1-3. (a) Chifukwa wuli Esitere wakawopanga apo wakalutanga kukawonana na mfumu wake? (b) Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli pa nkhani ya Esitere?

ESITERE wakakhumbanga kuwonana na themba pa nyumba yake ku Shushani. Apo wakaŵa pafupi kufika mu luŵaza lwa nyumba ya themba, wakayezga kujikhwimiska. Kweni chikaŵa chipusu yayi, chifukwa vinthu vyose vya pa nyumba ya themba vikaŵa vyakofya. Mu viliŵa vya nyumba iyi mukaŵa vithuzithuzi vya ng’ombe zamapapindo, ŵanthu ŵakuponya mivi, na nkhalamu. Nyumba iyi ŵakayizenga pa malo ghakukwera kufupi na mapiri gha Zagros, ndipo musi mwake mukaŵa mlonga wa Choaspes uwo ukaŵa na maji ghawemi chomene. Vinthu vyose pa nyumba iyi ŵakavipanga kuti para munthu waviwona waka wamanyenge kuti wafika pa nyumba ya munthu mulara. Ndipo Esitere wakapukwa munthu mweneyuyu, uyo wakajichemanga “fumu yikuru.” Kweniso ndiyo wakaŵa mfumu wake.

² Ahasiweru wakaŵa munthu wakuti Esitere wangatorana nayo yayi. Iyo wakaŵa mwanalume wakuti msungwana wakugomezgeka Wachiyuda wangadokera yayi kutengwako.a Ahasiweru wakayananga yayi na Abrahamu, munthu uyo wakapulikira apo Chiuta wakamuphalira kuti wapulikire Sara, muwoli wake. (Gen. 21:12) Themba ili likamumanyanga yayi Yehova, Chiuta wa Esitere, panji Dango lake. Kweni Ahasiweru wakamanyanga waka dango la Ŵaperesiya, ilo likakanizganga chinthu icho Esitere wakaŵa pafupi kuchita. Kasi chikaŵa chinthu wuli? Dango ili likatenge munthu wangizanga kwa themba la Peresiya yayi usange lindamucheme. Para wachita nthena, wakeneranga kukomeka. Esitere wakachemeka yayi, kweni wakati waka nkhwachi nilutenge. Esitere wakaŵa pafupi kunjira mu luŵaza lwamukati, malo agho themba lingamuwona pa chitengo chake. Panji Esitere wakaghanaghananga kuti umaliro wake ngwenewuwu.—Ŵerengani Esitere 4:11; 5:1.

³ Chifukwa wuli Esitere wakachita ivi na kuŵika umoyo wake pangozi? Kasi tingasambirako vichi kwa mwanakazi uyu pa nkhani ya chipulikano? Chakwamba, tiyeni tiwone ivyo vikachitika kuti Esitere waŵe fumukazi ku Peresiya.

Umoyo wa Esitere

4. Kasi Esitere wakaŵa njani? Kasi vikenda wuli kuti wambe kukhala na Modekayi?

⁴ Esitere wakaŵa mulanda. Ŵapapi ŵake tikuŵamanya viŵi yayi awo ŵakamupa zina lakuti Hadasa. Ŵapapi ŵa Esitere ŵakati ŵafwa, mubali wawo Modekayi, wakamutora na kumulera. Modekayi na Esitere ŵakaŵa paudumbu, kweni Modekayi wakaŵa mulara. Modekayi wakakhalanga na Esitere nga ni mwana wake.—Est. 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Kasi Modekayi wakamulera wuli Esitere? (b) Kasi Esitere na Modekayi ŵakakhalanga wuli mu Shushani?

⁵ Modekayi na Esitere ŵakaŵa Ŵayuda kweniso ŵazga, ndipo ŵakakhalanga mu msumba ukuru wa ufumu wa Peresiya. Mu msumba uwu, ŵanthu ŵakaŵatinkhanga chifukwa cha chisopa chawo na Dango ilo ŵakalondezganga. Kweni Esitere wakamutemwanga chomene Modekayi. Chifukwa ntchakuti Modekayi wakamusambizganga vya Yehova, Chiuta walusungu uyo nyengo zinandi kumasinda wakathaska ŵanthu ŵake ku masuzgo, ndipo wakagomezganga kuti waŵathaskengeso. (Lev. 26:44, 45) Nadi, Esitere na Modekayi ŵakamba kutemwana chomene.

⁶ Vikuwoneka kuti Modekayi wakagwiranga ntchito ku nyumba ya themba ku Shushani. Nyengo zose wakakhalanga mu chipata, pamoza na ŵateŵeti ŵanyake ŵa themba. (Est. 2:19, 21; 3:3) Tikumanya yayi ivyo Esitere wakachitanga apo wakakuranga. Vikulongora kuti wakapweleleranga Modekayi kweniso pa nyumba. Ŵakwenera kuti ŵakakhalanga mu nyumba zabwekabweka kusirya linyake la mlonga. Panyake wakatemwanga kuluta ku msika ku Shushani, uko ŵanthu ŵakuguliska golide, siliva, na ŵamalonda ŵanyake ŵakayaranga malonda ghawo. Esitere wakamanyanga yayi kuti pamasinda vinthu ivi wazamukandangapo waka. Wakamanyanga yayi kuti vinthu visithenge.

Wakaŵa “Wakutowa mu Mawonekero”

7. Chifukwa wuli Vashiti ŵakamuwuskapo pa ufumukazi? Ndipo chikachitika ntchivichi?

⁷ Zuŵa limoza, mu Shushani mukaŵa mahumuhumu gha ivyo vikachitika ku nyumba ya themba. Themba Ahasiweru likanozga chiphikiro chikuru, ndipo likachema ŵanthu ŵake ŵakuchindikika. Kukaŵa vyakurya na vinyo linandi chomene. Penepapo likachemeska Vashiti, fumukazi yakutowa, uyo nayo wakasangwanga kunyake na ŵanakazi ŵanyake. Kweni Vashiti wakakana kwiza kwa themba. Themba soni zikalikora ndipo likakwiya. Ntheura likafumba awo ŵakalipanga fundo kuti ŵachite nayo wuli Vashiti. Kasi chikachitika ntchivichi? Vashiti ŵakamuwuskapo pa ufumukazi. Ŵateŵeti ŵa themba ŵakamba kupenja ŵamwali ŵakutowa chomene mu charu chose kuti themba lisorepo uyo wangaŵa fumukazi.—Est. 1:1–2:4.

