LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • w11 7/15 pp. 20-23
  • Nkhawopanga Nyifwa, Kweni Sono Nkhulindizga ‘Umoyo Wakuzara’

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • Nkhawopanga Nyifwa, Kweni Sono Nkhulindizga ‘Umoyo Wakuzara’
  • Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2011
  • Mitu Yichoko
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • Nkhaleka Kopa Nyifwa
  • Umo Cisopa Cikaŵira mu Italy Pamasinda pa Nkhondo
  • Sukulu ya Giliyadi
  • Mwamphu Pakuteŵetera Yehova
  • Malipoti Ghapadera—Nkhani Zakufuma pa Charu Chose
    Buku Lapachaka la Ŵakaboni ŵa Yehova la 2017
  • Nangauli Nili Wasoni, Kweni Ningasankhaso Mwakuyana waka!
    Nkhani Yakulongosora Umoyo wa Munthu
Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2011
w11 7/15 pp. 20-23

Nkhawopanga Nyifwa, Kweni Sono Nkhulindizga ‘Umoyo Wakuzara’

Nga umo Yikayowoyekera na Piero Gatti

CONGO ico cikapulikikwanga pasipasi cikamba kupulikikwa comene. Pamasinda nkhapulika kulira kwa sayilini, kucenjezga ŵanthu kuti ŵabisame. Pamanyuma nkhapulika kuphulika kwa mabomba agho ghakaŵa nga kuti ghakuphulika mu makutu.

Uku kukaŵa ku Milan, Italy, mu 1943/1944. Pakuti nkhaŵa msilikari muwukirano, kanandi nkhatumikanga kutora vitanda vya awo ŵakomeka na mabomba, ndipo mathupi ghawo ghakaŵanga ghakuvikitika comene mwakuti cikaŵanga cakusuzga kuŵanika cisko. Nkhawonanga kuti nyifwa yane yili pafupi. Nyengo zinyake nane nyifwa yikanunkhanga. Pa nyengo zanthena, nkhalombanga Ciuta na kulayizga kuti usange napona, ndine wakunozgeka kucita khumbo lake.

Nkhaleka Kopa Nyifwa

Nkhakulira mu muzi uwo ukaŵa pa mtunda wa makilomita 10 (6 mayilozi) kufuma pa Como ku Italy kufupi na mphaka ya caru ca Switzerland. Apo nkhaŵa msepuka, nkhaŵa na citima comene ndipo nkhawopanga comene nyifwa. Ŵadumbu ŵane ŵaŵiri ŵakafwa na nthenda ya fuluwenza ya ku Spain. Amama (a Luigia) ŵakapotera mu 1930. Pa nyengo iyi nkhaŵa waka na vilimika vinkhondi na cimoza. Nkhasopanga mu Katolika, ndipo nkhalondezganga vyose ivyo vikukhumbikwa mwakuti nkhalutanga na ku Misa. Kweni uko nkhalekera kopa nyifwa kukaŵa ku malo ghakumetera sisi m’malo mwa ku chalichi.

Mu 1944, Nkhondo ya Ciŵiri ya pa Caru Cose yikakoma ŵanthu ŵanandi comene. Nkhaŵa yumoza wa ŵasilikari awo ŵakacimbira ku malo gha nkhondo na kuluta ku Switzerland. Tikati tafika, ŵakatitolera mu misasa yinandi ya ŵanthu ŵakucimbira kwawo. Nkhatumizgika ku msasa unyake uwo ukaŵa pafupi na muzi wa Steinach. Uku kukaŵako kamtende. Munthu munyake uyo wakaŵa na malo ghakumetera wakakhumbanga munthu wakumovwira. Nkhazomera ndipo nkhacitako nchito iyi kwa mwezi umoza, ndipouli nyengo iyi yikanovwira kusintha umoyo wane.

Yumoza uyo wakameteskanga sisi pa malo agha wakaŵa Adolfo Tellini wa ku Italy. Iyo wakaŵa yumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova. Nkhaŵa kuti nindapulikepo za Ŵakaboni ŵa Yehova, nakuti pa nyengo iyi mu caru cose ca Italy mukaŵa Ŵakaboni ŵambura kukwana 150. Adolfo wakaniphalira malayizgo ghakukondweska comene gha mu Baibolo ghakuti kuzamuŵa mtende ndiposo ‘umoyo wakuzara.’ (Yoh. 10:10; Uvu. 21:3, 4) Nkhakondwa comene na uthenga wakuti kuzamuŵavya nkhondo na nyifwa. Nati nawelera ku msasa, nkhaphalirako munyane wa ku Italy, zina lake Giuseppe Tubini ndipo nayo wakanweka comene na uthenga uwu. Kufuma pa nyengo iyi Adolfo na Ŵakaboni ŵanyake ŵakizanga ku msasa kuzakatiwona.

