Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
SEPUTEMBALA 6-12
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | DOTORONOME 33-34
“Bisamani mu ‘Mawoko Ghamuyirayira gha Yehova’”
it-2-E 51
Yeshuruni
Yeshuruni likaŵa zina la ntchindi la Israyeli. Mu Septuagint Yachigiriki, lizgu lakuti “Yeshuruni” likuyowoya vya chitemwa, ndipo lili kulembeka kuti “wakutemweka.” Pakupika zina ili lakuti “Yeshuruni,” mphanyi Ŵaisrayeli likaŵakumbuskanga kuti Yehova wakaŵasankha na kuchita nawo phangano, ntheura ŵakeneranga kulutilira kuŵa ŵakunyoloka. (Do 33:5, 26; Yes 44:2) Pa Dotoronome 32:15 zina lakuti Yeshuruni lili kugwiliskirika ntchito mwakupambanako. M’malo mwakuchita vinthu mwakuyana na zina lawo lakuti Yeshuruni, Ŵaisrayeli ŵakamba kusuzga, na kumuleka Mlengi wawo kweniso kumuyuyura.
Ivyo Tasambira
it-2-E 439 ¶3
Mozesi
Mozesi wakaŵa na vyaka 120 apo wakafwanga. Pakuyowoya za nkhongono izo wakaŵa nazo, Baibolo likuti: “Maso ghake ghakafwa yayi, ndipo nkhongono zake zikamara chara.” Iyo wakasungika na Yehova ku malo agho palije uyo wakumanyako. (Do 34:5-7) Yehova wakwenera kuti wakachita nthena kuti Ŵaisrayeli ŵaleke kuwira mu chipingo cha kusopa kwautesi mwakugwiliskira ntchito thupi lake. Ntchakuwonekerathu kuti Satana wakakhumbanga kugwiliskira ntchito thupi la Mozesi pa nkhani yeneyiyi, chifukwa Yuda uyo wakaŵa msambiri kweniso munung’una wa Yesu Khristu wakalemba kuti: “Mikayeli, mungelo mukuru, apo wakasuskananga na kupindana na Dyabulosi vya thupi la Mozesi, wakamweruzga yayi nesi kumuyowoyera mazgu ghaheni, kweni wakati: ‘Yehova wakuchenye.’” (Yuda 9) Pambere ŵandambuke kufika ku Kenani mwakulongozgeka na Joshuwa, Ŵaisrayeli ŵakamulira Mozesi kwa mazuŵa 30.—Do 34:8.
SEPUTEMBALA 20-26
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | JOSHUWA 3-5
“Yehova Wakutitumbika Para Tikulongora Kuti Tili na Chipulikano”
it-2-E 105
Yorodani
Chigaŵa chinyake cha Mlonga wa Yorodani, kanandi unandi wa maji kunjira pasi ukuŵa mita yimoza kufika mamita ghatatu (mafiti 3 kufika 10), ndipo mu usani ghakuŵa mamita 27 kufika 30 (mafiti 90 kufika 100). Kweni mu nyengo ya vula maji mu mlonga uwu ghakufulukira mumphepete mose, ndipo ukuŵa usani na wakunyang’amira chomene. (Jos 3:15) Ndipo mu nyengo iyi mphanyi chikaŵa chakofya kuti mtundu wa Israyeli uwo mukaŵa ŵanalume, ŵanakazi, na ŵana ŵambuke Mlonga wa Yorodani, chomene ku malo ghakufupi na Yeriko yayi. Maji mu mlonga uwu ghakuŵa na nkhongono chomene mwakuti kanandi waka ŵanthu awo ŵakugeza mu mlonga uwu ŵakuyegheka na maji. Ndipouli, mwamunthondwe Yehova wakakamuska maji mu Mlonga wa Yorodani mwakuti Ŵaisrayeli ŵakambuka pa charu chakomira. (Jos 3:14-17) Vyaka vikati vyajumphapo, munthondwe wakuyana waka ukachitikaso nyengo yinyake na Eliya apo wakaŵa na Elisha, kweniso nyengo yinyake apo Elisha wakaŵa yekha.—2Ma 2:7, 8, 13, 14.
SEPUTEMBALA 27–OKUTOBALA 3
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | JOSHUWA 6-7
w97-E 8/15 28 ¶2
Chifukwa Wuli Tikwenera Kuphara Viheni Ivyo Vyachitika?