8. (a) Chifukwa wuli Modekayi wakwenera kuti wakafipanga mtima Esitere wakati wakura? (b) Kasi tingalondezga wuli fundo ya mu Baibolo pa nkhani ya kutowa? (Wonaniso Zintharika 31:30.)

⁸ Modekayi wakwenera kuti wakakondwanga chomene kuwona Esitere, kweniso panji wakafipanga mtima pakuwona kuti mudumbu wake uyu wakura, sono ni swenga yasaza cha. Tikuŵazga kuti: “Mwali uyu wakaŵa swenga, wakutowa mu mawonekero.” (Est. 2:7) Baibolo likulongora kuti kutowa nkhuwemi, kweni munthu wakutowa wakwenera kuŵaso wavinjeru na wakujiyuyura. Kweni para wangapusa, wangamba kujiwona na kuchita vyawakawaka. (Ŵerengani Zintharika 11:22.) Kasi muli kuwonapo ŵanthu ŵanthena? Kweni kasi Esitere wakachita vyamahara panji wakamba kujiwona chifukwa cha kutowa? Tiyeni tiwone.

9. (a) Kasi chikachitika ntchivichi ŵateŵeti ŵa themba ŵakati ŵamusanga Esitere? Chifukwa wuli chikwenera kuti chikaŵa chakusuzga kuti Esitere walekane na Modekayi? (b) Chifukwa wuli Modekayi wakazomerezga Esitere kutorana na munthu wambura kusopa Yehova? (Yowoyanipo ivyo vili mu bokosi.)

⁹ Ŵateŵeti ŵa themba ŵakamusanga Esitere. Ŵakamutora kufuma ku nyumba ya Modekayi na kuluta nayo ku nyumba ya themba, kusirya linyake la mlonga. (Est. 2:8) Chikwenera kuti chikaŵa chakusuzga chomene kulekana, chifukwa ŵanthu aŵa ŵakaŵa nga ni mwana na wiske. Modekayi wakakhumbanga yayi kuti mwana wake uyu watorane na munthu wambura kusopa Yehova, nanga lingaŵa themba. Kweni pakaŵavya chakuti wangachita.b Esitere wakwenera kuti wakapulikizganga chomene ivyo Modekayi wakamuphaliranga pambere ŵandamutore kuya nayo ku nyumba ya themba. Apo ŵakalutanga nayo ku Shushani, wakajifumbanga mafumbo ghanandi. Kasi wamukhala wuli?

“Wakatemwekanga na Waliyose Uyo Wamuwona”

10, 11. (a) Kasi Esitere wapusenge mphanyi wakamba nkharo wuli? (b) Kasi Modekayi wakalongora wuli kuti wakafipiranga mtima Esitere?

¹⁰ Umoyo wa Esitere ukasinthirathu. Wakaŵa yumoza wa “ŵamwali ŵanandi” awo ŵakawunganyika kufuma mu vigaŵa vinandi vya Ufumu wa Ŵaperesiya. Ŵamwali aŵa ŵakaŵa ŵakupambana mitheto, viyowoyero, na nkharo. Ŵamwali aŵa ŵakaŵa pasi pa Hegayi, wantchito wa themba. Ndipo waliyose wakeneranga kujitozga chaka chose pambere wandawonekere kwa themba. (Est. 2:8, 12) Ŵamwali ŵanyake ŵakwenera kuti ŵakamba kuŵika mtima chomene pa mawonekero, na kwamba kuphalizgana. Kasi Esitere wakachita wuli?

¹¹ Modekayi wakafipiranga chomene mtima Esitere. Tikupulika kuti zuŵa na zuŵa, Modekayi wakalutanga pafupi na nyumba ya ŵanakazi kuti wapulikeko vya umoyo wa Esitere. (Est. 2:11) Modekayi wakwenera kuti wakakondwanga chomene para ŵanthu ŵamuphalira kuti Esitere wakuchita makora. Chifukwa wuli?

12, 13. (a) Kasi ŵanthu ŵakachitanga wuli para ŵawona Esitere? (b) Chifukwa wuli Modekayi wakakondwa kumanya kuti Esitere wandajiphare kuti ni Muyuda?

¹² Hegayi wakakondwa chomene na Esitere, ndipo wakamuchitira lusungu lukuru. Wakamupa ŵasungwana 7 kuti ŵamuteŵeterenge kweniso wakamupa malo ghawemi chomene mu nyumba ya ŵanakazi. Baibolo likuti: “Nyengo yose iyi Esitere wakatemwekanga na waliyose uyo wamuwona.” (Est. 2:9, 15) Kasi ŵanthu ŵakamutemwanga chifukwa cha kutowa pera? Yayi, pakaŵaso vifukwa vinyake.

¹³ Baibolo likutiphalira kuti: “Esitere wakayowoyapo yayi vya ŵanthu ŵakwake panji ŵabali ŵake, pakuti Modekayi wakamukanira kuti wangaphaliranga waliyose yayi.” (Est. 2:10) Modekayi wakamuphalira Esitere kuti wangayowoyanga yayi kuti ni Muyuda. Panji Modekayi wakamanyanga kuti ŵanthu ŵanyake mu nyumba ya themba ŵakatinkhanga Ŵayuda. Wakwenera kuti wakakondwa kupulika kuti Esitere wachali kupulikira na kuchita vinthu mwamahara, nangauli wakaŵa kutali na iyo.

14. Kasi ŵanyamata ŵangamuyezga wuli Esitere?

¹⁴ Mazuŵa ghano, ŵanyamata ŵangakondweska mtima wa ŵapapi ŵawo kweniso ŵanthu awo ŵakukhala nawo. Para ŵali kwaŵekha, nanga ŵangaŵa na ŵanthu ŵaheni, ŵangakana nkharo zawakawaka na zaukazuzi. Ŵangalutilira kuchita ivyo ŵakumanya kuti ni vyakwenelera na kukana viheni. Para ŵakuchita vinthu nga ni Esitere, ŵakukondweska mtima wa Awiskewo ŵakuchanya.—Ŵerengani Zintharika 27:11.

15, 16. (a) Kasi Esitere wakalikondweska na vichi themba? (b) Chifukwa wuli pakaŵa pakusuzga kuti Esitere wazgoŵere umoyo uphya?

¹⁵ Nyengo yakuti Esitere wakawonekere kwa themba yikati yakwana, wakapika mwaŵi wa kusankha chilichose icho wakhumba, panji kuti wasazgireko kujitozga. Kweni Esitere wakapempha chilichose yayi, padera pa ivyo Hegayi wakamuphalira. (Est. 2:15) Esitere wakwenera kuti wakamanyanga kuti kutowa kwekha nkhwakukwana yayi kuti themba likamutemwe. Kweni para wangaŵa wakujiyuyura vingaŵa makora, chifukwa ŵanthu ŵanandi mu nyumba ya themba ŵakaŵa ŵakujikuzga. Kasi wakaneneskanga?

¹⁶ Baibolo likuzgora kuti: “Themba likamutemwa chomene Esitere kuluska ŵanakazi ŵanyake wose, wakasanga uwemi pamaso pa themba ndipo likakondwa nayo kuluska ŵamwali ŵanyake wose. Ntheura themba likatora mphumphu na kuŵika pa mutu wake, kumuzgora fumukazi m’malo mwa Vashiti.” (Est. 2:17) Chikwenera kuti chikaŵa chakusuzga kwa msungwana Wachiyuda uyu kuzgoŵera umoyo uphya. Sono wakaŵa fumukazi, muwoli wa themba lankhongono chomene pa charu chose mu nyengo yira. Kasi wakamba kujiŵikamo chifukwa chakuti sono wakaŵa fumukazi? Yayi.

17. (a) Kasi Esitere wakalongora wuli kuti wakalutilira kupulikira Modekayi? (b) Chifukwa wuli nkharo ya Esitere njakukhumbikwa mazuŵa ghano?

¹⁷ Esitere wakalutilira kupulikira Modekayi. Wakaŵaphalirapo yayi ŵanthu kuti ni Muyuda. Kweniso Modekayi wakati wamuphalira vya chiŵembu icho ŵanthu ŵanyake ŵakanozgera Ahasiweru, Esitere wakapulikira na kukaphalira themba, ndipo chiŵembu chira chikatondeka. (Est. 2:20-23) Esitere wakaŵa na chipulikano mwa Chiuta wake, ndipo wakalongora mzimu wa kujiyuyura na kupulikira. Mazuŵa ghano, vinthu vingaŵa makora chomene usange ŵanthu ŵangatolera nkharo ya Esitere, chifukwa ŵanthu ŵanandi ŵakupulikira yayi. Kweni ŵanthu awo ŵali na chipulikano chanadi ŵakupulikira, nga umo Esitere wakachitira.

Chipulikano cha Esitere Chikayezgeka

18. (a) Chifukwa wuli Modekayi wakakana kusindamira Hamani? (Wonaniso mazgu ghamusi.) (b) Kasi ŵanalume na ŵanakazi ŵachipulikano ŵakuyezga wuli Modekayi?

¹⁸ Munthu munyake zina lake Hamani wakapika udindo wapachanya chomene mu nyumba ya Ahasiweru. Themba likamwimika Hamani kuŵa nduna yikuru, ndipo wakaŵa wakulipangira fundo na wachiŵiri mu ufumu wose. Themba likapelekaso dango lakuti munthu waliyose wasindamenge para wawona Hamani. (Est. 3:1-4) Dango ili likaŵa lakusuzga kwa Modekayi. Iyo wakapulikiranga themba, kweni wakakhumbanga yayi kuyuyura Chiuta. Kweniso Hamani wakaŵa Muagagi. Ichi chikulongora kuti munthu uyu wakafuma mwa Agagi, themba la Amaleki, ilo Samuyeli ntchimi ya Chiuta, wakalikoma. (1 Sam. 15:33) Ŵaamaleki ŵakaŵa ŵaheni chomene mwakuti ŵakajizgora ŵalwani ŵa Yehova na Israyeli. Ŵaamaleki ŵakaŵa na mulandu pamaso pa Chiuta.c (Doto. 25:19) Kasi vingachitika kuti Muyuda wakugomezgeka wasindamire Muamaleki? Modekayi wakakana kuchita vyanthena ivi. Mazuŵa ghano napo, ŵanalume na ŵanakazi ŵachipulikano ŵakulolera kufwa, pakulondezga fundo yakuti: “Tikwenera kupulikira Chiuta nga muwusi m’malo mwa ŵanthu.”—Mil. 5:29.

19. Kasi Hamani wakakhumbanga kuchita vichi? Kasi wakalinyengelera wuli themba?

¹⁹ Hamani wakakwiya chomene. Kweni wakawona kuti ntchakukwana yayi kukoma waka Modekayi. Wakakhumbanga kumara ŵanthu wose ŵa kwa Modekayi. Hamani wakanyengelera themba, wakalipusika kuti Ŵayuda mbanthu ŵaheni. Wakaŵazunura yayi, kweni wakayowoya waka kuti mbanthu ŵambura kukhumbikwa kwa themba. Wakati ŵanthu aŵa “ŵaparanyikana mu vigaŵa vyose.” Chiheni chomene ntchakuti wakayowoya kuti ŵanthu aŵa ŵakupulikira yayi malango gha themba, kulongora kuti mbakugaluka. Wakaphalira themba kuti wapelekenge ndalama zinandi chomene ku thumba la themba kuti zovwire pakukoma Ŵayuda wose.d Ahasiweru wakamupa Hamani mphete yake yachidindo kuti wadindenge pa dango lililose ilo waghanaghana kuŵika.—Est. 3:5-10.

20, 21. (a) Kasi uthenga wa Hamani ukaŵakhwaska wuli Ŵayuda mu Ufumu wa Ŵaperesiya, kweniso Modekayi? (b) Kasi Modekayi wakamupempha vichi Esitere?

²⁰ Nakalinga mathenga ghakanyamuka pa mahachi kuya mu vigaŵa vyose vya ufumu wa Peresiya, kupeleka uthenga wakuti Ŵayuda wose ŵakomeke. Uthenga uwu ukwenera kuti ukaŵagulura chomene nkhongono Ŵayuda ku Yerusalemu. Chifukwa iwo ŵakafuma waka ku wuzga ku Babuloni ndipo ŵakazengangaso msumba uwo ukaŵavya viliŵa kuti ŵavikilirike. Panyake Modekayi wakati wapulika uthenga wakofya uwu, wakaghanaghananga vya ŵanthu aŵa, kweniso ŵabwezi na ŵabali ŵake awo ŵakaŵa mu Shushani. Chitima chikamukora ndipo wakapalura vyakuvwara vyake, wakavwara chigudulu, na kuthira vyoto pa mutu. Wakalira chomene mukati mwa msumba. Kweni Hamani wakakhala pasi na kumwa vinyo pamoza na themba. Wakaŵa navyo na ntchito yayi vyakuti Ŵayuda ŵanandi na ŵabwezi ŵawo mu Shushani ŵali na chitima.—Ŵerengani Esitere 3:12–4:1.

²¹ Modekayi wakawona kuti wakwenera kuchitapo kanthu. Kweni kasi wakachita vichi? Esitere wakapulika umo vinthu vikaŵira na Modekayi ndipo wakamutumira malaya, kweni Modekayi wakakana kughavwara. Panji pakwamba Modekayi wakaghanaghananga kuti chifukwa wuli Yehova Chiuta, wakazomerezga kuti Esitere watolekeko kwa iyo na kumuzgora fumukazi ya themba lambura kopa Chiuta. Sono wakamba kumanya chifukwa chake. Modekayi wakatuma uthenga kwa Esitere, kumupempha kuti wakaŵeyelere themba, na kuyima “m’malo mwa ŵanthu ŵakwake.”—Est. 4:4-8.

22. Chifukwa wuli Esitere wakawopanga kukawonekera pamaso pa themba? (Wonaniso mazgu ghamusi.)

²² Esitere wakwenera kuti wakafipa mtima chomene wakati wapulika uthenga uwu. Apa chipulikano chake chikayezgeka chomene. Esitere wakawopanga, ukaboni ni umo wakayowoyera kwa Modekayi. Wakamukumbuska dango la themba lakuti para munthu waluta kwa themba pambere wandachemeke wakakomekanga. Wangaleka kukomeka pekha usange themba lamunyoloskera ndodo yake yagolide. Kasi pakaŵa chifukwa chakuti Esitere wagomezgere kuti themba lingamuleka waka, pakuwona ivyo vikachitikira Vashiti wakati wakana kwiza pamaso pa themba? Esitere wakaphalira Modekayi kuti pakajumpha mazuŵa 30 kwambura themba kumuchemapo. Ichi chikapangiska kuti Esitere wambe kukayikira usange themba lichali kumutemwa.e—Est. 4:9-11.

23. (a) Kasi Modekayi wakayowoya vichi kuti wakhozge chipulikano cha Esitere? (b) Chifukwa wuli Modekayi ni munthu uyo tingatolerako?

²³ Ivyo Modekayi wakazgora vikakhozga chipulikano cha Esitere. Wakamuphalira kuti usange iyo watondeka kuchitapo kanthu, wovwiri wa Ŵayuda ufumenge kunyake. Kweni kasi Esitere wakatenge waponenge wuli suzgo iyi yifikenge peneko? Apa napo Modekayi wakalongora kuti wakaŵa na chipulikano chakukhora mwa Yehova, uyo wangazomerezga yayi kuti ŵanthu ŵake wose ŵaparanyike kweniso kutondeka kufiska ivyo walayizga. (Josh. 23:14) Kufuma apo, Modekayi wakafumba Esitere kuti: “Wamanya wuli, panyake waŵa na ntchindi zaufumu chifukwa cha nyengo iyi?” (Est. 4:12-14) Modekayi ni munthu uyo nase tingatolerako. Wakathemba chomene Yehova, Chiuta wake. Kasi ndimo nase tikuchitira?—Zinth. 3:5, 6.

Wakawopa Yayi Nyifwa Chifukwa cha Chipulikano

24. Kasi Esitere wakalongora wuli chipulikano na chikanga?

²⁴ Nyengo yakuti Esitere wachitepo kanthu yikakwana. Wakapempha Modekayi kuti wakaphalire ŵanthu ŵakwake kuti ŵaziŵizge kurya mazuŵa ghatatu nga ndiyo. Wakayowoyaso fundo iyo yikulongora kuti wakaŵa na chipulikano kweniso chikanga. Wakati: “Usange nkhufwa, mbwenu nkhafwe.” (Est. 4:15-17) Mu mazuŵa ghatatu ghara, Esitere wakwenera kuti wakalomba chomene kuluska kumasinda kose. Kweni sono nyengo yikakwana yakuti wakawonane na themba. Wakavwara malaya ghake ghawemi chomene ghachifumu, wakachita vyose kuti themba likamutemwe. Kufuma apo, wakanyamuka kuti wakakumane nalo.

25. Longosorani umo vinthu vikaŵira apo Esitere wakawonekera pamaso pa mfumu wake.

²⁵ Nga umo vyalongosolekera mu ndime yakwamba, Esitere wakaluta ku nyumba ya themba. Apo wakaŵa pafupi kufika, wakwenera kuti wakafipa mtima chomene kweniso wakalombaso chomene. Wakanjira mu luŵaza, ndipo wakawona Ahasiweru wakhala pa chitengo chake. Panyake Esitere wakayezga kumulaŵiska kumaso Ahasiweru kuti wawone kuti watenge wuli. Usange wakalindiliranga, wakwenera kuti wakawonanga nga kuti nyengo yikumara. Kweni nyengo yikati yajumphapo, mfumu wake Ahasiweru wakamuwona. Ahasiweru wakwenera kuti wakazizwa, kweni wakajiwezga. Wakanyoloska ndodo yake yagolide.—Est. 5:1, 2.

26. Chifukwa wuli Ŵakhristu ŵakwenera kuŵa na chikanga nga ni Esitere?

²⁶ Esitere wakaŵa na mwaŵi, themba likamuzomerezga kuyowoya nayo. Esitere wakachitapo kanthu kwimira Chiuta wake kweniso ŵanthu ŵakwake. Ŵateŵeti wose ŵa Chiuta ŵangatolerako chipulikano cha Esitere pa nkhani iyi. Mazuŵa ghano, Ŵakhristu ŵakukondwa chomene kusambira vya ŵanthu ŵanthena. Yesu wakayowoya kuti ŵanthu awo ŵakumulondezga zanadi ŵazamumanyikwa na chitemwa chakujipata. (Ŵerengani Yohane 13:34, 35.) Kuti munthu waŵe na chitemwa chanthena ichi wakwenera kuŵa na chikanga, nga icho Esitere wakaŵa nacho. Nangauli Esitere wakachitapo kanthu kwimira ŵanthu ŵa Chiuta zuŵa lira, kweni apa ntchito yake yikamba waka. Kasi wakachita vichi kuti wakhorweske themba kuti Hamani uyo likamutemwanga, wakaŵa muheni? Kasi wakachita vichi kuti waponoske ŵanthu ŵakwake? Tizgorenge mafumbo agha mu mutu wakulondezgapo.

1-3. (a) Kasi Esitere wakajipulikanga wuli apo wakasendeleranga ku chitengo cha themba? (b) Kasi themba likachita wuli Esitere wati wiza kwa ilo?

PACHOKOPACHOKO, Esitere wakasendeleranga ku chitengo cha themba, uku mtima uli phaphapha. Pa nyumba yikuru ya themba ku Shushani pakwenera kuti pakaŵa waka yii mwakuti Esitere wakapulikanga waka msyetusyetu wa malundi ghake. Maso ghake ghakaŵa panthazi. Wakasuŵilira kulaŵiska vinthu vinyake yayi, nga ni vipilara vyakutowa, na siling’i ya makuni gha sidara ghakufuma ku Lebanoni. Iyo mtima wake ukaŵa pa munthu uyo wakakhala pa chitengo, uyo wakaŵa na mazaza kuyowoya kuti wafwe panji yayi.

² Themba likalaŵisiskanga apo Esitere wakafikanga, ndipo likanyoloskera ndodo yake yagolide kwa iyo. Ichi chikalongora kuti wafwenge yayi chifukwa cha kwiza kwa themba kwambura kuchemeka. Esitere wakatambazura woko lake na kukora kunthazi kwa ndodo yira.—Est. 5:1, 2.

³ Themba Ahasiweru likawonekanga kuti likaŵa lisambazi chomene na lankhongono. Vyakuvwara vyachifumu ivyo mathemba gha Ŵaperesiya ghakavwaranga vikaŵa vyakudura chomene. Ndipouli, Esitere wakawona kuti mfumu wake uyu wakumutemwa nipera. Themba likati: “Fumukazi Esitere, kasi ukukhumbachi? Kasi pempho lako ndakuti wuli? Upikenge nanga yingaŵa hafu ya ufumu wane!”—Est. 5:3.

4. Kasi Esitere wakaŵa na ntchito wuli yakusuzga apo wakafikanga kwa themba?

⁴ Esitere wakalongora kale chipulikano na chikanga. Wakafika pamaso pa themba kuti wavikilire ŵanthu ŵakwake kuti ŵaleke kumara. Wakachita mwaŵi kuti themba likamupokelera, kweni ntchito yikaŵa yichalipo. Wakeneranga kulikhorweska themba lakujikuzga ili kuti Hamani, munthu uyo likamugomezganga kuti walipenge fundo, wakaŵa muheni. Kweniso kuti munthu uyu wakaliyenda pasi kuti lizomerezge dango lakuti ŵanthu ŵakwake Esitere ŵakomeke. Kasi wakalikhorweska na vichi, ndipo tikusambirako vichi ku chipulikano chake?

Wakasankha Mwavinjeru ‘Nyengo Yakuyowoyera’

5, 6. (a) Kasi Esitere wakalondezga wuli fundo ya pa Mupharazgi 3:1, 7? (b) Chifukwa wuli ivyo Esitere wakachita vikalongora vinjeru?

⁵ Kasi Esitere wakaphalira themba ivyo wakapukwa pamaso pa ŵanthu? Wachitenge nthena, mphanyi wakalilengeska kweniso mphanyi Hamani wakaŵa na nyengo yakususkira ivyo Esitere wakayowoya. Kasi Esitere wakachita wuli? Vyaka vinandi kumasinda, Themba Solomoni likalemba kuti: “Kanthu kalikose kali na nyengo yake yakutemeka, . . . nyengo ya kukhala chete na nyengo ya kuyowoya.” (Muph. 3:1, 7) Modekayi wakwenera kuti wakamusambizganga Esitere fundo izi pa nyengo iyo wakakhalanga nayo. Esitere wakwenera kuti wakamanyanga uwemi wa kusankha ‘nyengo ya kuyowoyera.’

⁶ Esitere wakati: “Usange chalikondweska themba, muhanya uno themba lize pamoza na Hamani ku chiphikiro icho nalinozgera.” (Est. 5:4) Themba likazomera ndipo likachemerako Hamani. Mungawona kuti Esitere wakayowoya mwavinjeru. Wakamusungira ntchindi mfumu wake ndipo wakajipa mpata wakuti wakalongosore makora vyose ivyo wakafipanga navyo mtima.—Ŵerengani Zintharika 10:19.

7, 8. Kasi Esitere wakanozga wuli chiphikiro chakwamba? Chifukwa wuli Esitere wakaliphalira nyengo yeneyiyo yayi themba ivyo wakakhumbanga?

⁷ Esitere wakwenera kuti wakanozga makora chomene chiphikiro chira. Wakawoneseska kuti chilichose chili m’malo ghake kuyana na ivyo mfumu wake wakatemwanga. Pakaŵa vinyo liwemi kuti themba njeza zikwere. (Sal. 104:15) Ahasiweru wakajipulika makora, ndipo wakapemphaso Esitere kuti wayowoye chilichose icho wakukhumba. Kasi iyi yikaŵa nyengo yakuti Esitere wayowoye?

⁸ Esitere wakawona kuti pa nyengo iyi wangayowoya yayi. Kweni wakachemaso themba na Hamani kuti ŵize ku chiphikiro chachiŵiri, pa zuŵa lakulondezgapo. (Est. 5:7, 8) Kasi Esitere wakachedwerachi? Kumbukani kuti ŵanthu ŵakwake ŵakeneranga kukomeka chifukwa cha dango la themba. Ntheura Esitere wakawoneseska kuti nyengo yakuyowoyera ivi yiŵe yakwenelera nadi. Lekani wakalindilira, wakanozgaso mpata unyake wakuti walongore kuti wakumuchindika chomene mfumu wake.

9. Kasi uwemi wa kuzikira ngwakuti wuli? Kasi tingamuyezga wuli Esitere pa nkhani iyi?

⁹ Ŵanthu ŵanandi vikuŵasuzga kuzikira. Esitere wakafipanga mtima chomene ndipo wakakhumbanga kuphalira themba ivyo vikachitikanga, kweni wakazikira. Wakalindilira kuti wasange nyengo yiwemi yakuti wayowoyere. Tingasambirako vinandi kwa iyo, pakuti tose tili kuwonapo vinthu vyakubudika ivyo tikukhumba kuti vinozgeke luŵiro. Usange tikukhumba kuti munthu munyake wamazaza watovwire pa suzgo linyake, tikwenera kuchita nga ni Esitere, tiŵenge ŵakuzikira. Baibolo pa Zintharika 25:15 likuti: “Na kuzikira, mulongozgi wa ŵasilikari wakuwojeka, ndipo lulimi lwakuzika lungaphyora chiwangwa.” Usange tazikira, na kulindilira nyengo yakwenelera kweniso kuyowoya mwakuzika nga umo wakachitira Esitere, tingagoda nanga wangaŵa munthu uyo wakutisuska chomene. Kasi Yehova Chiuta wakamutumbika Esitere chifukwa cha kuzikira na vinjeru vyake?

Kuzikira Kukawovwira Kuti Vinthu Vinozgeke

10, 11. Kasi Hamani wakakwiya na vichi wakati wafuma ku chiphikiro chakwamba? Kasi muwoli wake na ŵabwezi ŵake ŵakamuphalira vichi?

¹⁰ Kuzikira kwa Esitere kukawovwira kuti vinthu vinozgeke. Hamani wakakondwa chomene wakati wafuma pa chiphikiro chakwamba chira. “Wakaluta wachimwemwe na wakusangwa mu mtima,” chifukwa themba na fumukazi ŵakamutemwanga. Kweni apo Hamani wakajumphanga pa chipata cha msumba, wakasangana na Modekayi, Muyuda uyo wakakana kumusindamira. Nga umo tikawonera mu mutu wajumpha, Modekayi wakakananga kusindamira Hamani chifukwa cha muyuyuro yayi, kweni chifukwa cha njuŵi na ubwezi wake na Yehova Chiuta. Kweni Hamani “wakazura na ukali pa Modekayi.”—Est. 5:9.

¹¹ Hamani wakaphalira nkhani iyi muwoli wake na ŵabwezi ŵake. Iwo ŵakamuphalira kuti wanozge khuni likuru, la mamita 22, ndipo wakapemphe themba kuti wakamupayikepo Modekayi. Hamani wakakondwa nayo fundo iyi ndipo wakatuma munthu kuti wanozge khuni.—Est. 5:12-14.

12. Chifukwa wuli themba likachemeska buku la Boma kuti ŵaliŵazgire? Ndipo likasangamo lipoti wuli?

¹² Pa nyengo iyi, themba likasuzgika usiku. Baibolo likutiphalira kuti “themba likagona chara,” ndipo likachemeska buku la Boma kuti ŵaliŵazgire. Apo ŵakaŵazganga, ŵakasanga lipoti la chiŵembu icho ŵanthu ŵakamuchitira Ahasiweru. Themba likakumbuka nkhani iyi, ndipo awo ŵakakhumbanga kulikoma ŵakasangika na kukomeka. Kweni kasi Modekayi, munthu uyo wakavumbura chiŵembu ichi, ŵakamuchitira vichi? Themba likati zezelu, ndipo likafumba ŵantchito ŵake usange Modekayi ŵali kumuchitirapo chilichose. Kasi ŵakazgora wuli? Pakaŵavya na chimoza icho ŵakamuchitira.—Ŵerengani Esitere 6:1-3.

13, 14. (a) Kasi vinthu vikamuzgokera wuli Hamani? (b) Kasi muwoli wake na ŵabwezi ŵake ŵakamuphalira vichi?

¹³ Themba likakwiya, ndipo likafumba usange ŵalipo ŵantchito awo ŵangaliwovwira kuti linozge nkhani iyi. Icho chikachitika mulenji wura ntchakuti, Hamani ndiyo wakaŵa mu luŵaza lwa themba. Wakachelera kuti wakapemphe themba kuti limuzomerezge kukoma Modekayi. Kweni pambere Hamani wandayowoye ivyo wakizira, themba likamufumba ivyo ŵangachita kuti ŵachindike munthu uyo themba likukondwa nayo. Hamani wakaghanaghananga kuti themba likunena iyo. Ntheura Hamani wakati: Munthu uyo ŵamuvwalike chakuvwara chaufumu, ndipo wantchito mulara wa themba wende nayo mu Shushani mose pa hachi la themba. Kweniso wachemerezgenge na kumulumba munthu uyu uku wose ŵakupulika. Hamani wakwenera kuti wakakhuŵara chomene wakati wapulika kuti munthu uyo wakwenera kuchindikika nthena ni Modekayi. Kasi themba likatuma njani kuti wachemerezgenge panthazi pa Modekayi? Hamani.—Est. 6:4-10.

¹⁴ Hamani wakachichizgika waka kuchita ivyo themba likamutuma ndipo pamanyuma wakachimbilira ku nyumba yake. Muwoli wake na ŵabwezi ŵake ŵakamuphalira kuti umo vinthu vyagadabukira, mbwenu palije kawemi. Hamani wakatondeka kulimbana na Modekayi Muyuda.—Est. 6:12, 13.

15. (a) Kasi pakaŵa uwemi wuli chifukwa chakuti Esitere wakazikira? (b) Chifukwa wuli ntchamahara ‘kulindilira’?

