LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • mwbr21 Julayi pp. 1-10
  • Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
  • Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano—2021
  • Mitu Yichoko
  • JULAYI 5-11
  • MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 11-12
  • “Umo Yehova Wakukhumbira Kuti Timusoperenge”
  • it-2-E 1007 ¶4
  • Umoyo
  • it-1-E 84 ¶3
  • Jotchero
  • Ivyo Tasambira
  • it-1-E 925-926
  • Phiri la Gerizimu
  • JULAYI 12-18
  • MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 13-15
  • “Umo Dango Likalongoleranga Kuti Yehova Wakughanaghanira Ŵakavu”
  • it-2-E 1110 ¶3
  • Chakhumi
  • it-2-E 833
  • Chaka cha Sabata
  • it-2-E 978 ¶6
  • Muzga
  • Ivyo Tasambira
  • w06-E 4/1 31
  • Mafumbo Ghakufuma ku Ŵaŵazgi
  • Kasi tikusambirako vichi ku fundo iyo yikusangika pa Ekisodo 23:19 yakuti: “Mungaphikanga mwana wa mbuzi mu mkaka wa nyina chara”?
  • JULAYI 19-25
  • MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 16-18
  • “Fundo Zakweruzgira Mwaurunji”
  • it-1-E 343 ¶5
  • Uchibulumutira
  • it-2-E 511 ¶7
  • Nambara, Manambara
  • it-2-E 685 ¶6
  • Wasembe
  • Ivyo Tasambira
  • it-1-E 787
  • Kufumiskapo
  • JULAYI 26–OGASITI 1
  • MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 19-21
  • “Umoyo wa Munthu Ngwakuzirwa Chomene kwa Yehova”
  • it-1-E 344
  • Ndopa
  • Ivyo Tasambira
  • it-1-E 518 ¶1
  • Khoti, Kweruzga
  • OGASITI 2-8
  • MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 22-23
  • “Umo Dango Likalongoleranga Kuti Yehova Wakughanaghanira Vinyama”
  • it-1-E 375-376
  • Katundu
  • it-1-E 621 ¶1
  • Dotoronome
  • w03-E 10/15 32 ¶1-2
  • “Mungakakikanga Joko Pamoza na Ŵambura Kugomezga Chara”
  • Ivyo Tasambira
  • it-1-E 600
  • Ngongoli, Wangongoli
  • OGASITI 9-15
  • MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 24-26
  • “Umo Dango Likalongoleranga Kuti Yehova Wakughanaghanira Ŵanakazi”
  • it-2-E 1196 ¶4
  • Mwanakazi
  • it-1-E 963 ¶2
  • Kuvulura
  • w11-E 3/1 23
  • Kasi Mukumanya?
  • Ivyo Tasambira
  • it-1-E 640 ¶5
  • Kupatana
  • OGASITI 16-22
  • Ivyo Tasambira
  • it-1-E 360
  • Chimanyikwiro cha Mphaka
  • OGASITI 23-29
  • Ivyo Tasambira
  • it-1-E 665 ¶3
  • Khutu
  • OGASITI 30–SEPUTEMBALA 5
  • MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 31-32
  • “Sambiraniko ku Viyelezgero Ivyo Vikuzunulika mu Sumu za mu Baibolo”
  • w09-E 5/1 14 ¶4
  • Kasi Viyelezgero vya mu Baibolo Mukuvipulikiska Makora?
Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano—2021
mwbr21 Julayi pp. 1-10

Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano

JULAYI 5-11

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 11-12

“Umo Yehova Wakukhumbira Kuti Timusoperenge”

it-2-E 1007 ¶4

Umoyo

Kuteŵetera na Umoyo Wose. Lizgu lakuti “umoyo,” chomene likung’anamura munthu wamsuma, nga umo vyalongolekera. Kweni mavesi ghanyake ghakutichiska kuti tikwenera kutemwa Chiuta na kumuteŵetera na ‘mtima withu wose kweniso umoyo withu wose’ (Do 4:29; 11:13, 18), apo pa Dotoronome 6:5 pakuti: “Utemwenge Yehova Chiuta wako na mtima wako wose, umoyo wako wose, na nkhongono zako zose.” Yesu wakayowoya kuti ntchakwenelera kuti wamunthu uteŵeterenge Chiuta na umoyo wako wose na nkhongono zako zose, kweniso “maghanoghano ghako ghose.” (Mrk 12:30; Lu 10:27) Kweni fumbo ilo lingaŵapo ndakuti chifukwa wuli vinthu vinyake ivi vikuzunulika pamoza na umoyo, pakuti umoyo ukusazgapo vyose ivi? Wonani chiyelezgero ichi kuti mupulikiske ivyo fundo iyi yikwenera kuti yikung’anamura: Munthu wangajiguliska yekha (umoyo wake) kwa munthu munyake kuŵa muzga wake, ntheura wakuzgoka katundu wa uyo wamugura panji bwana wake. Kweni nyengo zinyake munthu uyu wangateŵetera yayi bwana wake na mtima wose, kweniso na mtima wakukhumba kumukondweska, ndipo para vyaŵa nthena wangajipeleka yayi na nkhongono zake zose panji maghanoghano ghake ghose kuti vinthu vya bwana wake vyende makora. (Yaniskani na Efe 6:5; Kol 3:22.) Ntheura vikuwoneka kuti vigaŵa vinyake ivi vikuzunulika kuti tiŵikengeko mahara chomene mwakuti tileke kuviluwa na kuvighanaghanira apo tikuteŵetera Chiuta withu, kweniso Mwana wake, uyo wakapeleka umoyo wake kuwombora ise. Kuteŵetera Chiuta na “umoyo wose” chikung’anamura kujipeleka wamsuma, kwambura kusidako kalikose, kwali ni ntchito, luso, panji khumbo.​—Yaniskani na Mt 5:28-30; Lu 21:34-36; Efe 6:6-9; Fil 3:19; Kol 3:23, 24.

