Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
DISEMBALA 3-9
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MILIMO 9-11
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Mil 10:6
Simoni wakunyuka vikumba: Munthu wakunyuka vikumba nyengo zose wakakoranga vikumba chifukwa ndiyo yikaŵanga ntchito yake. Wakaŵanga na tumunkhwala uto tukawovwiranga kuti wawuskeko weya kweniso mafuta agho ghakhalira ku vikumba. Para wawuskako weya na mafuta ku vikumba, wakathirangako tumankhwala tunyake twakufuma ku makuni kuti ŵapange ivyo ŵakukhumba. Pakunyuka vikumba pakaŵanga sungu liheni ilo pakakhumbikwiranga kuti paŵenge maji ghanandi. Panji lekani Simoni wakakhalanga mumphepete mwa nyanja kutali na msumba wa Yopa. Kuyana na Dango ilo Chiuta wakapeleka kwizira mwa Mozesi, munthu uyo wakhwaska chinyama chakufwa wakaŵanga wakufipirwa. (Le 5:2; 11:39) Ntheura Ŵayuda ŵanandi ŵakayuyuranga ŵanthu awo ŵakunyuka vikumba, ndipo ŵakakhumbanga yayi kukhala nawo. Mu buku la Malango gha Ŵayuda ŵakalemba kuti munthu uyo wakayoranga mavi ya vinyama wakaŵako makora kuluska munthu wakunyuka vikumba. Ndipouli, Petrosi wakatolera umo Ŵayuda ŵakawoneranga yayi. Iyo wakaluta na kukhala na Simoni. Petrosi wakazomera kukhala na munthu uyu mwakuti wanozgekere mulimo uwo wakaŵa pafupi kuchita, kuluta ku nyumba ya munthu uyo wakaŵa Wamtundu. Ŵakaswiri ŵanyake ŵakuti mazgu Ghachigiriki agho ghali kung’anamulika kuti “wakunyuka” (byr·seusʹ) ni chiwongo cha Simoni.
DISEMBALA 10-16
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MILIMO 12-14
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Mil 13:9
Saulosi, uyoso ni Paulosi: Kufuma panyengo iyi kuya munthazi, Saulosi wakamba kumanyikwa kuti Paulosi. Mpositole Paulosi wakaŵa Muhebere kweni wakaŵa mwenekaya wa charu cha Romu. (Mil 22:27, 28; Fil 3:5) Kufuma waka pa ubonda, wakwenera kuti wakaŵa na mazina ghose, Lachihebere lakuti Saulosi kweniso Lachiroma lakuti Paulosi. Chikaŵa chachilendo yayi ku Ŵayuda ŵa mu nyengo iyo, awo chomene ŵakakhalanga kuwaro kwa Yerusalemu kuti ŵachemekenge na mazina ghaŵiri. (Mil 12:12; 13:1) Ŵabali ŵanyake ŵa Paulosi ŵakwenera kuti nawo ŵakaŵanga na mazina ghaŵiri, Lachiroma na Lachigiriki. (Ro 16:7, 21) Nga ni “mpositole ku ŵamitundu,” Paulosi wakatumika kuti wakapharazge makani ghawemi ku Ŵamitundu. (Ro 11:13) Wakwenera kuti wakasankha kuchemeka na zina Lachiroma ili chifukwa panji wakawonanga kuti ŵanthu ŵangategherezga makora uthenga wake. (Mil 9:15; Ga 2:7, 8) Ŵanthu ŵanyake ŵakusachizga kuti wakatora zina Lachiroma ili pakukhumba kuchindika Seregiyo Paulosi. Kweni ichi ntchakukayikiska chifukwa Paulosi wakalutilira kuchemeka na zina ili nanga ni apo wakawukako ku Kipro. Ŵanyake ŵakusachizga kuti Paulosi wakakhumbanga yayi kumanyikwa na zina Lachihebere chifukwa umo ŵakuchemera zina ili mu Chigiriki likupulikikwa mwakuyana waka na lizgu Lachigiriki ilo likuyowoya za munthu (panji chinyama) uyo wakunyada pakwenda.—Wonani mazgu ghakulongosora vesi Mil 7:58.
Paulosi: Mu Malemba Ghachigiriki, zina lakuti Pauʹlos, ilo lili kufuma ku zina Lachilatini lakuti Paulus, kung’anamura “muchoko chomene panji muchoko,” likusangika mu malo ghakukwana 157 para likuyowoya za mpositole Paulosi. Kweni zina ili likusangika pa malo ghamoza para likuyowoya za nduna ya ku Kipro, Seregiyo Paulosi.—Mil 13:7.
DISEMBALA 17-23
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MILIMO 15–16
“Mazgu gha Chiuta Ghakawovwira Kuti Ŵakolerane na Mtima Umoza”
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Mil 16:37
ise tili Ŵaroma: Kung’anamura ŵenekaya ŵa Romu. Paulosi wakaŵa Muroma, panji Sila nayo wakwenera kuti wakaŵa mwenekaya wa charu cha Romu. Dango la Ŵaroma likatenge munthu uyo ni Muroma wakwenera kweruzgika mwakwenelera nyengo zose, ndipo wakeneranga yayi kulangika pa wumba pambere wandasangike na mulandu. Mu Ufumu wa Ŵaroma, munthu uyo ni Muroma wakaŵanga na mwaŵi wakuchita vinthu vinyake kulikose uko wali. Wakaŵanga pasi pa dango la Ŵaroma pera, vyaru vinyake yayi. Para wasangika na mulandu, wakazomeranga kweruzgika mwakuyana na malango gha uko wali, kweni wakaŵangaso na mwaŵi kuti nkhani yake yikeruzgike na Ŵaroma. Usange ŵamweruzga kuti wakomeke, wakaŵanga mwanangwa kuchita apilu ku khoti likuru. Mpositole Paulosi wakapharazganga palipose mu charu cha Romu. Baibolo likulongora malo ghatatu apo Paulosi wakagwiliskira ntchito wanangwa wake pakuŵa mwenekaya wa charu cha Romu. Ulendo wakwamba ni apo wakaŵa ku Filipu. Wakaphalira mweruzgi wa ku Filipu kuti ŵakaswa dango apo ŵakamutimba pakuŵa mwenekaya wa Romu.—Kuti muwone maulendo ghanyake ghaŵiri, wonani mazgu ghakulongosora mavesi Mil 22:25; 25:11.
DISEMBALA 24-30
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MILIMO 17-18
“Yezgani Mpositole Paulosi Pakupharazga na Kusambizga”
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi 17:2, 3
wakadumbirana: Paulosi wakaŵaphalira makani ghawemi kweniso wakadumbirana nawo na kuŵalongora ukaboni kufuma mu Malemba, kung’anamura kufuma mu Malemba Ghachihebere. Wakachita vinandi padera pakuŵazga waka Malemba. Wakadumbirana nawo, ndipo wakalongosora munthowa yakuti ŵategherezgi ŵake ŵapulikiske. Lizgu Lachigiriki lakuti di·a·leʹgo·mai likung’anamura ‘kuyowoyeskana; kuyowoya panji kudumbiskana.’ Lizgu ili likung’anamura kuyowoyeskana na ŵanthu. Lizgu Lachigiriki ili ndilo likusangikaso pa Mil 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9.
kukhozgera na malemba: Lizgu Lachigiriki ilo likuyowoya za mazgu agha likung’anamura “kuyaniska (kuŵika pafupi).” Ichi chikulongora kuti Paulosi wakwenera kuti wakayaniskanga mauchimi ghakuyowoya za Mesiya agho ghali mu Malemba Ghachihebere na ivyo vikachitika pa umoyo wa Yesu. Wakachitanga nthena kuti wawone umo Yesu wakafiskira mauchimi agha.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Mil 17:17
msika: Ukaŵa cha kumanjiliro gha dazi kwa Akuropolisi. Msika wa Ateni (Greek, a·go·raʹ) ukaŵa ukuru wakukwana maekara 12. Msika uwu ukaŵa na ntchito zinandi padera pa kuŵa malo ghakugurako na kuguliskako vinthu. Malo agha ghakaŵa chinyina cha malonda, ndyali, kweniso mitheto ya ŵanthu ŵa msumba uwu. Ŵaateni ŵakakondwanga kukumana ku malo agha na kudumbiskana vya masambiro.
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi Mil 17:22, 23
Kwa Chiuta Wambura Kumanyikwa: Mazgu Ghachigiriki ghakuti A·gnoʹstoi the·oiʹ nganyake mwa mazgu agho ghakalembeka pa jotchero ku Ateni. Ŵaateni ŵakazenga matempile na majotchero ghanandi kulongora kuti ŵakawopanga ŵachiuta ŵawo. Ndipo ŵakapanga majotchero kuti ŵasoperengepo ŵachiuta ŵawo ŵangoza. Mazina gha ŵachiuta aŵa ghakaŵa Wakutchuka, Wakujiyuyura, Wankhongono, Wakukopa, na Walusungu. Ŵaateni pa jotchero ŵakalembapo mazgu ghakuti “kwa Chiuta Wambura Kumanyikwa,” chifukwa panji ŵakawopanga kuti pangaŵa chiuta munyake uyo ŵamuluwa ndipo wangaŵakwiyira. Pakulemba mazgu agha pa jotchero ili, ndikuti ŵakazomerezganga kuti Chiuta waliko kweni iwo ŵakamumanyanga yayi. Mwaluso, Paulosi wakagwiliskira ntchito mazgu agho ghakaŵa pa jotchero kuti waŵapharazgire ŵanthu aŵa za Chiuta waunenesko uyo iwo ŵakamumanyanga yayi.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Mil 18:21
usange Yehova wakhumba: Mazgu agha ghakulongora kuti ntchakuzirwa kudangizga khumbo la Chiuta para tikuchita vinthu panji para tikukhumba kuchita chinthu chinyake. Mpositole Paulosi wakayimanyanga makora fundo iyi. (1Ko 4:19; 16:7; Heb 6:3) Mpositole Yakobe nayo wakayowoyapo mazgu agha. Wakati: “Usange Yehova wakhumba, tiŵenge ŵamoyo ndiposo tizamuchita chakuti panji chakuti.” (Yak 4:15) Mazgu agha ghakulongora kuti waliyose uyo wakuyowoya kuti “usange Yehova wakhumba,” wakwenera kuchita vinthu mwakukolerana na khumbo la Yehova m’malo mwakuyowoya waka pa mulomo. Fundo iyi yikulongora kuti ni nyengo zose yayi apo mungakhumbikwira kuyowoya mazgu agha mwakukwezga, kweni kanandi ghakuyowoyekera mu mtima.—Wonani mazgu ghakulongosora mavesi Mil 21:14; 1Ko 4:19; Yak 4:15 na Vyakusazgirapo C.