Chifukwa chimoza cha kuyowoyera ubudi ntchakuti vikovwira kuti mpingo ulutilire kuŵa utuŵa. Yehova ni Chiuta mutuŵa. Ndipo iyo wakukhumba kuti wose awo ŵakumusopa ŵaŵenge ŵakutowa mwauzimu na mu makhaliro wuwo. Mazgu ghake ghakutiphalira kuti: “Pakuŵa ŵana ŵakupulikira, lekani kulondezga makhumbiro agho kale mukaŵa nagho kwambura kumanya. Kweni mwakuyana na Mutuŵa uyo wakamuchemani, namwe muŵe ŵatuŵa mu makhaliro ghinu ghose. Pakuti kuli kulembeka kuti: ‘Muŵenge ŵatuŵa, chifukwa ine nili mutuŵa.’” (1 Petrosi 1:14-16) Ŵanthu awo ŵakuchita viheni ŵangabinkhiska mpingo ndipo Yehova wangatinkha mpingo wose. Yehova wangatemwaso mpingo uwu pekha para wachitapo kanthu kunozga ivyo vyabudika, panji kuŵawuskamo awo ŵabuda.—Yaniskani na Joshuwa, chaputara 7.
OKUTOBALA 4-10
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | JOSHUWA 8-9
“Ivyo Tikusambirako ku Nkhani ya Ŵagibiyoni”
it-1-E 930-931
Gibiyoni
Umo Ŵakachitira na Joshuwa. Mu nyengo ya Joshuwa mu msumba wa Gibiyoni mukakhalanga Ŵahivi, uwo ukaŵa umoza mwa mitundu 7 iyo yikeneranga kuparanyika. (Do 7:1, 2; Jos 9:3-7) Ŵagibiyoni ŵakachemekangaso kuti Ŵaamori, ndipo vikulongora kuti zina ili ndilo panyengo iyo Ŵakenani wose ŵakamanyikwanga nalo. (2Sa 21:2; yaniskani na Ge 10:15-18; 15:16.) Kweni mwakupambana na Ŵakenani ŵanyake, Ŵagibiyoni ŵakamanya kuti nangauli ŵakaŵa ŵankhongono kweniso msumba wawo ukaŵa ukuru, ŵangalimbana yayi na Ŵaisrayeli chifukwa Yehova ndiyo wakaŵalweranga. Ntheura misumba ya Yeriko na Ayi yikati yaparanyika, Ŵagibiyoni ŵakatuma ŵanalume kuti ŵakakumane na Joshuwa pa Giligala, kuti ŵakachite phangano la mtende. Ŵanalume aŵa ŵakwenera kuti ŵakimirangaso misumba yinyake yitatu ya Ŵahivi iyo yikaŵaso ya Ŵagibiyoni. Misumba iyi ni Kefira, Beyeroti, na Kiriyati-yerimu. (Jos 9:17) Ŵanthu awo Ŵagibiyoni ŵakaŵatuma ŵakavwara malaya ghakumara, vilyato (nkhwaŵira) vyakumara, vinyo lawo likaŵa mu mathumba ghakuphumuka agho ŵakachita kugambika kweniso ŵakanyamura chingwa chakomira na chamaluvuvu. Iwo ŵakapusikizgira kuti ŵafuma ku charu chakutali. Ŵakalongosora kuti ŵapulika ivyo Yehova wakachita mu Eguputo kweniso ivyo wakachitira mathemba ghaŵiri gha Ŵaamori agho ni Sihoni na Ogi. Kweni mwavinjeru ŵanalume aŵa ŵakayowoyapo yayi ivyo vikachitika ku Yeriko na Ayi chifukwa apo ŵakanyamukanga nkhani iyi yikaŵa kuti yingafika yayi “ku charu chakutali chomene.” Ŵalaraŵalara awo ŵakimiranga Ŵaisrayeli ŵakasanda nkhani iyi mwakuyana na ukaboni uwo ukaŵapo ndipo ŵakachita nawo phangano kuti ŵaŵakomenge yayi.—Jos 9:3-15.
Ivyo Tasambira
it-1-E 1030
Kupayika
Mwakuyana na dango ilo Yehova wakapeleka ku Ŵaisrayeli, vigeŵenga vinyake ŵakavipayikanga pa khuni pamanyuma pakuti vyakomeka, kulongora kuti munthu uyo “ngwakutembeka na Chiuta.” Ndipo ŵakamupayikanga pa khuni kuŵa chenjezgo kwa wose. Munthu wakufwa uyo wapayikika pa khuni ŵakamuwuskangapo pambere kundafipe na kukasunga. Kumuleka pa khuni usiku wose kukafipiskanga charu icho Chiuta wakaŵapa Ŵaisrayeli. (Do 21:22, 23) Ŵaisrayeli ŵakalondezganga dango ili nanga ni para munthu uyo wapayikika pa khuni ni Muisrayeli yayi.—Jos 8:29; 10:26, 27.
