Petrosi na Yohane ŵakafika kale ku Yerusalemu kuti ŵakanozge vya Paska, nga umo Yesu wakaŵatumira. Pamasinda Yesu na ŵapositole ŵanyake 10 ŵakanyamuka kuluta ku malo agha. Apo Yesu na ŵapositole ŵakakhiranga mu Phiri la Maolive, dazi likaŵa pafupi kunjira. Aka kakaŵa kaumaliro kuti Yesu wawone malo agha nyengo ya muhanya. Wakazakaghawonaso wakati wawuka ku ŵakufwa.

Nakalinga Yesu na ŵapositole ŵakafika mu msumba ndipo ŵakaluta ku nyumba iyo ŵakalyeranga Paska. Ŵakanjira mu nyumba na kukwera mu chipinda chikuru chamuchanya. Ŵakasanga kuti vyose vyanozgeka kale kuti ŵachite Paska. Yesu wakalindilira na kunweka chiphikiro ichi, chifukwa wakati: “Nakhumbisiska kurya Paska ili pamoza na imwe pambere nindasuzgike.”—Luka 22:15.

Vilimika vinandi kumasinda, Ŵayuda ŵakambiska kaluso kakuti awo ŵakurya Paska ŵapiranenge nkhombo za vinyo. Sono Yesu wakati wapoka nkhombo yimoza, wakawonga ndipo wakati: “Torani iyi ndipo pilanani yumoza na munyake pakati pinu, chifukwa nkhumuphalirani kuti, kufuma sono nimwengeso vinyo chara m’paka Ufumu wa Chiuta wize.” (Luka 22:17, 18) Tikumbukenge kuti apa Yesu wakaŵa pafupi kukomeka.

Uku Paska lili mukati, Yesu wakachita chinthu chachilendo. Wakanyamuka, wakaŵika pamphepete laya lake lakuwaro na kutora thawulo. Kufuma apo, wakaŵika maji mu beseni ilo likaŵa pafupi. Kanandi mwenecho wa nyumba ndiyo wakageziskanga malundi gha ŵalendo, panji wakatumanga muteŵeti wake. (Luka 7:44) Kweni pakuti apa pakaŵavya mweneko wa nyumba, Yesu ndiyo wakachita mulimo uwu. Ŵapositole ndiwo mphanyi ŵakachita mulimo uwu, kweni pakaŵavya na yumoza uyo wakajipeleka. Panji ŵakaleka kujipeleka chifukwa chakuti waliyose wakajiwonanga kuti ni mukuru. Kwali ndicho chikaŵa chifukwa tikumanya yayi, kweni soni zikwenera kuti zikaŵakora kuwona Yesu wakugeziska malundi ghawo.

Yesu wakati wafika pa Petrosi kuti wamugeziske, iyo wakakana wakati: “Malundi ghane mughageziskenge chara.” Yesu wakazgora kuti: “Kwambura kuti nakugeziska, uli pamoza na ine chara.” Petrosi wakazgora kuti: “Fumu, mungageziskanga malundi ghane pera yayi, kweniso mawoko na mutu wuwo.” Wakwenera kuti wakazizwa chomene na ivyo Yesu wakamuzgora. Yesu wakati: “Waliyose uyo wageza kale thupi lose wakukhumbaso kugeza thupi lose yayi, kweni wakugeza mu malundi pera, chifukwa ngwakutowa kale. Ndipo imwe mwaŵanthu muli ŵakutowa, kweni mose chara.”—Yohane 13:8-10.

Yesu wakageziska malundi gha ŵapositole ŵake wose 12, pamoza na gha Yudasi Isikariyoti. Wakati wavwara malaya ghake ghakuwaro na kukhalaso pa thebulu, Yesu wakafumba kuti: “Kasi mukumanya icho nachita kwa imwe? Imwe mukunichema, ‘Msambizgi,’ ndiposo ‘Fumu,’ ndipo mukuneneska, chifukwa ndimo niliri. Ntheura usange ine, nangauli nili Fumu na Msambizgi, nageziska malundi ghinu, ipo namwe mukwenera kugeziskana malundi. Pakuti namupani chakuwonerapo, kuti nga umo nachitira kwa imwe, namwe ndimo muchitirenge. Nadi nkhumuphalirani kuti, muzga ni mukuru yayi kuluska fumu yake, ndipo uyo watumika ni mukuru yayi kuluska uyo wamutuma. Usange mukumanya vinthu ivi, ŵakukondwa ndimwe usange mukuvichita.”—Yohane 13:12-17.

Ili likaŵa sambiro liwemi chomene pa nkhani ya kujiyuyura. Ŵalondezgi ŵa Yesu ŵakwenera yayi kupenja malo ghapachanya, na kujiwona kuti mbakuzirwa chomene mwakuti ŵanji ŵaŵateŵeterenge. Kweni ŵakwenera kulondezga ivyo Yesu wakachita. Apa chikung’anamura kuti ŵageziskanenge malundi nga umo wakachitira Yesu yayi, kweni ŵaŵenge ŵakunozgeka kuteŵetera ŵanji mwakujiyuyura kweniso kwambura kutemwera.

Kukwambilira kwa Paska mise yira, Yesu wakageziska malundi gha ŵapositole ŵake pakukhumba kuŵasambizga kujiyuyura. Vikuwoneka kuti ŵakati ŵachita Paska, Yesu wakayowoya mazgu ghauchimi agho Davide wakayowoya. Wakati: “Munthu uyo nkhaŵa nayo pamtende, uyo nkhamugomezganga, uyo wakaryanga chingwa chane, waniwuskira chitende chake.” Kufuma apo, Yesu wakati: “Yumoza wa imwe wanipelekenge.”—Salimo 41:9; Yohane 13:18, 21.

Ŵapositole ŵakalaŵiskana, ndipo waliyose wakafumba kuti: “Kasi ndine, Fumu?” Yudasi Isikariyoti nayo wakafumba fumbo ili. Petrosi wakatuma Yohane, uyo wakakhala pafupi na Yesu, kuti wafumbisiske. Ntheura Yohane wakayegamira kwa Yesu, ndipo wakati: “Fumu, ni njani?”—Mateyu 26:22; Yohane 13:25.

Yesu wakazgora kuti: “Ni uyo nimupenge chingwa icho nakovya.” Penepapo Yesu wakatora chingwa na kukovya, ndipo wakapeleka kwa Yudasi, wakati: “Mwana wa munthu wakuluta nadi, nga umo kuli kulembekera vya iyo, kweni soka kwa munthu uyo wakupeleka Mwana wa munthu. Mphanyi chikaŵa chiwemi kuti munthu uyu waleke kubabika.” (Yohane 13:26; Mateyu 26:24) Penepapo Satana wakanjira mwa Yudasi. Munthu uyu wakaŵa kale na maghanoghano ghaheni, ndipo sono wakajipelekaso kuchita khumbo la Dyabulosi. Ntheura wakazgoka “mwana wa pharanyiko.”—Yohane 6:64, 70; 12:4; 17:12.

Yesu wakaphalira Yudasi kuti: “Icho ukuchita, chichita mwaluŵiro.” Ŵapositole ŵanyake ŵakatenge pakuti Yudasi ndiyo wakusunga bokosi la ndalama, ndikuti Yesu wakamuphaliranga kuti: “‘Ukagure vinthu ivyo tikukhumbikwira pa chiphikiro,’ panji kuti wakapeleke kanthu ku ŵakavu.” (Yohane 13:27-30) Kweni Yudasi wakaluta kukapeleka Yesu.

Pa usiku wenewura wa Paska, Yesu wakambiska chiphikiro chinyake chiphya. Wakatora chingwa na kulomba. Kufuma apo, wakachimenya na kupeleka ku ŵapositole ŵake kuti ŵarye. Wakati: “Ichi chikwimira thupi lane ilo lipelekekenge chifukwa cha imwe. Lutilirani kuchita ichi kuti munikumbukenge.” (Luka 22:19) Ŵakapirana chingwa chira, ndipo ŵapositole ŵakarya.

Kufuma apo, Yesu wakatora nkhombo ya vinyo. Wakati walomba, wakayipeleka ku ŵapositole ŵake. Waliyose wakamwapo, ndipo Yesu wakati: “Nkhombo iyi yikwimira phangano liphya chifukwa cha ndopa zane, izo zithiskikenge chifukwa cha imwe.”—Luka 22:20.

