Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
NOVEMBALA 1-7
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | JOSHUWA 18-19
“Umo Yehova Wakagaŵira Charu Mwavinjeru”
it-1-E 359 ¶1
Mphaka
Ntheura vikuwoneka kuti pakugaŵa charu pakati pa mafuko ŵakalondezganga vinthu viŵiri: kuchita mphenduzga, kweniso ukuru wa fuko. Mphenduzga yikwenera kuti yikawovwiranga waka kumanya malo agho fuko lililose lipokenge, kwali nga kumpoto, kumwera, kumafumiro gha dazi, panji kumanjiliro gha dazi, kwali malo agha ghaŵenge gha chidika panji chigaŵa cha mapiri. Ivyo mphenduzga yalongora vikaŵanga vyakufuma kwa Yehova, ntheura vikawovwiranga kuti ŵaleke kuchitirana sanji panji kupindana pakati pa mafuko. (Zi 16:33) Kwizira mu nthowa iyi, Chiuta wakalongozgangaso vinthu mwakuti chilichose icho chichitikirenge fuko lililose, chichitike mwakuyana na uchimi uwo Yakhobe wakayowoya apo wakaŵa pafupi kufwa, uwo uli pa Genizesi 49:1-33.
it-1-E 1200 ¶1
Chiharo
Chiharo cha charu. Chiharo icho ŵana Ŵaisrayeli ŵakapokanga chikafumanga kwa Yehova, uyo wakaphalira Mozesi za charu na mphaka zake. (Maŵ 34:1-12; Jos 1:4) Ŵana ŵa Gadi, ŵana ŵa Rubeni, na hafu ya fuko la Manase ŵakapika chiharo chawo na Mozesi. (Maŵ 32:33; Jos 14:3) Kweni mafuko ghanyake ghose ghakapoka chiharo chawo mwakuchita mphenduzga mwakulongozgeka na Joshuwa kweniso Eliyazara. (Jos 14:1, 2) Mwakukolerana na uchimi wa Yakhobe uwo uli pa Genizesi 49:5, 7, Simiyoni na Levi ŵakapika chigaŵa chawo na chawo yayi kuŵa chiharo. Chiharo icho Simiyoni wakapika chikasazgangapo charu (pamoza na misumba yinyake) mukati mwa chiharo cha Yuda (Jos 19:1-9), apo Levi wakapika misumba 48 iyo yikaŵa mu charu chose cha Israyeli. Pakuti Ŵalevi ŵakapika milimo yinyake yapadera pa chihema, Yehova wakati iyo ndiyo waŵenge chiharo chawo. Iwo ŵakapokeranga chigaŵa chilichose chakhumi panji chiharo chawo pa mulimo wawo uwo ŵakachitanga. (Maŵ 18:20, 21; 35:6, 7) Ndipo mbumba zikapikanga milimo mu chigaŵa cha fuko lawo. Apo mbumba zikakuranga, ŵana ŵanalume ŵakaharanga chiharo ndipo paumaliro charu chikagaŵikanga pachokopachoko kuti waliyose waŵe na chiharo chake.
it-1-E 359 ¶2
Mphaka
Para ŵachita mphenduzga, na kumanya charu icho fuko lililose lipokenge, pamanyuma ŵakawonangaso ukuru wa charu icho fuko lingapokera mwakutolera umo charu chiliri kukura kwake. Chiuta wakaŵaphalira kuti: “Muchite mphenduzga pa kugaŵa charu mu mbumba zinu. Awo mbanandi, muŵasazgireko chiharo, awo mbachoko muŵachepeskereko chiharo chawo. Waliyose wapokerenge chiharo chake kuyana na apo pawira mphenduzga.” (Maŵ 33:54) Malo agho mphenduzga yawirapo ŵakaghasinthanga yayi, m’malo mwake ŵakasazgirangako waka usange ngachoko panji kuchepeskako usange ngakuru chomene mwakuyana na umo fuko liliri. Lekani ŵakati ŵawona kuti charu cha Yuda ntchikuru chomene, chinyake chikapelekeka ku fuko la Simiyoni.—Jos 19:9.
