Referenciaetik yuʼun te Sjunal kaʼteltik ta swenta tsoblej Jkuxlejaltik sok Kaʼteltik ta swenta Dios
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
6-12 YUʼUN MARZO
KʼULEJALIL TE AY TA BIBLIA | 1 CRÓNICAS 23-26
«Te yichʼel ta mukʼ Dios ta templo kʼax lek chajpanbil»
it-2 pág. 214
Levitaetik
Te kʼalal ay ta ajwalil-a te David, leknax chajpanbil te aʼteliletik ya spasik te levitaetik, melel te ajwalile la yakʼtiklanbey yaʼtelik yuʼun ya yilik te aʼtelile jich bitʼil, oficialetik, juecetik, jkanantiʼnailetik, sok tesoreroetik, jaʼnix jich ay machʼatik ya skoltayik te sacerdoteetik ta templo, ta amakʼetik, ta cuartoetik sok yantikxan aʼteliletik ta swenta te majtaniletik sok chikʼbil majtaniletik, sok te bintik ya yichʼ chʼultesel, pʼisel sok te bayal chajp jkananetik. Te levitaetik te ya stijik música leknax chajpanbilik ta 24 grupoetik, jichnix bitʼil te chajpanbil yaʼtelik te sacerdoteetik te ya x-aʼtejik ta turno. Ta swenta seña naʼel la yichʼik akʼbeyel te yaʼtelike. Te jkanantiʼnailetike jaʼnix jich ya yichʼik akʼbeyel te yaʼtelike (1Cr 23, 25, 26; 2Cr 35:3-5, 10).
it-2 pág. 893
Sacerdote
Kʼax lek chajpanbil te aʼtelil la spasik te sacerdoteetik ta templo. Ta swenta seña naʼel jich ya snaʼik bin aʼtelil ya spasik ta jujuntul. Te jujun grupoe ya x-aʼtej jun semana, jaʼ yuʼun ta sjunal jaʼbil cheb buelta ya x-aʼtejik ta jun jaʼbil jaʼto teme kʼax ta spisilik te 24 grupoe. Spisil te sacerdoteetik ya x-aʼtejik ta yorail kʼin kʼalal te lum yuʼun Dios ya yakʼ te chikʼbil majtanil, jich bin-utʼil kʼot ta pasel te kʼalal la yichʼ pasel te kʼin yuʼun yakʼel ta stojol Jehová te templo (1Cr 24:1-18, 31; 2Cr 5:11; paja sok 2Cr 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19). Jtul sacerdote ya xjuʼ ya spas yantik aʼteliletik jaʼnax teme maba ya xmakot ta spasel te aʼtel te akʼbil ta swenta. Ta skʼajkʼalel te Jesús te costumbreetik yuʼun te rabinoetik jaʼ te ay bayal sacerdoteetik, jaʼ yuʼun la yichʼik xatiklanel te yaʼtelik ta jujun semana jaʼ chikan te jayeb ta tul te sfamiliaik, jich te familiaetik ya xjuʼ x-aʼtejik jun o cheʼoxeb kʼajkʼal jaʼ chikan jayebik ta tul.
it-2 pág. 443
Música
Te bitʼil la yichʼ chajpanel te aʼtelil ta templo yuʼun Jehová, te David la stsa 4 mil ta tul levitaetik yuʼun ya stijik música (1Cr 23:4, 5). 288 ta tul «nohptesbilic ta lec ta scʼayojtayel te Jehová» (1Cr 25:7). Te machʼatik swentainojik te música jaʼik te Asaf, Hemán sok Jedutún (te jaʼniwan sbiilinoj-euk Etán) melel, ya snaʼik ta lek stijel música. Te oxtul winiketik-abi talemik ta stsʼumbal te Leví—te jaʼik te Guersom, Qohat sok Merarí—, te oxeb familiaetik-abi jaʼ ayik ta swentaik te música te ya yichʼ tijel ta templo (1Cr 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6). Te oxtul winiketik ini ay 24 ta tul snichʼnabik, tey ochemik ta grupo yuʼun te 288 ta tul te ya snaʼik stijel ta lek te música. Ta swenta seña naʼel la yichʼ tsael ta jujuntul te snichʼnabik sok 11 ta tulxan te machʼatik ya snaik ta lek stijel música. Jaʼ yuʼun ay 12 ta tul ta jujun grupo, sok ay 24 grupoetik, ta spisilik-abi ay 288 ta tul te levitaetik te ya stijik ta lek te música, jichnix chajpanbil te yaʼtelik jich bitʼil te sacerdoteetik. Teme ay 3,712 ‹te machʼatik yakik ta snopele›, la yichʼik akʼel 155 ta tul ta jujun grupo, ya skʼan ya yal-abi te yantik te bin ya snaʼik spasel ta stijel te música (1Cr 25:1-31). Te machʼatik ya stijik te trompetaetik jaʼik te sacerdoteetik, ma ochemik skʼoplal sok te machʼatik ya stijik música (2Cr 5:12; paja sok Nú 10:8).
