Noviembre

Teme ay alaletik awuʼun, koltayaik ta schajpanel te scomentarioik. Ta tsoblejetik, ay ya yichʼ nopbeyel skʼoplal ta swenta te nujpunel o yantikxan te tulanik skʼoplale. Manchukme jich-abi, ayniwan jun o cheb parrafoetik te banti ya xjuʼ ya yakʼ scomentarioik te alaletike. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya akoltayik te awal anichʼnabik ta yichʼbeyel swentail bin yuʼun te ay ma x-akʼbotik scomentarioik. Teme jich ya awalbeyik, jich maba ya smel yoʼtanik kʼalal ma x-akʼbotik te scomentario (1 Tim. 6:18). Jpisiltik ya xjuʼ ya jchajpantik ta lek te jcomentariotik te ya yalbey yutsil skʼoplal te Jehová sok te ya yakʼbey smukʼul yoʼtan te hermanoetik (Prov. 25:11). Manchukme ya xjuʼ ya kaltik te bin kʼaxem ta jkuxlejaltik, ma skʼan te bayal ya kalbey jba jkʼoplaltik (Prov. 27:2; 2 Cor. 10:18). Jaʼ ya skʼan ya xbajt ta koʼtantik te Jehová, te sKʼop sok te lum yuʼune (Apoc. 4:11). w23.04 24, 25 párr. 17, 18

Yuʼun wikʼiluk jsitik sok te lekuk jtaleltik ya skʼan te ayuk skʼuxul koʼtantik (Mat. 22:​37-39). Teme kʼux ta koʼtantik te Dios jaʼme ya skoltayotik yuʼun ya jcholtik skʼop Dios manchukme ya xkʼax jwokoltik (2 Tim. 1:​7, 8). Te bitʼil kʼux ta koʼtantik te ants winiketik te maba junuk schʼuunel koʼtantik sok, ya jpastik tulan ta scholbeyel yaʼiy te skʼop Dios, ta teléfono o ta carta. Maba ya jnoptik te jkʼaxel ma xjuʼ ya sjeltayik te stalelike. Jaʼ ya jkʼantik te ya xjajch spasik te bin leke (Ezeq. 18:​27, 28). Kʼalal ya kakʼbeytik smukʼul yoʼtan te hermanoetik ya kakʼtik ta ilel te kʼux ta koʼtantik (1 Tes. 5:11). Te soldadoetik talel kʼaxel ya skoltay sbaik te kʼalal ayik ta guerra. Te joʼotik maʼyuk bin-ora te sok spasemal koʼtantik ay bin ma lek ya jpastik ta stojol te kermanotaktik (1 Tes. 5:​13, 15). Yanxan te bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel te kʼux ta koʼtantik te hermanoetike, jaʼ te kʼalal ya kichʼtik ta mukʼ te hermanoetik te ya xwolawanik ta congregación (1 Tes. 5:12). w23.06 10 párr. 6; 11 párr. 10, 11

Jun te bin-utʼil ya stsak yip te schʼuunel koʼtantik, jaʼ te ya jnopilan ta koʼtantik te stojol kolel. Jaʼ ya yakʼ jnaʼtik te ya skʼotes ta pasel te bin ya yal te Dios. Mukʼ skʼoplal te ya jlokʼestik tiempo ta snopilanel ta koʼtantik te bin smakbeyoj skʼoplal te stojol kolel sok te bin yuʼun la yakʼ te Jehová. Teme jich ya jpastike, ya schʼuunxan koʼtantik te ya spas te achʼ balumilal te Jehová sok tey ya xkuxinotik ta sbajtelkʼinal. ¿Bin yuʼun te jich ya kaltike? Jnop kaʼiytik bin smakbeyoj skʼoplal te stojol kolel. Te Jehová la yakʼ talel ta balumilal te jip jtul sNichʼan te kʼux ta yoʼtan, te lekil amigo yuʼun, swenta ya x-ayin liʼ ta Balumilal bitʼil jtul tojil winik. Te kʼalal xtaluk ta balumilal te Jesús, bayal kʼax swokol sok la yichʼ milel. Te Jehová te ay skʼuxul yoʼtane bayal bin kʼax ta stojol. Maniwan la skʼan te yakuk xkʼax swokol te sNichʼan yuʼun-nax ya yakʼbotik lekil kuxlejalil te oranax ya xlaje (Juan 3:16; 1 Ped. 1:​18, 19). Te bitʼil bayal bin kʼax ta stojol te Jehová, ya xbajt yakʼbotik jkuxlejaltik ta sbajtelkʼinal ta achʼ balumilal. w23.04 27 párr. 8, 9

¿Yabal skʼan te Jehová te ya schaʼkuxajtes te machʼatik lajemikixe? Yak. Jaʼ la yakʼbey spʼijil yoʼtanik te machʼatik la stsʼibayik te Biblia yuʼun ya yalbeyik skʼoplal te chaʼkuxajel (Is. 26:19; Apoc. 20:​11-13). Kʼalal ay bin ya yal te Jehová, yame skʼotes ta pasel (Jos. 23:14). Te Jehová yoʼtanukix ya schaʼkuxajtes te machʼatik lajemikixe. Jnop kaʼiytik ta swenta te bin la yal te Job. Kʼoem ta yoʼtan te ya xchaʼkuxajtesot yuʼun te Jehová teme ya xlaje (Job 14:​14, 15). Jaʼnix jich ya skʼan ya spas te Jehová ta stojol te j-abatetik yuʼun te lajemikixe. Ya skʼan ya xchaʼkuxajtesix ta spisilik, te manchuk ya stsakotik ta chamel sok te tseʼeluk yoʼtanik. ¿Bin yaʼiyel ya yaʼiy sba te Jehová ta swenta te ants winiketik te lajemikix te maba naʼbot sba yuʼune? Te jTatik te ay skʼuxul yoʼtan jaʼnix jich ya skʼan ya schaʼkuxajteslan (Hech. 24:15). Ya skʼan ya yamigoin sok te ya xkuxinik ta sbajtelkʼinal liʼ ta Balumilal (Juan 3:16). w23.04 9 párr. 5, 6