Umu ndimo Yesu wakambiskira chikumbusko cha nyifwa yake icho ŵalondezgi ŵake ŵakwenera kuchita chaka chilichose pa Nisani 14. Para ŵakuchita chikumbusko, ŵanthu ŵakugomezgeka ŵakukumbuka ivyo Yesu na Awiske ŵali kuchita kuti ŵanthu ŵathaskike ku kwananga na nyifwa. Chikumbusko chikutikumbuska kuti ŵanthu ŵakugomezgeka ŵazamufwatulika nadi kuluska umo Paska likawovwilira Ŵayuda.

Yesu wakayowoya kuti ndopa zake “zithiskikenge chifukwa cha ŵanandi kuti zakwananga zigowokereke.” Ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka na ŵanyake nga ndiwo ŵakaŵa ŵamoza mwa ŵanandi awo ŵakagowokereka. Aŵa ndiwo ŵazamuŵa na Yesu mu Ufumu wa Awiske.—Mateyu 26:28, 29.

Apo Yesu wakaŵa na ŵapositole ŵake pa usiku wake waumaliro, wakageziska malundi gha ŵasambiri. Apa wakaŵasambizganga kujiyuyura. Chifukwa wuli mphake kuti Yesu wakachita nthena? Chifukwa ntchakuti ŵapositole ŵakaŵa na suzgo. Nangauli ŵakaŵa ŵakujipeleka pa kusopa Chiuta, kweni mtima wawo ukaŵa pakuti ni njani mukuru pakati pawo. (Mariko 9:33, 34; 10:35-37) Usiku wenewura suzgo ili likawukaso.

Ŵapositole “ŵakamba kupindana chomene pa nkhani ya uyo ni mukuru pakati pawo.” (Luka 22:24) Yesu chitima chikwenera kuti chikamukora wakati wawona kuti ŵakupindanaso. Kasi wakachita wuli?

M’malo mwa kuŵakalipira ŵapositole chifukwa cha nkharo yawo, Yesu wakadumba nawo makora. Wakati: “Mathemba gha mitundu ghakuchita ufumu pa ŵanthu ŵawo, ndipo awo ŵali na mazaza pa iwo ŵakuchemeka Ŵachileraŵalanda. Kweni imwe mukwenera kuŵa nthena chara. . . . Pakuti mukuru ni nju, uyo wakurya pa thebulu panji uyo wakuteŵetera?” Kufuma apo, Yesu wakaŵakumbuska umo iyo wakachitiranga pamaso pawo, wakati: “Kweni ine nili pakati pinu nga ni uyo wakuteŵetera.”—Luka 22:25-27.

Nangauli ŵapositole ŵakaŵa ŵakutondeka mu vinyake, kweni ŵakamuleka yayi Yesu mu masuzgo ghanandi. Ntheura Yesu wakati: “Nkhuchita namwe phangano, nga umo Adada ŵachitira phangano na ine la ufumu.” (Luka 22:29) Ŵanthu aŵa ŵakalondezganga Yesu mwakugomezgeka. Yesu wakachita nawo phangano, kuŵasimikizgira kuti ŵazamuŵa mu Ufumu ndipo ŵazamwendeskera lumoza vinthu.

Nangauli ŵapositole ŵakaŵa na chigomezgo chiwemi ichi, kweni ŵakaŵa kuti ŵachali pa charu chapasi kweniso ŵambura kufikapo. Ntheura Yesu wakaŵaphalira kuti: “Satana wakukhumba mose imwe kuti wamupetani nga ni tirigu.” (Luka 22:31) Wakachenjezgaso kuti: “Mose mukhuŵarenge chifukwa cha ivyo vinichitikirenge usiku uno, pakuti kuli kulembeka kuti: ‘Nizamutimba muliska, ndipo mskambo wa mberere uzamumbininika.’”—Mateyu 26:31; Zekariya 13:7.

Petrosi wakajithemba, wakati: “Nanga ŵanyake wose ŵangakhuŵara chifukwa cha ivyo vimuchitikiraninge, ine nikhuŵarenge chara napachoko!” (Mateyu 26:33) Yesu wakaphalira Petrosi kuti wamukanenge pambere tambala wandalire kaŵiri usiku wenewuwo. Kweniso Yesu wakati: “Nakuŵeyelelera kwa Chiuta kuti chipulikano chako chileke kulopwa. Ndipo iwe, para wawelera, uzakakhozge ŵabali ŵako.” (Luka 22:32) Kweni Petrosi wakakana nipera, wakati: “Nanga kungaŵa kuti nifwenge namwe lumoza, nimukananinge chara napachoko.” (Mateyu 26:35) Ŵapositole ŵanyake wose nawo ŵakayowoya mwakuyana waka.

Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Nichali namwe kanyengo kachoko waka. Muzamunipenja, ndipo nga umo nkhayowoyera ku Ŵayuda kuti, ‘Uko nkhuluta imwe mungizako chara,’ nkhuyowoyaso kwa imwe sono.” Wakasazgirapo kuti: “Nkhumupani dango liphya, lakuti mutemwanenge, nga umo ine namutemwerani, ndimo namwe mutemweranenge. Usange mukutemwana, wose ŵamanyenge kuti ndimwe ŵasambiri ŵane.”—Yohane 13:33-35.

Petrosi wati wapulika kuti Yesu ŵaŵenge nawo kanyengo kachoko waka, wakafumba kuti: “Fumu, kasi mukuluta nkhu?” Yesu wakazgora kuti: “Uko nkhuluta unganilondezga sono yayi, kweni uzamunilondezga munthazi.” Petrosi wakazizwa, ndipo wakati: “Fumu, chifukwa wuli ningamulondezgani sono yayi? Nipelekenge umoyo wane chifukwa cha imwe.”—Yohane 13:36, 37.

Sono Yesu wakaŵakumbuska ivyo wakaŵaphalira apo wakatuma ŵapositole kukapharazga ku Galileya kuti ŵaleke kunyamura ndalama panji thumba la chakurya. (Mateyu 10:5, 9, 10) Wakaŵafumba kuti: “Kasi mukasoŵerwa kanthu?” Iwo ŵakazgora kuti: “Yayi!” Kweni kasi sono ŵakeneranga kuchita wuli? Yesu wakaŵaphalira kuti: “Uyo wali na kachikwama ka ndalama wayeghe, kweniso thumba la vyakurya, ndipo uyo walije lupanga waguliske laya lake lakuwaro na kugura lupanga. Pakuti nkhumuphalirani kuti icho chili kulembeka chikwenera kufiskika pa ine, chakuti, ‘Ndipo wakapendekera pamoza na ŵakuswa malango.’ Chifukwa vya ine ivyo vili kulembeka vikufiskika.”—Luka 22:35-37.

Yesu wakayowoyanga ivyo vikaŵa pafupi kuchitika apo ŵanthu ŵakamukhoma pa khuni pamoza na ŵaheni panji vigeŵenga. Pamasinda ŵalondezgi ŵake ŵazamutambuzgika. Ŵasambiri ŵakawona nga kuti mbakunozgeka, ndipo ŵakati: “Fumu, wonani, pano pali malupanga ghaŵiri.” Wakati kwa iwo: “Ngakukwana.” (Luka 22:38) Pakuti ŵakaŵa na malupanga ghaŵiri, Yesu wakasangirapo mwaŵi wa kuŵasambizgira sambiro linyake lakuzirwa.

Yesu na ŵapositole ŵake ŵakaŵa kuti ŵachali mu chipinda chamuchanya. Ŵakati ŵamara mugonero, Yesu wakaŵakhwimiska kuti: “Mitima yinu yingakweŵekanga chara. Muŵe na chipulikano mwa Chiuta, muŵeso na chipulikano mwa ine.”—Yohane 13:36; 14:1.

Yesu wakaŵaphalira ŵapositole chifukwa icho ŵakeneranga yayi kusuzgika maghanoghano para iyo wafumapo. Iyo wakati: “Mu nyumba ya Adada muli malo ghanandi ghakukhalamo. . . . Kweniso usange naluta kukamunozgerani malo, namwizaso kuti nizakamupokelerani imwe, mwakuti uko ine namuŵa ndiko namwe mukaŵe.” Kweni ŵapositole ŵakamanya yayi kuti wakayowoyanga vya kuluta kuchanya. Ntheura Tomasi wakati: “Fumu, tikumanya yayi uko mukuluta. Kasi nthowa tingayimanya wuli?”—Yohane 14:2-5.