OKUTOBALA 11-17
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | JOSHUWA 10-11
“Yehova Wakaŵalweranga Ŵaisrayeli”
it-1-E 50
Adoni-zedeki
Adoni-zedeki likaŵa themba la Yerusalemu pa nyengo iyo Ŵaisrayeli ŵakapokanga Charu cha Layizgano. Adoni-zedeki wakakolerana na mathemba gha kumanjiliro gha dazi kwa Yorodani kuti ŵakarwe na Joshuwa pamoza na ŵankhondo ŵake. (Jos 9:1-3) Kweni Ŵahivi awo ŵakakhalanga mu Gibiyoni ŵakachita phangano la mtende na Joshuwa. Pakukhumba kulanga Ŵagibiyoni kweniso kutondeska ŵalwani ŵawo kupoka charu chawo, Adoni-zedeki wakawunganya ŵankhondo ŵake pamoza na ŵankhondo ŵa mathemba ghanayi gha Ŵaamori ndipo ŵakazenga misasa kuti ŵarwe na Ŵagibiyoni. Kweni Joshuwa wakawovwira Ŵagibiyoni na kuthereska mathemba ghankhondi agha, ndipo ivi vikapangiska kuti ghachimbilire ku Makeda uko ŵakaghajalira ku mphanji. Joshuwa wakakoma Adoni-zedeki na mathemba ghanyake ghanayi panthazi pa ŵasilikari ŵake ndipo pamanyuma ŵakaghapayika pa khuni. Ndipo paumaliro mathupi ghawo ŵakaghaponya ku mphanji kwenekura, ndipo ndigho ghakaŵa malaro ghawo.—Jos 10:1-27.
it-1-E 1020
Vula ya Malibwe
Ndiyo nyengo zinyake Yehova wakagwiliskiranga ntchito. Vula ya malibwe ntchimoza mwa vinthu ivyo nyengo zinyake kale Yehova wakagwiliskiranga ntchito kuti wafiske mazgu ghake kweniso kuti walongore nkhongono zake zikuru. (Sa 148:1, 8; Yes 30:30) Baibolo likulongora kuti Yehova wakagwiliskira ntchito kakwamba vula ya malibwe pa muliri wa nambara 7 uwo ukawira Ŵaeguputo, ndipo yikananga chilichose icho chikaŵa mu minda, kuwiska makuni na kukoma vinyama na ŵanthu wuwo awo ŵakaŵa kuwaro ku minda. Kweni ku Gosheni uko kukaŵa Ŵaisrayeli yikalokwako yayi. (Ek 9:18-26; Sa 78:47, 48; 105:32, 33) Nyengo yikati yajumphapo, apo Ŵaisrayeli ŵakaŵa mu Charu cha Layizgano, Yehova wakagwiliskiraso ntchito vula ya malibwe pakuparanya Ŵaamori. Apa, Ŵaisrayeli mwakulongozgeka na Joshuwa ŵakawovwiranga Ŵagibiyoni, mathemba ghankhondi gha Ŵaamori ghakati ghaŵawukira. Pa chakuchitika ichi, Ŵaamori awo ŵakakomeka na vula ya malibwe ŵakaŵa ŵanandi kuluska awo ŵakakomeka na Ŵaisrayeli.—Jos 10:3-7, 11.
OKUTOBALA 18-24
Ivyo Tasambira
it-1-E 902-903
Gebala
Yehova wakasazgapo “charu cha Ŵagebala” kuŵa chimoza mwa vigaŵa ivyo Ŵaisrayeli ŵakeneranga kupoka mu nyengo ya Joshuwa. (Jos 13:1-5) Ŵanthu ŵanyake ŵakuti fundo iyi njaunenesko yayi chifukwa msumba wa Ŵagebala ukaŵa kutali kumpoto kwa Ŵaisrayeli (pafupifupi makilomita 100] kumpoto kwa Dani) ndipo Ŵaisrayeli ŵakwenera kuti ŵakafikako yayi ku chigaŵa ichi. Ŵakaswiri ŵanyake ŵakusachizga kuti malemba Ghachihebere ghakwenera kuti ghakanangika pa vesi ili, ndipo ŵakuti nkhani iyi mu mupukutu wakwambilira yikalembeka kuti “charu chakupakana na Lebanoni,” panji ‘m’paka ku mphaka za charu cha Ŵagebala.’ Kweni icho tikwenera kumanyaso ntchakuti ivyo Yehova wakalayizga pa Joshuwa 13:2-7 vikaŵa vyakuti vingachitika pekha para Ŵaisrayeli ŵalutilira kugomezgeka. Ntheura vikulongora kuti Ŵaisrayeli ŵakatondeka kupoka charu cha Ŵagebala ichi chifukwa cha kuleka kupulikira kwawo.—Yaniskani na Jos 23:12, 13.