Adolfo wakanitolera ku Arbon, uwo ukaŵa ulendo wa makilomita 10 kufuma pa Steinach, uko kagulu ka Ŵakaboni kakacitiranga maungano mu ciyowoyero ca ku Italy. Nkhakondwa comene na ivyo nkhapulika mwakuti sabata yakulondezgapo nkhalutaso. Pamasinda nkhaluta ku ungano wa dera uwo ukacitikira ku Zurich. Nkhazukuma comene na filimu iyo yikalongoranga ivyo vikacitikanga ku misasa yakukomerako ŵanthu. Filimu iyi yikalongora vitanda vinandi ivyo vikaŵa kuti vyawunjikika. Pa ungano uwu nkhamanya kuti Ŵakaboni ŵanandi ŵa ku Germany ŵakakomeka cifukwa ca cipulikano cawo. Kweniso nkhakumana na Maria Pizzato, uyo boma la Italy likamupa cilango cakuti wakhale mu jele vilimika 11 cifukwa ca mulimo wa kupharazga.

Nkhondo yikati yamara, nkhawelera ku Italy ndipo nkhamba kuwungana na mpingo ucoko uwo ukaŵa ku Como. Nangauli nkhaŵa kuti nindasambizgike mwakukwana, kweni visambizgo vyakwambilira vya mu Baibolo nkhavimanyanga makora. Maria Pizzato nayo wakaŵa mu mpingo uwu. Wakaniphalira kuzirwa kwa ubapatizo, ndipo wakati nkhakumane na Marcello Martinelli uyo wakakhalanga ku Castione Andevenno. Marcello wakaŵa wakuphakazgika ndipo mu nyengo ya muwuso wankhaza wakakhalapo mu jele kwa vilimika 11. Nkhachova njinga mtunda wa makilomita 80 (50 mayilozi) kuti nkhafike kwa Marcello.

Marcello wakalongosora kufuma mu Baibolo ivyo vikukhumbikwa kuti munthu wabapatizike, wakati wamara kulongosora tikalomba na kuluta ku mlonga wa Adda kukabapatizika. Umu mukaŵa mu Seputembala 1946. Ili likaŵa zuŵa lapadera comene. Nkhakondwa comene cifukwa cakuti nkhasankha kuteŵetera Yehova ndipo nkhaŵa na cilindizga ciwemi ca munthazi, nakuti mise nkhapulikiska yayi kuti nachova njinga mtunda wa makilomita 160.

Nkhondo yikati yamara mu Italy, ungano wakwamba wa dera ukacitikira ku Milan mu Meyi 1947. Pa ungano uwu pakaŵa ŵanthu pafupifupi 700, ndipo ŵanandi ŵakaŵa awo ŵakayuzgika na muwuso wankhaza. Kweniso pakacitika cinthu cinyake cacilendo. Giuseppe Tubini, uyo nkhamupharazgirapo ku msasa, wakayowoya nkhani ya ubapatizo, ndipo paumaliro nayo wakabapatizika!

Pa ungano uwu nkhaŵa na mwaŵi wakukumana na Mbali Nathan Knorr, uyo wakafuma ku Beteli ya ku Brooklyn. Wakaciska ine na Giuseppe kuti umoyo withu ujinthe pakuteŵetera Ciuta. Nkhaghanaghana kuti mu mwezi wenewuwu nambe uteŵeti wanyengozose. Nakhati nafika ku nyumba, nkhaphalira ŵamumbumba yane, ndipo ŵakayezga kunigongoweska. Kweni nkhasimikizga kucita ivyo nkhasankha. Ntheura, mwezi ukati wajumphapo nkhamba kuteŵetera pa Beteli ku Milan. Pa Beteli iyi pakaŵa ŵamishonale ŵanayi, Giuseppe (Joseph) Romano na muwoli wake Angelina; Carlo Benanti na muwoli wake Costanza. Munthu wa cinkhondi wakaŵa Giuseppe Tubini, ndipo ine nkhaŵa wa cinkhondi na cimoza.