Ivyo Tasambira
it-1-E 359 ¶5
Mphaka
Nkhani ya kugaŵa charu mwakuchita mphenduzga kumanjiliro gha dazi kwa Yorodani, yikulongora kuti Yuda ndiyo wakaŵa wakwamba kupoka chiharo chake (Jos 15:1-63), ndipo Yosefe (Efurayimu) (Jos 16:1-10), na hafu ya fuko la Manase ŵakapika kumanjiliro gha dazi kwa Yorodani (Jos 17:1-13) ndipo ŵakaŵikapo mtima kuzunura misumba yawo na mphaka zake. Kufuma apa, vikuwoneka kuti mulimo wakugaŵa charu ukatimbanizgika dankha chifukwa wumba wa Israyeli ukasamuka kufuma ku Giligala na kuluta ku Shilo. (Jos 14:6; 18:1) Baibolo likuyowoya yayi utali wa nyengo iyo yikajumphapo, kweni pamanyuma Joshuwa wakakalipira mafuko 7 agho ghakakhalira chifukwa ghakachitanga vinthu mwapachokopachoko. (Jos 18:2, 3) Ŵanthu ŵayowoyapo vinandi pa chifukwa icho chikapangiskanga mafuko agha kuti ghaziwulikenge. Ŵanji ŵakuti ŵakaziwulikanga chifukwa chakuti ŵakasanga vinthu vinandi apo ŵakathereskanga ŵalwani ŵawo kweniso kuti panyengo iyi ŵakaŵavya wofi wakuti Ŵakenani ŵangaŵawukira, ntheura ŵakachitanga vinthu mwakufwasa. Kweniso ŵakwenera kuti ŵakachedwanga chifukwa chakuti ŵakakhumba yayi kukumana na masuzgo pakulimbana na ŵankhondo ŵankhongono. (Jos 13:1-7) Kweniso panji ŵakwenera kuti ŵakaghanaghananga kuti Charu cha Layizgano ni icho ŵapoka kale na kugaŵirika.
NOVEMBALA 8-14
Ivyo Tasambira
it-1-E 402 ¶3
Kenani
Nangauli Ŵakenani ŵanandi ŵakapona apo Ŵaisrayeli ŵakapokanga charu, kweni tingayowoya kuti “Yehova wakapeleka kwa Israyeli charu chose icho wakalapa ku ŵasekuru ŵawo,” kweniso “wakaŵapumuzga kosekose.” Nakuti “pa malayizgo ghose ghawemi agho Yehova wakapeleka ku nyumba ya Israyeli, pakaŵavya nanga ni layizgo limoza ilo likatondekapo, ghose ghakafiskika.” (Jos 21:43-45) Kweniso kulikose ŵalwani ŵa Ŵaisrayeli ŵakaŵanga na wofi ndipo ŵakaŵaso ŵakofya yayi ku Ŵaisrayeli. Chiuta wakaŵa kuti wayowoyerathu kuti wamuŵachimbizga Ŵakenani “pachokopachoko” mwakuti vikoko vileke kuŵa vinandi mu charu icho ŵanthu ŵafumamo. (Ek 23:29, 30; Do 7:22) Nangauli Ŵakenani ŵakaŵa na vilwero vyankhongono kusazgapo magileta gha visulo, kweni kutondeka kwa Ŵaisrayeli kupoka vigaŵa vinyake vya charu ntchifukwa chakuti Yehova wakatondeka kufiska ivyo wakalayizga yayi. (Jos 17:16-18; Ŵer 4:13) M’malo mwake, Malemba ghakulongora kuti pa nkhondo zichoko waka izo Ŵaisrayeli ŵakatondeka kuthereska ŵalwani ŵawo, chikaŵa chifukwa cha kuleka kugomezgeka kwawo.—Maŵ 14:44, 45; Jos 7:1-12.
NOVEMBALA 15-21
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | JOSHUWA 23-24
“Ulongozgi Waumaliro Uwo Joshuwa Wakapeleka ku Mtundu wa Israyeli”
it-1-E 75
Kukolerana na Mitundu
Vinthu vikasintha mtundu wa Israyeli ukati wanjira mu Kenani icho chikaŵa Charu cha Layizgano. Chiuta Fumu Yikuru yikaŵapa Ŵaisrayeli wanangwa wose pa charu ichi kufiska ivyo wakapangana na ŵasekuru ŵawo. Ntheura iwo ŵakanjira mu charu ichi nga mbalendo yayi, ndipo Yehova wakaŵakanizga kukolerana na mitundu iyo yikasopanga ŵangoza. (Ek 23:31-33; 34:11-16) Iwo ŵakeneranga kupulikira malango gha Chiuta pera, malango gha mitundu iyo yikachimbizgikanga yayi. (Le 18:3, 4; 20:22-24) Yehova wakaŵachenjezga kuti ŵaleke kutolerana nthengwa na mitundu iyi. Iwo ŵakatenge ŵaŵenge paubwezi na ŵanakazi ŵakusopa ŵangoza aŵa kweniso ŵabali ŵa ŵanakazi aŵa na kwamba kutolera mitheto yawo kweniso kasopero kawo kautesi. Ndipo paumaliro ŵakatenge ŵamulekenge Yehova na kuwira mu chipingo.—Do 7:2-4; Ek 34:16; Jos 23:12, 13.
DISEMBALA 13-19
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | ŴERUZGI 8-9
“Kujiyuyura Nkhuwemi Kuluska Kujikuzga”
w00-E 8/15 25 ¶3
Kasi Mukumazga Wuli Kupambana Maghanoghano?
Gidiyoni wakarwa nkhondo kulimbana na Midiyani ndipo wakachema fuko la Efurayimu kuti likamovwire. Kweni ŵakati ŵamara kurwa, ŵanalume ŵa Efurayimu ŵakamukalipira chomene Gidiyoni chifukwa chakuti wakaleka kuŵachema kukwambilira. Baibolo likuti: “Ŵakamukalipira chomene.” Gidiyoni wakaŵazgora kuti: “Kasi ine nachita vichi kuyaniska na imwe? Asi kuvulura kwa Efurayimu nkhuwemi kuluska kuvuna mpheska kwa Abi-ezeri? Chiuta wakapeleka Orebu na Zeebu, ŵakaronga ŵa Midiyani mu woko linu, kasi ine nachita vichi kuyaniska na imwe?” (Ŵeruzgi 8:1-3) Gidiyoni wakaŵatuniska chifukwa wakasankha mazgu ghawemi agha pakuyowoya, ndipo wakagega nkhondo iyo yikatenge yiŵengepo ŵekhaŵekha. Ŵa fuko la Efurayimu ŵakwenera kuti ŵakaŵa na suzgo la kujikuzga na kuwona kuti mbakuzirwa chomene. Kweni ivi vikamutondeska yayi Gidiyoni kuti wakhazikiske mtende. Kasi nase tingachita mwakuyana waka?
Ivyo Tasambira
it-1-E 753 ¶1
Efodi, I
Nangauli Gidiyoni wakaŵa na maghanoghano ghawemi kukumbukira kuti Yehova wakawovwira Ŵaisrayeli kuthereska ŵalwani ŵawo, kweniso kukhumba kuchindika Chiuta, kweni efodi wakaŵa “nga ntchipingo kwa Gidiyoni na ŵamunyumba yake,” chifukwa Ŵaisrayeli ŵakachita uzaghali wauzimu mwakulisopa. (Ŵer 8:27) Kweni Baibolo likuyowoyapo yayi kuti Gidiyoni nayo wakasopako, m’malo mwake mpositole Paulosi wakamuzunura Gidiyoni kuŵa yumoza mwa awo ŵakuzunulika mu “bingu likuru” la ŵakaboni ŵakugomezgeka ŵa Yehova awo ŵakaŵako pambere Chikhristu chindambe.—Heb 11:32; 12:1.
DISEMBALA 20-26
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | ŴERUZGI 10-12
“Yefita Wakaŵa Munthu Wauzimu”
it-2-E 27 ¶2
Yefita
Yefita pakuŵa mwanalume wamwamphu, wakachedwa yayi kuchitapo kanthu pakuŵa mulongozgi. Iyo wakatuma uthenga kwa themba la Ŵaamoni na kuyowoya kuti Ŵaamoni ŵakuŵayamba pakupoka charu cha Ŵaisrayeli. Themba likazgora kuti Ŵaamoni ŵakapoka charu icho Ŵaisrayeli ŵakapoka kwa Amoni. (Ŵer 11:12, 13) Pakuzgora Yefita wakalongora kuti ni msilikari waka uyo wakaŵa muchanya kuchita vinthu yayi, kweni wakalongora kuti wakawumanyanga makora mdauko, chomenechomene wa umo Chiuta wakachitiranga vinthu na ŵanthu ŵake. Iyo wakasuska ivyo Ŵaamoni ŵakayowoya na kulongora kuti (1) Ŵaisrayeli ŵakapokapo yayi charu cha Ŵaamoni, Ŵamowabu panji cha Ŵaedomu. (Ŵer 11:14-18; Do 2:9, 19, 37; 2Mi 20:10, 11); (2) Charu ichi chikaŵa cha Ŵaamoni yayi pa nyengo iyo Ŵaisrayeli ŵakarwanga nkhondo, kweni chikaŵa cha Ŵakenani, Ŵaamori, ndipo Chiuta wakapeleka themba Sihoni na charu chake mu mawoko gha Ŵaisrayeli; (3) Ŵaamoni ŵakaŵa kuti ŵandambanepo na Ŵaisrayeli kwa vyaka 300 kumanyuma, kasi panyengo iyi pakaŵa chifukwa wuli chakuti ŵangachitira nthena?—Ŵer 11:19-27.
it-2-E 27 ¶3
Yefita
Yefita wakayijima nkhani iyi ndipo wakalongora kuti nkhani iyi yikakhwaskangaso kusopa. Iyo wakati Yehova wakapeleka charu ku Ŵaisrayeli ndipo pa chifukwa ichi, iwo ŵangapeleka yayi nanga chingaŵa chichoko waka ku ŵanthu awo ŵakasopanga ŵangoza. Iyo wakati Kemoshi ni chiuta wa Ŵaamoni. Ŵanji ŵakuti apa wakabudiska. Kweni nangauli chiuta wa Ŵaamoni wakaŵa Milikomu, ndipo Kemoshi wakaŵa chiuta wa Mowabu, kweni mitundu iyi yikasopanga ŵachiuta ŵanandi. Solomoni wakafika nanga mphakusopa Kemoshi mu Israyeli chifukwa cha ŵanakazi ŵake ŵachilendo. (Ŵer 11:24; 1Ma 11:1, 7, 8, 33; 2Ma 23:13) Nakuti, mwakuyana na ivyo ŵakaswiri ŵanyake ŵakuyowoya, “Kemoshi” chingang’anamura “Wakuthereska, Wakutonda.” (Wonani Gesenius’s Hebrew na Chaldee Lexicon, lakung’anamurika na S. Tregelles, 1901, p. 401.) Yefita wakwenera kuti wakazunura chiuta uyu chifukwa Ŵaamoni ŵakamulumbanga kuti wakuŵawovwira ‘kuthereska’ panji ‘kutonda’ pakulimbana na ŵanji ndipo wakuŵapa charu.
Ivyo Tasambira
it-2-E 26
Yefita
Yefita Wakaŵa Mwana Wapathondo Yayi. Amama ŵa Yefita ŵakaŵa “mwanakazi uyo wakaŵa hule.” Kweni fundo iyi yikung’anamura kuti Yefita wakaŵa mwana wa uhule yayi panji wapathondo. Amama ŵake ŵakaŵa hule pambere ŵandatengwe kwa Giliyadi kuŵa mwanakazi wachiŵiri nga umo vikaŵira na Rahabi kuti pakwamba wakaŵa hule kweni pamanyuma wakatengwa kwa Salimoni. (Ŵer 11:1; Jos 2:1; Mt 1:5) Fundo yakuti Yefita wakaŵa wapathondo yayi yikuwonekera makora apo ŵana awo Giliyadi wakababa pa mwanakazi wakwamba ŵakamuchimbizga Yefika mwakuti waleke kupokako chiharo. (Ŵer 11:2) Kweniso pamanyuma Yefita ŵakamwimika kuŵa mulongozgi wa ŵanalume ŵa Giliyadi (ndipo ŵanji mwa ŵanalume aŵa ŵakaŵa ŵeneŵara ŵana ŵanyake ŵa mu nyumba yilara). (Ŵer 11:11) Nakuti Yefita wakapeleka sembe kwa Chiuta pa chihema. (Ŵer 11:30, 31) Ivi mphanyi vikaŵa vyamachitiko yayi Yefita waŵenge kuti ni mwana wapathondo pakuti Dango likayowoyanga mwakudunjika kuti: “Mwana wapathondo wanganjiranga yayi mu mpingo wa Yehova. Nanga ni mphapu yake ya muwiro wa 10 yinganjiranga yayi mu mpingo wa Yehova.”—Do 23:2.