it-1-E 84 ¶3

Jotchero

Ŵaisrayeli ŵakaphalirika kuti ŵakawiskire pasi majotchero gha ŵanthu ŵakusopa ŵangoza na kuparanya vipilara vyakupatulika na vimakuni ivyo kanandi ŵakavimikanga pafupi na majotchero agha. (Ek 34:13; Do 7:5, 6; 12:1-3) Ŵakeneranga yayi kutolerako kazengero ka majotchero agha nesi kupeleka ŵana ŵawo pa moto nga umo Ŵakenani ŵakachitiranga. (Do 12:30, 31; 16:21) M’malo mwa kuŵa na majotchero ghanandinandi, Ŵaisrayeli ŵakeneranga kuŵa na jotchero limoza pera lakusoperapo Chiuta yumoza waunenesko, ndipo jotchero ili likeneranga kuŵa ku malo agho Yehova wasankha. (Do 12:2-6, 13, 14, 27; yaniskani na ku Babuloni, uko kukaŵa majotchero 180, ghose ghakusoperapo chiuta mwanakazi Ishtar pera.) Pakwamba Ŵaisrayeli ŵati ŵambuka waka Mlonga wa Yorodani ŵakaphalirika kuti ŵazenge jotchero la malibwe ghambura kuŵaja (Do 27:4-8), ndipo Joshuwa ndiyo wakazenga jotchero ili pa Phiri la Ebala. (Jos 8:30-32) Pamanyuma pakuti ŵagaŵana charu icho ŵakathereska, mafuko gha Rubeni na Gadi kweniso hafu ya fuko la Manase ghakazenga chijotchero chikuru mumphepete mwa Yorodani, icho chikakwiyiska mafuko ghanyake, mwamwaŵi ŵakadumbirana ndipo ŵakawona kuti jotchero ili chikaŵa chimanyikwiro cha kugaluka yayi kweni chikaŵa waka chikumbusko chakuti ŵalutilirenge kugomezgeka kwa Yehova pakuŵa Chiuta waunenesko.​—Jos 22:10-34.

Ivyo Tasambira

it-1-E 925-926

Phiri la Gerizimu

Mwakukolerana na ulongozgi uwo Mozesi wakapeleka, mafuko gha Israyeli mwakulongozgeka na Joshuwa ghakawungana pa Phiri la Gerizimu na Ebala nyengo yichoko waka ŵati ŵathereska msumba wa Ayi. Pa mapiri agha ŵanthu ŵakapulika apo ŵalongozgi ŵakaŵazganga vitumbiko ivyo ŵasangenge usange ŵapulikira Yehova kweniso nthembo izo ŵasanganenge nazo usange ŵaleka kumupulikira. Mafuko gha Simiyoni, Levi, Yuda, Isakara, Yosefe, na Benjamini ghakimilira panthazi pa Phiri la Gerizimu. Ŵalevi awo ŵakanyamura likasa la phangano ŵakimilira mu dambo, ndipo mafuko ghanyake 6 ghakimilira panthazi pa Phiri la Ebala. (Do 11:29, 30; 27:11-13; Jos 8:28-35) Vikulongora kuti ŵanthu ŵa mafuko agho ghakimilira panthazi pa Phiri la Gerizimu ndiwo ŵakazgoranga apo vitumbiko vikaŵazgikanga kwa iwo, apo mafuko ghanyake ghakazgoranga apo nthembo zikaŵazgikanga panthazi pa Phiri la Ebala. Nangauli ŵanyake ŵakusachizga kuti vitumbiko vikaŵazgikanga panthazi pa Phiri la Gerizimu chifukwa cha kutowa kwake kweniso vundira mwakupambana na Phiri la Ebala ilo ndamalibwe ndiposo lambura vyakumera, kweni Baibolo likuyowoyapo chilichose yayi pa nkhani iyi. Dango likaŵazgika mwakukwezga “pamaso pa mpingo wose wa Israyeli, pakaŵaso ŵanakazi, ŵana, na ŵalendo awo ŵakakhalanga pakati pawo.” (Jos 8:35) Wumba ukuru uwu ukapulikanga makora waka mazgu agho ghakaŵazgikanga kufuma panthazi pa mapiri ghaŵiri agha. Ivi vikwenera kuti vikaŵa nthena, panji chifukwa chakuti malo agha ngakuthesama makora.​—Wonani EBAL, MOUNT.