it-2 pág. 684
Jkanantiʼnail
Ta templo. Te kʼalal mato xlaj-a te ajwalil David, la schajpan ta lek te bitʼil ya x-aʼtejik te levitaetik sok te machʼatik ya x-aʼtej ta templo, kʼaxem ta 4 mil ta tul te machʼatik ya x-aʼtejik ta templo te jaʼik te jkanantiʼnailetik. Ta jtsoboj jtsob te jkanan tiʼnailetik ya x-aʼtejik jukeb kʼajkʼal. Jaʼ ya skanantayik te templo sok ya yilik te yakuk yichʼ jamel te tiʼnail sok te ya yichʼ makel ta yorail (1Cr 9:23-27; 23:1-6). Ma jaʼuknax ya skanantayik te templo, jaʼnix jich ay ta swentaik yilel te majtan takʼin te ya yichʼ akʼel ta templo (2Re 12:9; 22:4). Ta patil te mukʼul sacerdote Jehoiadá la yakʼ ta kanantayel te yochibal te templo te kʼalal la yichʼ otsesel ta ajwalil te Jehoás, yuʼun ma xyichʼ ochintayel yuʼun te ajwalil ants Atalía (2Re 11:4-8). Kʼalal te ajwalil Josías la slajinlan te lotil diosetik, te jkanan tiʼnailetik koltaywanik ta slokʼesel te bintik la stuuntesik ta yichʼel ta mukʼ te Baal. Ta patil la schʼikik ta stiʼil te mukʼul lum (2Re 23:4).
Bintik mukʼ skʼoplal ta Biblia
Ya yakʼ stseʼelil koʼtantik te yichʼel ta mukʼ te Jehová
10 Kʼalal ya xkʼayojinotik sok te kermanotaktik (Sal. 28:7). Te israeletik mukʼ skʼoplal ta yoʼtanik te ya xkʼayojinik kʼalal ya yichʼik ta mukʼ te Jehová. Te ajwalil David la stsa 288 levitaetik yuʼun ya xkʼayojinik ta templo (1 Crón. 25:1, 6-8). Ta kʼajkʼal ini ya xjuʼ ya kalbeytik te skʼuxul koʼtantik te Dios kʼalal ya jkʼayojtaytike. Ma jaʼuk mukʼ skʼoplal te bitʼil ya xlokʼ kuʼuntik te kʼayoje. Jnop kaʼiytik te ejemplo ini: kʼalal ya xkʼopojotik «jpisiltic bayel buelta ya xjelawotic», pero ma jaʼuk ya skomotik yuʼun ya xkʼopojotik ta congregación sok ta scholel skʼop Dios (Sant. 3:2). Jaʼnix jich ma jaʼuk ya skomotik te bitʼil ya xlokʼ kuʼuntik kʼalal ya jkʼayojtaytik te Jehová.
13-19 YUʼUN MARZO
KʼULEJALIL TE AY TA BIBLIA | 1 CRÓNICAS 27-29
«Te lekil consejoetik yuʼun jtul tatil te kʼux ta yoʼtan te snichʼane»
w05 15/2 pág. 19, párr. 9
Jkanantaytik te bin jchʼuunojtike
9 Akʼa ta awoʼtan te smelelil ay ta Biblia. Te bitʼil j-abatotik yuʼun Jehová ya xjuʼ te ya xpejkʼaj te schʼuunel koʼtantik teme maba stsakoj te yip ta swenta te bin ya yal te Biblia (Filipenses 1:9, 10). Jpisiltik te j-abatotik yuʼun Dios —teme jchʼielotik o ayix kaʼbilaltik— te bin jchʼuunojtik ya skʼan te stsakoj yip ta swenta te bin ya jtatik ta Biblia sok te jaʼ smelelile. Te Pablo jich la yalbey te yermanotak: «Tsajtaya awilik spisil te bintik ya apasik sok akʼa ta awoʼtanik te bin leke» (1 Tesalonicenses 5:21). Te alnichʼanetike ya skʼan ya yakʼ ta yoʼtanik te ma tikʼuk-a te ay schʼuunel yoʼtanik te smeʼ statike. Te ajwalil David jich la yalbey te Salomón: «Naʼa me te Dios yuʼun te atate, acʼa aba ta aʼbatinel ta stojol ta spisil awoʼtan» (1 Crónicas 28:9). Te jchʼiel kerem Salomón ma tikʼuk la yaʼiy te ay schʼuunel yoʼtan ta stojol Jehová te state, ya skʼan ya yakʼ schʼuunel yoʼtan-euk. Jichnix la spas-a, melel jich la yalbey te Jehová: «Aʼbon spʼijil coʼtan soc bin ay ta naʼel, scuenta yuʼun ya xhuʼ ya jcuentahin ta lec te pueblo ini» (2 Crónicas 1:10).
