Tikafipanga Mtima Yayi Cifukwa Yehova Wakaŵa Nase
Yakuyowoyeka na Egyptia Petridou
MU 1972, Ŵakaboni wose ŵa mu Cyprus ŵakawungana ku Nicosia kuti ŵategherezge nkhani yakuyowoyeka na Nathan H. Knorr, uyo kwanyengo yitali wakalongozganga mulimo wa Ŵakaboni ŵa Yehova. Wakanikumbukira pambere nindamuphalire zina lane, ndipo wakanifumba kuti: “Uniphalirengeci vya ku Egypt?” Tikaŵa kuti takumanapo kale na Mbali Knorr vilimika 20 kumanyuma, mu msumba wa kukwithu wa Alexandria, ku Egypt.
NKHABABIKIRA mu msumba wa Alexandria pa Janyuwale 23, 1914, ndipo ndine wakwamba kubabika mu mbumba yakwithu iyo yili na ŵana ŵanayi. Apo tikakulira pakaŵa pafupi comene na nyanja. Pa nyengo iyo, msumba wa Alexandria ukaŵa wakutowa comene ndipo mukakhalanga ŵanthu ŵa mitundu yakupambanapambana. Kweniso ukamanyikwanga comene cifukwa ca nyumba zake zakutowa ndiposo cifukwa ca mbiri iyo ukaŵa nayo. Ŵanthu ŵa ku Europe ŵakakhaliranga pamoza na Ŵaruya, ntheura taŵana tikasambira kuyowoya viyowoyero nga Nchiruya, Cingelezi, Cifurenci, Ciitaliyani, ndiposo ciyowoyero cithu ca Cigiriki.
Nkhati namalizga sukulu, nkhamba nchito ku kampani ya ku France yakusona vyakuvwara, uko nkhakondwanga comene na mulimo wa kusona vyakuvwara vya ŵanakazi ŵakukhupuka. Nkhatemwanga comene kusopa ndiposo kuŵazga Baibolo nangauli nkhalipulikiskanga viŵi yayi.
Ca m’ma 1930, nkhakumana na mwanalume muwemi wa ku Cyprus, zina lake Theodotos Petrides. Iyo wakamanyanga comene maseŵero gha kujunthana, kweniso wakasambira kupanga switi na masikoni, ndipo wakanjira nchito ku kampani yakumanyikwa comene iyo yikapanganga vinthu ivi. Theodotos wakamba kunitemwa comene ine kasungwana ka sisi lifipa. Kanandi wakizanga pa windo la nyumba yakwithu na kunimbira tusumu twacitemwa twa mu Cigiriki. Tikatorana pa Juni 30, 1940. Izi zikaŵa nyengo zakukondweska comene. Tikakhalanga mu nyumba zakudikana. Ya amama yikaŵa pacanya, yithu pasi. John, mwana withu wakwamba, wakababika mu 1941.
Umo Nkhasambilira Unenesko
Kwa nyengo yitali, Theodotos wakakhorwanga yayi na cisopa ico tikaŵamo ndipo wakafumbanga mafumbo ghanandi ghakukhwaskana na Baibolo. Mwambura ine kumanya, wakasambiranga Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova. Zuŵa linyake apo nkhaŵa pa nyumba na mwana wane, mama munyake wakiza pa nyumba na kunipa kapepara ako kakaŵa na uthenga wa mu Baibolo. Kuti nimucindike, nkhapoka na kwamba kuŵazga. Pamanyuma pake wakanipa mabuku ghakulongosora Baibolo. Nkhazizwa kuwona kuti mabuku agho wakanipa ghakayananga ndendende na agho Theodotos wakiza nagho ku nyumba.
Nkhamuphalira kuti: “Mabuku agha nili nagho kale, njirani mughawone.” Wakati wanjira waka, nkhamba kumuphurunga na mafumbo Kaboni uyu, uyo zina lake likaŵa Eleni Nicolaou. Mwakuzika, wakagwiliskira nchito Baibolo pakuzgora mafumbo ghane. Ici cikanikondweska comene. Mwaluŵiro, nkhamba kupulikiska ivyo Baibolo likuyowoya. Apo tikadumbiskananga, Eleni wakawona cithuzithuzi ca mufumu wane ndipo wakamumanya. Iyo wakati: “Nkhumumanya mwanalume uyu.” Cisisi ca Theodotos cikavumbukwa. Nkhamanya kuti nkhaŵa mu tulo. Theo wakalutanga yekha ku maungano gha Ŵakaboni ŵa Yehova kwambura kuniphalira. Pa zuŵa ili, Theodotos wakati wiza, nkhamuphalira kuti: “Sabata yino tilutirenge lumoza uko mukaluta pa Sabata.”