JULAYI 12-18

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 13-15

“Umo Dango Likalongoleranga Kuti Yehova Wakughanaghanira Ŵakavu”

it-2-E 1110 ¶3

Chakhumi

Vikuwoneka kuti pakaŵaso chakhumi chinyake, chakhumi chachiŵiri, icho ŵakaŵikanga pamphepete chaka chilichose, icho chikaŵa na ntchito zinyake padera pakovwira Ŵalevi awo ŵakaŵa ŵasembe, nangauli Ŵalevi nawo ŵakapokangako chakhumi ichi. Chakhumi chachiŵiri ichi chomene chikawovwiranga mbumba za Ŵaisrayeli para ŵawungana pamoza pa viphikiro vya mtundu wose. Para mtunda ngutali chomene kufuma uko munthu wakukhala kukafika ku Yerusalemu ndipo mphakusuzga kuti wanyamure chakhumi ichi, mbwenu wakachiguliskanga waka, ndipo wakalutanga waka na ndalama ku Yerusalemu na kugulira vinthu vyakukhumbikwa pa mbumba, vyakuti ŵaryenge na kusangwa navyo pa nyengo ya ungano wakupatulika kwenekura. (Do 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Kufuma apo, paumaliro wa chaka chilichose chachitatu na cha 6 cha sabata ya vyaka 7, chakhumi ichi, ŵakagulirangaso vinthu vyakugwiliskira ntchito pa maungano agha yayi, kweni ŵakachiŵikanga pamphepete kuti chiwovwirenge Ŵalevi, ŵalendo, vyokoro, na ŵana ŵambura ŵawiskewo.​—Do 14:28, 29; 26:12.

it-2-E 833

Chaka cha Sabata

Chaka cha Sabata chikachemekanga kuti “chaka chakufwatulira ŵanthu [hash·shemit·tahʹ].” (Do 15:9; 31:10) Mu chaka ichi charu chikapumuranga, panji chikafwatulikanga, chikakhalanga kwambura kulimika. (Ek 23:11) Kweniso munthu wakeneranga kupumura, panji kufwatulika ku ngongoli izo wakaŵa nazo. Yikaŵa nyengo “yakufwatulira kwa Yehova” pakumuchindika. Nangauli ŵanyake ŵakuwona mwakupambana fundo iyi. Iwo ŵakuti ngongoli izi zikafufutikanga yayi, m’malo mwake, mweneko wa ngongoli wakeneranga yayi kulozga Muhebere munyake kuti walipe ngongoli, chifukwa mu chaka ichi mulimi wakasanganga ndalama yiliyose yayi; kweni mweneko wa ngongoli wakalozganga ngongoli iyo wabwerekeska mulendo. (Do 15:1-3) Ŵarabi ŵanyake ŵakuti ngongoli izo munthu wakakongoranga kuti wawovwire mubali wake mukavu zikafufutikanga, kweni izo munthu wakongora kuti wachitire bizinesi zikaŵa zakupambanako. Iwo ŵakuti mu nyengo ya ŵapositole, Hillel wakambiska ndondomeko iyo yikazomerezganga wakubwerekeska kuluta pamaso pa khoti na kuchita chilapo chinyake mwakuti wavikilire ngongoli yake kuti yileke kumalira mu maji.​—The Pentateuch and Haftorahs, edited by J. Hertz, London, 1972, pp. 811, 812.