w12 15/4 pág. 16, párr. 13
Abatinukotik sok spisil koʼtantik ta stojol te Jehová
13 Kʼax lek te ma jkom jbatik ta tsoblejetik sok ta scholel skʼop Dios. Pero te kʼalal ya x-abatinotik ta stojol te Jehová sok spisil koʼtantik ma jaʼuknax ya jpastik-abi (2 Cró. 25:1, 2, 27). Teme jtul j-abat yuʼun Dios ay ta yoʼtan «te bin la yijkitayixe», xiʼbantik sba te ma lek ya x-ilotix yuʼun te Jehovae (Luc. 17:32). Swenta ya x-ochotik ta «Wentainel yuʼun te Diose» ya skʼan ya jchʼuuntik te mantalil ini: «Ilayaik te bintik chopole; jaʼme xa atʼunik te bin lek ta pasele» (Luc. 9:62; Rom. 12:9). Jaʼ yuʼun ta jpisiltik ya skʼan ya jkanantay jbatik yuʼun jich maba ya sloʼlayotik te Pukuje, manchukme kʼax lek yilel te bin ya sjapbotike, ma jaʼuk ya skomotik yuʼun ya x-abatinotik sok spisil koʼtantik ta stojol Jehová (2 Cor. 11:14; kʼopona Filipenses 3:13, 14).
«Te Jehová [...] ya me sjoquinat»
20 Te ajwalil David la sjultesbey ta yoʼtan te Salomón te ya xkoltayot yuʼun te Jehová jaʼto te kʼalal ya xlaj ta juʼel te templo (1 Crónicas 28:20). Ta melel, te Salomón la snopilan ta yoʼtan te bin albot yuʼun te state sok la spas tulan swenta maba ya xmakot ta aʼtel te bitʼil keremto sok te mato ayuk bin ya snaʼ spasel ta leke. La yakʼ ta ilel te maba xiw sok ay bintik la spas. Ta swenta te koltayel yuʼun te Jehová la slajin spasel te templo ta jukeb jaʼbil sok olil.
21 Te Jehová la skoltay te Salomón, jaʼnixme jich ya xjuʼ ya skoltayotik-euk yuʼun maba ya xiwotik sok te ya xjuʼ jpasbel kaʼteltik te ay ta jwentatik ta jfamiliatik sok ta congregación (Isaías 41:10, 13). Teme maba ya xiwotik ta abatinel ta stojol Jehová ya xjuʼ ya jchʼuuntik te ya yakʼbotik bendición ta ora ini sok ta pajel chaʼbej. Jaʼ yuʼun jpastik jich bitʼil la yal te David: «Acʼa fuersa soc [...] pasa te aʼtele».
Bintik mukʼ skʼoplal ta Biblia
Te bitʼil lek ya kil jbatik sok te kamigotaktike
Kʼalal yak ta wokol-a te Davide, ay yantikxan yamigotak te jokinot yuʼune. Jtul jaʼ te Husai, te Biblia ya yakʼbey sbiilin «te yamigo te David» (2 Sam. 16:16; 1 Crón. 27:33). Te Husai mukʼniwan yaʼtel yichʼoj ta stojol te ajwalil, ay baeltik te ay aʼteliletik te jaʼnax ya x-akʼbot spas yuʼun te ajwalil.
Te Absalón, te snichʼan te David, kʼalal kʼan slokʼes ta ajwalil te state, bayal israeletik la yakʼ sbaik ta stojol te Absalón. Te David ma jaʼuknax la yil wokol yuʼun te kontrainot yuʼun te snichʼane, jaʼnix jich kontrainot yuʼun te yamigotak te jun yoʼtan soke. Pero te Husai jun yoʼtan la yakʼ sba ta stojol te David sok bajt sle te kʼalal yak ta anel-ae. La schʼuun mantal manchukme kʼan lajuk yuʼun sok ay bin la spas yuʼun ma xkontrainotix-a te ajwalil, ma jaʼuk yuʼun te yichʼoj mukʼ yaʼtel yuʼun te ajwalil, jaʼ la spas yuʼun te jaʼ yamigo te Davide (2 Sam. 15:13-17, 32-37; 16:15-17:16).
20-26 YUʼUN MARZO
KʼULEJALIL TE AY TA BIBLIA | 2 CRÓNICAS 1-4
«Kʼax ma lek te bin la sta ta nopel te ajwalil Salomón»
it-1 pág. 435
Carretaetik
Te kʼalal maʼyukix ta ajwalil-a te Salomón maʼyukix bin-ora la yichʼ tsobel carretaetik te mukʼik skʼoplal ta Israel, jaʼ ta swenta te bin albotik yuʼun Dios te ajwaliletik te ma stsobik caballoetik te jich kʼoem te kanantaybil la yaʼiy sbaik yuʼune. Ta swenta te mantalil-abi maʼyuk bayal la stsobikix carretaetik ta Israel (Dt 17:16). Te Samuel la yalbey te lum te wokoliletik ya x-akʼbotik yuʼun te ajwaliletike, jich la yal: «Ya yicʼbeyex aquerem-nichʼnabic, ha ya yaʼbe scuentahinic te carretahetic» (1Sa 8:11). Kʼalal kʼan ochuk ta ajwalil te Absalón sok te Adonías la yakʼik ta chajpanel carretaetik sok la yakʼik 50 ta tul winiketik yuʼun ya x-animajik bael ta stojol (2Sa 15:1; 1Re 1:5). Kʼalal te David yochintayojix-a te ajwalil yuʼun Zobá, la stsak jilel 100 carretaetik» (2Sa 8:3, 4; 10:18).
