Vigomezgo Vyautesi na Vyaunenesko Unenesko Pakuyowoya za Yesu
IMWE MUKUTIPO WULI? KASI VIGOMEZGO IVI NI VYAUNENESKO PANJI VYAUTESI?
Yesu wakababika pa 25 Disembala.
Ŵavinjeru ŵatatu ŵakiza kuzakawona Yesu wakati wababika waka.
Yesu wakaŵa mwana yekha wa Mariya.
Yesu wakaŵa Ciuta, kweni wakazgoka munthu.
Yesu wakaŵa munthu muwemi pera yayi kweni wakaŵaso wapadera.
ŴANTHU ŵanandi ŵakuti vigomezgo vyose ivi ni vyaunenesko. Ŵanji ŵakuti nchakusuzga kweniso nchambura macitiko kumanya uwo mbunenesko. Mutepanji ŵakughanaghana kuti cikuru munthu wakugomezga mwa Yesu, vinyake ivi vilije nchito.
Kweni Baibolo likusambizga vyakupambanako na maghanoghano agha. Likuticiska kuti ‘timanye makora Fumu yithu Yesu Khristu.’ (2 Petrosi 1:8) Tikumumanya makora para tikusanda mabuku gha Mateyu, Mariko, Luka na Yohane. Mabuku agha ghakuvumbura vinandi pakuyowoya za Yesu, ndipo ghakutovwira kuti timanye makora vigomezgo vyautesi na vyaunenesko. Ipo tiyeni tisande ivyo mabuku agha ghakuyowoya pa vigomezgo ivyo vyalembeka pacanya apa.
CIGOMEZGO: Yesu wakababika pa 25 Disembala.
UNENESKO PANJI UTESI?: UTESI.
Mu Baibolo mulije apo ŵali kulemba mwezi panji zuŵa ilo Yesu wakababikira. Ipo kasi zuŵa la 25 Disembala likafuma nkhu? Kuyana na ivyo buku linyake likuyowoya, ŵanji awo ŵakajicemanga Ŵakhristu ‘ŵakakhumbanga kuti deti ili liyane na ciphikiro ico Ŵaroma ŵambura kusopa Ciuta ŵakacitanga mu nyengo yakuzizima, apo dazi likacedwanga kunjira ndipo likambanga kuwonekera kucanya comene.’ (The Encyclopædia Britannica) Buku lenelili likuyowoyaso kuti vinthu vinandi ivyo vikucitika pa Khisimasi ni ivyo ŵanthu ŵambura kusopa Ciuta ŵakacitanga ‘pakukumbukira ciuta wa vyaulimi ndiposo ciuta dazi, mukatikati mwa nyengo yakuzizima.’
Kasi Yesu wangazomerezga kuti ŵanthu ŵakumbukirenge kubabika kwake pa 25 Disembala? Ghanaghanirani waka: Zuŵa la kubabika kwa Yesu likumanyikwa yayi. Palije mu Baibolo apo pakuyowoya kuti tikumbukirenge kubabika kwa Yesu, nakuti palije ukaboni wakuti Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakakumbukiranga kubabika kwa Yesu. Kweni Baibolo likutiphalira zuŵa leneko ilo Yesu wakafwira, ndipo wakalangura awo ŵakumulondezga kuti ŵakumbukirenge zuŵa ili.a (Luka 22:19) Nchakuwonekerathu kuti Yesu wakakhumbanga kuti tizirwiskenge comene nyifwa yake m’malo mwa kuzirwiska kubabika kwake.—Mateyu 20:28.
CIGOMEZGO: Ŵavinjeru ŵatatu ŵakiza kuzakawona Yesu wakati wababika waka.
UNENESKO PANJI UTESI?: UTESI.
Mutepanji muli kuwonapo cithuzithuzi pali Yesu ni bonda, wagonekeka mu ciŵaya, ndipo wazingilizgika na ŵavinjeru ŵatatu ŵakumupa vyawanangwa. Ndipouli, cithuzithuzi ici nchautesi.
Mbunenesko kuti ŵanthu ŵakufumira ku mafumiro gha dazi ŵakiza kuzakapeleka nchindi kwa Yesu apo wakaŵa mucoko. Kweni ŵalendo aŵa ŵakaŵa ŵakumanya vya nyenyezi. (Mateyu 2:1) Kasi ŵakasanga Yesu wagonekeka mu ciŵaya? Yayi, kweni ŵakamusanga wali mu nyumba. Vikuwonekerathu kuti ŵakiza pakati pajumphapo tumyezi Yesu wati wababika.—Mateyu 2:9-11.
