IVYO VIKUCHITIKA MU CHARU
Kunangika kwa Chilengiwa
Nangauli charu pachekha chikupanga mphepo yiwemi, kumezga vyakurya, na kusefa maji, kweni ŵanthu ŵakulutilira kunanga chilengiwa. Ŵasayansi ŵakutondeka kusanga nthowa zakunozgera chilengiwa kuti chiwelere pakale.
Australia
Pasi pa nyanja zikuru pali maji ghanandi ghamchere uchoko. (ghakukwana 500,000 km3) Munthu munyake wakati, kale maji gha mu nyanja zikuru ghakaŵa pasi kuluska umo ghaliri sono. Ntheura nyanja yikaŵa kutaliko na mtunda. Nyengo yati yajumphapo, vula yikazuzga maji mu mtunda uwo sono uli pasi pa nyanja. (Vincent Post wa ku Flinders University ku Adelaide) Ŵasayansi ŵakuwona kuti maji ghawemi agha, agho ghali pasi pa nyanja ghangazakawovwira ŵanthu ŵakujumpha 700 miliyoni awo ŵakusoŵa maji ghawemi.
Chipalamba cha Sahara
Hafu ya nyama zikuruzikuru izo zikaŵa mu chipalamba cha Sahara, zili kumara panji zikusangika mu malo ghachoko waka. Nkhondo kweniso kukoma chomene nyama ni vinyake ivyo vikupangiska suzgo ili. Nangauli nyama na vyakumera ivyo vikusangika mu chipalamba ni vichoko pakuyaniska na ivyo vikusangika mu thengere, kweni awo ŵakuchita kafukufuku ŵakuti vilengiwa vya mu chipalamba vikumara chifukwa chakuti ŵasayansi ŵakuŵikako mahara yayi chifukwa cha kusoŵa kwa ndalama. Ntheura mphakusuzga kupwelelera vilengiwa vya mu chipalamba.
Pa charu chose
Kafukufuku wakulongora kuti pa ŵanthu awo ŵakafwa mu 2012, munthu yumoza pa ŵanthu 8, wakafwa chifukwa cha kunangika kwa mphepo. Wupu wakuwona vyaumoyo pa charu chose (WHO) ukati, umoyo wa ŵanthu ŵanandi uli pangozi chifukwa cha kunangika kwa mphepo.