it-2-E 978 ¶6

Muzga

Malango ghakukhwaskana na muzga na fumu yake. Pakati pa Ŵaisrayeli muzga Wachihebere wakapambananga na muzga uyo ni mulendo, wakuchita kwiza, panji wakupanjwa. Muzga uyo wakaŵa Muhebere yayi wakaŵanga pasi pa bwana wake umoyo wake wose, ndipo vikachitikanga kuti dada wakalekerangaso mwana wake muzga uyu (Le 25:44-46), kweni muzga Wachihebere wakafwatulikanga mu chaka cha 7 cha uteŵeti wake panji mu chaka cha Wanangwa, mwakuyana na icho chadangira. Mu nyengo ya uteŵeti wake, muzga Wachihebere wakeneranga kumutora nga ngwaganyu waka. (Ek 21:2; Le 25:10; Do 15:12) Muhebere uyo wajiguliska yekha ku wuzga kwa mulendo, kwa yumoza wa mbumba ya mulendo, panji kwa wakupanjwa, wakawombolekanga nyengo yiliyose. Wakajiwomboranga yekha panji munthu munyake uyo wali na wanangwa wakumuwombora. Mtengo wakuwombolera ukathembanga pa unandi wa vyaka ivyo vyakhalako kukafika pa chaka cha Wanangwa panji kukafika mu chaka cha 7 cha uteŵeti wake. (Le 25:47-52; Do 15:12) Pakumufwatura muzga Wachihebere, fumu yake yikeneranga kumupa chawanangwa kuti wakaŵe na pakwambira. (Do 15:13-15) Usange muzga wakiza na mwanakazi, muwoli wake ŵakaweleranga lumoza. Kweni usange fumu yake yikachita kumupa mwanakazi (vikuwoneka kuti uyu wakaŵanga mwanakazi wachilendo uyo wakaŵavya wanangwa wakufwatulika mu chaka cha 7 cha uteŵeti wake), mwanakazi uyu kweniso ŵana awo wababa ŵakaŵanga ŵa fumu yake. Para vyaŵa nthena, muzga Wachihebere wakaŵanga na mwaŵi kusankha kukhala na fumu yake. Usange wasankha kuti wakhalenge na fumu yake ŵakamudoloranga khutu na chitungo, kulongora kuti walutilirenge kuteŵetera umoyo wake wose.​—Ek 21:2-6; Do 15:16, 17.

Ivyo Tasambira

w06-E 4/1 31

Mafumbo Ghakufuma ku Ŵaŵazgi

Kasi tikusambirako vichi ku fundo iyo yikusangika pa Ekisodo 23:19 yakuti: “Mungaphikanga mwana wa mbuzi mu mkaka wa nyina chara”?

Fundo iyi ya mu Dango la Mozesi, iyo yikusangika mu malo ghatatu mu Baibolo, yikutovwira kumanya kuti Yehova ngwakughanaghanira, wachiwuravi, na walusungu. Kweniso yikulongora kuti wakutinkha chomene kusopa kwautesi.—Ekisodo 34:26; Dotoronome 14:21.

Kuphika mwana wa mbuzi panji chinyama chinyake chilichose mu mkaka wa nyina vingapambana na umo Yehova wakanozgera vinthu. Chiuta wakapanga kuti mkaka wa mama ngwakulelera mwana kuti wakure makora. Nkhwantha yinyake yikayowoya kuti kuphika mwana mu mkaka wa nyina, vikulongora “kuyuyura ubali uwo Chiuta wakaŵika na kuwutuŵiska pakati pa mupapi na mwana wake.”

Chinyake ntchakuti, ŵanyake ŵakusachizga kuti kuphika mwana wa mbuzi mu mkaka wa nyina kakaŵa kaluso ako ŵanthu ŵambura kusopa ŵakachitanga kuti ŵacheme vula. Usange ndimo vikaŵira, chilato cha dango ili, chikaŵa cha kuvikilira Ŵaisrayeli ku maluso ghawakawaka na ghankhaza agho mitundu iyo yikaŵa pafupi nawo yikachitanga. Dango la Mozesi likakanizga Ŵaisrayeli mwakudunjika kuti ŵangenderanga fundo za mitundu iyi yayi.​—Levitiko 20:23.

Paumaliro, dango ili likulongora kuti Yehova ngwachiwuravi chomene. Nakuti mu Dango mukaŵa fundo zinandi zakuyana waka zakukanizga ŵanthu kuchitira nkhaza vinyama kweniso zakovwira kuti vinthu vileke kuchitika mwakupambana na umo vikwenera kuchitikira. Mwachiyelezgero, mu Dango mukaŵa malango agho ghakakanizganga kupeleka chinyama kuŵa sembe, pekha usange chakhala na nyina mazuŵa pafupifupi 7, kukoma chinyama pamoza na mwana wake pa zuŵa limoza, kweniso kutora mama na masumbi ghake panji mwana wake pa chivwimbo.—Levitiko 22:27, 28; Dotoronome 22:6, 7.

Ivi vikulongolerathu kuti Dango likaphaliranga waka ŵanthu chakuchita panji kuŵakanizga vyakuchita yayi. Padera pa vinthu vinyake, fundo zake zikutovwira kuti tiŵenge na makhaliro ghawemi agho ghakukolerana na makhaliro ghapachanya gha Yehova.​—Salimo 19:7-11.

