nga ni mwanalume uyo “wakazenga nyumba yake pa jalawe.” Yesu wakati uyu ni mwanalume “wakucenjera” cifukwa wakupulika mazgu ghake na “kughacita.”—Mateyu 7:24-27.

[Mazgu ghamusi]

[Bokosi/Cithuzithuzi pa peji 30, 31]

Kasi Mukuwona Vinthu nga Umo Viliri Nadi?

Mu 1930, Oscar Reutersvärd, uyo wakaŵa wakudinda vithuzithuzi wa ku Sweden, wakadinda na kusindikizga vithuzithuzi ivyo munthu wangamanya yayi kuti ŵadinda vici. Cimoza mwa vithuzithuzi vyasono ni ico cili kumazere uku. Para munthu waviwona mwawuliwuli waka nthe, wangaghanaghana kuti ico wakuwona nchenecico. Kweni para waviwoneseska, wangawona kuti pali njomba yinyake iyo wakudinda wacita kuti watimbanizge panji kupusika uyo wakuviwona.

Padera pa vithuzithuzi ivi, paliso vinthu vinyake ivyo vikuŵa vyakupambana na umo viliri nadi. Vilimika vikwi viŵiri ivyo vyajumpha, Baibolo likacenjezga kuti: “Cenjerani kuti paŵavye munthu wamukorani nga ni nyama, kwizira mu vinjeru vya caru na upusikizgi wawaka, kwakuyana na maluso gha ŵanthu, kwakuyana na vinthu vyakwambilira vya caru, kuti kwakuyana na Khristu cara.”—Ŵakolose 2:8.

Ico cikupangiska cenjezgo ili kuŵa lankhongono nchakuti uyo wakalemba nayo wakapusikikapo. Wakaŵa munthu wakuti wangapusikika bweka yayi cifukwa wakasambizgika na msambizgi wakumanyikwa comene mu nyengo yira kweniso wakaŵa na maudindo ghakuru.—Milimo 22:3.

Munthu uyu wakaŵa Saulosi wa ku Taraso, ndipo wakakura na cigomezgo cakuti waliyose uyo wali na vigomezgo vyakupambana na vya cisopa cake wakwenera kukomeka. Pakuti wakapika mazaza na ŵalongozgi ŵa cisopa ca Ciyuda, wakawonanga kuti Ciuta wamupa mulimo wa kukhawuliska waliyose uyo wakukana kuleka Cikhristu. Wakafika na pa kuzomerezga kuti munthu wakukwake uyo ŵakamupusikizgira kuti watuka Ciuta wakomeke.—Milimo 22:4, 5, 20.

Nyengo yikati yajumphapo, Saulosi wakawovwirika kuti wapambaniskenge pakati pa ciwemi na ciheni, pakati pa ivyo Ciuta wakuzomerezga na ivyo wakukana. Saulosi wakati wamanya kuti wakapulukanga, wakasintha nkharo yake ndipo wakamba kumanyikwa na zina lakuti Paulosi, mpositole wa Yesu Khristu. Pakuti sono wakapusikikangaso yayi, Paulosi wakasanga nthowa yakusopera Ciuta mwaunenesko.—Milimo 22:6-16; Ŵaroma 1:1.

Nga ni Paulosi, ŵanthu ŵanandi ŵamitima yiwemi ŵakapusikikapo na visambizgo ivyo vingayana na vithuzithuzi vyakudindika mwanjomba, vigomezgo ivyo vikuwoneka nga ni vyaunenesko kweni ni vyakufuma mu Mazgu gha Ciuta yayi. (Zintharika 14:12; Ŵaroma 10:2, 3) Ndipo ŵakawovwirika kuti ŵambe kuwona utesi wa vigomezgo vya cisopa cawo ndiposo vipambi vyake. (Mateyu 7:15-20) Ŵakati ŵamanya makora ivyo Baibolo likusambizga, ŵakasintha vigomezgo vyawo na umoyo wawo kuti Ciuta waŵatemwe.

Kasi namwe mungatemwa kusanda vigomezgo vinu mwakugwiliskira nchito Mazgu gha Ciuta, Baibolo, nga umo mpositole Paulosi wakacitira? Ŵakaboni ŵa Yehova ŵangatemwa kumovwirani.

[Kulongosora Cithuzithuzi pa peji 29]

Cithuzithuzi cakujambulika na Doré