“Seŵero la Eureka” Likawovwira Ŵanthu Ŵanandi Kumanya Unenesko wa mu Baibolo

MAZGU ghakuti “Eureka” ghakung’anamura kuti “nalisanga.” Mu vyaka vya m’ma 1800, ŵanthu ŵanandi ŵakalutanga ku California, U.S.A. kukapenja golide, ndipo para ŵalisanga ŵakacemerezganga kuti “Eureka!” Ndipouli, Charles Taze Russell na ŵanyake, ŵakasanga unenesko wa mu Baibolo uwo nchinthu cakuzirwa comene. Ndipo ŵakaŵa ŵakukhumbisiska kuphalirako ŵanji.

Kuzakafika mu cihanya mu 1914, ŵanthu ŵanandi mu misumba yikuruyikuru ŵakawonelera “Sinema Yakulongosora Cilengiwa.” Sinema iyi yikaŵa ya maora ghankhondi na ghatatu, ndipo yikapangika na wupu wa Ŵasambiri ŵa Baibolo wakucemeka kuti International Bible Students Association (I.B.S.A.). Sinema iyi yikaŵa na vithuzithuzi vyakutowa, mazgu ghakulongosora, na tusumu. Yikalongosolera ŵanthu ivyo vikacitika kwambira pa kulenga mpaka pa ivyo vizamucitika paumaliro wa Muwuso wa Yesu Khristu wa Vyaka Cikwi.—Uvu. 20:4.a

Kasi awo ŵakakhalanga mu matawuni ghacokoghacoko na ku mizi ŵakawovwirika wuli? Mu Ogasiti 1914, wupu wa I.B.S.A. ukafumiska “Seŵero la Eureka” kuti uwovwire awo ŵakakhumbanga kumanya unenesko. Seŵero ili likayanangako vinyake na “Sinema Yakulongosora Cilengiwa,” kuti waka likaŵavya vithuzithuzi vyakwenda. Pakaŵa mitundu yitatu ya seŵero ili iyo yikaŵa mu viyowoyero vinandi. Seŵero la “Eureka X” likaŵa na mazgu ghakulongosora ndiposo tusumu. La “Eureka Y” likaŵa na mazgu ghakulongosora, tusumu, kweniso vithuzithuzi vyakutowa. Ndipo lacitatu, likanozgekera mbumba, ndipo likaŵa na mazgu ghacoko waka ghakulongosora ndiposo sumu. Pakaŵa vyakwimbira mazgu na sumu za seŵero ndiposo vyakuwoneskera vithuzithuzi. Vinthu ivi vikaŵa vyambura kudura.

Pakuti cikaŵa cakukhumbikwa yayi kuŵa na cakuwoneskera filimu panji sikilini yikuru, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalutanga ku vigaŵa vyakutali comene na “Seŵero la Eureka,” ntheura uthenga wa Ufumu ukafikanga ku vigaŵa vinyake. Seŵero la mazgu pera la “Eureka X” likaŵa lakuti lingalizgika muhanya panji usiku. Vyakuwoneskera seŵero la “Eureka Y” vikakhumbanga nkhongono ya magesi yayi. Lipoti linyake mu Gongwe la Mulinda la ciyowoyero ca ku Finland likati: “Tingawoneska vithuzithuzi ivi pafupifupi kulikose.” Fundo iyi yikaŵa yaunenesko nadi.

Ŵasambiri ŵa Baibolo kanandi ŵakasanganga malo ghambura kulipira, nga ni kilasi la sukulu, khoti, siteji ya sitima ya pamtunda, panji balaza la nyumba para ndikuru kuti ŵawoneskerepo seŵero ili. Nyengo zinandi ŵakawoneskeranga pawaro, ndipo sikilini yikaŵanga salu yikuru yituŵa iyo ŵakakakiliranga kumphepete kwa nthamba. Anthony Hambuch wakalemba kuti: “Ŵalimi ŵakasengura malo mu munda wawo wa vipambi, na kuŵikapo vimakuni vikuruvikuru kuti ŵanthu ŵakhalengepo pakuwonelera seŵero ili.” Gulu ili lakuwoneska “Seŵero la Eureka,” leneilo Anthony Hambuch wakaŵamo, likaŵa na galeta lakuyeghamo vyakuwoneskera, vikwama, mahema na vyakuphikira.

Nyengo zinyake awo ŵakawoneleranga seŵero ili ŵakaŵanga ŵacoko waka, nyengo zinyake ŵakaŵanga ŵanandi comene. Mu United States, ŵanthu 400 ŵakiza mu kilasi linyake ilo likaŵa mu tawuni ya ŵanthu 150 kuzakawonelera seŵero ili. Ku malo ghanyake, ŵanji ŵakenda makilomita ghankhondi na ghatatu kuti ŵakawonelere “Seŵero la Eureka.” Mu Sweden, ŵazengezgani ŵa Charlotte Ahlberg, awo ŵakawungana pa nyumba yake, ‘ŵakakondwa comene’ ŵakati ŵapulikizga seŵero ili. Mu msumba unyake wa ku Australia, ŵanthu 1,500 ŵakiza kuzakawonelera seŵero ili. Gongwe la Mulinda likati ku masekondare na makoleji, ‘ŵasambizgi na ŵana ŵa sukulu wuwo ŵakakopeka na vithuzithuzi ndiposo vinthu ivyo tikawoneskeranga.’ Ŵanthu ŵakatemwanga “Seŵero la Eureka” nanga ni uko kukaŵa kale masinema ghanyake.

KULIMILIRA MBUTO ZA UNENESKO

Makilasi panji mipingo ya Ŵasambiri ŵa Baibolo yikatumanga ŵayowoyi ŵa nkhani kuti ŵakambiske makilasi ghaphya. Pakwambiska makilasi agha, ŵakadumbanga nkhani na kuwoneska “Seŵero la Eureka.” Tikumanya yayi unandi wa ŵanthu awo ŵakawonelera “Seŵero la Eureka.” Vinthu vinandi vyakuwoneskera seŵero ili, ŵakavigwiliskiranga nchito pafupipafupi. Kweni mu 1915 magulu 14 pa 86 agho ghakawoneskanga seŵero ili ndigho ghakapelekanga lipoti nyengo zose. Nangauli mafigara ghakaŵa ghambura kukwana, kweni lipoti la pa caka likati ŵanthu ŵakujumpha 1 miliyoni ŵakawonelera seŵero ili. Ŵanthu 30,000 ŵakapempha mabuku ghakulongosora Baibolo.

Nangauli “Seŵero la Eureka” likwenera kuti likakumbukika kwa nyengo yitali viŵi yayi, kweni vikuwoneka kuti ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵakawonelera seŵero lapadera ili kwambira ku Australia mpaka ku Argentina, ku South Africa mpaka ku British Isles, ku India, na ku Caribbean. Ŵanandi ŵakamanya unenesko wa mu Baibolo, uwo ngwakuzirwa kuluska golide, ndipo ndiwo ŵakaŵa ŵakwenelera kucemerezga kuti “Eureka!”