JULAYI 19-25

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 16-18

“Fundo Zakweruzgira Mwaurunji”

it-1-E 343 ¶5

Uchibulumutira

Para munthu wakubendezga urunji pakweruzga chifukwa cha vimbundi, wakuyowoyeka kuti wabulumutizgika kumaso, ndipo mu Dango muli malango ghanandi ghakukanizga vimbundi, kupeleka vyawanangwa, panji kutemwera, pakuti vinthu ivi vingabulumutizga maso gha mweruzgi na kumutondeska kulondezga urunji pakudumura mulandu. “Chimbundi chikubulumutizga maso gha ŵeruzgi ŵawemi.” (Ek 23:8) “Chimbundi chikubulumutizga maso gha munthu wavinjeru.” (Do 16:19) Mweruzgi, nanga wangaŵa wakunyoloka kweniso wakumanya tunthu, wangatimbanizgika na chawanangwa chakufuma ku awo ŵali na mulandu, kwali iyo wakumanya panji wakumanya yayi. Dango la Chiuta likughanaghanira umo chawanangwa kweniso mazgu vingabulumutizgira ŵeruzgi, apo likuti: “Ungatemweranga mukavu chara panji kutemwera musambazi.” (Le 19:15) Ntheura, kwali chifukwa cha ivyo wapulika waka panji kuti watemweke na ŵanthu, mweruzgi wakeneranga yayi kudumura mulandu kwimikana na ŵasambazi pakuti waka mbasambazi.​—Ek 23:2, 3.

it-2-E 511 ¶7

Nambara, Manambara

Ŵaŵiri. Kanandi nambara 2 (ŵaŵiri) yikuzunulika pa nkhani za milandu. Para ŵakaboni ŵaŵiri ŵakolerana pa nkhani yimoza, ukaboni wa nkhani iyo ukuŵa wakukhozgeka. Pakakhumbikwiranga ŵakaboni ŵaŵiri, panji ŵatatu, kuti ŵakhozgere nkhani pamaso pa ŵeruzgi. Fundo iyi ndiyoso mpingo Wachikhristu ukulondezga. (Do 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Ko 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28) Chiuta wakalondezga fundo iyi pakupeleka Mwana wake kuŵa Mponoski wa ŵanthu. Yesu wakati: “Mu Dango linu muli kulembeka kuti, ‘Ukaboni wa ŵanthu ŵaŵiri ngwaunenesko.’ Ine nkhujichitira nekha ukaboni, ndipo Adada awo ŵali kunituma ŵakunichitira ukaboni.”​—Yoh 8:17, 18.

it-2-E 685 ¶6

Wasembe

Ŵasembe ndiwo ŵakaŵa na udindo wa kulongosora dango la Chiuta, ndipo ŵakachitanga ntchito yikuru pa nkhani za milandu mu Israyeli. Mu misumba iyo ŵakagaŵirika mukaŵa ŵasembe kuti ŵawovwirenge ŵeruzgi, ndipo ŵakateŵeterangaso pamoza na ŵeruzgi mu milandu yakusuzga chomene yakuti makhoti ghachoko ghangadumura yayi. (Do 17:8, 9) Ŵakakhumbikwiranga kuŵapo pamoza na ŵanalume ŵalara ŵa mu msumba pa nkhani zakukomana izo zindamazgike, kuwoneseska kuti ndondomeko yikulondezgeka kuti ŵafumiskepo mulandu wa ndopa pa msumba. (Do 21:1, 2, 5) Usange mwanalume wasanji wakughanaghana kuti muwoli wake wali kuleŵa, mwanakazi uyu ŵakizanga nayo ku malo ghakupatulika, uko wasembe wakalondezganga ndondomeko yakulembeka uko wakapemphanga Yehova kuti wavumbure usange mwanakazi walije mulandu panji wali na mulandu kweniso kuti wapeleke cheruzgo. (Maŵ 5:11-31) Mu nkhani zose, ŵanthu ŵakeneranga kuchindika ivyo ŵasembe panji ŵeruzgi ŵakwimikika ŵadumura; para munthu wakuyuyulira dala panji kuleka kupulikira wakapikanga chilango cha nyifwa.—Maŵ 15:30; Do 17:10-13.

Ivyo Tasambira

it-1-E 787

Kufumiskapo

Dango likatenge pambere chilango cha nyifwa chindapelekeke, pakeneranga kuŵa dankha ukaboni wa ŵanthu ŵaŵiri. (Do 19:15) Ŵakaboni aŵa ndiwo ŵakeneranga dankha kuponya libwe pa munthu uyo wasangika na mulandu. (Do 17:7) Ichi chikalongoranga kuti ŵakaŵa na mwamphu pa dango la Chiuta kweniso pa utuŵa wa mpingo wa Israyeli, ndipo vikawovwiranga kuti paŵavye munthu wakupeleka ukaboni wautesi, panji wakuchita kwata waka.

JULAYI 26–OGASITI 1

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 19-21

“Umoyo wa Munthu Ngwakuzirwa Chomene kwa Yehova”

it-1-E 344

Ndopa

Munthu wakeneranga kusangwa na umoyo uwo Chiuta wakamupa, ndipo waliyose uyo wadumulizga umoyo uwu wakazgoranga pamaso pa Chiuta. Ivi vikawoneka apo Chiuta wakati kwa Kayini uyo wakakoma munyake: “Ndopa za munung’una wako zikulilira ine kufuma pasi.” (Ge 4:10) Nanga ni munthu uyo wakutinkha mubali wake, kufika pakumukhumbira nyifwa, panji kumuyowoyera viheni ku ŵanji panjiso kumwatira ukaboni wautesi, na kuŵika umoyo wake pangozi, wakaŵanga na mulandu wa ndopa za munthu munyake.​—Le 19:16; Do 19:18-21; 1Yo 3:15.