Kasi ŵalendo aŵa ŵakaŵa ŵalinga? Kasi ŵakaŵa ŵaŵiri?, ŵatatu? panji makumi ghatatu? Baibolo likuyowoya yayi unandi wawo. Mutepanji nambara yakuti ŵakaŵa ŵatatu yili kufuma pa vyawanangwa vya mitundu yitatu ivyo ŵakapeleka.b (Mateyu 2:11) Ŵanji ŵakughanaghana kuti wavinjeru waliyose wakimiliranga fuko limoza la ŵanthu. Kweni fundo iyi mulije mu Baibolo. Buku linyake lakulongosora vya mabuku gha Mateyu, Mariko, Luka na Yohane likati cigomezgo cautesi ici cikamba na “wakusanda mdauko wa mu vilimika vya m’ma 700 C.E. uyo wakacita kughanaghanira waka kuti ndimo vikaŵira.”
CIGOMEZGO: Yesu wakaŵa mwana yekha wa Mariya.
UNENESKO PANJI UTESI?: UTESI.
Mabuku gha Mateyu, Mariko, Luka na Yohane ghakulongosora makora kuti Yesu wakaŵa na ŵanung’una ndiposo ŵadumbu ŵake. Buku la Luka likuti Yesu wakaŵa mwana “wakwamba” wa Mariya, kulongora kuti Mariya wakaŵaso na ŵana ŵanyake.c (Luka 2:7) Buku la Mariko likuti ŵanji mu msumba wa Nazarete ŵakatenge Yesu wakuyana waka na ŵana ŵanyake, ndipo ŵakamuwonanga kuŵa wapadera yayi. Ŵakafumba kuti: “Asi uyu ni . . . mukuru wa Yakobe na Yosefe na Yudasi na Simoni? Ndipo ŵadumbu ŵake, asi ŵali pano pamoza na ise?”—Mariko 6:3; Mateyu 12:46; Yohane 7:5.
Nangauli Baibolo likuyowoya nthena, kweni ŵanandi awo ŵakusanda vya cisopa ŵacali kugomezga kuti Yesu wakaŵa mwana yekha wa Mariya. Ŵanji ŵakuti ŵanung’una na ŵadumbu ŵake awo ŵakuzunulika mu Baibolo ŵakaŵa ŵavyara panji ŵabali ŵake ŵa mu nyumba yinyake.d Ŵanji ŵakughanaghana kuti ŵanung’una na ŵadumbu ŵa Yesu aŵa ŵakaŵa ŵana ŵa Yosefe awo wakababa na mwanakazi munyake. Kweni ghanaghanirani ici: Yesu waŵenge mwana yekha wa Mariya, kasi mphanyi ŵanthu ŵa ku Nazarete ŵakayowoya mazgu ghara? Yayi, nakuti mutepanji ŵanji ŵakawonanga apo Mariya wakaŵa na nthumbo ya ŵana ŵanyake. Ŵakamanyanga makora kuti Yesu wakaŵa yumoza wa ŵana ŵanandi awo Mariya wakaŵa nawo.
CIGOMEZGO: Yesu wakaŵa Ciuta, kweni wakazgoka munthu.
UNENESKO PANJI UTESI?: UTESI.
Cigomezgo cakuti Ciuta wakiza pa caru capasi ndipo ndiyo wakaŵa Yesu, nchakuzara comene. Ndipo pajintha cisambizgo cakuti pali Ŵaciuta ŵatatu. Kweni cisambizgo ici cikaŵako yayi mu nyengo ya Yesu. Buku linyake likuti: “Fundo yakuti Ŵaciuta mbatatu panji cisambizgo ici mulije mu Tesitamenti la sono. Cisambizgo ici cikamba kukura pacokopacoko ndipo cikasuskika comene.”—The Encyclopædia Britannica.
Para visopa vikusambizga kuti Yesu wakaŵa Ciuta kweni wakiza nga ni munthu ndikuti vikumuyuyura.e Mu nthowa wuli? Tiyelezgere kuti ŵanchito ŵakupempha cinthu cinyake kwa uyo wakuŵalaŵilira, kweni wakuŵaphalira kuti iyo walije mazaza ghakuŵapira cinthu ico. Usange wakuneneska, ndikuti wakumanya apo mazaza ghake ghakulekezgera. Usange wali na mazaza ghakupelekera ico ŵanchito ŵake ŵapempha, kweni wakuŵaphalira kuti walije mazaza, ndikuti ni mutesi.