Nati nateŵetapo mwezi umoza pa Beteli, nkhapika uteŵeti wa dera ndipo nkhaŵa munthu wakwamba wa mu Italy kucita mulimo uwu. Mbali George Fredianelli wa ku United States, uyo wakaŵa mishonale wakwamba kwiza ku Italy mu 1946, wakaŵa kale mulaŵiliri wakwendakwenda. Wakanisambizga kwa masabata ghacoko waka, ndipo pamasinda nkhamba kwenda nekha. Nkhuluwa yayi mpingo wa Faenza uwo ukaŵa wakwamba kucezgera. Ghanaghanirani waka kuti pa nyengo iyi nkhaŵa kuti nindayowoyepo nkhani pa mpingo. Nangauli vikaŵa nthena, nkhaciska ŵategherezgi, kusazgapo ŵawukirano ŵanandi kuti ŵaghanaghanire uteŵeti wanyengozose. Ŵanji mwa ŵawukirano aŵa pamanyuma ŵakapika milimo yakusazgikira.

Nkhamba kukondwa na mulimo wakwendakwenda. Uteŵeti uwu ukanisambizga vinandi. Nkhakumananga na masuzgo kweniso nkhasanganga cimwemwe, ndipo nkhawona kuti ŵabali na ŵadumbu ŵakunitemwa comene.

Umo Cisopa Cikaŵira mu Italy Pamasinda pa Nkhondo

Lekani nimuphalirani umo cisopa cikaŵira mu Italy pamasinda pa nkhondo. Chalichi la Katolika ndilo likaŵa na mazaza comene. Nangauli malango ghaphya ghakamba kugwira nchito mu 1948, kweni Ŵakaboni ŵakapika wanangwa wa kupharazga mu 1956. Kanandi maungano gha dera ghakatimbanizgikanga cifukwa ca ŵalongozgi ŵa cisopa. Kweni nyengo zinyake ŵakatondekanga. Ivi ndivyo vikacitika ku Sulmona mu 1948.

Ungano ukacitikira mu holo yakucitiramo vyakusanguluska. Pa Sabata na mulenji, ine nkhaŵa ceyamani, ndipo Giuseppe Romano ndiyo wakayowoya nkhani yacisanisani. Mu mazuŵa agha ŵanthu ŵakawungananga ŵanandi. Pa nyengo iyi ŵapharazgi ŵakakwananga yayi 500, kweni pa ungano uwu pakaŵa ŵanthu 2,000. Nkhani yikati yamara waka, muwukirano munyake uyo wakatumika na ŵasembe ŵaŵiri wakadukira pa pulatifomu. Wakamba kubangura na cilato cakuti watimbanizge. Mwaluŵiro nkhamuphalira kuti, “Usange ukukhumba kuyowoya cinthu cinyake luta ukacite lenti holo, ndiko ukayowoyere cilicose ico ukukhumba.” Ŵanthu ŵakakondwa yayi na ivyo wakacita ndipo ŵakamba kumususka. Muwukirano uyu wakawukapo pa pulatifomu nakuti wakawoneka yayi uko wakanjilira.

Pa nyengo iyi, mendero ghakaŵa ghakusuzga. Pakukacezgera mipingo nkhendanga pasi, nyengo zinyake pa njinga yane, kukwera basi yakumara iyo tikafyenyananga, kweniso kwenda pa tireni. Nyengo zinyake nkhafikiranga mu nyumba za mahaci panji mwakusunga vyakugwilira nchito. Nkhondo yikaŵa kuti yamara waka, ndipo ŵanthu ŵanandi ŵakaŵa ŵakavu. Mu Italy mukaŵa ŵabali ŵacoko waka, ndipo ŵakaŵa ŵasambazi viŵi yayi. Nangauli vikaŵa nthena, nkhateŵeteranga Yehova mwakukondwa.

Sukulu ya Giliyadi

Mu 1950, ine na Giuseppe Tubini tikacemeka ku Sukulu ya Giliyadi kuti tikanjire kilasi la nambara 16. Cikaniŵira cipusu yayi kusambira Cingelezi. Nangauli ukaŵa mulimo upusu yayi, kweni nkhaŵikapo mtima. Tikatumika kuti tiŵazge Baibolo lose mu Cingelezi. Ntheura, nyengo zinyake nkharyanga yayi cakurya ca muhanya mwakuti nkhayezgelerenge kuŵazga mwakukwezga. Pamanyuma pakuti nayowoya nkhani yakwamba mu Cingelezi, msambizgi wakati, “Majesica na kuthukutera mwacita makora comene, kweni Cingelezi ico mwayowoya nchakusuzga kucipulika.” Nangauli vikaŵa nthena, kweni nkhafwilirapo ndipo nkhamalizga sukulu iyi. Paumaliro ine na Giuseppe tikatumikaso ku Italy. Masambiro agha ghakatovwira kuti tiŵe ŵakukwana kuteŵetera ŵabali.