Ku ungano wakwamba uwo nkhalutako, kukaŵa ŵanthu pafupifupi 10, ndipo ŵakadumbiskananga buku la Mika. Nkhasunga cilicose ico cikayowoyeka pa ungano uwu. Kufuma pa zuŵa ili kuya munthazi, George na Katerini Petraki ŵakizanga kuzakasambira nase Baibolo pa Cinkhondi cilicose. Adada ndiposo ŵadumbu ŵane ŵaŵiri ŵakakhumbanga yayi kuti tisambirenge Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova, kweni munung’una wane wakatinkhananga navyo yayi, nangauli wakasambira yayi unenesko. Kweni amama ŵakasambira unenesko. Mu 1942, Amama, Theodotos, na ine tikabapatizika mu nyanja ya pafupi na Alexandria kuti tilongore kuti tili kujipatulira kwa Yehova.
Umoyo Withu Ukatimbanizgika
Mu 1939, Nkhondo Yaciŵiri ya Caru Cose yikamba, ndipo yikakura mwaluŵiro. Kukwambilira kwa 1940, Mulara wa Ŵasilikari ŵa German, Erwin Rommel, wakiza ku tawuni yapafupi ya El Alamein, pamoza na ŵasilikari ŵake, ndipo mu msumba wa Alexandria mukazura ŵasilikari ŵa ku Britain. Tikasunga vyakurya vinandi vyambura kuvunda luŵiro. Pamanyuma pake, Theodotos wakapempheka na bwana wake kuti wakalaŵilirenge nyumba ya maswiti na masikoni, iyo yikaŵa ku Port Taufiq, pafupi na Suez. Mwantheura, ndiko tikasamira. Ŵakaboni ŵaŵiri awo ŵakayowoyanga Cigiriki ŵakamba kutipenja. Nangauli ŵakamanyanga yayi uko tikakhalanga, iwo ŵakamba kupharazga ku nyumba na nyumba mpaka ŵakatisanga.
Apo tikaŵa ku Port Taufiq, tikasambiranga Baibolo na Stavros na Giula Kypraios pamoza na ŵana ŵawo, Totos na Georgia, ndipo ŵakazgoka ŵabwezi ŵithu. Stavros wakatemwanga comene kusambira Baibolo, mwakuti wakawezgeranga dara kumanyuma mawoci gha mu nyumba yake na ora limoza kuti sitima ya pa mtundu yitizgeŵe, ndipo tikhale nyengo yitali. Tikalutiliranga kudumbiskana mpaka usiku pakati.
Tikakhala ku Port Taufiq kwa cilimika cimoza na myezi yinkhondi na umoza, ndipo pamasinda tikawelera ku Alexandria cifukwa amama ŵakaŵa ŵalwari. Ŵakafwa mu 1947, ndipo ŵakafwa ŵakugomezgeka kwa Yehova. Pa nyengo iyi napo tikawona kuti Yehova wakatikhozga comene kwizira mu ŵabwezi ŵithu Ŵacikhristu ŵakukhwima. Kweniso tikaŵa na mwaŵi wa kupwelelera ŵamishonale awo ŵakalutanga kukateŵetera ku vyaru vinyake, para masitima ghawo ghayima kwa nyengo yicoko pa Alexandria.
Cimwemwe na Masuzgo
Mu 1952, nkhababa mwana waciŵiri, zina lake James. Pakuŵa ŵapapi, tikamanya kukhumbikwa kwa kulelera ŵana mu malo agho ŵangakura makora mwauzimu, mwantheura, tikazomerezga kuti pa nyumba yithu pacitikirenge maungano gha Cikhristu ndipo kanandi tikapokeleranga ŵateŵeti ŵa nyengo zose. Mwantheura, mwana withu wakwamba, John, wakamba kutemwa comene unenesko, ndipo apo wakaŵa na vilimika vyajumpha 16, wakamba upayiniya. Kweniso wakasambiranga sukulu ya namise kuti wamalizge masambiro ghake.
Pakati pajumpha nyengo yicoko waka, Theodotos wakasangika na nthenda ya mtima ndipo madokotala ghakamuphalira kuti waleke nchito yake. Mwana withu, James, wakaŵa na vilimika vinayi pera. Kasi tikate ticitenge wuli? Asi Yehova wakalayizga kuti: “Ungopanga, pakuti Ine ndili nawe”? (Yes. 41:10) Ghanaghanirani waka umo tikakondwera mu 1956 apo tikacemeka kuti tikacite upayiniya ku Ismailia, pafupi na Suez Canal. Mu vilimika vyakulondezgapo, mu Egypt mukaŵa masuzgo ghanandi comene mwakuti ŵabali ŵithu Ŵacikhristu ŵakakhumbikwiranga kuŵakhozga.
Mu 1960, tikafumako ku Egypt ndipo tikayegha katundu munandi yayi. Waliyose wakayegha sutikesi yimoza pera. Tikaluta ku Cyprus, kukwawo kwa mfumu wane. Pa nyengo iyi, Theodotos wakaŵa mulwari comene mwakuti wakatondekanga kugwira nchito. Kweni mbali munyake walusungu na muwoli wake ŵakatipa cipinda mu nyumba yawo. Mwacitima, pakati pajumpha vilimika viŵiri, mfumu wane wakafwa, ndipo wakanileka nekha na mwana wane James. John, uyo nayo wakiza ku Cyprus, wakaŵa kuti watora ndipo wakaŵa na mbumba yake yakuti wayipwelelerenge.