Yesu wakati: “Ine ndine nthowa, unenesko, na umoyo.” Nadi, munthu wanganjira mu nyumba ya Chiuta pekha para wakuzomera Yesu, ivyo wakasambizganga, na kuchita vinthu nga ndiyo. Yesu wakati: “Palije uyo wakwiza kwa Adada kwambura kwizira mwa ine.”—Yohane 14:6.

Filipu wakati wapulika, wakapempha kuti: “Fumu, tilongorani Awiskemwe kuti tikhorwe.” Panji Filipu wakakhumbanga kuti Yesu waŵalongore Chiuta mu mboniwoni, nga umo vikaŵira kwa Mozesi, Eliya na Yesaya mu nyengo yakale. Kweni ŵapositole ŵakawona chinthu chiwemi chomene kuluska mboniwoni zira. Ntheura Yesu wakati: “Imwe mwaŵanthu, nakhala namwe nyengo yose iyi, kasi Filipu undanimanye m’paka sono? Waliyose uyo wawona ine wawona na Adada wuwo.” Yesu wakalongora wunthu wa Ŵawiske nkhanira ndendende, mwakuti para munthu wawona iyo, wakaŵa nga wakuwona Ŵawiske. Awiske mbakuru kuluska Mwana, chifukwa Yesu wakati: “Vinthu ivyo nkhuyowoya kwa imwe mwaŵanthu nkhuyowoya vyane yayi.” (Yohane 14:8-10) Ŵapositole ŵakawonanga kuti pakusambizga Yesu wakapelekanga uchindami wose ku Awiske.

Ŵapositole ŵakawonanga milimo yakuzizwiska iyo Yesu wakachitanga ndipo ŵakamuwonanga wakupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta. Sono Yesu wakaŵaphalira kuti: “Waliyose uyo wakupulikana mwa ine, wachitengeso milimo iyo ine nkhuchita. Ndipo wachitenge milimo yikuru kuluska iyi.” (Yohane 14:12) Yesu wakang’anamuranga kuti ŵalondezgi ŵake ŵazamuchita minthondwe yikuru kuluska iyo yayi. Kweni wakang’anamuranga kuti ŵazamupharazga nyengo yitaliko, mu chigaŵa chikuru, kweniso ku ŵanthu ŵanandi.

Yesu wakalongora kuti para waluta waŵalekenge waka yayi ŵapositole ŵake. Wakalayizga kuti: “Usange mukulomba kanthu mu zina lane, nizamukachita.” Kweniso wakati: “Namulomba Adada ndipo ŵazamumupani movwiri munyake kuti waŵe namwe muyirayira, mzimu wa unenesko.” (Yohane 14:14, 16, 17) Wakaŵasimikizgira kuti wamuŵatumira movwiri munyake, uwo ni mzimu utuŵa. Layizgo ili likafiskika pa zuŵa la Pentekoste.

Yesu wakati: “Kwakhala pachoko waka, charu chiniwonengeso chara, kweni imwe muniwonenge, chifukwa nili wamoyo ndipo imwe muŵenge ŵamoyo.” (Yohane 14:19) Apa Yesu wakang’anamuranga kuti para wafwa wazamuwonekera ku ŵapositole ŵake, kweniso para ŵapositole ŵafwa wazamuŵawuska na kuti ŵazakaŵe lumoza kuchanya.

Sono Yesu wakayowoya fundo yipusu yakuzirwa, wakati: “Waliyose uyo wali na malango ghane na kughasungilira, ndiyo wakunitemwa. Ndipo waliyose uyo wakunitemwa watemwekenge na Adada, ndipo nimutemwenge na kujilongora kwa iyo.” Penepapo mpositole Yudasi uyo wakachemekangaso Tadeyu, wakafumba kuti: “Fumu, chifukwa wuli mukukhumba kujilongora kwa ise, ku charu yayi?” Yesu wakati: “Usange munthu wakunitemwa, wasungilirenge mazgu ghane, ndipo Adada ŵamutemwenge . . . Waliyose uyo wakunitemwa chara wakusungilira mazgu ghane chara.” (Yohane 14:21-24) Mwakupambana na ŵalondezgi ŵake, charu chikamanyanga yayi kuti Yesu ni nthowa, unenesko, na umoyo.

Pakuti Yesu wakaŵa pafupi kufumapo, kasi ŵasambiri ŵake ŵakatenge ŵakumbukenge wuli vyose ivyo wakaŵasambizga? Yesu wakati: “Movwiri, mzimu utuŵa uwo Adada ŵazamutuma mu zina lane, uzamumusambizgani vinthu vyose na kumukumbuskani vinthu vyose ivyo namuphalirani.” Ŵapositole ŵakamanyanga kuti mzimu utuŵa uli na nkhongono chomene, ntheura ŵakakhozgeka. Yesu wakatiso: “Nkhumulekerani mtende, nkhumupani mtende wane. . . . Mitima yinu yingakweŵekanga chara nesi kusuzgika chifukwa cha wofi.” (Yohane 14:26, 27) Ntheura ŵasambiri ŵakeneranga kwenjerwa yayi chifukwa Chiuta wakaŵalayizga kuti waŵalongozgenge na kuŵavikilira.

Pakajumpha nyengo yitali yayi kuti ŵawone ukaboni wakuti Chiuta wakuŵavikilira. Yesu wakati: “Fumu ya charu yikwiza. Ndipo yilije mazaza pa ine.” (Yohane 14:30) Dyabulosi wakanjira mwa Yudasi na kuŵa na mazaza pa iyo. Kweni Yesu wakaŵavya kwananga kulikose, ntheura Satana wakasoŵa pakunjilira kuti wamupatuske pakuteŵetera Chiuta. Kweniso Dyabulosi wakaŵavya mazaza kuti wamujalire Yesu mu nyifwa. Chifukwa wuli? Yesu wakati: “Nkhuchita nga umo Adada ŵaniphalilira.” Wakamanyanga kuti para wafwa, Awiske ŵamuwuskenge.—Yohane 14:31.

Yesu wakaŵakhozga chomene ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka. Nyengo yikaŵa kuti yamara, panyake pakaŵa pakati pa usiku. Yesu wakayowoya ntharika yakuti ŵapositole ŵaghanaghanirepo chomene. Wakati:

“Ine ndine mpheska yeneko, ndipo Adada ndiwo mbalimi.” (Yohane 15:1) Ntharika iyi yikaŵakumbuska ivyo vikayowoyekapo kale kumanyuma vyakukhwaskana na mtundu wa Israyeli. Mtundu uwu ukachemekanga kuti mpheska ya Yehova. (Yeremiya 2:21; Hoseya 10:1, 2) Kweni Yehova wakawukana mtundu wa Israyeli wura. (Mateyu 23:37, 38) Ntheura Yesu wakayowoya fundo yinyake yachilendo. Wakati iyo ni mpheska iyo Adada ŵake ŵakalimiliranga kufuma waka apo ŵakamuphakazgira na mzimu utuŵa mu 29 C.E. Kweni Yesu wakalongora kuti padera pa iyo, zilipo mpheska zinyake. Wakati:

“Munthavi uliwose . . . wambura kupambika vipambi [Adada] ŵakuwuwuskamo, ndipo uliwose uwo ukupambika vipambi ŵakuwutozga, mwakuti upambike vipambi vinandi. . . . Nga umo munthavi ungapambikira vipambi chara pawekha kwambura kuti ukukhalilira mu mpheska, mwakuyana waka imwe namwe mungapambika chara kwambura kuti mukukhalilira mu umoza na ine. Ine ndine mpheska, imwe ndimwe minthavi.”—Yohane 15:2-5.

Yesu wakalayizga ŵasambiri ŵake ŵakugomezgeka kuti para iyo waluta, wazamuŵatumira movwiri uwo ni mzimu utuŵa. Pakati pajumpha mazuŵa 51, ŵapositole na ŵanyake ŵakapokera mzimu utuŵa ndipo ŵakaŵa minthavi ya mpheska. “Minthavi” yose yikwenera kukhalilira mu umoza na Yesu. Kasi minthavi yikeneranga kuchita vichi?

Yesu wakalongosora kuti: “Waliyose uyo wakukhalilira mu umoza na ine, ndipo ine mu umoza na iyo, wakupambika vipambi vinandi, chifukwa kwambura ine mungachita kalikose chara.” Ŵalondezgi ŵa Yesu ŵakugomezgeka awo ŵali nga ni “minthavi,” ŵakwenera kupambika vipambi vinandi. Ŵakuchita vinthu nga umo Yesu wakachitiranga, ndipo ŵakuphalirako ŵanji vya Ufumu wa Chiuta na kupanga ŵasambiri. Kasi ntchivichi icho chingachitika usange munyake wakukhalilira mu umoza na Yesu yayi kweniso wakuleka kupambika vipambi? Yesu wakati: “Usange munthu wakukhalilira mu umoza na ine chara, wakuponyeka kuwaro.” Mu fundo yinyake, Yesu wakati: “Usange mukukhalilira mu umoza na ine ndipo mazgu ghane ghakukhalilira mwa imwe, mungalomba chilichose icho mukukhumba ndipo chichitikenge.”—Yohane 15:5-7.

Sono Yesu wakamba kuyowoya nkhani iyo wakayiyowoyapo kale kaŵiri. Yikaŵa nkhani yakusungilira malango ghake. (Yohane 14:15, 21) Yesu wakalongosora vinthu vyakukhumbikwa ivyo ŵasambiri ŵakeneranga kuchita kulongora kuti ŵakusungilira malango ghake. Wakati: “Usange mukusungilira malango ghane, mukhalilirenge mu chitemwa chane, nga umo nane nasungililira malango gha Adada ndipo nkhukhalilira mu chitemwa chawo.” Kweni pali vinandi vyakukhumbikwa padera pa kutemwa Yehova Chiuta na mwana wake. Yesu wakati: “Ili ni dango lane, lakuti mutemwanenge nga umo ine namutemwerani. Palije uyo wali na chitemwa chikuru kuluska ichi, chakuti munthu wapeleke umoyo wake chifukwa cha ŵabwezi ŵake. Imwe muli ŵabwezi ŵane usange mukuchita ivyo nkhumuphalirani.”—Yohane 15:10-14.

Pa nyengo iyi kukakhala pachoko kuti Yesu wapeleke umoyo wake chifukwa cha kutemwa wose awo ŵakaŵa na chipulikano mwa iyo. Ŵalondezgi ŵake nawo ŵatemwanenge yumoza na munyake. Chitemwa ndicho chizamuŵapambaniska na ŵanthu ŵanyake, nga umo Yesu wakayowoyera kale kumanyuma kuti: “Usange mukutemwana, wose ŵamanyenge kuti ndimwe ŵasambiri ŵane.”—Yohane 13:35.

Ŵapositole ŵakamanya kuti Yesu wakaŵachemanga kuti “ŵabwezi.” Yesu wakaŵaphalira chifukwa icho wakaŵachemeranga ŵabwezi, wakati: “Ine namuchemani ŵabwezi, chifukwa namumanyiskani vinthu vyose ivyo napulika kwa Adada.” Ukaŵa mwaŵi wapadera chomene ku ŵasambiri kuŵa ŵabwezi ŵa Yesu kweniso kumanya ivyo Adada ŵakaphalira mwana wawo. Kweni kuti ubwezi uwu wende makora, ŵakwenera “kupambika vipambi.” Usange ndivyo ŵachitenge, Yesu wakati: “Chilichose icho mulombenge kwa Adada mu zina lane ŵamupaninge.—Yohane 15:15, 16.

Usange ŵasambiri ŵakutemwana, chiŵawovwirenge kuti ŵazizipizge viyezgo. Yesu wakaŵachenjezga kuti charu chiŵatinkhenge. Kweni wakaŵakhwimiska na mazgu ghakuti: “Usange charu chikumutinkhani, imwe mukumanya kuti chadankha kutinkha ine pambere chindatinkhe imwe. Muŵenge chigaŵa cha charu, mphanyi charu chatemwa icho ntchake. Sono pakuti muli chigaŵa cha charu chara, . . . lekani charu chikumutinkhani.”—Yohane 15:18, 19.

Pakulongosora chifukwa icho charu chiŵatinkhirenge, Yesu wakati: “Ŵachitenge vinthu vyose ivi chifukwa cha zina lane, chifukwa ŵakumumanya yayi Uyo wakanituma.” Yesu wakayowoya kuti milimo yake yakuzizwiska yikavumbura chifukwa icho ŵakamutinkhiranga. Wakati: “Niŵenge kuti nindachite pakati pawo milimo iyo palije munthu munyake wali kuchitapo, mphanyi ŵalije kwananga. Kweni sono ŵawona na kunitinkha ine kweniso ŵatinkha Adada.” Nakuti ivyo ŵakachita, vikafiskanga uchimi.—Yohane 15:21, 24, 25; Salimo 35:19; 69:4.

Yesu wakayowoyaso kuti wazamuŵatumira movwiri, mzimu utuŵa. Nkhongono ya mzimu iyi, yingawovwira waliyose uyo wakulondezga Yesu kuti wapambike vipambi, ndiko kuti, “kuchitira ukaboni.”—Yohane 15:27.

Yesu na ŵapositole ŵake ŵakaŵa pafupi kufumamo mu chipinda chamuchanya umo ŵakachitira Paska. Wati waŵachenjezga, Yesu wakayowoyaso kuti: “Namuphalirani vinthu ivi kuti muleke kukhuŵara.” Chifukwa wuli wakachita makora kuŵachenjezga? Iyo wakati: “Ŵanthu ŵazamumusezgani mu sunagoge. Nakuti ora likwiza apo waliyose uyo wakukoma imwe wazamughanaghana kuti wakuchitira Chiuta uteŵeti wakupatulika.”—Yohane 16:1, 2.

Ŵasambiri ŵakwenera kuti ŵakasuzgika na mazgu agha. Nangauli Yesu wakaŵaphalirapo kale kuti charu chizamuŵatinkha, kweni wakaŵaphalirapo yayi kuti ŵazamukomeka. Chifukwa wuli? Yesu wakati: “Vinthu ivi nkhamuphalirani chara pakwamba chifukwa nkhaŵa namwe.” (Yohane 16:4) Kweni panyengo iyi wakaŵaphalira pambere wandafumepo. Ivi vikawovwira kuti ŵaleke kukhuŵara para vyaŵachitikira.

Yesu wakalutizga kuti: “Sono nkhuluta kwa Uyo wakanituma, ndipouli, palije yumoza wa imwe wakunifumba kuti, ‘Mukuya nkhu?’” Pakwamba, apo wakaŵaphaliranga kuti wakufumapo, iwo ŵakamufumba uko wakuluta. (Yohane 13:36; 14:5; 16:5) Kweni pa nyengo iyi, apo vikaŵa pa mutu wawo ŵakachita wofi na ivyo Yesu wakaŵaphalira kuti ŵazamusuzgika. Ntheura ŵakatondeka kufumba vinandi kuti ŵamanye viwemi ivyo Yesu wamusanga kweniso ivyo vizamuchitikira awo ŵakusopa Chiuta mwaunenesko. Yesu wakati: “Chifukwa chakuti namuphalirani vinthu ivi chitima chazura mu mitima yinu.”—Yohane 16:6.

Pamasinda Yesu wakalongosora kuti: “Nkhuluta kuti imwe musange chandulo. Pakuti usange nindalute, movwiri wizenge chara kwa imwe. Kweni usange naluta, nizamumutuma kwa imwe.” (Yohane 16:7) Ŵasambiri ŵa Yesu ŵakatenge ŵapokerenge yayi mzimu utuŵa Yesu walekenge kufwa na kuluta kuchanya.

Mzimu utuŵa ‘uzamupeleka ukaboni wakukhorweska ku charu pakuyowoya za kwananga, urunji, kweniso cheruzgo.’ (Yohane 16:8) Nadi, charu chizamuvumbukwa chifukwa chikatondeka kulongora chipulikano mwa Mwana wa Chiuta. Pakuti Yesu wakawuskika na kuluta kuchanya, mbukaboni wakukhorweska wakuti ni murunji na kulongora kuti Satana “fumu ya charu chino” wakwenera kweruzgika.—Yohane 16:11.

Yesu wakayowoyaso kuti: “Nichali na vinthu vinandi vyakuti nimuphalirani, kweni mungavipulikiska sono chara.” Kweni wati waŵatumira mzimu utuŵa, ukawovwira kuti ŵapulikiske “unenesko wose” na kuchita vinthu mwakuyana na unenesko.—Yohane 16:12, 13.

Ŵapositole ŵakazizwa na ivyo Yesu wakayowoya. Iyo wakati: “Mu kanyengo kachoko waka muniwonengeso chara, ndipo mu kanyengo kachoko waka muzamuniwona.” Ŵakamba kufumbana ivyo Yesu wakang’anamuranga. Yesu wakamanya kuti ŵakukhumba kuti walongosore icho wakang’anamuranga. Ntheura iyo wakati: “Nadi nkhumuphalirani kuti, imwe mulirenge na kutengera, kweni charu chisekelerenge. Muŵenge na chitima, kweni chitima chinu chizamuzgoka chimwemwe.” (Yohane 16:16, 20) Apo ŵakamukoma Yesu, mise yakulondezgapo ŵalongozgi ŵakakondwa, kweni ŵasambiri ŵakaŵa na chitima. Pamasinda, chitima icho ŵakaŵa nacho chikazgoka chimwemwe apo Yesu wakawuka. Ndipo ŵakalutilira kuŵa na chimwemwe apo Yesu wakaŵapungulira mzimu utuŵa wa Chiuta.

Yesu wakayaniska chitima icho ŵapositole ŵakaŵa nacho na vyakuŵinya vya mwanakazi wa nthumbo. Wakati: “Para mwanakazi wakubaba, wakuŵa na chitima, chifukwa ora lake liza. Kweni para wababa mwana, wakukumbukaso suzgo chara chifukwa wakukondwa kuti munthu wababika mu charu.” Yesu wakaŵakhozga ŵapositole ŵake ndipo wakati: “Ntheura imwe namwe, sono muli na chitima. Kweni nizamumuwonaniso ndipo mitima yinu yizamusekelera. Palije uyo wazamupoka chimwemwe chinu.”—Yohane 16:21, 22.

Pa nyengo yira ŵapositole ŵakaŵa kuti ŵandambe kulomba kwizira mu zina la Yesu. Ntheura Yesu wakati: “Mu zuŵa ilo, muzamulomba [Ŵadada] mu zina lane.” Chifukwa wuli ŵakwenera kulomba mu zina la Yesu? Kasi chikung’anamura kuti Ŵawiske ŵakuchedwa kuzgora? Yayi. Yesu wakati: “Adada ŵakumutemwani, pakuti imwe mukanitemwa ine . . . nga mwimiliri wa Chiuta.”—Yohane 16:26, 27.

Mazgu ghakukhozga agho Yesu wakayowoya ghakwenera kuti ghakaŵawovwira chomene ŵapositole kuti ŵaŵe na chikanga. Iwo ŵakati: “Na ichi tikugomezga kuti muli kufuma kwa Chiuta.” Kweni pakajumpha nyengo yitali yayi ndipo chipulikano chawo chikayezgeka. Yesu wakati: “Wonani ora likwiza, ndipo liza nadi, apo mumbininikenge waliyose kuluta ku nyumba yake ndipo munisidenge nekha.” Kweni wakaŵasimikizgira kuti: “Namuphalirani vinthu ivi kuti kwizira mwa ine muŵe na mtende. Mu charu musanganenge na masuzgo, kweni khwimani mtima. Ine nathereska charu.” (Yohane 16:30-33) Nadi, Yesu wakaŵaleka yayi. Wakamanyanga kuti nawo ŵangatonda charu nga ndiyo para ŵakuchita khumbo la Chiuta mwakugomezgeka nangauli ŵangayezgeka na Satana kweniso charu ichi.

Chifukwa chakuti Yesu wakaŵatemwanga ŵapositole ŵake, iyo wakaŵawovwira kuti ŵanozgekere vyakuti wafumengepo. Sono wakinuska maso kuchanya, ndipo wakalomba kwa Awiske kuti: “Pelekani uchindami kwa mwana winu, kuti mwana winu wamupani uchindami, nga umo mwamupira mazaza pa ŵanthu wose, mwakuti waŵape umoyo wamuyirayira wose awo imwe mwamupa.”—Yohane 17:1, 2.

Apa Yesu wakalongora kuti chinthu chakuzirwa chomene nkhupeleka uchindami kwa Chiuta. Kweni nkhani ya umoyo wamuyirayira iyo Yesu wakayowoya yikaŵa yakukhwimiska nadi. Yesu wangawovwira ŵanthu wose na sembe yake, pakuti wali kupika “mazaza pa ŵanthu wose.” Kweni ni wose yayi awo ŵazamutumbikika nthena. Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti kwizira mu sembe yake, Yesu wazamovwira ŵanthu ŵekha awo ŵakuchita ivyo iyo wakazunura. Wakati: “Kuti ŵaŵe na umoyo wamuyirayira, ŵakwenera kumumanyani imwe Chiuta waunenesko yekha, ndiposo Yesu Khristu, uyo mukamutuma.”—Yohane 17:3.

Munthu wakwenera kuŵamanya makora Awiske kweniso Mwana. Ŵaŵe ŵabwezi ŵake. Wakwenera kughanaghana nga ndiwo. Kweniso wakwenera kutemwa ŵanthu nga ndiwo. Wakwenera kumanya kuti chinthu chakuzirwa chomene nkhupeleka uchindami kwa Chiuta, kuti nkhusanga umoyo wamuyirayira yayi. Kufuma apo, Yesu wakaweleraso ku mutu wa nkhani. Wakati:

“Namupani uchindami pa charu chapasi, chifukwa namalizga mulimo uwo mukanipa kuti nichite. Sono nichindikani Adada, pamoza na imwe. Munichindike na uchindami uwo nkhaŵa nawo pamoza na imwe pambere charu chindaŵeko.” (Yohane 17:4, 5) Apa Yesu wakapempha kuti wapikeso uchindami uwo wakaŵa nawo kuchanya, kwizira mu chiwuka.

Kweni Yesu wakaluwa yayi ivyo wakachita mu uteŵeti wake. Wakalomba kuti: “Navumbura zina linu ku ŵanthu awo mukanipa kufuma mu charu. Ŵakaŵa ŵinu, ndipo mukaŵapeleka kwa ine, ndipo ŵasungilira mazgu ghinu.” (Yohane 17:6) Yesu wakachita vinandi pa uteŵeti wake kuluska kuzunura waka zina la Chiuta, lakuti Yehova. Wakawovwira ŵapositole kumanya kuti zina ili likwimira makhaliro gha Chiuta kweniso umo wakuchitira vinthu na ŵanthu.

Ŵapositole ŵakamumanya Yehova, udindo uwo Mwana wali nawo, kweniso vinthu ivyo Yesu wakasambizga. Yesu wakati: “Mazgu agho mukanipa ine, naŵapa. Ŵapokera mazgu ndipo ŵamanya nadi kuti nili kwiza nga ni mwimiliri winu, ndipo ŵagomezga kuti imwe muli kunituma.”—Yohane 17:8.

Kufuma apo, Yesu wakalongosora mphambano pakati pa ŵasambiri ŵake na ŵanthu wose. Wakati: “Nkhulombera iwo. Nkhulombera charu chara, kweni nkhulombera awo mwanipa, chifukwa mbinu. . . . Adada Ŵatuŵa, ŵavikilirani chifukwa cha zina linu ilo mwanipa ine, mwakuti ŵaŵenge ŵamoza umo ise tiliri ŵamoza. . . . Naŵasungilira, ndipo palije yumoza wa iwo waparanyika kweni mwana wa pharanyiko pera.” Mwana wa pharanyiko uyu wakaŵa Yudasi Isikariyoti uyo wakaŵa pafupi kumupeleka Yesu.—Yohane 17:9-12.

Yesu wakalutilira kulomba kuti: “Charu chikuŵatinkha. . . . Nkhumulombani kuti muŵawuskemo mu charu chara, kweni kuti muŵavikilire kwa muheni. Ŵali ku chigaŵa cha charu chara, umo ine niliri ku chigaŵa cha charu chara.” (Yohane 17:14-16) Ŵapositole na ŵasambiri ŵanyake ŵakakhalanga mu charu, icho chili mu mawoko gha Satana, ntheura ŵakeneranga kupatukako ku charu na uheni wake. Munthowa wuli?

Ŵakenera kuŵa ŵatuŵa, ŵakupatulika kuti ŵateŵetere Chiuta. Ŵakenera kulondezga unenesko uwo ukusangika mu Malemba Ghachihebere kweniso ivyo Yesu wakaŵasambizga. Yesu wakalomba kuti: “Ŵatuŵiskani na unenesko, mazgu ghinu mbunenesko.” (Yohane 17:17) Nyengo yikati yajumphapo, ŵapositole ŵanyake ŵakazakalemba mabuku aghoso “mbunenesko” uwo ungawovwira munthu kuti waŵe mutuŵa.

Kweni wakamanya kuti kunthazi kuzamuŵaso ŵanyake awo ŵazamuzomera unenesko. Ntheura Yesu wakalombera “iwo [kung’anamura awo ŵakaŵapo nyengo yira] pera chara, kweniso awo ŵakupulikana mwa [iyo] kwizira mu mazgu ghawo.” Kasi ŵanthu wose aŵa Yesu wakaŵalombera vichi? Iyo wakati: “Mwakuti wose ŵaŵenge ŵamoza, umo imwe, Adada muliri mu umoza na ine ndipo ine nili mu umoza na imwe, kuti iwo nawo ŵaŵe mu umoza na ise.” (Yohane 17:20, 21) Yesu na Awiske ni munthu yumoza nadi yayi. Iwo ni munthu yumoza mu fundo yakuti ŵakukolerana pa vinthu vyose. Yesu wakalombanga kuti wose awo ŵakumulondezga ŵaŵenge mu umoza wanthena uwu.

Nyengo yichoko waka pambere Yesu wandayowoye ivi, wakaphalira Petrosi na ŵanyake kuti wakuluta kukaŵanozgera malo, kung’anamura kuchanya. (Yohane 14:2, 3) Sono Yesu wakaweleraso ku fundo yira wakayowoya. Mu lurombo, wakati: “Adada, nkhukhumba kuti awo mwanipa, nawo ŵaŵenge pamoza na ine uko ine nili, mwakuti ŵawonenge uchindami uwo mwanipa, chifukwa imwe mukanitemwa pambere charu chindaŵeko.” (Yohane 17:24) Ntheura wakalongora kuti kale chomene, pambere Adamu na Eva ŵandababe ŵana, Chiuta wakatemwanga Mwana wake Wapadera, uyo wakazakamanyikwa kuti ni Yesu Khristu.

Pakumalizga lurombo lwake, Yesu wakayowoyaso chomene vya zina la Awiske na chitemwa cha Chiuta pa ŵapositole kweniso ŵanyake awo ŵazamuzomera “unenesko.” Wakati: “Naŵamanyiska zina linu ndipo nilutilirenge kuŵamanyiska, mwakuti chitemwa icho mwanitemwa nacho chiŵe mwa iwo ndipo ine mu umoza na iwo.”—Yohane 17:26.

Yesu wakamara kulomba na ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka. Ndipo “ŵakati ŵimba sumu za malumbo, ŵakafuma na kuluta ku Phiri la Maolive.” (Mariko 14:26) Ŵakanyamuka kuluta chadera kumanjiliro gha dazi kwa munda wa Getisemane. Uku ndiko Yesu wakatemwanga kulutako.

Ŵakati ŵafika pa malo agha, apo pakaŵa makuni gha maolive, Yesu wakafumapo na kusida ŵapositole ŵake 8 kumanyuma. Ŵapositole ŵakwenera kuti ŵakaŵa pafupi na munda wa Getisemane. Yesu wakaŵaphalira kuti: “Khalani pano apo ine nkhuluta para kukalomba.” Apo wakalutanga pataliko mu munda wura, Yesu wakaŵa na ŵapositole ŵatatu, Petrosi, Yakobe, na Yohane. Yesu wakasuzgika chomene mu mtima. Wakaphalira ŵapositole ŵatatu ŵara kuti: “Nili na chitima chikuru chakuti ningafwa nacho. Khalani pano ndipo muŵenge maso pamoza na ine.”—Mateyu 26:36-38.

Wakati wenda kamtunda kataliko kufuma apo pakaŵa ŵapositole ŵake, Yesu “wakawa pasi na kwamba kulomba.” Kasi wakalombanga vichi kwa Chiuta pa nyengo yakusuzga iyi? Wakalomba kuti: “Adada, vinthu vyose ni vyamachitiko kwa imwe. Sezganiko nkhombo iyi kwa ine. Ndipouli, icho nkhukhumba ine chara, kweni icho imwe mukukhumba.” (Mariko 14:35, 36) Kasi Yesu wakang’anamuranga vichi? Kasi wakagwenthanga mulimo wake wakuti wawombore ŵanandi? Yayi!

Apo Yesu wakaŵa kuchanya, wakawonanga umo ŵanthu ŵakasuzgikiranga kweniso umo Ŵaroma ŵakakomeranga ŵanthu. Pakuti nayo wakaŵa munthu uyo wangapulika vyakuŵinya na chitima, Yesu wakakondwanga navyo yayi viheni ivyo vikaŵa pafupi kumuchitikira. Kweni chikuru chomene icho wakasuzgikira mu mtima ntchakuti wakaŵa pafupi kukomeka nga ntchigeŵenga. Ntheura wakafipanga mtima kuti nyifwa yake yitukiskenge zina la Adada ŵake. Pakakhala maora ghachoko waka kuti wapayikike pa khuni nga munthu muheni uyo wakuyuyura Chiuta.

Wakati walomba nyengo yitali, Yesu wakawelera. Wakasanga kuti ŵapositole ŵake ŵatatu ŵagona. Yesu wakati kwa Petrosi: “Kasi mungatondeka kuŵa maso pamoza na ine ora limoza? Muŵe maso na kulutilira kulomba kuti muleke kuthera ku chiyezgo.” Yesu wakamanya kuti ŵapositole nawo ŵasuzgika chomene maghanoghano, ndiposo ukaŵa usiku. Yesu wakasazgirapo kuti: “Mzimu ngwakukhumbisiska nadi, kweni thupi ndakulopwa.”—Mateyu 26:40, 41.

Ntheura Yesu wakalutaso kukalomba kachiŵiri. Wakapemphanga Chiuta kuti wamuwuskirepo “nkhombo iyi.” Wakati wawerako, wakasangaso ŵapositole ŵake ŵatatu ŵara ŵakugona, m’malo mwakuti ŵalombenge kuti ŵaleke kunjira mu chiyezgo. Apo Yesu wakayowoyanga nawo, ŵakaŵavya “chakuti ŵamuzgore.” (Mariko 14:40) Yesu wakalutaso kachitatu, wakajikama pasi na kwamba kulomba.

Yesu wakasuzgika chomene chifukwa cha kumanya kuti nyifwa yake yitukiskenge zina la Awiske. Yehova wakapulikanga malurombo gha Mwana wake. Ntheura wakatuma mungelo kuti wamukhwimiske. Nangauli vikaŵa nthena, Yesu wakaleka chara kuŵeyelera Awiske, kweni “wakalutilira kulomba chomene.” Wakasuzgika chomene. Kweniso wakaŵa na udindo ukuru chomene. Umoyo wake wamuyirayira kweniso wa ŵanthu wose ukathembanga pa iyo. Nakuti “mavuchi ghake ghakaŵa nga ni manthonyezi gha ndopa ghakunthonyera pasi.”—Luka 22:44.

Yesu wakaweleraso ku ŵapositole ŵake kachitatu. Apa napo wakasanga kuti ŵagona. Yesu wakati: “Kasi pa nyengo yanthena iyi mukugona na kupumura? Wonani, ora lili pafupi kuti Mwana wa munthu wapelekeke mu mawoko gha ŵakwananga. Wukani, tiyeni tilutenge. Wonani, wakunipeleka wali pafupi.”—Mateyu 26:45, 46.

Pakaŵa pakati pa usiku. Ŵasembe ŵakakolerana na Yudasi kuti ŵamupenge ndalama zasiliva 30 kuti wapeleke Yesu. Ntheura Yudasi wakalongozgana na mzinda ukuru wa ŵalara ŵa ŵasofi na Ŵafarisi, ŵakapenjanga Yesu. Ŵakaŵaso na ŵasilikari ŵanyake ŵa Ŵaroma pamoza na mulara wawo.

Vikuwoneka kuti Yesu wakati wamuchimbizga waka, Yudasi wakaluta ku ŵalara ŵa ŵasofi. (Yohane 13:27) Ŵasembe ŵakawunganya ŵalinda ŵawo kweniso gulu la ŵasilikari. Pakwamba Yudasi wakwenera kuti wakaŵalongozgera ku chipinda icho Yesu na ŵapositole ŵake ŵakachitiranga Paska. Kweni sono gulu lose likambuka Dambo la Kidroni ndipo likalutanga ku munda. Pakukhumba kuti ŵakamusange Yesu, ŵakayegha vilwero kweniso nyali na vyakulikira vinyake.

Apo Yudasi wakendanga na ŵanthu ŵara pa Phiri la Maolive, wakamanyanga uko wangakamusanga Yesu. Chifukwa ntchakuti sabata yose yira, apo Yesu na ŵapositole ŵake ŵakendanga pakati pa Betaniya na Yerusalemu, ŵakatemwanga kupumura mu munda wa Getisemane. Kweni sono ukaŵa usiku, ndipo panyake Yesu wakaŵa kusi ku makuni gha maolive mu munda. Ntheura, kasi ŵasilikari awo ŵakaŵa kuti ŵandamuwonepo Yesu, ŵakatenge ŵamumanyenge wuli? Yudasi wakaŵapa chimanyikwiro. Iyo wakati: “Uyo namumufyofyontha, ni mweneyuyo. Mukamukore na kumukaka kuti waleke kuchimbira.”—Mariko 14:44.

Wakati wafika mu munda pamoza na mzinda wura, Yudasi wakawona Yesu na ŵapositole, ndipo wakaluta mwakudunjika kwa Yesu. Yudasi wakati: “Monire Rabi!” ndipo wakamufyofyontha. Yesu wakati: “Nganya, wapukwa vichi?” (Mateyu 26:49, 50) Yesu wakazgora yekha fumbo lake, wakati: “Yudasi, kasi ukupeleka Mwana wa munthu na mufyofyontho?” (Luka 22:48) Kweni Yesu wakayowoyapo vinandi yayi.

Sono Yesu wakiza ku ungweru wa nyali, wakati: “Kasi mukupenja njani?” Ŵanthu ŵara ŵakazgora kuti: “Yesu Munazarete.” Yesu wakayowoya na chikanga chose, wakati: “Ndine.” (Yohane 18:4, 5) Ŵanthu ŵara mahara ghakaŵamalira, ndipo ŵakawa pasi.

M’malo mwakuti Yesu wasangirepo mwaŵi na kuchimbira, iyo wakaŵafumbaso. Ŵakati ŵazgoraso kuti, “Yesu Munazarete,” iyo wakati: “Namuphalirani kale kuti ndine. Ntheura usange mukupenja ine, ŵalekani ŵanalume aŵa ŵalutenge.” Nangauli para vinthu vikasuzga, kweni Yesu wakakumbuka ivyo wakayowoya muhanya kuti watayengepo nanga njumoza chara. (Yohane 6:39; 17:12) Yesu wakasungilira ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka, ndipo pakaŵavya uyo wakazgeŵa padera pa Yudasi, “mwana wa pharanyiko.” (Yohane 18:7-9) Ntheura wakapempha kuti ŵalondezgi ŵake ŵakugomezgeka ŵaŵaleke ŵalutenge.

Apo ŵasilikari ŵakasendeleranga kwa Yesu, ŵapositole ŵakamanya kuti palije kawemi. Ntheura ŵakati: “Fumu, kasi tiŵahete na lupanga?” (Luka 22:49) Pambere Yesu wandazgore, Petrosi wakakhwetura lupanga ulo ŵapositole ŵakaŵa nalo. Wakawukira Maliko, muzga wa wasembe mukuru, ndipo wakaheta khutu lake lamalyero.

Yesu wakakhwaska khutu la Maliko na kumuchizga. Kufuma apo, wakaŵasambizga sambiro lakuzirwa, wakaphalira Petrosi kuti: “Wezgera lupanga lwako mu malo ghake, pakuti wose awo ŵakukora lupanga ŵafwenge na lupanga.” Yesu wakaŵa wakunozgeka kukakika, chifukwa wakati: “Ipo Malemba agho ghakuti vikwenera kuchitika mu nthowa iyi ghangafiskika wuli?” (Mateyu 26:52, 54) Wakatiso: “Asi nkhwenera kumwa nkhombo iyo Adada ŵanipa?” (Yohane 18:11) Yesu wakakolerana navyo ivyo Chiuta wakakhumbanga, nanga nkhufika pa kufwa wuwo.

Yesu wakafumba mzinda wura kuti: “Kasi mwiza na malupanga na zinthonga kuzakanikora nga ni para mukulimbana na chigeŵenga? Zuŵa lililose nkhakhalanga mu tempile kusambizga, kweni mukanikora chara. Kweni vyose ivi vyachitika kuti ivyo zintchimi zikalemba vifiskike.”—Mateyu 26:55, 56.

Ŵasilikari ŵara, mulara wawo, na ŵalinda ŵa Ŵayuda ŵakakora Yesu na kumukaka. Ŵakati ŵawona ivi, ŵapositole ŵakachimbira. Kweni “munyamata munyake,” uyo panji wakaŵa msambiri Mariko, wakakhalira pa mzinda wura mwakuti walondezge Yesu. (Mariko 14:51) Ŵanthu ŵakamumanya munyamata yura, ntheura ŵakayezga kuti ŵamukore, kweni wakachimbira na kuleka chakuvwara chake.

Ŵakati ŵamukaka Yesu, ŵakaluta nayo kwa Anasi. Anasi wakaŵa musofi mukuru pa nyengo iyo Yesu wakaŵa mwana. Pa nyengo iyo, Yesu wakatindika ŵasambizgi pa tempile. (Luka 2:42, 47) Pamanyuma, ŵana ŵanyake ŵa Anasi ŵakaŵa ŵasembe, ndipo sono mukweni wake Kayafa ndiyo wakaŵa wasembe.

Apo Anasi wakafumbanga Yesu, Kayafa wakawunganya Sanihedirini. Ili likaŵa khoti likuru la Ŵayuda ndipo mukaŵa ŵanthu 71, kusazgapo wasembe mukuru na ŵanyake awo ŵakaŵapo pa udindo uwu.

Anasi wakafumba Yesu vya “ŵasambiri ŵake kweniso vya chisambizgo chake.” Yesu wakazgora kuti: “Nayowoya pakweru ku charu. Nyengo zose nkhasambizganga mu sunagoge na mu tempile, umo Ŵayuda wose ŵakuwungana. Ndipo palije icho nili kuyowoyapo kumphepete. Chifukwa wuli ukufumba ine? Fumba awo ŵakapulika ivyo nkhayowoya kwa iwo.”—Yohane 18:19-21.

Mulinda uyo wakimilira pafupi wakatimba Yesu kumaso, wakati: “Kasi ndimo ukuzgolera mulara wa ŵasembe nthena?” Yesu wakamanya kuti wandanange, kweni wakazgora kuti: “Usange nayowoya chiheni, yowoya icho nabuda. Kweni usange naneneska, chifukwa wuli ukunitimba?” (Yohane 18:22, 23) Kufuma apo, Anasi wakati Yesu ŵalute nayo kwa mukweni wake Kayafa.

Apa vikaŵa kuti Sanihedirini yose, iyo mukaŵa musofi mukuru, ŵalara ŵa ŵanthu, na ŵalembi, yawungana kale. Wose ŵakawungana mu nyumba ya Kayafa. Dango likazomerezganga yayi kweruzga munthu usiku wa Paska, kweni fundo iyi yikaŵatondeska yayi kufiska khumbo lawo liheni.

Gulu ili likaŵa lakutemwera chomene. Yesu wakati wawuska Lazaro, Sanihedirini yikadumura kuti wafwe. (Yohane 11:47-53) Ndipo mazuŵa ghachoko waka kumasinda, ŵalongozgi aŵa ŵakapangana kuti ŵakore Yesu na kumukoma. (Mateyu 26:3, 4) Nadi, nanga ni apo ŵakaŵa ŵandambe kumweruzga ŵakaŵa kuti ŵamususka kale Yesu kuti ŵamukome.

Padera pa kukumana mwakupambana na dango, ŵalara ŵa ŵasofi na ŵanyawo mu Sanihedirini ŵakapenja ŵakaboni ŵatesi kuti ŵamusange na mulandu Yesu. Ŵakasanga ŵakaboni ŵanandi, kweni ukaboni wawo ukaŵa wakupambana. Paumaliro, pakiza ŵanthu ŵaŵiri awo ŵakati: “Tikamupulika wakuyowoya kuti, ‘Niwiskirenge pasi tempile ilo likazengeka na mawoko ili, ndipo mu mazuŵa ghatatu nizengenge linyake lambura kuzengeka na mawoko.’” (Mariko 14:58) Aŵa nawo ŵakakolerana yayi.

Kayafa wakafumba Yesu kuti: “Kasi ukukhala waka chete kwambura kuzgora? Ukuti wuli na ivyo ŵanthu aŵa ŵakukupanikizgira?” (Mariko 14:60) Yesu wakazgorapo yayi pa mautesi agho ŵakaboni ŵara ŵakayowoya. Ntheura Wasembe Mukuru Kayafa wakayezga nthowa yinyake mwakuti ŵamukore.

Kayafa wakamanyanga kuti Ŵayuda ŵakukondwa yayi para munthu munyake wakuti ni Mwana wa Chiuta. Kumasinda, apo Yesu wakachema Chiuta kuti Awiske, Ŵayuda ŵakakhumbanga kumukoma chifukwa ŵakatenge “wakujizgora yekha kuti wakuyana na Chiuta.” (Yohane 5:17, 18; 10:31-39) Pakumanya fundo iyi, Kayafa wakaphalira Yesu kuti: “Ulape mu zina la Chiuta wamoyo ndipo utiphalire usange ndiwe Khristu, Mwana wa Chiuta!” (Mateyu 26:63) Yesu wakayowoyapo kale kuti iyo ni Mwana wa Chiuta. (Yohane 3:18; 5:25; 11:4) Usange pa nyengo iyi wangaleka kuyowoyapo, mbwenu vilongorenge kuti wakukana kuti ni Mwana wa Chiuta kweniso Khristu. Ntheura Yesu wakati: “Ndine, ndipo imwe muwonenge Mwana wa munthu wakukhala ku woko lamalyero lankhongono na kwiza na mabingu ghakuchanya.”—Mariko 14:62.

Penepapo Kayafa wakapalura vyakuvwara vyake, wakati: “Wayuyura Chiuta! Tikukhumbirachi ŵakaboni ŵanyake? Wonani, sono mwapulika muyuyuro wake. Kasi imwe mukuti wuli?” Sanihedirini yikapeleka cheruzgo chakuti: “Wakwenelera nyifwa.”—Mateyu 26:65, 66.

Kufuma apo, ŵakamba kumunyoza Yesu na kumutimba mafayiti. Ŵanyake ŵakamuŵapura kumaso na kumuthunyira mata. Ŵakati ŵamujara kumaso na kumutimba, ŵakati: “Chima. Ni njani wakutimba?” (Luka 22:64) Apa ŵakanyozanga Mwana wa Chiuta na kumweruzga usiku mwakupambana na dango.

Yesu wakati wakakika mu munda wa Getisemane, ŵapositole ŵakamusida, ŵakachimbira chifukwa cha wofi. Kweni ŵapositole ŵaŵiri ŵakaleka kuchimbira. Wakaŵa Petrosi “na msambiri munyake” uyo panji wakaŵa mpositole Yohane. (Yohane 18:15; 19:35; 21:24) Panji ŵakamusanga Yesu apo ŵakalutanga nayo kwa Anasi. Apo Anasi wakati Yesu ŵalute nayo kwa Wasembe Mukuru Kayafa, Petrosi na Yohane ŵakalondezganga pataliko. Panyake ŵakawopanga kuti ŵangakomeka, kweniso ŵakakhumbanga kumanya ivyo vichitikirenge Fumu yawo.

Yohane wakazomerezgeka kunjira mu luŵaza lwa nyumba ya Kayafa chifukwa chakuti wasembe mukuru yura wakamumanyanga. Petrosi wakakhala kuwaro m’paka Yohane wakizaso na kuyowoya na muteŵeti mwanakazi uyo wakalindanga pa mulyango. Ntheura Petrosi nayo ŵakamuzomerezga kunjira.

Usiku wura kukazizima chomene, ntheura ŵanthu awo ŵakaŵa mu luŵaza ŵakapemba moto. Petrosi wakakhala nawo, wakawothanga moto uku wakulindilira “kuti wawone umo vimalirenge.” (Mateyu 26:58) Chifukwa cha ungweru wa moto, mulinda wa pa mulyango uyo wakamunjizga Petrosi wakamuŵanika. Mulinda yura wakati: “Asi iwe nawe ndiwe msambiri wa munthu uyu?” (Yohane 18:17) Ŵanyake padera pa mulinda yura ŵakamuŵanika Petrosi ndipo ŵakatenge wakaŵa pamoza na Yesu.—Mateyu 26:69, 71-73; Mariko 14:70.

Ivi vikamukwiyiska chomene Petrosi. Wakayezga kubisama, wakafumapo na kukakhala pafupi na mulyango. Ntheura Petrosi wakakana kuti wakaŵa pamoza na Yesu. Wakafika na pakuyowoya kuti: “Nkhumumanya chara, nakuti nkhupulikiska yayi icho ukuyowoya.” (Mariko 14:67, 68) Penepapo “wakamba kutemba na kulapa,” kung’anamura kuti wakaŵa wakunozgeka kuchita chilapo kulongora kuti wakayowoyanga unenesko ndipo para wakuteta, soka limuwire.—Mateyu 26:74.

Pa nyengo iyi, Yesu wakaŵa mukati kweruzgika. Wakwenera kuti wakaŵa mu nyumba ya Kayafa, mu chipinda chinyake. Petrosi na ŵanthu ŵanyake ŵakalindiliranga musi mwa chipinda. Ŵakwenera kuti ŵakawonanga ŵakaboni ŵakupambanapambana awo ŵakizanga na kuluta.

Petrosi wakakananga waka, chifukwa kayowoyero ndiko kakamukoleska. Kweniso yumoza wa ŵanthu awo ŵakaŵa para wakaŵa mubali wa Maliko, uyo Petrosi wakamuwunguzura khutu. Ntheura Petrosi wakafumbika kuti: “Asi nangukuwona mu munda pamoza na Yesu?” Petrosi wakati wakanaso kachitatu, tambala wakalira, nga umo Yesu wakayowoyera.—Yohane 13:38; 18:26, 27.

Pa nyengo yeneyira, Yesu wakwenera kuti wakawonekera pakweru. Fumu yikang’anamuka na kulaŵiska Petrosi, icho chikwenera kuti chikamupweteka Petrosi. Wakwenera kuti wakakumbuka ivyo Yesu wakamuphalira apo ŵakaŵa mu chipinda chamuchanya. Petrosi chitima chikakwera chomene wakati wamanya ivyo wachita! Penepapo wakafumira kuwaro na kulira chomene.—Luka 22:61, 62.

Kasi vikenda wuli? Kasi chikachitika ntchivichi kuti Petrosi uyo wakajiwonanga kuti ngwakukhora kweniso wakugomezgeka wakane Fumu yake? Pa nyengo yira, ŵanthu ŵakabendezganga unenesko, ndipo Yesu ŵakamutoranga nga ntchigeŵenga chakofya. M’malo mwakuti Petrosi wavikilire munthu wambura mulandu, iyo wakakana munthu uyo wakaŵa na “mazgu gha umoyo wamuyirayira.”—Yohane 6:68.

Ivyo vikachitikira Petrosi vikutisambizga kuti nanga ni munthu wachipulikano kweniso wakujipeleka wangahangayika usange wandanozgekere masuzgo panji viyezgo ivyo vingiza mwamabuchi. Ntheura, mphanyi taŵateŵeti ŵa Chiuta tose tasambirako ku ivyo vikachitikira Petrosi!