Kasi Yesu wakazgoraci apo ŵapositole ŵake ŵaŵiri ŵakakhumbanga malo ghapacanya? Wakaŵaphalira kuti: “Kukhala ku woko lane lamalyero na lamazere uku nkhwa ine cara kupeleka, kweni malo agha nga awo Ŵadada ŵali kuŵanozgera.” (Mateyu 20:23) Yesu waŵenge nadi Ciuta, kasi uwu mphanyi ukaŵa utesi yayi? Yesu wakalongora ciyelezgero ciwemi comene pa nkhani ya kujiyuyura mwa kuyowoya kuti Ciuta ndiyo wali na mazaza ghakuru pa nkhani iyi. Kweniso wakalongora kuti wakuyana yayi na Ciuta.
CIGOMEZGO: Yesu wakaŵa munthu muwemi pera yayi kweni wakaŵaso wapadera.
UNENESKO PANJI UTESI?: UNENESKO.
Yesu wakayowoya kwambura kubisa kuti wakaŵa munthu wapadera. Iyo wakati: “Ndine Mwana wa Ciuta.” (Yohane 10:36) Mbunenesko kuti waliyose wangajicema kuti ni Mwana wa Ciuta. Kweni usange Yesu wakatetanga, kasi tingati wakaŵa munthu wuli? Tingati wakaŵa munthu muwemi yayi, kweni mutesi.
Ukaboni wakugomezgeka comene ukafuma kwa Ciuta. Kaŵiri kose, Ciuta wakazunura Yesu kuti: “Uyu ni Mwana wane.” (Mateyu 3:17; 17:5) Ghanaghanirani waka: Ni malo ghacoko comene apo Malemba ghakulongora kuti mazgu gha Ciuta ghakapulikikwa pa caru capasi. Kweni kaŵiri kose, mazgu gha Ciuta ghakapulikikwa kufuma kucanya, kusimikizgira kuti Yesu ni Mwana wake. Uwu mbukaboni ukuru comene wakuti Yesu wakaŵa nadi Mwana wa Ciuta nga umo wakayowoyeranga.
Kasi nkhani iyi yamovwirani kumanya fundo yinyake yakukhwaskana na Yesu iyo mukayimanyanga nakale yayi? Usange ni nthena, mungasambira vinandi para mungaŵazga mabuku gha Mateyu, Mariko, Luka, na Yohane. Musangwenge na kusanga candulo para mungasambira vinandi. Nakuti Yesu wakati para munthu wasambira unenesko wakuyowoya za iyo ndiposo Ŵawiske wazamusanga “umoyo wamuyirayira.”—Yohane 17:3.
[Mazgu ghamusi]
a Kuyana na kalendara ya Ciyuda, Yesu wakafwa pa Zuŵa la Paska panji kuti pa Nisani 14.—Mateyu 26:2.
b Mateyu wali kulemba kuti ŵalendo “ŵakajura vyuma vyawo” ndipo ŵakamupa Yesu golide, lubani na mure. Vyawanangwa ivi vikaŵa vya pa nyengo yake cifukwa mbumba iyo wakawiramo Yesu yikaŵa yikavu, ndipo yikaŵa pafupi kucimbira mu cikaya cawo na kukakhala ku caru cinyake.—Mateyu 2:11-15.
c Yesu wakababika mwamunthondwe, kweni ŵana ŵanyake ŵa Mariya ŵakababika umo ŵana wose ŵakubabikira, ndipo wiskewo wakaŵa Yosefe.—Mateyu 1:25.
d Fundo iyi wakambiska ni Jerome mu cilimika ca 383 C.E., ndipo njakuzara comene kwa awo ŵakugomezga kuti Mariya wakaŵa mwali umoyo wake wose. Pamanyuma, Jerome wakayowoya kuti fundo yake njaunenesko yayi, kweni fundo iyi yikaŵa kuti yakhomelera kale mu ŵanthu ŵanandi, kusazgapo ŵalongozgi ŵa Chalichi la Katolika.
e Kuti mumanye vinandi vyakukhwaskana na cisambizgo cakuti Ŵaciuta mbatatu, wonani burosha la mutu wakuti Kodi Muyenera Kukhulupirira Utatu, lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
[Bokosi/Cithuzithuzi pa peji 14]
Fundo Zinyake Izo Zingamuzizikani
Kasi Yesu wakaŵa munthu wuli? Kasi wakaŵa wakujinora mwakujumphizga, wambura kucezgeka ndiposo wakujitemwa mwakuti wakakolerananga yayi na ŵanthu? Ŵanji ŵangaghanaghana kuti ndimo wakaŵira. Mutepanji lekani ŵakuzizwa para ŵakusambira kuti Yesu . . .
• wakalutanga ku viphikiro.—Yohane 2:1-11.
• wakawonganga.—Mariko 14:6-9.
• wakacezganga na ŵana.—Mariko 10:13, 14.
• wakacitanga soni yayi kulira.—Yohane 11:35.
• wakaŵa na lusungu.—Mariko 1:40, 41.