Umo Tikapwelelekera mu Nyengo za Masuzgo
Pamanyuma pake, Stavros na Dora Kairisn ŵakaticema kuti tikakhalenge mu nyumba yawo. Nkhagwada na kuwonga Yehova cifukwa cakuti wakatipweleleraso. (Sal. 145:16) Apo Stavros na Dora ŵakaghanaghana za kuguliska nyumba yawo na kuzenga nyumba yiphya yakudikana, iyo pasi pake pakaŵa Nyumba ya Ufumu, ŵakazenga nyumba yicoko ya vipinda viŵiri kuti ine na James tikhalengemo.
Pakati pajumpha nyengo, James wakatora, ndipo iyo na muwoli wake ŵakamba kucita upayiniya mpaka apo mwana wawo wakwamba mwa ŵana ŵanayi awo ŵakaŵa nawo wakababikira. Mu 1974, pati pajumpha vilimika viŵiri kufuma apo Mbali Knorr wakizira, mu Cyprus mukawuka vivundungwele vya ndyali.a Ŵanthu ŵanandi, kusazgapo Ŵakaboni, ŵakacimbira mu zinyumba zawo na kukakhala kunyake. Mwana wane John wakaŵa yumoza wawo. Iyo, muwoli wake, ndiposo ŵana ŵake ŵatatu ŵakacimbilira ku Canada. Kweni pa nyengo yeneyiyo pera tikakondwa comene cifukwa ciŵelengero ca ŵapharazgi ŵa Ufumu mu Cyprus cikakwera comene.
Apo boma likamba kunovwira na ndarama, nkhamba kupharazga mwakukwana. Kweni vilimika vyasonosono apa, nkhalwara nthenda yakomizga viŵaro ndipo nkhaluta kukakhala na mwana wane James na mbumba yake. Kweni apo nkhamba kulwara comene, nkhagonekeka mu cipatala kwa masabata ghanandi ndipo pamanyuma pake ŵakanitolera ku nyumba iyo ŵakupwelelerako ŵacekuru. Nangauli nili na vyakuŵinya, nkhupharazga ku ŵanthu awo ŵakugwira nchito ku malo agha, ku ŵacekuru ŵanyane, ndiposo ku ŵalendo. Kweniso nkhumalira nyengo yinandi pa kuŵazga, ndipo ŵabali ŵane ŵauzimu ŵakunovwira kuti nilutenge ku Sambiro la Buku la Mpingo ilo liri pafupi.
Kupembuzgika mu Vilimika vya Ucekuru
Nkhupembuzgika comene para napulika umo ŵakucitira awo ine na Theodotos tikaŵasambizga unenesko. Ŵanandi mwa ŵana ŵawo ndiposo ŵazukuru ŵawo ŵali mu uteŵeti wa nyengo zose. Ŵanji ŵakuteŵetera ku Australia, Canada, England, Greece, na Switzerland. Panyengo yasono, mwana wane John na muwoli wake ŵakukhala ku Canada pamoza na mwana wawo. Mwana wawo mulara na mufumu wake ŵakucita upayiniya. Mwana wawo waumaliro Linda, na mufumu wake Joshua Snape, ŵakaluta ku sukulu ya Gileadi ya nambara 124.
Pasono, mwana wane James na muwoli wake ŵakukhala ku Germany. Ŵaŵiri mwa ŵana ŵawo ŵakuteŵetera pa Beteli, yumoza ku Athens, ku Girisi, ndipo munyake ku Selters, ku Germany. Mwana wawo mwanalume waumaliro, mwana wawo mwanakazi na mufumu wake mbapayiniya ku Germany.
Tili na nkhani zinandi comene zakuti tizakaphalire amama na mufumu wane wakutemweka Theodotos para ŵazakawuka. Ŵazamukondwa comene kuwona vinthu viwemi ivyo ŵakandakalekera mbumba yawo.b
[Mazgu ghamusi]
a Wonani Galamukani! ya Cingelezi ya Okutobala 22, 1974, mapeji 12-15.
b Apo nkhani iyi yikalembekanga, Mudumbu Petridou wakafwa, ndipo wakaŵa na vilimika 93.
[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 24]
Pa nyengo iyi napo tikawona kuti Yehova wakatikhozga comene kwizira mu ŵabwezi ŵithu Ŵacikhristu ŵakukhwima
[Mapu pa peji 24]
(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)
CYPRUS
NICOSIA
NYANJA YA MEDITERENIYANI
EGYPT
CAIRO
El Alamein
Alexandria
Ismailia
Suez
Port Taufiq
Suez Canal
[Kulongosora Cithuzithuzi]
Based on NASA/Visible Earth imagery
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Ine na Theodotos mu 1938
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Mwana wane James na muwoli wake
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Mwana wane John na muwoli wake