Ivyo Tasambira

it-1-E 518 ¶1

Khoti, Kweruzga

Khoti la mu chikaya likaŵanga pa chipata cha msumba. (Do 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Ru 4:1) Apa “chipata” tikunena malo ghasani ghamukati mwa msumba pafupi na chipata. Mu vipata ndimo Dango likaŵazgikanga ku ŵanthu awo ŵawungana kweniso ndimo malango ghakapharazgikanga. (Maŵ 8:1-3) Chikaŵa chipusu kusanga ŵakaboni pa chipata pa nkhani zichokozichoko, nga za kuguliska malo, na vinyake vyantheura, chifukwa muhanya ŵanthu ŵanandi ŵakanjiranga na kufuma. Chinyake ntchakuti, ivyo ŵanthu ŵakayowoyanga mu vipata vyakukhwaskana na mulandu uliwose vikapangiskanga ŵeruzgi kupwelelera na kulondezga urunji pakupulikizga na kudumura mulandu. Vikulongora kuti pafupi na chipata pakaŵanga malo agho ŵeruzgi ŵakakhalangako na kweruzga nkhani mwakufwasa. (Yob 29:7) Samuyeli wakendanga kuzingilira Beteli, Giligala, na Mizipa ndipo “wakeruzganga Israyeli” mu malo ghose agha, kweniso ku Rama, uko kukaŵa nyumba yake.​—1Sa 7:16, 17.

OGASITI 2-8

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 22-23

“Umo Dango Likalongoleranga Kuti Yehova Wakughanaghanira Vinyama”

it-1-E 375-376

Katundu

Mu nyengo yakale, kanandi vinyama ŵakavinyamuliskanga katundu, ndipo Ŵaisrayeli ŵakaphalirika kuti para ŵawona mbunda ya munthu uyo wakuŵatinkha yawa pasi na kunyekezgeka na katundu, m’malo mwa kuyileka waka, ŵakeneranga ‘kuwuskapo katundu pa mbunda iyi.’ (Ek 23:5) Vinthu ivyo chinyama chinganyamura vikuchemeka katundu, nga ‘wakuyegheka na myulu ziŵiri.’​—2Ma 5:17.

it-1-E 621 ¶1

Dotoronome

Buku la Dotoronome nalo likulongora kuti vinyama vikwenera kupwelereka. Ŵaisrayeli ŵakakanizgika kutora kayuni ako kakhala pa chivwimbo, chifukwa kakakhalanga pa chivwimbo kuti kavikilire twana twake. Ŵakeneranga kukaleka kuti kaduke, kweni Ŵaisrayeli ŵakazomerezgekanga kutora chitwana kuti ŵakarye. Ntheura kayuni kanakazi kakaŵangaso na mwaŵi wakuswa twana tunyake. (Do 22:6, 7) Mulimi wakazomerezgekanga yayi kukaka mbunda ku joko pamoza na ng’ombe, kuti nyama yambura nkhongono yileke kuphyoka. (22:10) Ŵakeneranga yayi kukaka ng’ombe kumlomo para yikupwantha tirigu mwakuti yileke kusuzgika na njara apo tirigu wali pafupi ndipo ndiyo yikamalirangapo nkhongono kumupwantha.​—25:4.

w03-E 10/15 32 ¶1-2

“Mungakakikanga Joko Pamoza na Ŵambura Kugomezga Chara”

UMO mukuwonera apa, ngamila na ng’ombe izo zikulima pamoza zikusuzgikira. Joko ilo ŵazikakilira—likaŵa na vinyama viŵiri vya msinkhu na nkhongono zakuyana—likupwetekeska vinyama vyose viŵiri. Pakufipira mtima umoyo wa vinyama vyakuguza vinthu ivi, Chiuta wakaphalira Ŵaisrayeli kuti: “Pakulima ungakakanga pamoza ng’ombe na mbunda mu joko yayi.” (Dotoronome 22:10) Fundo yeneyiyi yikagwirangaso ntchito pa ng’ombe na ngamila.

Kanandi mulimi wakachitanga nthena yayi na vinyama vyake. Kweni nyengo zinyake usange walije ng’ombe ziŵiri, wakakakiliranga joko vinyama viŵiri ivyo vilipo nanga vingaŵa vyakupambana. Vikuwoneka kuti mulimi uyo wakuwoneka pa chithuzi apa wa m’ma 1800 ndivyo wakachita. Pakuti vinyama ivi vikapambananga msinkhu na uzito, chinyama chichoko chikasuzgikiranga kwenda, ndipo uzito wose ukamaliranga pa chinyama ntchankhongono.

