KASI CHARU ICHI CHIPONENGE?
NKHORONGO
NKHORONGO zikuchemeka kuti ni “maphapu kweniso zikovwira kuti umoyo uŵepo.” Nakuti ntchakupulikikwa kuyowoya nthena. Makuni ghakonkha mphepo ziheni izo zingatipweteka. Kweniso ghakufumiska mphepo ziwemi izo tikuthuta. Pafupifupi 80 peresenti ya makuni na vinyama, vikukhala mu nkhorongo. Kwambura nkhorongo tingaŵa na umoyo yayi.
Nkhorongo Zili Pangozi
Chaka chilichose, makuni mabiliyoni ghanandi chomene ghakudumulika, chomenechomene kuti ŵanthu ŵalimepo. Kufuma mu vyaka vya m’ma 1940, nkhorongo zinandi chomene pa charu chose zili kumara.
Para makuni gha mu nkhorongo ghadumulika, vinyama kweniso vyakumera vyose ivyo vyanguŵa mu nkhorongo izi navyo vikumara.
Charu Chikalengeka Kuti Chiŵepo Kwamuyirayira
Mu malo ghanyake umo nkhorongo zikadumulika, makuni ghali kwamba kumeraso ndipo ivi vikulongora kuti nkhorongo zingajiwezgerapo zekha. Ŵasayansi ŵasanga kuti nkhorongo zikujiwezgerapo mwaluŵiro chomene, chifukwa makuni agho ghakadumulika, mwaluŵiro ghakwambaso kusunda na kuŵa nkhorongo. Wonani viyelezgero ivi:
Ŵakusanda ŵakwendera malo agho ŵalimi ŵakadumura makuni kuti ŵalimengepo ndipo pamanyuma ŵakaghaleka. Ndipo kafukufuku uyo wakachitika mu minda 2,200 mu America na kumanjiliro gha zuŵa kwa Africa wakavumbura kuti mu vyaka vyakuchepera pa 10, dongo lingaweleraso pakale kweniso makuni ghangameraso.
Kuyana na ivyo magazini ya Science yikayowoya, ŵakusanda ŵakusachizga kuti mu vyaka 100 pera, nkhorongo izo zanangika zingaŵaso nga ni kale apo makuni ghakaŵa ghandadumulike.
Ŵasayansi ŵanyake ku Brizil mwasonosono apa ŵakachita kafukufuku kuti ŵawone apo nkhorongo yingawelerapo mwaluŵiro usange makuni ghangachita kumeraso ghekha, na para ŵanthu ŵangachita kupandaso.
Pakuyowoyapo pa ivyo ŵakasanga awo ŵakasandanga, magazini ya National Geographic yikayowoya kuti: “Awo ŵakasandanga nkhani iyi ŵakakondwa chomene kuwona kuti ntchakukhumbikwa viŵi yayi kupanda makuni mu malo umo ghakadumulika.” Mu vyaka vinkhondi pera, minda iyo ŵakendera, iyo ŵanthu ŵakapandamo yayi makuni, ŵakasanga kuti “makuni ghose agho ghakadumulika ghasundaso.”
Ivyo Ŵanthu Ŵakuchita
Pa charu chose ŵanthu ŵakuyezgayezga chomene kuvikilira nkhorongo izo zilipo, na kuwezgerapo nkhorongo izo zili kunangika. Chifukwa cha kuyezgayezga uku, lipoti lakufuma ku United Nations likati, “kudumura makuni pa charu chose kwakhira na hafu” mu vyaka 25 ivyo vyajumpha.
Kweni kuyezgayezga uku nkhwakukwana yayi kuti tivikilire nkhorongo zithu. Wupu wa Global Forest Watch ukayowoya kuti: “Chiŵelengero cha nkhorongo izo zanangika chifukwa cha kudumura makuni, chindasinthe viŵi yayi.”
Nkhorongo zinandi zikunangika chifukwa cha uryezi. Makampani ghakudumura makuni mwambura kuzomerezgeka na boma kuti ŵacheke mathabwa ndipo ŵakuguliska ndalama mabiliyoni ghanandi chomene.
Magulu ghakulaŵilira za nkhorongo ghakutema makuni agho ghakhoma na kupandamo ghaphya
Kasi Baibolo Likutipa Chigomezgo Wuli?
“Yehovaa Chiuta wakamezga mu dongo makuni ghose agho ghakaŵa ghawemi mu maso na ghawemi kurya.”—Genizesi 2:9.
Mlengi wa nkhorongo zose wakazilenga munthowa yakuti zijiwezgerengepo para ŵanthu ŵazigwiliskira ntchito. Iyo wakukhumba kuti nkhorongo izi zisungilirike pamoza na vyamoyo vyose ivyo vilimo.
Chiuta wazomerezgenge yayi kuti ŵanthu ŵakujighanaghanira ŵekha ŵanange charu na vyamoyo vyose ivyo vilimo. Wonani nkhani ya mutu wakuti, “Chiuta Walayizga Kuti Charu Ichi Chiponenge,” pa peji 15.
a Yehova ni zina leneko la Chiuta.—Salimo 83:18.