Kʼalal te ajwalil Salomón la yakʼxan soldadoetik ta Israel, la yakʼxan 1,400 carretaetik (1Re 10:26, 29; 2Cr 1:14, 17). Pero ma jaʼuknax ta Jerusalén ay carretaetik, jaʼnix jich ay yantik lumetik te naʼbil sbaik jich bitʼil puebloetik yuʼun carretaetik te tey ya skanantayik-a te carretaetik sok te bintik ya xtuun yuʼune (1Re 9:19, 22; 2Cr 8:6, 9; 9:25).
it-1 pág. 782
Soldadoetik
Te kʼalal yak ta ajwalinel-a te Salomón, ay bintik la yichʼ tsʼibayel ta swenta te soldadoetik ta Israel. Manchukme ay lamalkʼinal te kʼalal ay ta ajwalil-a te Salomón pero bayal la yichʼ tal carroetik sok caballoetik ta Egipto. Yuʼun ya yakʼ yantik grupoetik te soldadoetik la schajpanlan te lumetik te banti ya yichʼik akʼele (1Re 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Cr 1:14-17.) Te bitʼil jich la spas te Salomón ma jaʼuk akʼbot bendición yuʼun Jehová, te kʼalal laj te Salomón sok la yichʼ xatel te ajwalinel yuʼune, laj skʼoplal te soldadoetik ta Israel. Ta patil te Isaías jich la stsʼibay: «¡Ay me swocolic te machʼatic ya xcohic bahel ta Egipto ta slehel coltayel, te ha smucʼulinej yoʼtanic te cawuhetic, te ya smucʼulin yoʼtanic te bin utʼil ay bayel carretahetic yuʼunic, soc te bin utʼil ay yipic te jmoheletic ta cawu, te ma ba ya yacʼ sitic ta stojol te Chʼul Dios yuʼun Israel, ma ba ya slehic te Jehová!» (Isa 31:1).
Bintik mukʼ skʼoplal ta Biblia
w05 1/12 pág. 19, párr. 6
Te bintik mukʼik skʼoplal ta schebal sjun Crónicas
1:11, 12. Te bin la skʼanbey Jehová te Salomón la yakʼ ta ilel te yuʼunix ya skʼan ya sta spʼijil-a. Jaʼnix jich te bin ya jkʼanbeytik ta oración te Jehová, ya yakʼ ta naʼel te bin ay ta koʼtantik. Jaʼ yuʼun mukʼ skʼoplal te ya jtsajtaytik te bin ya kalbeytike.
27 YUʼUN MARZO KʼALAL TA 2 YUʼUN ABRIL
KʼULEJALIL TE AY TA BIBLIA | 2 CRÓNICAS 5-7
«Te yoʼtan te Jehová spisil-ora tey ay-a»
w02 15/11 pág. 5, párr. 1
Mame jkejchan jbatik ta bael ta tsoblejetik
Ta patil, te kʼalal ayto ta ajwalil ta Jerusalén-a te David, la yal te ya skʼan ya spas jun na ta stojol te Jehová. Pero te bitʼil la yakʼ bayal guerra, jich albot yuʼun te Diose: «Ma haʼucat yac apas Na ta scuenta te jbihile». Jich yuʼun la stsa te Salomón te snichʼan David yuʼun ya spas te templo (1 Crónicas 22:6-10). Jukeb jaʼbil sok olil ta patil te Salomón la yakʼ ta stojol Jehová te templo ta jaʼbil 1,026 (m.t.C.). Te Jehová lek yoʼtan yuʼun ta swenta te temploe, melel jich la yal: «La jchʼultesix te templo, te la apasbon swenta yuʼun ya xʼainon spisil ora tey a. Ya me jcanantay soc ay me ta wenta cuʼun spisil ora» (1 Reyes 9:3, TZOXCH). Teme jun yoʼtan ya yakʼ sbaik te israeletik, te Jehová leknanix ya yil-a te temploe. Pero teme ya skʼaxuntayik te mantalile, maba ya xkanantayotikix yuʼun sok ya yakʼ ta lajinel te na te chʼultesbilix yuʼun te sbiile (1 Reyes 9:4-9; 2 Crónicas 7:16, 19, 20).
it-2 pág. 1098
Templo
Historia. Te soldadoetik yuʼun Babilonia te jaʼ wentainbilik yuʼun te ajwalil Nabucodonosor, la slajinik te templo ta jaʼbil 607 m.t.C. (2Re 25:9; 2Cr 36:19; Jer 52:13). Te Dios la yakʼ te ya xkʼax swokol te Judá sok te Jerusalén, sok ay baeltik la yakʼ ta pojel bael te kʼulejaliletik te ay ta templo ta skaj te la yichʼik ta mukʼ lotil diosetik. Ay bayal jaʼbil ma la yichʼ kanantayel te templo, kʼalal kʼaxemix 33 jaʼbil sok olil te yichʼoj akʼel ta stojol te Jehová, te ajwalil Sisaq yuʼun Egipto la yichʼ bael te kʼulejalil ay ta templo (993 m.t.C.) ta skʼajkʼalel te Rehoboam, te snichʼan Salomón (1Re 14:25, 26; 2Cr 12:9). Te Asá (ajwalin ta 977 kʼalal ta 937 m.t.C.) la yichʼ ta mukʼ-a te sna te Jehová, pero ta swenta te ya skʼan ya skanantay te Jerusalén, la stikunbey bael te Ben-hadad I ajwalil yuʼun Siria, plata sok oro te ay ta templo, yuʼun jich ya sjin te chapbil kʼop spasoj sok te Baasá, te ajwalil yuʼun Israel (1Re 15:18, 19; 2Cr 15:17, 18; 16:2, 3).
Bintik mukʼ skʼoplal ta Biblia
w10 1/12 pág. 11, párr. 7
Jaʼnax stukel ya snaʼ te bin ay ta yoʼtan te ants winiketik
¿Mabal jichuk te ya yakʼ smukʼul koʼtantik te bin la yal te Salomón? Maniwan ayuk machʼa ya snaʼ ta lek te bin-nix yak kʼaxel ta jtojoltik-ae (Proverbios 14:10). Pero te Jehová kʼax kʼuxotik ta yoʼtan sok ya snaʼ te bin ay ta koʼtantike. Jaʼ yuʼun akʼa jcholbeytik te bin ya jmel koʼtantik yuʼune. Seguro ayotik te ya xjuʼ skoltayotik, melel te Biblia jich ya yal: «Akʼbeyaik ta stojol spisil te bintik ya amel awoʼtanik yuʼun, melel ayex ta yoʼtan stukel» (1 Pedro 5:7).
10-16 YUʼUN ABRIL
KʼULEJALIL TE AY TA BIBLIA | 2 CRÓNICAS 8, 9
«Jtul ajwalil ants te mukʼ skʼoplal la yil te pʼijil oʼtanil»
w99 1/11 pág. 20, párr. 4
Te kʼalal bayal te yutsil oʼtanil
Te ajwalil ants yuʼun Seba ichʼbot bael bayal tiempo te kʼalal kʼot yulaʼtay te ajwalil Salomón. Jich yilel te Seba jaʼix te República del Yemen ta ora ini; jich yuʼun te ajwalil ants sok te yamigotak kʼaxem ta 1,600 kilómetro beenik yuʼun ya xkʼotik ta Jerusalén. Te Jesús la yal te «namal tal». ¿Bin yuʼun te jich la spase?, jaʼ yuʼun te tal ta «yaʼiybeyel spʼijil kʼop te Salomone» (Lucas 11:31).
w99 1/7 pág. 30, párr. 4, 5
Bayal bintik lek la yichʼ akʼbeyel
Te kʼalal kʼot ta Jerusalén te ajwalil ants yikʼoj kʼoel «camellohetic te scuchticlanej bintic sumet yicʼ, bayel oro soc tʼujbil tonetic» (1 Reyes 10:2a). Ay chaʼoxtul te machʼatik ya yilbeyik skʼoplal ya yalik te bayal machʼa jokinbil bael yuʼun, melel te ajwalil ants kʼax mukʼ yaʼtel yichʼoj, jaʼnix jich bayal millón stojol te bintik yichʼtiklanoj baele.
Te ajwalil ants la yaʼiybey skʼoplal te ajwalil Salomón «ta scuenta yichʼel ta mucʼ te Jehová». Chikan ta ilel te ma jaʼuknax bajt yuʼun ya spasik negocio. Te bin-nix swentail-a te bajt ta Jerusalén jaʼ te la yaʼiy stojol te spʼijil te Salomón o yuʼun-niwan la skʼan snop ta swenta te sDios, Jehová. Te bitʼil talemniwan ta stsʼumbal te Sem o Cam, te jaʼnix jich la yichʼik ta mukʼ te Jehová, laniwan skʼan snaʼ ta swenta te religión yuʼun te antiguo smeʼ state.
w99 1/7 pág. 30, párr. 7
Bayal bintik lek la yichʼ akʼbeyel
Te ajwalil ants yuʼun Seba chajpnax la yil-a te spʼijil te Salomón sok te skʼulejale «mero xcham yoʼtan yuʼun» (1 Reyes 10:4, 5). Ay machʼatik ya skuyik te tupʼ yikʼ la yaʼiy te ajwalil antse. Ay machʼa yan ya yal te chʼay laj yoʼtane. Ma jnaʼtik teme yuʼun-nix jich kʼot ta pasel-ae, te bin ya jnaʼtike jaʼ te chajpnax la yil-a te bin la sta ta ilel sok te bin la yaʼiy stojole. La yal te bayal yutsil te j-abatetik yuʼune, melel spisil-ora ayik ta stojol te Salomón ta yaʼiybeyel te spʼijile soknix la yalbey yutsilal te Jehová ta swenta te la yotses ta ajwalile. Jaʼ yuʼun la yakʼbey majtaniletik te ajwalil Salomón te kʼax toyolik stojole, lajniwan yakʼbey 800 mil millón jaʼnax ta oro. Jaʼnix jich, te «Salomón la yaʼbe bahel te jayeb bintic cʼambot yuʼun te ajwalil-ants» (1 Reyes 10:6-13).
it-2 pág. 913
Salomón
Kʼalal te ajwalil ants la yil te stʼujbilal te templo sok te sna spasoj te Salomón, te weʼelil ay ta mesa, te bin yilel ayik te j-aʼteletik yuʼun sok te skʼuʼ spakʼik sok te chikʼbil majtaniletik te ya yakʼ ta sna Jehová, «mero xcham yoʼtan yuʼun», sok jich la yal: «Ma ba stahoj jʼohlil te bin caʼiyej; te apʼijil soc te acʼulejal cʼax hich a te bin utʼil caʼiyej». Jaʼnix jich la yal te bayal yutsilik te j-abatetik yuʼun te ajwalile. La yalbey yutsil skʼoplal te Jehová te la yakʼ ta ilel skʼuxul yoʼtan ta stojol te Israel kʼalal la yotses ta ajwalil te Salomón yuʼun ya xchajpanwan ta stojil (1Re 10:4-9; 2Cr 9:3-8.)
Bintik mukʼ skʼoplal ta Biblia
it-2 pág. 1162
Mukʼul juktajibal
Te mukʼul juktajibal yuʼun jtul ajwalil ta Israel te ya yichʼ cholbeyelxan skʼoplale, jaʼ te smukʼul juktajib te Salomón (1Re 10:18-20; 2Cr 9:17-19). Jich yilel te «shuctajib» ay ta Jerusalén, ta wits yuʼun Moria (1Re 7:7). Te mukʼul juktajibal la spas ta ‹marfil soc la spots ta lequil oro›. Manchukme la yichʼ tuuntesel marfil te kʼalal la yichʼ pasel te mukʼul juktajibale, jich yilel te la yichʼ pasel te bin-utʼil ta temploe, te la yichʼ pasel ta teʼ sok la yichʼ potsel ta lekil oro, jaʼnix jich la yichʼ chʼalel ta marfil. Te kʼalal ya yichʼ ilel te mukʼul juktajibal ini, jich yilel te yichʼoj pasel spisil ta marfil sok ta oro. Wakeb ta kaj smoibal te smukʼul juktajib, pero te Biblia jich ya yalxan: «Soc chaʼcoht chojetic ta jujujehch. Soc ay lahchaycoht chojetic ta cajalcaj mohel, jujucoht ta jujujehch» (2Cr 9:17-19). Te bin señail te chojetik ya skʼan ya yakʼ ta naʼel te ay machʼa tulan yaʼtel yichʼoj (Gé 49:9, 10; Apoc 5:5). Jich yilel te 12 ta kojt chojetik, jaʼ skʼoplal te 12 ta chajp tsʼumbalil yuʼun Israel, sok te ya skʼan ya yal te ya yakʼ sbaik ta wentainel sok te ya skoltayik te ajwalil te ya xjujkaj ta juktajibal-abi. Jich yilel te ay skajtajib yok te pasbil ta oro te stsʼakoj sba sok te smukʼul juktajibe. Ta swenta te bin-utʼil ya yichʼ cholbeyel skʼoplal te mukʼul juktajibal te pasbil ta marfil sok ta oro sok te chojetike, maʼyuk banti jich staoj te arqueologoetik sok maʼyuk jich yan tabil. Jaʼ yuʼun te machʼa la stsʼibay te Crónicas jich la yal: «Mayuc yan huctajibal te hich yichʼoj pasel ta yantic nacionetic» (2Cr 9:19).
17-23 YUʼUN ABRIL
KʼULEJALIL TE AY TA BIBLIA | 2 CRÓNICAS 10-12
«Chʼama awaʼiy te lekil consejoetik»
Juʼ yuʼun te lek ilot yuʼun Dios te jichuke
Te Rehoboam ma snaʼ bin ya spas. Teme ya schʼuunbey skʼop te yajwal te lum sok te maʼyuk bayal bin ya skʼanbeye, te sfamilia sok te yok skʼab ta aʼtel bayal bin maba ya xbajt smulanbeyik yutsil. Pero teme maba ya yaʼiybey skʼop te yajwal te lume, yaniwan xjajch kontrainotuk yuʼun. ¿Bin la spas? Ta sbabial, la sjojkʼoybey yaʼiy te mamaletik te la skoltayik te Salomón, yuʼun ya snaʼ bin ya xjuʼ ya spas. Ta patil la sjojkʼoybey chaʼoxtul winiketik te pajal yaʼbilal soke, la yalik stukelik te manchuk ya snaʼbey yoʼbolil sba te lume, te Rehoboam la schʼuun spasel te bin albot yuʼun. Jaʼ yuʼun jich la yal ta stojol te lume: «Te jtat la yaʼbeyex acuchic al ihcatsil, cʼax to xan hich yalal ya caʼbeyex a te hoʼone. Te jtat la smajex ta xul, pero hoʼon ya jmajex ta tsequetic» (2 Crón. 10:6-14).
w01 1/9 pág. 28, 29
¿Bin ya skʼan ya jpastik yuʼun lek te bin ya jtatik ta nopel spasele?
Te Jehová yakʼojbotik hermanoetik te yijubenix te schʼuunel yoʼtanik ta congregación yuʼun ya jcholbeytik te bin ya jtatik ta nopel spasel (Efesios 4:11, 12). Pero te kʼalal ya jkʼantik consejo, ma skʼan ya jkʼayinbeytik stalel te machʼatik ya sjojkʼoybeyik yantik jaʼto teme la staik te machʼa ya x-albotik te bin ya smulanik yaʼiyel sok te jaʼ ya spasik te bin ya x-albotike. Juluk ta koʼtantik te ejemplo yuʼun te Rehoboam te kʼalal ay bin la sta ta nopel spasel, akʼbot lekil consejo yuʼun te ancianoetik te abatinik ta stojol te state. Pero maba la yichʼ ta wenta te bin albote, jaʼ bajt skʼanbey consejo te jchʼieletik te pajal skolel sok, ta swenta-abi maba lek te bin la sta ta nopel spasel, jich laj te wentainel yuʼune (1 Reyes 12:1-17).
Te kʼalal ya jkʼantik consejo, jaʼ akʼa jkʼanbeytik te machʼatik ayix experiencia yuʼunik, te ya snaʼik ta lek te bin ya yal te Biblia sok te ya spas ta skuxlejalik te bin ya yale (Proverbios 1:5; 11:14; 13:20). Jaʼnix jich ya skʼan ya jlokʼestik tiempo ta snopel te bin ya yal te Biblia sok te información te la jtatikixe. Jich ya jnaʼtik teme lek te bin ya jtatik ta nopel spasele (Filipenses 4:6, 7).
it-2 pág. 805
Rehoboam
Ta skaj te stoybail te Rehoboam namaj ta stojol te puebloe. Jaʼxanix koltayotik yuʼun te stsʼumbal Judá sok Benjamín, jaʼnix jich koltayot yuʼun te sacerdoteetik, te levitaetik sok chaʼoxtulxanix te machʼatik ayik ta lajunchajp tsʼumbalil (1Re 12:16, 17; 2Cr 10:16, 17; 11:13, 14, 16).
Bintik mukʼ skʼoplal ta Biblia
Juʼ yuʼun te lek ilot yuʼun Dios te jichuke
Jich yuʼun, ¿jichnaxbal ya yijkitay te Rehoboam te kʼop jajcheme, melel yalojix ta nail te ya smaj «ta tsequetic» te lume? Jaʼukmeto, ¿binwan ya yal te lum kʼalal ya yil te maba ya x-akʼbot castigo yuʼun te ajwalile? (Paja sok te 2 Crónicas 13:7). Chikan bin ya yalik ta stojol, te Rehoboam sok te soldadoetik yuʼun «la yaʼiybeyic scʼop te Diose suhtic bahel hich te bin utʼil halbotic yuʼun te Jehová».
¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin la spase? Te jaʼ lek te ya jchʼuunbeytik skʼop te Dios manchukme ay machʼatik ya slabanotik yuʼun. Teme jich ya jpastik, lek ya yilotik te Jehová sok ya yakʼbotik bendición (Deuteronomio 28:2).
Jich la spas te Rehoboam. La schʼuun kʼop, melel maba la stsak sba ta guerra sok te yachʼil nación lokʼe. Te bin la spase, jaʼ te la yakʼtiklanbeyxan yip stsʼajkʼul chaʼoxpam lumetik sok la sjach yantik lumetik ta skʼinal Judá sok Benjamín te jil ta skʼabe (2 Crónicas 11:5-12). Te bin mukʼxan skʼoplale, jaʼ te jun tiempo la schʼuun te leyetik yuʼun Jehová. Jaʼ yuʼun manchukme te lajunchajp tsʼumbalil te jil ta skʼab te ajwalil Jeroboam jajch yichʼ ta mukʼ lotil diosetik, ay bayal machʼatik ya xbajtik ta Jerusalén ta skoltaybeyel skʼoplal te Rehoboam sok ta yichʼel ta mukʼ te Jehová (2 Crónicas 11:16, 17). Te wentainel yuʼun te Rehoboam la yichʼ yip ta swenta te la schʼuun kʼope.
24-30 YUʼUN ABRIL
KʼULEJALIL TE AY TA BIBLIA | 2 CRÓNICAS 13-16
«Kʼanbeya koltayel te Jehová ta spisil-ora»
Keremetik, ¿bin ya skʼan ya apasik yuʼun ay smukʼul yoʼtan ta atojolik?
12 Te kʼalal keremto-a te ajwalil Asá, la yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan sok maba xiw. Kʼalal laj te Abías te stat te Asá, jaʼ och ta ajwalil sok jajch slajinbey skʼoplal te yichʼel ta mukʼ lotil diosetik. Jaʼnix jich «la spas ta mandar te Judá te acʼa slehic te Jehová te Dios yuʼun te smeʼstatic soc te acʼa scʼohtesic ta spasel te mandariletic yuʼune» (2 Crón. 14:1-7). Kʼalal te Zérah te etíope winik tal yakʼbey guerra te Judá sok jun millón ta tul soldadoetik, te Asá la yakʼ ta ilel te ay spʼijil sok la skʼanbey koltayel te Jehová, jich la yalbey: «Jehová, pajal yac awaʼiy teme yac acoltay te machʼa ay yip o te machʼa mayuc yip. Coltayawotcotic, Jehová, Diosat cuʼuncotic, como quichʼoj quipcotic ta atojol». Te kʼopetik ini la yakʼ ta ilel te ay schʼuunel yoʼtan ta stojol Jehová te Asá, te jaʼnax ya xjuʼ ya xkoltayot sok te pueblo yuʼun. Te Asá la yakʼ ta ilel te ay smukʼul yoʼtan ta stojol te sTat te ay ta chʼulchan sok «te Jehová la sjinticlan te etiopiahetic» (2 Crón. 14:8-12).
Keremetik, ¿bin ya skʼan ya apasik yuʼun ay smukʼul yoʼtan ta atojolik?
13 Wokolniwan la yil te Asá te bitʼil la sitintay jun millón ta tul soldadoetik. Pero jaʼ la smukʼulin yoʼtan te Jehová, jich juʼ yuʼun te tsalaw. Ta patil kontrainot yuʼun te ajwalil Baasá yuʼun Israel. Manchukme ma kʼax tulanuk te wokolil la sitintaye, te Asá ay bin ma lek la spas, jaʼ te ma la skʼanbey koltayel te Jehová, jaʼ la skʼanbey koltayel te ajwalil yuʼun Siria. La sta bayal swokol yuʼun. Ta swenta te j-alwanej Hananí, jich albot yuʼun te Jehová: «Te bin utʼil la awichʼ awip ta scuenta te ajwalil yuʼun Siria, te ma ba la awichʼ awip ta scuenta te Jehová te Dios awuʼun, hich colix ta acʼab te soldadohetic yuʼun te ajwalil yuʼun Siria». Teyto-abi, te Asá spisil-ora ay ta guerra (2 Crón. 16:7, 9; 1 Rey. 15:32).
Keremetik, ¿bin ya skʼan ya apasik yuʼun ay smukʼul yoʼtan ta atojolik?
14 ¿Bin ya xjuʼ ya anop ta swenta te Asá? Jaʼ te spisiluk-ora ay spekʼelil awoʼtan sok ayuk smukʼul awoʼtan ta stojol te Jehová. Kʼalal la awichʼ jaʼ, la awakʼ ta ilel te ay schʼuunel awoʼtan sok ay smukʼul awoʼtan ta stojol. Jaʼ jun mukʼul majtanil te bitʼil la yikʼat ta stojol te Jehová, jaʼ yuʼun kʼanbeyaxan koltayel. Maniwan wokol ta pasel yilel, pero mukʼ skʼoplal te jichuk ya apas kʼalal ya ata ta nopel te bin ya akʼases kʼajkʼal-a, ta awaʼtel sok te bin ya anop spasel ta akuxlejal. Mame jaʼuk xa apas te bin ya yalbat te awoʼtane, lea koltayel ta textoetik yuʼun Biblia sok kʼotesame ta pasel (Prov. 3:5, 6). Teme jich ya apase, tseʼel yoʼtan yuʼun te Jehová sok ay smukʼul yoʼtan ta atojol te hermanoetik (kʼopona 1 Timoteo 4:12).
Bintik mukʼ skʼoplal ta Biblia
Abatinukotik ta stojol Jehová sok spisil koʼtantik
7 ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik teme yakotik ta abatinel ta stojol Jehová sok spisil koʼtantik? Ya xjuʼ ya jojkʼoybey jbatik ini: ¿Yabal jchʼuunbey skʼop te Jehová manchukme wokol ya kaʼiy spasele? ¿Aybal bin ya jkʼan ya jpas-euk swenta maʼyuk yabakul te congregacione? Akʼa jnop kaʼiytik te la skʼan te ma xiw yoʼtan te Asá te kʼalal la slokʼes te schuchuʼ ta yaʼtel jich bitʼil «snan-ajwalil». Ay baeltik ya skʼan te ma xiw koʼtantik jich bitʼil te Asá. Jich bitʼil ¿bin ya jpastik teme ay jtul ta jfamiliatik o jtul kamigotik la spas jun mulil te ya yichʼ lokʼesel ta congregación ta skaj te ma la sujtes yoʼtane? ¿Yatobal jkʼopon jbatik sok? ¿Binwan ya yalbotik te koʼtantik te ya jpastike?