OKUTOBALA 25-31
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | JOSHUWA 15-17
“Vikilirani Chiharo Chinu Chakuzirwa”
it-1-E 1083 ¶3
Heburoni
Apo Ŵaisrayeli ŵakalutilira kuparanya cha kumwera kwa Kenani, ŵanthu awo ŵakakhalanga ku Heburoni wose ŵakaparanyika kusazgapo na themba lawo (wakwenera kuŵa uyo wakahalira uthemba wa Hohamu). (Jos 10:36, 37) Kweni nangauli Ŵaisrayeli mwakulongozgeka na Joshuwa ŵakathereska Ŵakenani, vikuwoneka kuti nyengo yeneyiyo ŵakaŵikako yayi ŵasilikari kuti ŵalonderenge chigaŵa icho ŵathereska. Ndipo vikuwoneka kuti apo Ŵaisrayeli ŵakarwanga ku chigaŵa chinyake, Ŵaanakii ŵakakhazikikaso ku Heburoni, ivyo pamanyuma vikapangiska Kalebi (panji ŵana ŵa Yuda mwakulongozgeka na Kalebi) kuŵapokerathu msumba uwu. (Jos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Ŵer 1:10) Pakwamba msumba wa Heburoni ukapika kwa Kalebi wa fuko la Yuda, kweni pamanyuma msumba uwu ukaŵa muzi wakuponerako para munthu wakoma munyake mwangozi. Kweni “malo gha kuthondo [Heburoni]” na vikaya vyake vikaŵa chiharo cha Kalebi.—Jos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1-E 848
Kugwiliska Ntchito za Wuzga
Kale ‘kugwiliska ntchito ŵanthu nga mbazga’ (mu Chihebere mas) chikaŵa chinthu chakuzara chomene, ndipo ŵanthu awo ŵathereskeka kanandi ŵakaŵanga ŵazga. (Do 20:11; Jos 16:10; 17:13; Es 10:1; Yes 31:8; La 1:1) Pakuŵa ŵazga ku Eguputo, Ŵaisrayeli ŵakaŵagwiliskanga ntchito zinonono. Ŵalongozgi ŵa ku Eguputo ŵakaŵalaŵiliranga na kuŵayuzga apo ŵakaŵagwiliskanga ntchito pakuzenga misumba yakusungamo vyakurya ya Pitomu na Ramusesi. (Ek 1:11-14) Pamanyuma Ŵaisrayeli ŵati ŵanjira mu Charu cha Layizgano, m’malo mwakulondezga ulongozgi wa Yehova kuti ŵachimbizge ŵanthu mu charu ichi na kuŵaparanyirathu, iwo ŵakaŵagwiliskanga waka ntchito nga mbazga. Ichi chikaŵa chiwemi yayi ku Ŵaisrayeli, chifukwa chikapangiska kuti ŵambe kusopa ŵachiuta ŵatesi. (Jos 16:10; Ŵer 1:28; 2:3, 11, 12) Ndipo Themba Solomoni nalo likalutilira kuŵagwiliska ntchito nga mbazga, ŵamphapu ya Ŵakenani awo ŵakaŵa Ŵaamori, Ŵahiti, Ŵaperizi, Ŵahivi, na Ŵayebusi.—1Ma 9:20, 21.
it-1-E 402 ¶3
Kenani
Nangauli Ŵakenani ŵanandi ŵakapona apo Ŵaisrayeli ŵakapokanga charu, kweni tingayowoya kuti “Yehova wakapeleka kwa Israyeli charu chose icho wakalapa ku ŵasekuru ŵawo,” kweniso “wakaŵapumuzga kosekose.” Nakuti “pa malayizgo ghose ghawemi agho Yehova wakapeleka ku nyumba ya Israyeli, pakaŵavya nanga ni layizgo limoza ilo likatondekapo, ghose ghakafiskika.” (Jos 21:43-45) Kweniso kulikose ŵalwani ŵa Ŵaisrayeli ŵakaŵanga na wofi ndipo ŵakaŵaso ŵakofya yayi ku Ŵaisrayeli. Yehova wakaŵa kuti wayowoyerathu kuti wamuŵachimbizga Ŵakenani “pachokopachoko” mwakuti vikoko vileke kuŵa vinandi mu charu icho ŵanthu ŵafumamo. (Ek 23:29, 30; Do 7:22) Nangauli Ŵakenani ŵakaŵa na vilwero vyankhongono kusazgapo magileta gha visulo, kweni kutondeka kwa Ŵaisrayeli kupoka vigaŵa vinyake vya charu ntchifukwa chakuti Yehova wakatondeka kufiska ivyo wakalayizga yayi. (Jos 17:16-18; Ŵer 4:13) M’malo mwake, Malemba ghakulongora kuti pa nkhondo zichoko waka izo Ŵaisrayeli ŵakatondeka kuthereska ŵalwani ŵawo, chikaŵa chifukwa cha kuleka kugomezgeka kwawo.—Maŵ 14:44, 45; Jos 7:1-12.