¿Bin ya xjuʼ ya apas yuʼun ya stsakxan yip te bin yakat ta smaliyel? Teme yakat ta smaliyel te ya xkuxinat ta sbajtelkʼinal liʼ ta Balumilal, kʼopona te bin ya yal te Biblia ta swenta te Nichimal Kʼinal sok nopa awaʼiy te tey ayatix-ae (Is. 25:8; 32:​16-18). Nopa awaʼiy te bin yilel ya xkʼot te kuxlejal ta achʼ balumilal. ¿Yabal awilix-aba tey-a? Teme kʼayemotik ta snopilanel ta koʼtantik te bin yilel ya xkʼot te kuxlejal ta achʼ balumilal, te wokoliletik jich ya kaʼiytik te «ma tulan sok jkʼaxelnax ay» (2 Cor. 4:17). Te bin ya yakʼbat amaliy te Jehová ya yakʼbat awip. Te Jehová la yakʼbotikix spisil te bin ya xtuun kuʼuntik yuʼun ya yakʼ kiptik. Jaʼ yuʼun teme wokol ya awaʼiy spasel jun aʼtelil te awichʼoj ta organización, te ya xkujch awuʼun jun prueba o te ya x-abatinatxan sok stseʼelil awoʼtan ta stojol te Jehová, kʼopona te Dios sok nopa te Biblia yuʼun ya stojobtesat. Jaʼnix jich lea te koltayel yuʼun te hermanoetik sok mame xa awakʼ te ya xlaj te bin yakat ta smaliyel. «Ta swenta te yutsil yuʼel» te Jehová ya yakʼbotik yip koʼtantik te bantito kʼalal ya xtuun kuʼuntik, yuʼun jich ay slamalil koʼtantik sok stseʼelil koʼtantik ta stsʼikel spisil (Col. 1:11). w23.10 17 párr. 19, 20

Te kʼalal ya jkʼopontik, bayal te bin ya xjuʼ ya kalbeytik wokol yuʼun. Kalbeytik wokol ta spisil te bintik ay kuʼuntik, melel jaʼ yakʼojbotik spisil (Sant. 1:17). Ya xjuʼ ya kalbeytik wokol yuʼun te tʼujbilnax la spas te Balumilal, te jkuxlejaltik, te jfamiliatik, te kamigotaktik sok te ay smukʼul koʼtantik. Jaʼnix jich ya jkʼan ya kalbeytik wokol yuʼun te ya xjuʼ ya kamigointik. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya kalbeytik wokol te Jehová? Wokolniwan ya kaʼiytik te ya kaltik wokole, melel te ants winiketik ma snaʼik yalel wokol, jaʼnax ya smel yoʼtanik yuʼun ya staik te bin ya skʼanike, ma xyalik wokol yuʼun te bin ay yuʼunike. Te jichuk ya jpastik-euke, jaʼnaxwan ya jkʼopontik te Dios yuʼun ya jkʼanbeytik te bintik ya xtuun kuʼuntike. Yuʼun ma jichuk ya jpastik-a, ya skʼan te yakuk jpastik tulan yuʼun ya kalbeytik wokol te Jehová ta swenta te bintik ya yakʼbotike (Luc. 6:45). w23.05 4 párr. 8, 9

Te jTatik, te Jehová, kʼax kʼuxotik ta yoʼtan sok ma smulan te ya xkʼax jwokoltike (Is. 63:9). Pero aynix baeltik ya xkʼax jwokoltik, te Biblia ya yal te jich kʼoem bitʼil mukʼul jaʼetik o kʼajkʼ (Is. 43:2). Te bin jamal ya yalbotik te Jehová jaʼ te ya xbajt skoltayotik ta «sitintayel» chikan biluk pruebaetik sok maba ya yakʼ te ya yutsʼinotik ta jkʼaxel. Jaʼnix jich, te Jehová ya yakʼbotik te schʼul espíritu yuʼun ya xkujch kuʼuntik te wokolil (Luc. 11:13; Filip. 4:13). Jaʼ yuʼun ya xjuʼ ya schʼuun koʼtantik te spisil-ora ya yakʼbotik te bin ya xtuun kuʼuntik yuʼun ya xkujch kuʼuntik te wokolil sok yuʼun jun koʼtantik ya kakʼ jbatik ta stojol. Te Jehová ya skʼan te yakuk kakʼ smukʼul koʼtantik ta stojole (Heb. 11:6). Ay baeltik te kʼax tulan-niwan te jwokoltik te jich ya kaʼiytik te maniwan ya xbajt skoltayotik te Jehová. Pero te Biblia jamal ya yalbotik ta swenta te yuʼel te Dios ya xjuʼ ya xkʼaxotik ta sba tsʼajkʼetik (Sal. 18:29). Jaʼ yuʼun mame xchebetuk koʼtantik. Te kʼalal ya jkʼopontik te Jehová ayuk schʼuunel koʼtantik sok smukʼul koʼtantik te ya xbajt sjakʼbotik te jkʼoptike (Sant. 1:​6, 7). w23.11 22 párr. 8, 9

¡Kʼax tʼujbilnax te bitʼil ya yichʼ cholbeyel skʼoplale! Te texto ini ya yakʼ kiltik te kʼuxul oʼtanil ta jun nujpunel ma xjuʼ ya xlaj sok ya xjalaj ta spisil-ora. Te mamalalil sok te inamil ya skʼan ya spasik tulan yuʼun jich ma xlaj-a te skʼuxul yoʼtanik. Jnop kaʼiytik ta swenta te kʼajkʼ. Yuʼun ma xtupʼ ya skʼan ya yichʼ siʼul, teme maʼuke ya xtupʼ. Jaʼnix jich kʼoem ta jun nujpunel, ya skʼan te talel kʼaxel ya yakʼbey sba yil skʼuxul yoʼtanik yuʼun jich ma xlaj-a. Pero ay wokol ta pasel ta skaj te ay maʼyuk takʼin, te ay chamel sok te wokol ta chʼitesel te alnichʼanetike. Yuʼun ma xtupʼ-a «te kʼajkʼ yuʼun Jehová», te mamalalil sok te inamil ya skʼan ya spasik tulan yuʼun ya yamigoinikxan te Jehová. w23.05 20 párr. 1-3

Manchukme ma xiwik te jmeʼ jtatik sok te ya stij koʼtantik te jichuknix ya jpastik-euk, te yip oʼtanil maʼyuk machʼa ya skʼasesbotik ya skʼan ay bin ya jpastik yuʼun ayuk kuʼuntik te talelil-abi. Teme ay bin ya jkʼan ya jnoptik spasel ya skʼan ya kiltik bin-utʼil ya spas te machʼa ya snaʼe. Jaʼnix jich yuʼun maba ya xiwotik ya skʼan ya kiltik te machʼatik jich ya spasik sok te yakuk jkʼayinbeytik te stalel. Jich bitʼil te Daniel ya skʼan ya jnoptik ta lek te Biblia, te ya kamigointikxan ta lek te Jehová, te ya jkʼopontik sok spisil koʼtantik sok te ya smukʼulin koʼtantik te ya skoltayotik ta spisil-ora. Jich maba ya xiwotik kʼalal ya yichʼ pasel ta prueba te schʼuunel koʼtantik. Te machʼa maba ya xiw ya x-ichʼot ta mukʼ yuʼun te yantik sok ya stijbey yoʼtan yuʼun ya snaʼbeyik sba te Jehová. Jaʼ yuʼun kʼax mukʼ skʼoplal te ma xiwotike. w23.08 2 párr. 2; 4 párr. 8, 9

Te kʼopil «tsajtaya awilik» ta griego kʼop ya skʼan ya yal te ya yichʼ ilel ta lek teme yuʼun-nix bayal stojol-a te tʼujbil tonetike. Jaʼnix jich ya skʼan ya jpastik te kʼalal ay bin ya kaʼiytik o ya jkʼopontik teme yuʼun-nix smelelil-a. Kʼaxtoxan jich ya skʼan ya jpastik te bitʼil nopolix te skʼajkʼalel te tulan wokolile. Maba ya skʼan ya jchʼuuntik ta oranax te bin ya kichʼtik albeyel, ya kiltik sok te Biblia teme yuʼun-nix smelelil-a sok teme jichnix ya yal te organización yuʼun te Jehová. Jich maba ya kichʼtik loʼlayel yuʼun te pukujetik (Prov. 14:15; 1 Tim. 4:1). Ya jnaʼtik te ya xkolik te j-abatetik yuʼun Jehová te kʼalal ya xtal te tulan wokolil, pero ma jnaʼtik bin ya xkʼot ta jtojoltik ta jujun kʼajkʼal (Sant. 4:14). Teme kuxul ya xjilotik te kʼalal ya xtal te tulan wokolil o maʼuk, ya jnaʼtik te ya xbajt smajtantes te Jehová te machʼatik jun yoʼtanik kʼalal ya yakʼbey skuxlejal ta sbajtelkʼinal. Jaʼ yuʼun, ayuk ta koʼtantik te tʼujbil majtaniletik ya xbajt yakʼbotik te Diose sok spisiluk-ora chapalukotik te kʼalal ya xtal te skʼajkʼalel yuʼun te Jehová. w23.06 13 párr. 15, 16

Ma jnaʼtik bin-utʼil ya xkʼot ta pasel cheʼoxeb albilkʼopetik te ay ta Biblia (Dan. 12:​8, 9). Manchukme ma xkichʼbeytik swentail bin-utʼil ya xkʼot ta pasel jun albilkʼop, ma skʼan ya yal te ma xkʼot ta pasele. Schʼuunoj koʼtantik te ya yakʼ jnaʼtik ta yorail te Jehová, jich te bin-utʼil la spas ta namey. Te nacionetik jich ya xbajt yalik: «¡Lamalkʼinal sok maʼyuk bin chikan!» (1 Tes. 5:3). Ta jich ora, te ajwaliletik ta balumilal ya skontrainik te lotil religionetik sok ya slajinik ta jkʼaxel (Apoc. 17:​16, 17). Ta patil ya skontrainik te lum yuʼun te Dios (Ezeq. 38:​18, 19). Tey-abi ya xjajch te guerra yuʼun te Armagedón (Apoc. 16:​14, 16). Jnaʼojtik te nopol ya xkʼotix ta pasel spisil ini. Jaʼ yuʼun kalbeytik bayal wokol te jTatik te ay ta chʼulchan te kʼalal ya kiltik te yak ta kʼoel ta pasel te albilkʼopetik sok kʼalal ya jkoltaytik te ants winiketik yuʼun jichuknix ya spasik-euk. w23.08 13 párr. 19, 20

Kʼalal te jpuk-kʼop Pablo la yal te oxeb taleliletik ini: te chʼuunel oʼtanil, te bin ya jmaliytik sok te kʼuxul oʼtanile, jich la yal ta slajibal: «Te bin mukʼxan skʼoplal ta spisil jaʼ te kʼuxul oʼtanile» (1 Cor. 13:13). ¿Bin yuʼun te jich la yale? Melel ta pajel chaʼbej maba ya jkʼantikix te chʼuunel oʼtanil ta swenta te bintik yaloj ta jamal te Dios te ya spas ta swenta te achʼ balumilal, melel kʼoemix ta pasel ta yorail-abi. Pero yananix skʼan kʼux ya kaʼiytik stukel-a te ants winiketik sok te Jehová. Te kʼuxul oʼtanil-abi ya xmukʼubxan bael ta sbajtelkʼinal. Melel te kʼalal jich ya jpastike ya kakʼtik ta ilel te smelelil jchʼuunjelotik. Te Jesús jich la yalbey te jpuk-kʼopetik yuʼune: «Jichme ya snaʼik spisil te ants winiketik te jaʼex jnopojelex kuʼun: teme talel kʼaxel kʼux ya awaʼiy aba ta awoʼtanike» (Juan 13:35). Jaʼnix jich, te kʼuxul oʼtanil jun-nax ya yakʼotik. Jaʼ yuʼun te jpuk-kʼop Pablo, jich la yal: «Ya yakʼ te jun-nax ya xkʼootik ta smelelil» (Col. 3:14). Te jpuk-kʼop Juan jich la stsʼibaybey te yermanotak: «Te machʼa kʼux ta yoʼtan te Diose, jaʼnixme jich kʼuxuk ta yoʼtan te yermanoe» (1 Juan 4:21). Jaʼ yuʼun te kʼalal ya kakʼbeytik yil skʼuxul koʼtantik te kermanotaktik, jich ya kakʼtik ta ilel te skʼuxul koʼtantik ta stojol te Jehová. w23.11 8 párr. 1-3

Te Biblia ya yal te j-abatotik yuʼun te Jehová yakotik ta animal. Te machʼatik ya xjuʼ yuʼunik te animale ya staik te majtanil yuʼun te kuxlejalil ta sbajtelkʼinal (2 Tim. 4:​7, 8). Ya skʼan ya jpastik tulan yuʼun ya x-animajotikxan bael, melel nopol ya xkʼootikix ta slajibal. Te jpuk-kʼop Pablo la yal te bin ya xjuʼ ya skoltayotik yuʼun ya xjuʼ kuʼuntik te animale. Jich la yal: «Kijkitaytik jilel spisil te bin ya smakotik […], mame jkom jbatik ta animal te banti yakotik ta baele». Te Pablo ma jaʼuk la skʼan la yal te maʼyuk bin ya skʼan ya kichʼtik bael te j-abatotik yuʼun te Dios, te bin la skʼan la yale jaʼ te ya skʼan ya kijkitaytik te bin ma xtuun kuʼuntike, melel ya smakotik sok ya slujbtesotik. Yuʼun ya x-animajotikxan bael, ya skʼan ya kiltik teme ay bin kichʼojtik bael te ma xtuun kuʼuntik te ya skʼan ya kijkitaytik ta ora. Pero aynix te bin ya skʼan ya kichʼtik bael sok te ma skʼan ya kijkitaytik. Melel teme ya kijkitaytik, maniwan xjuʼ ya x-animajotikix (2 Tim. 2:5). w23.08 26 párr. 1, 2

Teme ma jaʼuknax ya jkʼantik te ya yichʼ pasel te bin ya kaltike, ma wokol ya kaʼiytik te ya kichʼtik ta wenta te yantike. Jich bitʼil te ay chaʼoxtul hermanaetik te ya smulan sbonel sbaik sok ay yantik te maʼuke. Ay chaʼoxtul hermanoetik te ma chopol ya yilik te ya yuchʼik jtebuk trago, pero ay machʼatik te jkʼaxel maba ya yuchʼik. Jpisiltik ma jkʼantik te ya stsakotik chamel, pero yanyantik-a te bitʼil ya jkanantay jbatik. Teme ya jkuytik te jaʼ lekxan te bin ya kaltike sok te ya jkʼantik te jichuknix ya spasik te yantike, yaniwan kakʼtik te ay machʼatik ya skʼojchin yokik sok yaniwan xat sba te congregacione (1 Cor. 8:9; 10:​23, 24). ¡Jkʼaxel ma jkʼantik te jich ya xkʼot ta pasele! (1 Cor. 8:9; 10:​23, 24). Jich bitʼil ta swenta te jkʼuʼ jpakʼtik sok te bin-utʼil ya jchajpan jbatik, te Jehová maba ya yal te bitʼil ya skʼan ya jchajpan jbatik, pero yakʼoj tojobtesel ta Biblia te ya xjuʼ ya skoltayotik. Te bitʼil ya jchajpan jbatik ya skʼan ya yakʼ ta ilel te ya kalbeytik yutsil skʼoplal te Dios, te ya kichʼtik ta wenta te yantik, te pekʼeluk koʼtantik sok te ayuk spʼijil koʼtantik (1 Tim. 2:​9, 10; 1 Ped. 3:3). Ma jkʼantik te jaʼuk ya xbajt ta yoʼtanik yilel te yantik te jkʼuʼ jpakʼtike. Te ancianoetik jaʼnix jich ya xkoltayotik yuʼun te tojobtesel ya yakʼ te Biblia te ma jaʼuk ya yalik te bin yilel ya slapik te skʼuʼ spakʼik sok te bin-utʼil ya stes te sjolike. w23.07 23, 24 párr. 13, 14

Te Jehová ya yakʼ ta ilel te bin ya skʼan ya jpastik yuʼun tseʼeluk koʼtantik. Te machʼatik ya schʼuunik te ikʼel yuʼun «te ants te ma snaʼ kʼinal» sok te ya smulanik spasel mulwej, te bin ya xkʼot ta stojolike, jaʼ te lajele (Prov. 9:​13, 17, 18). Pero ma jichuk ya xkʼot ta stojolik te machʼatik ya schʼuunik te ikʼel yuʼun te smelelil «pʼijil-oʼtanil» (Prov. 9:1). Yakotik ta snopel ta skʼuxultayel te bin kʼux ta yoʼtan te Jehová sok ta yilayel te bin ya yilaye (Sal. 97:10). Jaʼnix jich ya yakʼbotik stseʼelil koʼtantik te ya snopik-euk te yantik ta swenta te pʼijil oʼtanile. Jichotik te bitʼil te criadaetik te ya yalbey skʼoplal te capítulo 9 yuʼun te Proverbios, «te ya xʼawonic cʼalal ta stoyolil te pueblo». Jaʼnix jich, ya kaltik: «Laʼic liʼi, haʼex te ma xanaʼic qʼuinal». Bayal bin lek ya jtatik te jchʼuunojtik te ikʼele, jaʼnix jich te machʼatik ya schʼuunik-euk. Ma jaʼuknax-abi, jaʼnix jich ya jtatik bayal lekilal ta pajel chaʼbej teme ya xbeenotik «ta sbelal te bintik ay ta naʼel» ya xkuxinotik ta sbajtelkʼinal (Prov. 9:​3, 4, 6). w23.06 24, 25 párr. 17, 18

¿Bin-utʼil ya awaʼiy aba kʼalal te ajoy ta aʼtel o ta escuela ay bin ya sjojkʼoybat ta swenta te schʼuunel awoʼtan? ¿Yabal xiwat jtebuk? Jteb ma jpisiltik jich ya kaʼiy jbatik. Te kʼalal jich ya sjojkʼoyik te ants winiketik, ya skoltayotik ta snaʼel te bin ya snopik sok te bin ya schʼuunik. Jaʼ-abi ya skoltayotik yuʼun ya jcholbeytik skʼop Dios. Pero, ayniwan machʼatik ya sjojkʼoyik sok stoybail yoʼtanik, ma skʼan te chamuknax koʼtantik yuʼun. Jichniwan ya yalik ta swenta te bin yaʼiyojik ta jtojoltik (Hech. 28:22). Kʼaxtoxan-a te bitʼil ayotikix ta «slajibal kʼajkʼale», bayal ants winiketik «maʼyuk acuerdo ta yoʼtanik» sok «kʼaxto ya x-utsʼinwanik» (2 Tim. 3:​1, 3). Yaniwan ajojkʼoybey aba bin-utʼil ya xjuʼ ya awakʼ ta ilel slekil awoʼtan sok te ma x-ilinat ta ora te kʼalal ay machʼa ay bin ya sjojkʼoybat sok stoybail yoʼtan ta swenta te schʼuunel awoʼtane. Jun talelil te ya xjuʼ ya skoltayat jaʼ te manso-oʼtanil. Te machʼa lamal yoʼtane ma orauk ya x-ilin sok ya snaʼ skomel sba te kʼalal ya xtijot ta kʼop o ma snaʼ te sujtibe. w23.09 14 párr. 1, 2

Ay baeltik te organización yuʼun te Jehová ya yakʼbotik tsitseletik ta swenta te bin-utʼil ya jkanantay jbatik ta swenta te kʼulejalil sok yantikxan te bintik ya xjuʼ ya yikʼotik bael ta skʼaxuntayel te mantaliletik yuʼun te Dios. Stʼunel te tojobtesel ya yakʼbotik te Jehová ya yakʼ jlekilaltik (Is. 48:​17, 18; 1 Tim. 6:​9, 10). Te Jehová ya stuuntes te winiketik yuʼun ya stojobtes te lum yuʼun ta yorail te tulan wokolil sok te kʼalal ya xwentainwan ta jmil jaʼbil te Jesús. Ta yorail-abi, ¿yabal jtʼuntik te tojobtesel manchukme ya kijkitaytik spasel te bin ya jmulantike? Teme ya jchʼuuntik mantal ta ora ini maba wokol ya kaʼiytik spasel ta pajel chaʼbej. Jaʼ yuʼun jtʼuntik spisil-ora te tojobtesel ya yakʼbotik te Jehová, tey ochem skʼoplal-euk-a te tojobtesel ya yakʼbotik ta swenta te winiketik te yakʼojbey yaʼtel yuʼun ya skanantayotik (Is. 32:​1, 2; Heb. 13:17). Te jtojobteswanej kuʼuntik, te Jehová, ya skoltayotik sok ya smukʼulin koʼtantik yuʼun maba ya jta jwokoltik ta swenta te schʼuunel koʼtantik sok yuʼun jich ya jtatik te jkuxlejaltik ta sbajtelkʼinal. w24.02 25 párr. 17, 18

Te jpuk-kʼop Pablo la sta bayal stseʼelil yoʼtan te kʼalal la spasbey te yaʼtel te Diose, pero aynix la yil swokol. Namal te lugaretik te banti been, sok wokol la yil ta skaj te ya xkʼax ta «mukʼul jaʼetik» sok ta skaj te «j-elekʼetik». Sok aynix baeltik la yichʼ utsʼinel yuʼun te skontratak (2 Cor. 11:​23-27). Ma jaʼuknax-abi, jaʼnix jich te hermanoetik ma mukʼ skʼoplal la yilik te bin la spas te jpuk-kʼop Pablo ta stojolik (2 Cor. 10:10; Filip. 4:15). ¿Bin tijbot yoʼtan te Pablo yuʼun ya x-abatinxan ta stojol te Diose? Jaʼ te bintik la snop ta Biblia ta swenta te taleliletik yuʼun te Jehová sok te bintik kʼaxem ta stojole. Sok kʼoem ta yoʼtan te kʼux aʼiybil yuʼun te Jehová (Rom. 8:​38, 39; Efes. 2:​4, 5). Jaʼnix jich te Pablo kʼax kʼux la yaʼiy ta yoʼtan te Jehová, sok la yakʼ ta ilel kʼalal abatin ta stojol te machʼatik chʼultesbilik sok maba la skom sba ta spasel (Heb. 6:10). w23.07 9 párr. 5, 6

Spisil te ants winiketik ya snaʼik te mukʼ skʼoplal te ajwaliletik, te ya skʼan ya yichʼ chʼuunbeyel cheʼoxeb te leyetik ya yakʼik «te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik». Pero te kʼalal maba stojiluk ya yilik o te bayal ya xkʼanbotik yuʼun te ajwalil, maba ya skʼan ya schʼuunikix-a. Jich bitʼil ya yal te Biblia te ajwaliletik ya yakʼbeyik swokol te ants winiketik, melel wentainbilik yuʼun te Satanás sok nopol ya xbajt yichʼik lajinel (Sal. 110:​5, 6; Ecl. 8:9; Luc. 4:​5, 6). Pero jaʼnix jich ya yal «te machʼatik ya skontrainik te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelike jaʼ yakik ta skontrainel te bin schajpanoj te Diose». Ta ora ini, te Jehová ya yakʼ te ayuk te ajwaliletik yuʼun ya swentainik te ants winiketik sok ya skʼan te ya kichʼtik ta mukʼ. Jaʼ yuʼun ya skʼan ya kakʼbeytik te bin ya skʼanbotik ta jujuntule, tey ochem skʼoplal-a te stojel patanil, te ya kichʼtik ta mukʼ sok te ya jchʼuunbeytik smantal (Rom. 13:​1-7). Jichniwan ya kiltik te ma snujpʼuk te ya jchʼuuntik jun ley, te kʼax bayal takʼin ya skʼan o ma stojiluk ya kiltik, pero ya jchʼuunbeytik smantal te Jehová sok ya skʼan te yakuk jchʼuuntik te smantal te ajwaliletik, teme maba ya skontrain te mantaliletik yuʼun te Diose (Hech. 5:29). w23.10 8 párr. 9, 10

Te kʼalal ayin te Sansón, te filisteoetik ay ta skʼab-a te nación yuʼun Israel sok bayal ya yutsʼinik (Juec. 13:1). Ta skaj te kʼax chopol te filisteoetik, te israeletik bayal la sta swokolik. Jich yuʼun, te Jehová la stuuntes te Sansón yuʼun «[ya] skoltay lokʼel te lum Israel ta skʼab te filisteoetike» (Juec. 13:5). Jaʼ yuʼun, te Sansón la skʼan koltayel ta stojol te Jehová. Ta jun buelta te soldado filisteoetik bajtik ta Lehí, te nopol yiloj sba sok te Judá yuʼun ya stsakik te Sansón. Te winiketik yuʼun Judá bayal la xiʼik. Jaʼ yuʼun la schapik te ya yakʼik ta kʼabal te Sansón ta stojol te skontratak. Jaʼiknix te israeletik la schukik ta chaʼlijkʼ yachʼil lazo sok la yikʼik bael ta stojol te filisteoetik (Juec. 15:​9-13). Pero, «te espíritu yuʼun te Jehová la yakʼbey bayal yip te Sansón», sok jich juʼ yuʼun skoltayel sba. Ta patil, «la yil jun sbakel yalan-e burro te lajelto-ae», la stsak… ¡la stuuntes ta smiltiklanel jmil ta tul filisteoetik-a! (Juec. 15:​14-16). w23.09 2 párr. 3, 4

Te Jehová ay «skʼanojel yoʼtan te sbajtelkʼinal ay», sok ya kalbeytik wokol te kʼunkʼun yakʼoj jnaʼtik ta Biblia. Lek ya xbajt lokʼuk yuʼun spisil, melel «ay scuentahil yuʼun Jehová spisil bintic spasoj» (Prov. 16:4). Spisil te bintik ya spas te Jehová ya xjalaj sbajtelkʼinal. Jaʼ yuʼun, ¿bin-a te skʼanojel yoʼtan te Jehová? Sok ¿bintik sjeltayoj yuʼun ya skʼotes ta pasel? Te Dios la yal bin-a te skʼanojel yoʼtan ta stojol te ants winiketik kʼalal jich la yal: «Akʼa ayinuk bayal awal anichʼnabik, pʼola abaik, nojesaik te balumilal sok tuuntesaik sok jaʼ xa awentainik [ . . . ] spisil te bintik kuxajtik te ya stij sbaik ta balumilal» (Gén. 1:28). Kʼalal te Adán sok te Eva la skʼaxuntayik te mantal, la yotsesik te mulil ta balumilal pero ma jaʼuk makot yuʼun te Jehová yuʼun ya skʼotes ta pasel te skʼanojel yoʼtan. Lanax sjeltay te bin-utʼil ya skʼotes ta pasel. Oranax la snop te ya yakʼ jun Wentainel ta chʼulchan te ya skʼotes ta pasel te skʼanojel yoʼtan ta stojol te ants winiketik sok te Balumilal (Mat. 25:34). w23.10 19, 20 párr. 6, 7

Jaʼnix jich, te Jehová ya xjuʼ ya skoltayotik, kʼaxtoxan-a teme ay bin wokol ya kaʼiytik yijkitayel spasel. Yaniwan kaʼiytik te kʼaxtoxan ya xchʼayotik te joʼotik ma jichuk bitʼil te jpuk-kʼop Pedro. Pero, te Jehová ya xjuʼ ya skoltayotik (Sal. 94:​18, 19). Jnop kaʼiytik ta swenta jtul hermano, te kʼalal mato snopoj-a te Biblia, ya smulan sjokinel ta wayel-a te sjoy ta winikil. Manchukme la yijkitayix spasel, ay baeltik te yato xtal ta yoʼtan spasel te bin ma lek. ¿Bin koltayot yuʼun maba ya xchebaj yoʼtan? Jich ya yal: «Te Jehová ya yakʼ yip koʼtantik». Jich ya yalxan: «Ta swenta te koltayel yuʼun te schʼul espíritu te Jehová […], kiloj te ya xjuʼ ya xbeenonxan […] ta be yuʼun te smelelil kʼop». Jich la yal ta slajibal: «Te Jehová skoltayojon yuʼun ya x-abatinon ta stojol […], sok manchukme ay bin wokol ya kaʼiy yijkitayel spasel yakʼojbon yip koʼtan». w23.09 23 párr. 12

Teme jchʼiel hermanoat, naʼame te ma jichuknax ya xjuʼ xyijub te schʼuunel awoʼtan. Ya skʼan ya akʼayin lekil ejemploetik, te ayuk spʼijil awoʼtan, te yakuk yakʼ smukʼul yoʼtanik ta atojol te yantik, te ayuk bin ya anop spasel sok te yakuk achajpan aba yuʼun te pajel chaʼbej. Kʼalal ya anop spisil te bin ya skʼan ya apase, yaniwan awal te ma xjuʼ awuʼun spasel. Pero mame xchebaj awoʼtan, ¡yame xjuʼ awuʼun spasel! Te Jehová yame skʼan ya skoltayat (Is. 41:​10, 13). Jaʼnix jich yame skoltayat te hermanoetik sok te hermanaetik ta acongregacion. Teme ya apas te bin ya skʼanbat te Jehová, yame ata lamalkʼinal sok stseʼelil awoʼtan ta akuxlejal. Kʼax kʼuxat ta koʼtantik sok ya jkʼanbeytik te Jehová te yakuk yakʼbatxan bendición te bitʼil ya apas tulan yuʼun ya xyijub te schʼuunel awoʼtan. w23.12 29 párr. 19, 20

Jaʼ xa awakʼ ta awoʼtan te bintik lek ya spas te yantik, ma jaʼuk te bin ma lek ya spasike. Nopa awaʼiy te ya atsob aba sok chaʼoxtul hermanoetik sok ta patil ya akʼan ya alokʼesik jun foto. Ya alokʼes oxeb fotoetik, melel ay repenta ma lek ya xlokʼ jun. Ya atupʼ sok jaʼxanix ya awichʼ jilel te cheb fotoetik, melel apisilik leknax lokʼex ta foto-abi. Jpisiltik ya xjul ta koʼtantik te bintik lek kʼaxem kuʼuntik sok te hermanoetik. Pero jnop kaʼiytik te ta yorail-abi ay jtul hermano o hermana te ay bin la yal o la spas te maba lekuke. ¿Bin ya apas teme jich ya xjul ta awoʼtane? ¿Bin yuʼun maba ya atupʼ jich te bin-utʼil ya apas sok te fotoe? (Efes. 4:32). Te bitʼil bayal bintik lek ya xjul ta koʼtantik te jpasojtik sok te hermano-abi, jaʼ mukʼ skʼoplal te ya jkʼejtik sok skʼuxul koʼtantik «te tʼujbil fotoetike». w23.11 12, 13 párr. 16, 17

Te kʼopil griego te la stuuntes ya yakʼ ta naʼel te ya skʼan te lekuknax te skʼuʼ spakʼ ya slapik te hermanaetik sok te yakuk yichʼik ta wenta te bin ya snopik te yantike. ¡Tseʼel koʼtantik ta stojol te hermanaetik te ya yakʼik ta ilel te yijubenix te schʼuunel yoʼtanik ta swenta te bitʼil ya slap te skʼuʼ spakʼike! Te pʼijil oʼtanil ya skoltayotik ta snaʼel te bin lek sok te bin maba lek sok te yakuk jpastik te bin leke. Kiltik te ejemplo yuʼun te Abigaíl. Te smamalal ay bin ma lek la sta ta nopel spasel, te Abigaíl la snaʼ stojol te ya sta swokol spisil te machʼatik ayik ta sna ta swenta te bin la sta ta nopel spasel te smamalal. Jaʼ yuʼun ay bin la spas ta oranax, ta swenta te spʼijil yoʼtan maba lajik yuʼun (1 Sam. 25:​14-23, 32-35). Te pʼijil oʼtanil ya skoltayotik ta snaʼel bin-ora ya skʼan ya xkʼopojotik sok bin-ora ma skʼan ya xkʼopojotik, sok ya skoltayotik yuʼun ayuk skʼoplal ta koʼtantik te yantik swenta lek ya yaʼiy sbaik (1 Tes. 4:11). w23.12 20 párr. 8, 9

Te jpuk-kʼop Pablo la stsʼibay te kʼopetik ini ta stojol te hermanoetik te ayik ta congregación ta Roma. Te hermanoetik ini la snopik ta swenta te Jehová sok te Jesús, la yakʼ schʼuunel yoʼtanik sok ochik ta jchʼuunjeletik yuʼun Cristo. Jaʼ yuʼun, te Dios toj la yiltiklan ta swenta te schʼuunel yoʼtanik sok la stsatiklan ta swenta te schʼul espíritu (Rom. 5:1). Ta yorail-abi, te jchʼuunjeletik ay bintik tʼujbil ya xjuʼ ya smaliyik sok snaʼojik-a te ya xkʼot ta pasele. Ta patil, te Pablo la yalbey te jchʼuunjeletik te kuxinemik ta Éfeso ta swenta te mukʼul oʼtanil akʼbotik yuʼun te Dios te kʼalal la yichʼik tsaele. Te Pablo la scholtiklanbey yaʼiy te ay bin ya yichʼik «te machʼatik chʼultesbilike» (Efes. 1:18). Sok ta stojol te colosenseetik la yal te banti ya yichʼik te bin yakik ta smaliyele, jich la yal: «Te kʼejbil ta atojolik ta chʼulchane» (Col. 1:​4, 5). Jaʼ yuʼun, te machʼatik yichʼoj tsael ta swenta te chʼul espíritu yakik ta smaliyel te ya xchaʼkuxajik sok te ya xkuxinik sbajtelkʼinal ta chʼulchan, te banti ya xwentainwanik sok te Cristo (1 Tes. 4:​13-17; Apoc. 20:6). w23.12 9 párr. 4, 5

Te kʼopil te kʼasesbil «ya skanantaybeyex» jaʼ jpʼal kʼopil te ya yichʼ tuuntesel ta swenta te soldadoetik te ya skanantayik te lum yuʼun maba ya yichʼik ochintayel. Te machʼatik ayik ta yutil te lum jun-nax yoʼtan ya xwayik, melel snaʼojik te kanantaybil yuʼun soldadoetik te yochibal te lume. Jichnix kʼoem ta jtojoltik, kʼalal «te lamalkʼinal te ya yakʼ te Dios» ya skanantay te koʼtantik sok te jpensartik, lamalnax kʼinal sok kanantaybil ya kaʼiy jbatik (Sal. 4:8). Manchukme ma orauk ya xkʼax te jwokoltik ya xjuʼ ya jtatik lamalkʼinal, jich bitʼil kʼax ta stojol te Ana (1 Sam. 1:​16-18). Jich ya xjuʼ ya jnoptik ta lek te bin ya skʼan ya jpastike. Te bin ay ta jwentatik spasel. Jich bitʼil te machʼatik kuxinemik ta mukʼul lum te ya xjuʼ ya skʼanbeyik jtul soldado te yakuk xkanantayotik yuʼune, jaʼnix jich te joʼotik ya xjuʼ ya jkʼanbeytik te Jehová te yakuk skanantayotike. Jkʼopontik jaʼto teme la yakʼbotik «te lamalkʼinal» (Luc. 11:9; 1 Tes. 5:17). Teme yak ta kʼaxel tulan awokole, mame xa akom aba ta skʼoponel te Dios. Yame awil bin-utʼil te Jehová ya yakʼbat lamalkʼinal sok bin-utʼil ya skanantaybat te awoʼtan sok te snopojibal awuʼune (Rom. 12:12). w24.01 21 párr. 5, 6

Te Jesús kujch yuʼun te majel, utel sok te lebot smul ta swenta te la schʼultesbey sbiil te sTate. Snaʼoj-a te la schʼuun mantal sok te maʼyuk bin ya xkʼexaw yuʼun (Heb. 12:2). Jaʼnix jich snaʼoj-a te jaʼ te Satanás te machʼa yak ta akʼbeyel swokol yuʼune (Luc. 22:​2-4; 23:​33, 34). Te Pukuj jaʼ ya skʼan-a te maba junuk yoʼtan ta stojol Jehová te Jesús, pero maba juʼ yuʼun; te Jesús la yakʼ ta ilel te jaʼ jpaslot te Satanás sok te ay j-abatetik yuʼun te Jehová te jun yoʼtan ya yakʼ sbaik manchukme kʼax tulan te pruebaetik ya xkʼax ta stojolike. Teme ya akʼan ya awakʼbey stseʼelil yoʼtan te Ajwalil kuʼuntik, te Jesucristo, albeyaxan yutsil skʼoplal sbiil te Jehová sok koltaya te yantik yuʼun ya yilik te bin yilel stalele. Jichme ya akʼayinbey stalel te Jesús (1 Ped. 2:21). Teme jich ya apase, ya awakʼbey stseʼelil yoʼtan te Jehová sok jich ya awakʼ ta ilel te jaʼ jpaslot te Satanase. w24.02 11, 12 párr. 11-13

Te joʼeb jaʼbil kʼax tale, kʼaxem ta jun millón ta tul ants winiketik la yichʼik jaʼ yuʼun ya x-ochik ta testigoetik yuʼun Jehová. Te ya kakʼ jbatik ta stojol te Dios ya skʼan ya yal te ya jtatik ta nopel te ya x-ochotik ta jnopojel yuʼun te Jesús sok te jaʼ nail ya kakʼ ta jkuxlejaltik spasel te skʼanojel yoʼtan te Dios. ¿Bin smakojbey skʼoplal-abi? Te Jesús jich la yal: «Teme ay machʼa ya skʼan ya stʼunon, akʼa slokʼes sba ta yoʼtan» (Mat. 16:24). Ta kʼopil griego te la yichʼ kʼasesel «akʼa slokʼes sba ta yoʼtan», jaʼnix jich ya xjuʼ ya yichʼ kʼasesel jich bitʼil «ma akʼa spasix te bin ya skʼan yoʼtan». Te kʼalal ya awakʼ aba ta stojol te Jehová, yame skʼan ya apʼaj spisil te bin ya yilaye (2 Cor. 5:​14, 15). Tey ochem skʼoplal-euk-a te «yaʼtel te bakʼete», jich bitʼil te mulwej (Gál. 5:​19-21; 1 Cor. 6:18). ¿Wokolbal ta pasel? Maʼuk, ma wokoluk teme kʼux ta awoʼtan te Jehová sok teme schʼuunoj awoʼtan te ya yakʼbat alekilal te mantaliletik yuʼune (Sal. 119:97; Is. 48:​17, 18). w24.03 2 párr. 1; 3 párr. 4

Te Jehová ya yakʼbey te schʼul espíritu te machʼatik lek ya yile (Mat. 12:18). Ya xjuʼ jich ya jojkʼoybey jbatik: «¿Yabal kakʼ ta ilel ta jkuxlejal cheʼoxeb taleliletik yuʼun te chʼul espíritu?». Jich bitʼil, ¿yabal kakʼxan ta ilel lamal oʼtanil ta ora ini? Te kʼalal ya awil te ya awakʼ ta ilel te taleliletik yuʼun te sit te chʼul espíritu, ya xjuʼ ya schʼuun awoʼtan te tseʼel yoʼtan ta atojol te Jehová. Te Jehová ya yakʼbey kolel te machʼatik lek ya yile (1 Tim. 2:​5, 6). Pero, teme wokol ya kaʼiytik schʼuunel te lek ya yilotik te Jehová, manchukme ay schʼuunel koʼtantik ta swenta te stojol kolel sok te kichʼojtikix jaʼe, ya skʼan ya xjul ta koʼtantik te ma skʼan ya jchʼuuntik te bin ya yal te koʼtantik, jaʼ ya skʼan ya jchʼuuntik te bin ya yal te Jehová. Melel toj ya yil stukel te machʼa ay schʼuunel yoʼtan ta swenta te stojol kolel sok ya yakʼbey bendición (Salmo 5:12; Rom. 3:26). w24.03 30 párr. 15; 31 parr. 17