¹⁵ Esitere wakazikira, ndipo wakalindiliraso zuŵa limoza pambere wandaphalire themba pempho lake. Wakachita makora, chifukwa ivi vikawovwira kuti Hamani wajijimire mbuna. Yehova Chiuta ndiyo wakwenera kuti wakatondeska themba kugona. (Zinth. 21:1) Lekani Mazgu gha Chiuta ghakutiphalira kuti tiŵenge na mtima ‘wakulindilira.’ (Ŵerengani Mika 7:7.) Para tikulindilira Chiuta kuti wachitepo kanthu, tiwonenge kuti wangamazga masuzgo ghithu munthowa iyo ise taghanaghanangako yayi.

Wakayowoya Mwachikanga

16, 17. (a) Kasi ‘nyengo yakuti Esitere wayowoye’ yikakwana pawuli? (b) Kasi Esitere wakapambananga wuli na Vashiti, mwanakazi wakale wa themba?

¹⁶ Esitere wakakhumba yayi kuti walichedweske themba na kulikwiyiska. Ntheura, wakaliphalira vyose pa chiphikiro chachiŵiri. Kweni kasi wakamba wuli kuliphalira? Mwamwaŵi, themba likamupa mpata, likamupempha kuti wayowoye chilichose icho wakhumba. (Est. 7:2) ‘Nyengo yakuti Esitere wayowoye’ yikakwana.

¹⁷ Esitere wakwenera kuti wakalomba dankha mu mtima kwa Chiuta wake pambere wandayowoye mazgu ghakuti: “Usange nasanga uwemi pamaso pinu, mwe themba, ndipo usange chalikondweska themba, nkhupempha kuti muponoske umoyo wane kweniso nkhulomba kuti mungaparanyanga yayi ŵanthu ŵakwithu.” (Est. 7:3) Apa Esitere wakalongora kuti wakalichindikanga themba. Esitere wakapambananga chomene na Vashiti, mwanakazi wakale wa themba, uyo wakamulengeska mfumu wake. (Est. 1:10-12) Kweniso Esitere wakalisuska yayi themba chifukwa cha kugomezga chomene Hamani. Esitere wakalipempha waka themba kuti limuvikilire kuti waleke kukomeka.

18. Kasi Esitere wakaphara wuli suzgo kwa themba?

¹⁸ Themba likachiruka nalo pempho ili. Ni njani wangachita chikanga na kukhumba kukoma fumukazi yake? Esitere wakalutilira kuti: “Taguliskika, ine na ŵanthu ŵakwithu kuti tiparanyike, tikomeke, na kumalirathu. Tiŵenge kuti taguliskika nga mbazga ŵanalume na ŵanakazi, mphanyi nakhala waka chete. Kweni suzgo iyi njambura kwenelera, pakuti yinangiskenge vinthu vya themba.” (Est. 7:4) Wonani kuti Esitere wakazunura pakweru ilo likaŵa suzgo. Nakuti wakayowoya kuti waŵenge kuti waguliskika nga ni muzga mphanyi wakakhala waka chete. Kweni usange ŵanthu wose aŵa ŵangakomeka mbwenu themba vinthu vingalikhalira makora yayi.

19. Kasi tingasambirako vichi kwa Esitere pa nkhani ya kuyowoya mwakukopa?

¹⁹ Ivyo Esitere wakachita vikutisambizga vinandi pa nkhani ya kuyowoya mwakukopa. Para mukukhumba kuphalira suzgo mubali winu panji munthu wamazaza, mungachita makora kuzikira, kumuchindika, na kuyowoya mwakukopa.—Zinth. 16:21, 23.

20, 21. (a) Kasi Esitere wakavumbura wuli uheni wa Hamani, ndipo themba likachitachi? (b) Kasi Hamani wakachita wuli chiŵembu chake chikati chavumbukwa?

²⁰ Ahasiweru wakati: “Kasi ni njani uyo wali na chikanga kuchita ntheura, ndipo wali nkhu?” Muŵe nga mukuwona Esitere wakulongora na munwe wake, apo wakuyowoya kuti: “Chimphindikwa na mulwani, ni uyu apa Hamani muheni.” Kasi chikachitika ntchivichi wakati wayowoya nthena? Hamani wakatenthema chomene. Muŵe nga mukuwona themba lakwiya chomene pakupulika nthena, chifukwa lamanya kuti munthu uyo likumugomezga walipusika ndipo lasayinira dango ilo likomeskenge muwoli wake wakutemweka. Themba likawuka na ukali, likaluta ku munda wauthemba kuti mphepo zikaliputeko.—Est. 7:5-7.

²¹ Apa Hamani wakasangika, ndipo wakiza na kujikama mu malundi gha fumukazi. Themba likati lizaso mu chipinda, likasanga Hamani wali musi mwa Esitere, wakumuŵeyelera. Themba likakwiya, ndipo likamutundura Hamani kuti wakukhumba kukolelera fumukazi mu nyumba ya themba. Apa Hamani wakamanya kuti palije kawemi. Ŵakamutora, na kumubenekelera kumaso. Yumoza wa ŵantchito ŵa themba wakaphalira themba kuti Hamani wakanozga khuni likuru kuti wapayikepo Modekayi. Nyengo yeneyiyo, Ahasiweru wakayowoya kuti khuni ili ŵakamupayikepo yekha Hamani.—Est. 7:8-10.

22. Kasi ivyo Esitere wakachita vikutisambizga wuli kuti tileke kwenjerwa panji kutaya chigomezgo?

²² Umo charu chiliri mazuŵa ghano, ntchipusu kughanaghana kuti urunji ungachitikapo yayi. Kasi namwe muli kughanaghanapo nthena? Esitere wakenjerwa yayi, panji kutaya chigomezgo. Nyengo yikati yakwana, wakayowoya mwachikanga pa icho wakamanyanga kuti ntchakwenelera, ndipo wakagomezganga kuti kunyake uku, Yehova wamovwirenge. Nase ndimo tichitirenge. Yehova wandasinthe. Wachali kuŵakora ŵaheni mu nthowa zawo, nga umo wakachitira na Hamani.—Ŵerengani Salimo 7:11-16.

Wakajipata Chifukwa cha Yehova na Ŵanthu Ŵake

23. (a) Kasi themba likamutumbika wuli Modekayi kweniso Esitere? (b) Kasi uchimi wa Yakhobe pa Benjamini ukafiskika wuli? (Wonani bokosi lakuti “Uchimi Ukafiskika.”)

²³ Paumaliro, themba likamumanya makora Modekayi. Likamanya kuti ndiyo wakamuthaska ku chiŵembu kweniso ndiyo wakalera Esitere. Ahasiweru wakamupa Modekayi udindo uwo ukaŵa wa Hamani, wakaŵa nduna yikuru. Nyumba ya Hamani, na vyose ivyo wakaŵa navyo, themba likavipeleka kwa Esitere. Ndipo Esitere wakavipeleka kwa Modekayi kuti walaŵilirenge.—Est. 8:1, 2.

24, 25. (a) Chifukwa wuli Esitere wakafwasa yayi chiŵembu cha Hamani chikati chavumbukwa? (b) Kasi Esitere wakaŵikaso wuli umoyo wake pangozi?

²⁴ Esitere na Modekayi ŵakapona, kweni kasi fumukazi iyi yikati waka mbwenu vyamara? Yayi. Nyengo yira, dango la Hamani lakuti Ŵayuda wose ŵakomeke likafika mu vigaŵa vyose vya ufumu wura. Hamani wakachita mphenduzga, panji kuti Puri, kuti wamanye nyengo yiwemi yakukomera ŵanthu aŵa. (Est. 9:24-26) Kukakhala myezi kuti zuŵa ili lifike, kweni likaŵa patali viŵi yayi. Kasi soka ili likaŵa lakuti ŵangalitondeska?

²⁵ Esitere wakaŵikaso umoyo wake pangozi, ndipo wakawonekeraso kwa themba kwambura kuchemeka. Pa nyengo iyi, wakaliranga chifukwa cha ŵanthu ŵakwake, wakaŵeyelera mfumu wake kuti wakanizge dango ili. Kweni malango agho mathemba gha Ŵaperesiya ghakaŵikanga, munthu wakasinthanga yayi. (Dan. 6:12, 15) Ntheura themba likapeleka mazaza kwa Esitere na Modekayi kuti ŵapange dango linyake. Ŵakatumizga chipharazgo chachiŵiri, icho chikapeleka mwaŵi ku Ŵayuda kuti ŵajivikilire. Mathenga ghakachimbira kuya mu vigaŵa vyose vya ufumu, kukaŵaphalira Ŵayuda nkhani yiwemi iyi. Sono Ŵayuda ŵakaŵa na chigomezgo. (Est. 8:3-16) Ŵayuda mu vigaŵa vyose vya ufumu ukuru wura ŵakwenera kuti ŵakamba kunozgekera nkhondo kuti ŵajivikilire, chinthu icho mphanyi ŵakachita yayi kwambura dango lasono ili. Kweni chakuzirwa chomene ntchakuti “Yehova wa mawumba” wakaŵa na ŵanthu ŵake.—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Kasi Yehova wakawovwira wuli ŵanthu ŵake kuthereska ŵalwani ŵawo? (b) Kasi ni uchimi wuli uwo ukafiskika ŵana ŵa Hamani ŵakati ŵakomeka?

²⁶ Zuŵa ilo ŵakasankha likati lakwana, ŵanthu ŵa Chiuta ŵakaŵa ŵakunozgeka. Ŵantchito ŵanandi ŵa ku Peresiya ŵakaŵa ku chigaŵa chawo, chifukwa ŵakapulika kuti Modekayi Muyuda, sono ndiyo ni nduna yikuru. Yehova wakawovwira ŵanthu ŵake kuthereska ŵalwani ŵawo. Wakwenera kuti wakawoneseska kuti ŵanthu ŵake ŵathereskerathu ŵalwani ŵawo.a—Est. 9:1-6.

²⁷ Kweni pakaŵa pakusuzga kuti Modekayi walaŵilire nyumba ya Hamani chifukwa chakuti ŵana ŵake 10 ŵakaŵa ŵamoyo. Ntheura nawo ŵakakomeka. (Est. 9:7-10) Apa uchimi wa mu Baibolo ukafiskika, chifukwa Chiuta wakayowoya kale kuti Ŵaamaleki ŵakwenera kuparanyikirathu, chifukwa ŵakaŵa ŵalwani ŵa ŵanthu ŵake. (Doto. 25:17-19) Ŵana ŵa Hamani ŵakwenera kuti ndiwo ŵakaŵa ŵaumaliro kukomeka pa mtundu uwu.

28, 29. (a) Chifukwa wuli Yehova wakakhumbanga kuti Esitere na ŵanthu ŵakwake ŵarwe nkhondo? (b) Chifukwa wuli ni mwaŵi kusambira vya Esitere mazuŵa ghano?

²⁸ Esitere wakaŵa na maudindo ghanandi, nga nkhuŵika dango la kurwa nkhondo na kukoma ŵalwani ŵawo. Chikaŵa chipusu yayi. Kweni khumbo la Yehova likaŵa lakuti ŵanthu ŵake ŵavikilirike. Mtundu wa Israyeli ndiwo mukeneranga kufuma Mesiya uyo Chiuta wakalayizga, uyo ŵanthu wose ŵakamulindiliranga. (Gen. 22:18) Ŵateŵeti ŵa Yehova mazuŵa ghano ŵakukondwa kumanya kuti Mesiya, Yesu, wakati wiza pa charu chapasi, wakakanizga ŵasambiri ŵake kurwa nkhondo ya vilwero.—Mat. 26:52.

²⁹ Kweni Ŵakhristu ŵali pa nkhondo ya mtundu unyake. Satana wakukhumba chomene kuti wanange chipulikano chithu mwa Yehova Chiuta. (Ŵerengani 2 Ŵakorinte 10:3, 4.) Ni mwaŵi ukuru chomene kusambira vya Esitere. Nga ndiyo, nase tilongore chipulikano pakuchita vinthu mwavinjeru, kuzikira, na kuyowoya mwakukopa. Kweniso tilongore chikanga na kujipata kuti tivikilire ŵanthu ŵa Chiuta.