Mu 1955 nkhatorana na Lidia, pa nyengo iyi pakaŵa kuti pajumpha vilimika vinkhondi na viŵiri kufuma apo wakabapatizikira ndipo nkhani ya ubapatizo wake nkhayowoya ndine. Ŵawiske ŵakaŵa a Domenico, mbali muwemi uyo wakasambizga ŵana ŵake wose ŵankhondi na ŵaŵiri kuti ŵakoleske unenesko nangauli ŵakatambuzgika comene na boma lankhaza ndipo ŵakakhala vilimika vitatu ku caru cacilendo. Lidia nayo wakarwapo nkhondo yakuti tiŵe na wanangwa wa kupharazga. Wakaŵa na milandu yitatu ku khoti cifukwa ca kukhumba kusanga wanangwa wa kupharazga ku nyumba na nyumba. Beniamino, mwana withu wakwamba wakababika pamasinda pa vilimika vinkhondi na cimoza kufuma apo tikakwatiskira. Mu 1972 tikababa mwana munyake, zina lake Marco. Nili wakukondwa kuti wose ŵaŵiri pamoza na mbumba zawo ŵakuteŵetera Yehova mwamwamphu.

Mwamphu Pakuteŵetera Yehova

Nkhukumbuka vinthu vinandi comene pa nyengo iyo nkhateŵeteranga ŵabali. Mwaciyelezgero, kukwambilira kwa m’ma 1980, adadavyara ŵakalembera kalata Sandro Pertini, uyo wakaŵa pulezidenti wa ku Italy. Mu nyengo ya muwuso wankhaza, adadavyara pamoza na Sandro Pertini ŵakaŵa ku cirwa ca Ventotene, uko boma likacimbizgiranga ŵanthu awo likaŵawonanga kuti mbalwani ŵake. Adadavyara ŵakapempha kukacezgapo na pulezidenti na cilato ca kukamupharazgira. Ŵakazomerezgeka ndipo nkhalongozgana nawo, pulezidenti wakatipokelera makora comene nakuti tikaghanaghananga yayi kuti tingapokelereka nthena. Wakaŵafyofyontha adadavyara. Pamasinda tikamupharazgira na kumugaŵirako mabuku ghithu.

Nkhaŵa mulaŵiliri wakwendakwenda kwa vilimika 44, ndipo nkhapumura mu 1991, nati nendera mipingo yose ya mu Italy. Pamanyuma nkhapika mulimo wa kulaŵilira malo ghakucitirapo maungano, ndipo nkhacita mulimo uwu kwa vilimika vinayi mpaka apo nkhacepeskako milimo yinyake cifukwa ca ulwari. Ndipouli, nkhuwonga comene Yehova cifukwa ca lusungu lwake lukuru, ndipo nicali mu uteŵeti wanyengozose. Pasono nkhuyezgayezga kupharazga makani ghawemi na kusambizga ŵanthu Baibolo. Ŵabali ŵakuti para napika nkhani nkhuyowoya mwakuthukutera. Nkhuwonga Yehova kuti nkhongono zane zindamalirethu nangauli ndine mucekuru.

Apo nkhaŵa muwukirano, nkhawopanga comene nyifwa, kweni Baibolo lanovwira kuŵa na cigomezgo ca umoyo wamuyirayira, uwo Yesu wakawucema kuti ‘umoyo wakuzara.’ (Yoh. 10:10) Umoyo wambura masuzgo uwu ndiwo nkhulindilira, ndipo uzamuŵa wakuzara na vitumbiko vinandi vyakufuma kwa Yehova. Nchindi zose zipike kwa Mlengi withu wacitemwa, uyo tikumanyikwa na zina lake.—Sal. 83:18.

[Mapu pa mapeji 22, 23]

(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)

SWITZERLAND

BERN

Zurich

Arbon

Steinach

ITALY

ROME

Como

Milan

Mlonga wa Adda

Castione Andevenno

Faenza

Sulmona

Ventotene

[Cithuzithuzi pa peji 22]

Ulendo wakuluta ku Giliyadi

[Cithuzithuzi pa peji 22]

Giuseppe na ine ku Giliyadi

[Cithuzithuzi pa peji 23]

Pa zuŵa la ukwati withu

[Cithuzithuzi pa peji 23]

Nateŵetera lumoza na muwoli wane kwa vilimika vyakujumpha 55

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani