MUTU 5
“Wona Viheni, Vinthu Vyaukazuzi Ivyo Ŵakuchita”
FUNDO YIKURU: Ŵayuda ŵakugaluka ŵakanangika mwauzimu kweniso mu makhaliro
1-3. Kasi Yehova wakakhumbanga kuti Ezekiyeli wawone vichi mu tempile ku Yerusalemu, ndipo chifukwa wuli? (Wonani vithuzi vyakujulira Chigaŵa 2.)
EZEKIYELI wakalimanyanga makora Dango la Mozesi, chifukwa wakaŵa mwana wa wasembe. Kweniso wakalimanyanga makora tempile la ku Yerusalemu na kusopa kutuŵa uko kukeneranga kuchitika pa tempile ili. (Ezek. 1:3; Mal. 2:7) Kweni ivyo vikachitikanga pa tempile la Yehova mu 612 B.C.E., vikwenera kuti vikazizika ŵanthu ŵachipulikano, nga ni Ezekiyeli.
2 Yehova wakakhumbanga kuti Ezekiyeli wawone vinthu vyakuseluska ivyo vikachitikanga pa tempile. Kufuma apo, wakakhumbanga kuti wakaphalire “ŵalara ŵa ku Yuda” awo ŵakawungana mu nyumba yake, ku wuzga kwenekura. (Ŵazgani Ezekiyeli 8:1-4; Ezek. 11:24, 25; 20:1-3) Kwizira mwa mzimu utuŵa, Yehova wakamunyamura Ezekiyeli (mu mboniwoni) kufuma ku nyumba yake ku Tele-abibi, kufupi na mlonga wa Kebara ku Babuloni, na kuluta nayo ku Yerusalemu. Yehova wakamukhazika Ezekiyeli mu tempile, pa chipata chakumpoto cha luŵaza lwamukati. Kwambira apa, Yehova wakamutora na kumulongora ivyo vikachitikanga mu tempile.
3 Ezekiyeli wakamba kuwona vinthu vinayi vyakuzizika ivyo vikalongora kuti mtundu wa Israyeli ukanangika chomene mwauzimu. Kasi ntchivichi chikachitikira kusopa kutuŵa? Kasi mboniwoni iyi yikutisambizga vichi ise mazuŵa ghano? Tiyeni tiyendere lumoza na Ezekiyeli pa ulendo uwu. Kweni chakwamba tiwone dankha icho Yehova wakukhumba ku ŵateŵeti ŵake.
“Ine . . . Ndine Chiuta Uyo Wakukhumba Kuti Ŵanthu Ŵasopenge Iyo Pera”
4. Kasi Yehova wakukhumba vichi ku ŵateŵeti ŵake?
4 Vyaka pafupifupi 900 pambere Ezekiyeli wandaŵeko, Yehova wakayowoya ivyo wakukhumba ku ŵateŵeti ŵake. Mu dango lachiŵiri pa Malango 10, Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti:a “Ine Yehova Chiuta wako, ndine Chiuta uyo wakukhumba kuti ŵanthu ŵasopenge iyo pera.” (Eks. 20:5) Pakuyowoya kuti ŵanthu “ŵasopenge iyo pera,” Yehova wakalongora kuti wangazomerezga yayi kuti ŵateŵeti ŵake ŵasopengeso chiuta munyake. Nga umo tikasambilira mu Mutu 2 wa buku ili, chinthu chakwamba icho chikukhumbikwa pa kusopa kutuŵa ntchakuti Yehova yekha ndiyo tikwenera kumusopa. Awo ŵakumusopa ŵakwenera kuŵika Yehova pakwamba mu umoyo wawo. (Eks. 20:3) Apa fundo njakuti, Yehova wakukhumba kuti ŵateŵeti ŵake ŵaŵenge ŵatuŵa mwauzimu, ŵangasazganga yayi chisopa chaunenesko na chautesi. Mu 1513 B.C.E., Ŵaisrayeli ŵakachita phangano na Yehova. Apa ndikuti ŵakazomerezga kuti ŵasopenge Yehova pera. (Eks. 24:3-8) Para Yehova wachita phangano na ŵanthu wakuŵa wakugomezgeka, ndipo wakukhazga kuti ŵanthu nawo ŵaŵenge ŵakugomezgeka ku ivyo ŵapangana nayo.—Doto. 7:9, 10; 2 Sam. 22:26.
5, 6. Chifukwa wuli Ŵaisrayeli ŵakeneranga kusopa Yehova pera?
5 Kasi chikaŵa chakwenelera kwa Yehova kukhazga kuti Ŵaisrayeli ŵasopenge iyo pera? Nkhanira kwali! Iyo ni Chiuta Wankhongonozose, Fumu ya chilengiwa chose, ndiyo wakuŵapa ŵanthu umoyo na kuŵasungilira. (Sal. 36:9; Mil. 17:28) Yehova ndiyo wakaŵawombora Ŵaisrayeli. Apo wakaŵapanga Malango 10, Yehova wakaŵakumbuska ŵanthu ŵara kuti: “Ine ndine Yehova Chiuta wako, uyo wakakufumiska mu charu cha Eguputo, mu nyumba ya wuzga.” (Eks. 20:2) Nadi, chikaŵa chakwenelera kuti Ŵaisrayeli ŵasopenge Yehova pera.
6 Yehova wakusintha yayi. (Mal. 3:6) Nyengo zose wakukhumba kuti ŵanthu ŵasopenge iyo pera. Ipo mukughanaghana kuti Yehova wakajipulika wuli na vinthu vyakuseluska vinayi ivyo wakalongora Ezekiyeli mu mboniwoni?
Chakuseluska Chakwamba: Chimanyikwiro cha Sanji
7. (a) Kasi Ŵayuda ŵakugaluka ŵakachitanga vichi pa chipata chakumpoto cha tempile, ndipo Yehova wakachita wuli? (Wonani chithuzi chakwamba.) (b) Kasi ŵakamuchitiska sanji Yehova munthowa wuli? (Wonani mazgu ghamusi 2.)
7 Ŵazgani Ezekiyeli 8:5, 6. Ezekiyeli wakwenera kuti wakazizikika chomene na ivyo wakawona. Iyo wakawona Ŵayuda ŵakugaluka ŵakusopa chimanyikwiro cha chikozgo pa chipata chakumpoto cha tempile. Panji chikaŵa chikhuni chakupatulika chakwimira Ashera, chiuta mwanakazi uyo Ŵakenani ŵakatenge ni muwoli wa Baala. Kwali chikaŵa chikozgo wuli, kweni fundo njakuti Ŵaisrayeli aŵa ŵakaswa phangano ilo ŵakachita na Yehova. Pakuti ŵakamba kusopa chikozgo m’malo mwa kusopa Yehova pera, ŵakamuchitiska sanji Chiuta. Ntheura pakaŵa pake kuti waŵakwiyire.b (Doto. 32:16; Ezek. 5:13) Chinyake ntchakuti: Kwa vyaka vyakujumpha 400, ŵanthu ŵakamanyanga kuti Yehova wakaŵanga mu malo ghakupatulika gha mu tempile. (1 Mathe. 8:10-13) Kweni pakuti ŵanthu aŵa ŵakamba kusopera vikozgo mwenemura mu tempile, vikapangiska kuti Yehova ‘wachimbilire kutali na malo ghake ghakupatulika.’
8. Kasi mboniwoni ya Ezekiyeli ya chimanyikwiro cha sanji yikutisambizga vichi mazuŵa ghano?
8 Kasi mboniwoni ya Ezekiyeli ya chimanyikwiro cha sanji yikutisambizga vichi mazuŵa ghano? Ŵayuda ŵakugaluka ŵakutikumbuska waka vya Chikhristu chautesi. Mu matchalitchi mwazara kusopa vikozgo, lekani Chiuta wakukondwa yayi na kusopa kwawo. Pakuti Yehova wakusintha yayi, tikugomezga kuti Chikhristu chautesi nacho chikumukwiyiska, nga umo ŵakachitira Ŵayuda ŵakugaluka. (Yak. 1:17) Yehova wali kutali na Chikhristu chakutimbanizgika ichi.
9, 10. Kasi nkhani ya awo ŵakasopanga vikozgo mu tempile yikutichenjezga vichi?
9 Kasi tikusambirako vichi ku awo ŵakasopanga vikozgo mu tempile? Para tikukhumba kusopa Yehova pera, tikwenera kuchimbira “kusopa vikozgo.” (1 Kor. 10:14) Nyengo zinyake tingaghanaghana kuti, ‘Ine ningagwiliskira ntchito chikozgo yayi pakusopa Yehova.’ Kweni tikwenera kumanya kuti ŵanthu ŵakusopa vikozgo munthowa zinandi, zinyake zakuwonekera zinyake yayi. Buku linyake lakulongosora Baibolo likuti: “Para munthu wakuchindika chomene katundu, chuma, panji mazaza kuluska Chiuta ndikuti wakusopa vikozgo.” Ntheura vinthu ivyo tili navyo, ndalama, kugonana, vyakusanguluska, panji chilichose icho tikuchiŵika pakwamba mu umoyo withu chingaŵa chikozgo. Chifukwa vingatora malo gha Yehova, uyo ngwakwenelera nadi kuti timusopenge. (Mat. 6:19-21, 24; Efe. 5:5; Kol. 3:5) Tikwenera kuŵa maso na mtundu uliwose wa kusopa vikozgo chifukwa Yehova wakukhumba kuti timusopenge iyo pera.—1 Yoh. 5:21.
10 Chakwamba Yehova wakalongora Ezekiyeli “vinthu viheni, vinthu vyaukazuzi” ivyo vikaŵa mu tempile. Kweni Yehova wakaphalira ntchimi yakugomezgeka iyi kuti: “Uwonenge vinthu ivyo ni vyaukazuzi chomene kuluska ivi.” Kasi pakaŵaso chinthu wuli chaukazuzi chomene kuluska chimanyikwiro cha sanji icho chikaŵa mu tempile?
Chakuseluska Chachiŵiri: Ŵalara 70 Ŵakapelekanga Vyakununkhira ku Ŵachiuta Ŵatesi
11. Kasi Ezekiyeli wakawona vinthu wuli vyakuzizika wati wanjira mu luŵaza lwamukati pafupi na jotchero?
11 Ŵazgani Ezekiyeli 8:7-12. Ezekiyeli wakati wadolora chiliŵa na kunjira mukati mwa luŵaza pafupi na jotchero la tempile, wakawona “mitundu yose ya vikozgo vyakukhwaŵa, na vikoko vyaukazuzi, na ŵangoza wose ŵakuseluska,” ivyo vikajobeka pa chiliŵa.c Vikozgo ivi vikimiranga ŵachiuta ŵatesi. Ezekiyeli wakawonaso chinthu chinyake chakuzizika chomene. Wakawona “ŵalara 70 ŵa nyumba ya Israyeli” ŵimilira “mu mdima” ndipo ŵakupeleka vyakununkhira ku ŵachiuta ŵatesi. Dango la Mozesi likatenge sungu liwemi la vyakununkhira likimiranga malurombo ghakuzomerezgeka gha ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Chiuta. (Sal. 141:2) Kweni Yehova wakaseluka chomene na sungu la vyakununkhira ivyo ŵalara 70 aŵa ŵakapelekanga ku ŵachiuta ŵatesi. Malurombo ghawo ghakaŵa nga ni sungu liheni kwa Yehova. (Zinth. 15:8) Ŵalara aŵa ŵakajipusikanga na kuyowoya kuti, “Yehova wakutiwona yayi.” Kweni Yehova wakaŵawonanga, ndipo wakalongora Ezekiyeli vyose ivyo ŵanthu aŵa ŵakachitanga mu tempile lake.
Yehova wakuwona vinthu vyose vyaukazuzi ivyo vikuchitika mu “mdima” (Wonani ndime 11)
12. Chifukwa wuli tikwenera kugomezgeka nanga ni para tili mu “mdima,” ndipo mbanjani awo ŵakwenera kuŵa chakuwonerapo chiwemi pa nkhani iyi?
12 Kasi nkhani ya Ezekiyeli ya ŵalara 70 awo ŵakapelekanga vyakununkhira ku ŵachiuta ŵatesi yikutisambizga vichi? Yikutisambizga kuti para tikukhumba kuti Chiuta wapulike malurombo ghithu, na kuzomerezga kusopa kwithu, tikwenera kuŵa ŵakugomezgeka nanga ni para tili “mu mdima.” (Zinth. 15:29) Tikumbukenge kuti Yehova wakuwona chilichose icho tikuchita. Para tikumutemwa chomene Yehova, tingachita yayi chinthu icho chingamukwiyiska nanga ni para tili kwatekha. (Heb. 4:13) Ŵalara ŵa mpingo ndiwo ŵakwenera kuŵa chakuwonerapo chiwemi chomene pakulondezga fundo za mu Baibolo. (1 Pet. 5:2, 3) Ŵabali na ŵadumbu ŵakukhazga kuti ŵalara awo ŵakuŵasambizga na kuŵadangilira pa kusopa, ŵalondezgenge fundo za mu Baibolo nanga ŵangaŵa mu “mdima,” kung’anamura kwaŵekha.—Sal. 101:2, 3.
Chakuseluska Chachitatu: “Ŵanakazi . . . Ŵakulilira Chiuta Tamuzi”
13. Kasi Ezekiyeli wakawona kuti ŵanakazi ŵakugaluka ŵakuchita vichi pa chipata chinyake cha tempile?
13 Ŵazgani Ezekiyeli 8:13, 14. Ezekiyeli wakati wawona vyaukazuzi viŵiri vira, Yehova wakamuphaliraso kuti: “Uwonenge vinthu viheni chomene vyaukazuzi ivyo ŵakuchita.” Kasi Ezekiyeli wakawonaso vichi? “Pa mulyango wa chipata cha kumpoto cha nyumba ya Yehova” wakawonapo “ŵanakazi ŵakhala pasi ŵakulilira chiuta Tamuzi.” Tamuzi wakaŵa chiuta wa ku Mesopotamiya, ndipo wakuchemeka Dumuzi mu mabuku Ghachisumeriya. Ŵanthu ŵanyake ŵakughanaghana kuti chiuta uyu chikaŵa chibwezi cha Ishitara, chiuta mwanakazi wakuwuska mphapu.d Vikuwoneka kuti apo ŵanakazi Ŵaisrayeli ŵakaliranga, ŵakachitangako mitheto yinyake yakukhwaskana na nyifwa ya Tamuzi. Pakuti ŵakaliliranga Tamuzi mu tempile la Yehova, ŵanakazi aŵa ŵakanjizga mitheto ya ŵanthu ŵakusopa ŵangoza mu malo gha kusopa kutuŵa. Kweni ichi chikung’anamura kuti chifukwa chakuti ŵakasoperanga mu tempile la Yehova ndikuti kusopa vikozgo kukazgoka kutuŵa yayi. Fundo njakuti Yehova wakawonanga kuti ŵanakazi aŵa ŵakuchita “vinthu vyaukazuzi”!
14. Kasi umo Yehova wakawoneranga ivyo ŵakachitanga ŵanakazi ŵakugaluka vikutisambizga vichi?
14 Kasi umo Yehova wakawoneranga ivyo ŵanakazi ŵara ŵakachitanga vikutisambizga vichi? Para tikukhumba kuti Yehova wakondwenge na kusopa kwithu, tileke kusazga kusopa kutuŵa na mitheto ya chisopa chautesi. Tikwenera yayi kuchitako vikondwelero ivyo vikambika na chisopa chautesi. Kasi uko chinthu chikambira kuli na ntchito? Enya! Mazuŵa ghano, ivyo vikuchitika pa vikondwelero nga Khisimasi na Isitara vingawoneka viwemi waka. Kweni tingaluwanga yayi kuti Yehova wakayiwonanga mitheto ya chisopa chautesi iyo ŵanthu ŵakuyilondezga mazuŵa ghano. Yehova wachali kuyitinkha mitheto ya chisopa chautesi nangauli pajumpha nyengo yitali ndipo ŵanthu ŵayezga kusazgamo fundo za kusopa kutuŵa.—2 Kor. 6:17; Chivu. 18:2, 4.
Chakuseluska Chachinayi: Ŵanalume 25 “Ŵakajikamiranga Dazi”
15, 16. Kasi ŵanalume 25 ŵakachitanga vichi mu luŵaza lwamukati lwa tempile, ndipo chifukwa wuli Yehova wakakwiya na ivyo ŵakachitanga?
15 Ŵazgani Ezekiyeli 8:15-18. Apo Yehova wakamulongoranga Ezekiyeli chakuseluska chaumaliro, wakayowoyaso mazgu ghakuti: “Uwonenge vinthu vyaukazuzi chomene kuluska ivi.” Ezekiyeli wakwenera kuti wakajifumbanga kuti: ‘Kasi pangaŵaso chinthu chaukazuzi chomene kuluska ivyo nawona kale?’ Pa nyengo iyi Ezekiyeli wakaŵa mu luŵaza lwamukati lwa tempile. Penepara pa mulyango wa tempile, Ezekiyeli wakawona ŵanalume 25 ŵakusindamira “dazi kumafumiro gha dazi.” Ŵanalume aŵa ŵakamukwiyiska chomene Yehova. Munthowa wuli?
16 Muŵe nga mukuwona umo vikaŵira. Mulyango wa tempile la Chiuta ukalazganga kumafumiro gha dazi. Apa ndikuti ŵanthu awo ŵakanjiranga mu tempile ŵakalazganga visko vyawo kumanjiliro gha dazi, ndipo misana yawo yikalazganga kumafumiro gha dazi. Kweni ŵanalume 25 awo Ezekiyeli wakawona mu mboniwoni, ŵakalazga “misana yawo ku tempile” ndipo visko vyawo vikalazga kumafumiro gha zuŵa kuti ŵasindamire makora dazi. Apa ndikuti ŵakalazgira misana yawo Yehova, chifukwa tempile likaŵa “nyumba ya Yehova.” (1 Mathe. 8:10-13) Ŵanalume 25 ŵara ŵakaŵa ŵakugaluka. Ŵakasulako Yehova ndipo ŵakaswa dango ilo lili pa Dotoronome 4:15-19. Ŵakamukwiyiska chomene Chiuta, uyo ngwakwenelera nadi kuti ŵanthu ŵamusopenge!
Yehova ngwakwenelera kuti ŵateŵeti ŵake ŵasopenge iyo pera
17, 18. (a) Kasi nkhani ya ŵanthu awo ŵakasopanga zuŵa mu tempile yikutisambizga vichi? (b) Kasi Ŵaisrayeli ŵakugaluka ŵakananga ubwezi wuli, ndipo ŵakawunanga wuli?
17 Kasi tikusambirako vichi ku ŵanalume awo ŵakasopanga zuŵa? Para tikukhumba kuti kusopa kwithu kuŵe kwakuzomerezgeka, tikwenera kugomezga Yehova kuti watipe mahara na vinjeru. Kumbukani kuti, “Yehova Chiuta ni dazi” ndipo mazgu ghake ni “nyali” mu nthowa yithu. (Sal. 84:11; 119:105) Yehova wakutipa vinjeru kwizira mu Mazgu ghake Baibolo kweniso mabuku ghakulongosora Baibolo agho gulu lake likutipa. Ivi vikutovwira kuti tisankhenge makora vinthu na kuŵa na umoyo uwemi sono kweniso kuti tizakasange umoyo wamuyirayira munthazi. Kweni para tikupenja vinjeru kufuma ku charu ichi, ndikuti tikulazgira msana kwa Yehova. Yehova wakukwenyelera chomene para tikuchita nthena, ndipo vikumuŵinya mu mtima. Tikukhumba yayi kukwenyerezga Chiuta withu. Mboniwoni ya Ezekiyeli yikutichenjezgaso kuti tileke kwenda na awo ŵakulazgira misana yawo ku unenesko, ŵanthu ŵakugaluka.—Zinth. 11:9.
18 Tasambira kuti Ezekiyeli wakawona vinthu vyakuzizika vinayi vyakukhwaskana na kusopa vikozgo kweniso kusopa kwautesi, ivyo vikalongora kuti Ŵayuda ŵakugaluka ŵakajifipiska chomene mwauzimu. Pakuti Ŵaisrayeli ŵakafipirwa mwauzimu, ubwezi wawo na Chiuta ukanangika. Kweni para munthu wafipirwa mwauzimu wakufipirwaso mu makhaliro. Lekani ntchakuzizika yayi kuti Ŵaisrayeli ŵakugaluka ŵara ŵakachitanga vinthu vinandi viheni ivyo vikatimbanizga ubwezi wawo na Yehova kweniso ŵanthu ŵanyawo. Tiyeni tiwone umo ntchimi Ezekiyeli mwakulongozgeka na mzimu yikalongosolera umo makhaliro gha Ŵayuda ŵakugaluka ghakanangikira.
Makhaliro Ghaukazuzi—“Nkharo Yakulengeska Pakati Pako”
19. Kasi Ezekiyeli wakalongosora wuli umo makhaliro gha ŵanthu ŵa Yehova ghakanjilira pasi?
19 Ŵazgani Ezekiyeli 22:3-12. Mtundu wura ukanangika chomene, kwambira ŵalongozgi m’paka ŵanthu bweka. “Mulongozgi waliyose” wakathiskanga ndopa chifukwa cha mazaza agho wakaŵa nagho. Vikulongora kuti ŵanthu ŵanandi ŵakatolera ŵalongozgi ŵawo pakuyuyura Dango la Chiuta. Ŵana ‘ŵakayuyuranga’ ŵapapi ŵawo, ndipo vya kugonana paubali vikaŵa palipose. Ŵaisrayeli ŵakugaluka ŵakibiranga na kusuzga ŵalendo, ŵana ŵalanda, na vyokoro. Ŵanalume ŵakakazuzganga ŵawoli ŵa ŵanyawo. Ŵanthu ŵakamba uryezi wamaseŵera cha, ŵakapokanga vimbundi, kupoka vinthu vyaŵene mwaukhuluku, na kukongozga pa katapira. Vikwenera kuti vikamuŵinya chomene Yehova kuwona kuti ŵanthu awo wakachita nawo phangano ŵakuyuyura Dango lake na kusulako chilato cha dango ili. Yehova wakakwiya chomene chifukwa cha makhaliro ghawo ghaheni. Wakatuma Ezekiyeli kuti wakaphalire ŵanthu ŵaheni aŵa kuti: ‘Mwaniluwirathu nkhanira.’
Charu chikulutilira kunangika na nkhaza kweniso uzaghali chifukwa cha kutimbanizgika na Chikhristu chautesi (Wonani ndime 20)
20. Kasi ivyo Ezekiyeli wali kulemba vyakukhwaskana na maukazuzi gha Ŵayuda vikutikhwaska wuli mazuŵa ghano?
20 Kasi ivyo Ezekiyeli wali kulemba vyakukhwaskana na makhaliro ghaheni gha Ŵayuda vikutisambizga vichi mazuŵa ghano? Vinthu viheni ivyo Ŵayuda ŵakugaluka ŵakachitanga vikutikumbuska waka makhaliro ghaheni agho ghazara mu charu mazuŵa ghano. Ŵalongozgi ŵandyali ŵakusuzga ŵanthu bweka chifukwa cha mazaza agho ŵali nagho. Ŵalongozgi ŵa visopa, chomene ŵaliska, ŵakupemphelera nkhondo izo zakomeska ŵanthu mamiliyoni ghanandi. Ŵaliska ŵasukuluska fundo ziwemi za mu Baibolo pa nkhani ya kugonana. Pa chifukwa ichi, makhaliro ghanjira pasi chomene mu charu. Nadi, Chikhristu chautesi nacho Yehova wangachiphalira ivyo wakaphalira Ŵayuda ŵakugaluka kuti: ‘Mwaniluwirathu nkhanira.’
21. Kasi tikusambirako vichi ku makhaliro ghaheni gha Ŵayuda?
21 Kasi taŵanthu ŵa Yehova, tikusambirako vichi ku makhaliro ghaheni gha Ŵayuda? Tikwenera kuŵa ŵatuŵa mu vyakuchita vithu vyose kuti tisope Yehova mwakuzomerezgeka. Ntchipusu yayi kuchita nthena mu charu chakuzura na makhaliro ghaheni ichi. (2 Tim. 3:1-5) Kweni tikumanya kuti Yehova wakutinkha mtundu uliwose wa makhaliro ghaheni. (1 Kor. 6:9, 10) Tikupulikira fundo za makhaliro ghawemi izo Yehova wakutisambizga chifukwa chakuti tikumutemwa kweniso tikutemwa malango ghake. (Sal. 119:97; 1 Yoh. 5:3) Para tikuchitako makhaliro ghaheni tingalongora kuti tikumutemwa yayi Chiuta withu mutuŵa na wakutowa. Tikukhumba yayi kuti Yehova wazakatiphalire kuti: ‘Mwaniluwirathu nkhanira.’
22. (a) Pakuwona umo Yehova wakavumbulira ivyo Ŵayuda ŵakachitanga, kasi mwaŵikapo mtima kuchita vichi? (b) Kasi tidumbiskanenge vichi mu mutu wakulondezgapo?
22 Tasambira fundo zakuzirwa chomene pakuwona ivyo Yehova wakalongora Ezekiyeli vyakukhwaskana na umo Ŵayuda ŵakanangikira mwauzimu kweniso mu makhaliro. Nadi, takhozgeka chomene kuti tisopenge Yehova pera chifukwa ndiyo ngwakwenelera kumusopa. Ntheura tikwenera kuŵa maso na mtundu uliwose wa kusopa vikozgo na kulutilira kuŵa na makhaliro ghatuŵa. Kweni kasi Yehova wakachita nawo vichi ŵanthu ŵambura kugomezgeka? Wakati wamara kumulongora Ezekiyeli ivyo vikachitikanga mu tempile, Yehova wakamuphalira kuti: “Nichitengepo kanthu chifukwa cha ukali.” (Ezek. 8:17, 18) Tikukhumba kumanya ivyo Yehova wakachitira Ŵayuda ŵakugaluka, chifukwa charu chiheni ichi ndimo nacho chizamweruzgikira. Mutu wakulondezgapo ukulongosora umo vyeruzgo vya Yehova vikafiskikira pa Ŵayuda.
a Mu buku la Ezekiyeli, kanandi mazgu ghakuti “Israyeli” ghakung’anamura ŵanthu awo ŵakakhalanga mu Yuda na mu Yerusalemu.—Ezek. 12:19, 22; 18:2; 21:2, 3.
b Mazgu ghakuti “sanji” ghakulongora kuti Yehova wakuyiwona mwakupepuka yayi nkhani ya kuleka kugomezgeka kwa iyo. Tingaghanaghanira waka sanji izo mwanalume wakuŵa nazo para muwoli wake waleka kugomezgeka. (Zinth. 6:34) Nga umo wakuchitira mwanalume wanthena, Yehova nayo wakachita sanji chifukwa ŵanthu awo wakachita nawo phangano ŵakaleka kugomezgeka na kwamba kusopa vikozgo. Buku linyake likuti: “Chiuta wakuchita sanji . . . chifukwa ni mutuŵa. Pakuti yekha pera ndiyo ni Mutuŵa . . . , wangazomerezga yayi kuti ŵanthu ŵasopengeso chiuta munyake.”—Eks. 34:14.
c Mu Chihebere, mazgu ghakuti “vikozgo vyakuseluska” ghangayanako na mazgu ghakuti “ulongwe,” ndipo ghakuyowoya vya chinthu chakuseluska.
d Palije ukaboni weneko wakuti Tamuzi ni zina linyake la Nimurodi, nga umo ŵanthu ŵanyake ŵakuyowoyera.