Ivyo Tasambira

it-1-E 600

Ngongoli, Wangongoli

Ngongoli ntchinthu icho wabwereka, layizgo la kuwezga panji kupeleka chinthu chinyake. Kale mu Israyeli, ŵanthu ŵakatoranga ngongoli chifukwa cha suzgo la ndalama. Muisrayeli kuŵa na ngongoli likaŵanga suzgo; ntheura uyo wabwereka wakaŵanga muzga wa uyo wamubwereka. (Zi 22:7) Ntheura ŵanthu ŵa Chiuta ŵakalangurika kuti ŵaŵenge ŵakupa kweniso ŵambura uryezi pakubwerekeska vinthu Ŵaisrayeli ŵanyawo ŵakusoŵa pakukora, ŵaleke kuŵalipiska ndalama yapachanya uku ŵanyawo ŵali na suzgo kale. (Ek 22:25; Do 15:7, 8; Sa 37:26; 112:5) Kweni ŵalendo ŵakeneranga kulipira ndalama zapachanya. (Do 23:20) Ŵanthu ŵanyake ŵali kuyowoyapo kuti fundo iyi yikagwiranga ntchito pa ngongoli za bizinesi pera, pa ngongoli za munthu wakusoŵerwa yayi. Nyengo zinandi ŵalendo awo ŵakakhalanga mu Israyeli kwakanyengo, kanandi ŵakaŵanga ŵamalonda, ndipo chikaŵa chakwenelera kuti ŵalipirenge ndalama zapachanya, chomenechomene pakuti nawo ŵakabwerekeskangaso ŵanthu ŵanyake na kupokapo chapachanya.

OGASITI 9-15

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 24-26

“Umo Dango Likalongoleranga Kuti Yehova Wakughanaghanira Ŵanakazi”

it-2-E 1196 ¶4

Mwanakazi

Nanga ni malango gha vyankhondo ghakatoweranga mwanakazi na mwanalume chifukwa ghakatenge mwanalume uyo watora waka wakeneranga yayi kuluta ku nkhondo m’paka wakwaniske dankha chaka mu nthengwa. Ichi chikapelekanga mwaŵi kwa mwanalume na muwoli wake kufiska wanangwa wawo wakuŵa na mwana, icho chikaŵanga chipembuzgo chikuru kwa mwanakazi para mfumu wake wafumapo, kweniso chomene para wakafwira ku nkhondo.​—Do 20:7; 24:5.

it-1-E 963 ¶2

Kuvulura

Vikulongora kuti ndondomeko yiwemi iyi yakovwira ŵakavu mu charu, yikachiskanga mtima wakupa, kukanizga chigolo, na kuthemba Yehova, kweni yikachiskanga ŵanthu kuti ŵaŵenge ŵakata yayi. Ichi chikutovwira kupulikiska ivyo Davide wakayowoya kuti: “Nindawonepo kuti murunji wasidika, panji ŵana ŵake kupempheska chingwa.” (Sa 37:25) Pakulondezga fundo iyi ya mu Dango, nanga mbakavu, chifukwa cha kulimbikira kwawo, ŵakagonanga na njara yayi, ndipo iwo nesi ŵana ŵawo ŵakapempheskanga vyakurya yayi.

w11-E 3/1 23

Kasi Mukumanya?

Kale mu Israyeli, usange mwanalume wafwa kwambura kuleka mwana, munung’una wake ndiyo wakatoranga muwoli wake mwakuti wababemo mwana uyo walutizgenge zina la uyo wafwa. (Genizesi 38:8) Ndondomeko iyi, iyo pamanyuma yikalembekaso mu Dango la Mozesi, yikamanyikwanga kuti nthengwa yapaulamu, panji kuhara chokoro. (Dotoronome 25:5, 6) Ivyo wakachita Bowazi, ivyo vikulongosoreka mu buku la Rute, vikulongora kuti dango ili likakhwaskangaso ŵachibali ŵanyake ŵa munthu uyo wafwa usange palije munung’una panji mukuru wake.​—Rute 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.

Nthengwa yapaulamu yikachitikangaso mu nyengo ya Yesu, chifukwa Ŵasaduki ŵakayizunura mu nkhani iyo yili kulembeka pa Mariko 12:20-22. Wakulemba mdauko Wachiyuda Flavius Josephus wakayowoya kuti kaluso aka kakawovwiranga kuti zina lilutilire kweniso kakawovwiranga kuti katundu walutilire kuŵa mu mbumba yimoza nakuti chokoro nacho chikawovwilikanga. Nyengo yira, mwanakazi wakaŵavya wenelero wa kuhara malo gha mfumu wake. Ndipouli, mwana uyo wababika mu nthengwa yapaulamu wakatoranga chiharo cha mwanalume uyo wali kufwa.

Ivyo Tasambira

it-1-E 640 ¶5

Kupatana

Kalata Yachipati. Pakuwona umo vikenderanga pamanyuma, tileke kuwona nga kuti pasi pa Dango la Mozesi chikaŵa chipusu kuti mwanalume wapate muwoli wake. Kuti wapate muwoli wake, pakaŵanga ndondomeko izo wakalondezganga. Chikaŵa chakukhumbikwa kuti “walembe kalata yachipati.” Kufuma apo, “wamupe mwanakazi na kumufumiska mu nyumba yake.” (Do 24:1) Nangauli Malemba ghakuyowoyapo vinandi yayi pa ndondomeko iyi, kweni vikulongora kuti pambere munthu wandafike pakulemba kalata yachipati, wakakumananga dankha na ŵanalume ŵalara, awo ŵakayezganga kuŵakhazika dankha pasi kuti panji ŵangaphemana. Nyengo iyo yikatoranga kufuma pakulemba kalata iyi na kwendeska ndondomeko yose ya chipati, yikapelekanga mwaŵi kwa mwanalume kughanaghaniraposo ivyo wakukhumba kuchita. Pakakhumbikwiranga kuŵa na chifukwa chakwenelera chakupatira mwanakazi, ndipo usange dango lalondezgeka makora, vikawovwiranga kuti ŵanthu ŵaleke kuchimbilira kupata ŵanakazi. Ntheura wanangwa na vyakukhumba vya mwanakazi vikaŵanga vyakuvikilirika. Malemba ghakuyowoya yayi ivyo vikalembekanga mu “kalata yachipati.”

OGASITI 16-22

Ivyo Tasambira

it-1-E 360

Chimanyikwiro cha Mphaka

Dango la Yehova likakanizganga ŵanthu kusezga mphaka. (Do 19:14; wonaniso Zi 22:28.) Nakuti munthu uyo wasezga “mphaka ya mzengezgani wake” wakaŵa wakutembeka. (Do 27:17) Pakuti munthu wakathembanga ivyo wavuna pa malo ghake, kusezga mphaka chikang’anamuranga kumuchepeskera munthu vinthu vinyake vyakumovwira. Kuchita nthena vikayananga waka na kwiba nakuti ndimo ŵakawoneranga nthena mu nyengo yakale. (Yob 24:2) Kweni ŵakaŵako ŵanthu ŵakhuluku awo ŵakasangikanga na milandu pa nkhani izi, ndipo ŵakaronga ŵa Yuda mu nyengo ya Hoseya ŵakayaniskikanga na ŵanthu awo ŵakusezga mphaka za ŵanthu.​—Ho 5:10.

OGASITI 23-29

Ivyo Tasambira

it-1-E 665 ¶3

Khutu

Yehova, kwizira mu ŵateŵeti ŵake, wakayowoya vya Ŵaisrayeli ŵankhwesa na ŵambura kupulikira kuti ŵali na ‘makutu ghambura kukotoleka.’ (Yer 6:10; Mil 7:51) Makutu ghawo ghakaŵa nga ghajalika na phura kuti ghaleke kupulika. Ni makutu agho ghandajulike na Yehova, uyo wakupeleka makutu ghakupulikiska na kupulikira ku awo ŵakumupenja, kweni wakuzomerezga makutu gha ŵambura kupulikira, kumangwa. (Do 29:4; Ro 11:8) Mpositole Paulosi wakayowoyerathu vya nyengo iyo ŵanthu ŵanyake ŵakujichema Ŵakhristu ŵazamupatukako ku chipulikano cheneko, ŵazamukhumba yayi kupulika unenesko wa Mazgu gha Chiuta, kweni ŵazamudokera kuti makutu ghawo ‘ghanyenyenkheke’ na vinthu ivyo iwo ŵakukondwa navyo, ntheura ŵazamutegherezga ku ŵasambizgi ŵatesi. (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1) Chinyake ntchakuti munthu makutu ghake ‘ghanganyenyenkheka’ chifukwa cha kupulika nkhani yakuchiluska, chomenechomene nkhani ya soka.​—1Sa 3:11; 2Ma 21:12; Yer 19:3.

OGASITI 30–SEPUTEMBALA 5

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 31-32

“Sambiraniko ku Viyelezgero Ivyo Vikuzunulika mu Sumu za mu Baibolo”

w09-E 5/1 14 ¶4

Kasi Viyelezgero vya mu Baibolo Mukuvipulikiska Makora?

Baibolo likuyaniskaso Yehova na vinthu vyambura umoyo. Iyo wakuchemeka kuti ni “Jalawe la Israyeli,” “mphanji,” na “linga lakukhora.” (2 Samuyeli 23:3; Salimo 18:2; Dotoronome 32:4) Kasi fundo njakuti wuli? Nga umo jalawe likuru liliri lakukhazikika, lambura kusunkhunyika, Yehova Chiuta nayo ntchivikiliro chakukhazikika kwa imwe.

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani