Tuneso lokʼolkʼopetik ti oy kʼusi chakʼ ta chanele

LI LOKʼOLKʼOPETIKE toj jtunel kʼalal chijchanubtasvane, yuʼun mas chaʼibeik-o smelolal li mantale xchiʼuk mas tsnopbeik-o skʼoplal. Jech xtok mas chkʼot ta yoʼontonik xchiʼuk xmuyubajik-o. Chtun xtok sventa muʼyuk kʼusi chopol snopik ta anil xchiʼuk chkom-o ta sjolik li kʼusitik tsotsik skʼoplale. ¿Mi chatunes lokʼolkʼopetik kʼalal chachanubtasvane?

Jtos kʼusi xuʼ jtunestik kʼalal chijchanubtasvane jaʼ li lokʼolkʼopetike, yuʼun akʼo mi jpʼelchaʼpʼel noʼox kʼop chichʼ tunesel, ep kʼusitik chtal ta jnopbentik yuʼun. Kʼalal ta jnoptik lek kʼusi lokʼolkʼopal ta jtunestike, mu xa persauk chkalbetik smelolal, yuʼun jamal ta aʼiel. Pe xuʼ to me mas ep sbalil mi chkalbetik jutuk yuni melolale. Li ta Vivliae talem epal lokʼolkʼopetik ti xuʼ jchantike.

Tuneso skoʼoltasobiltak. Li skoʼoltasobiltake jaʼ li lokʼolkʼop mas kʼun ta tunesele. Mi chakʼan chachan stunesel lokʼolkʼopetike, jaʼ chano baʼyel stunesel li skoʼoltasobiltake. Jutuk mu skotoluk velta xi chlike: «kʼuchaʼal», «xkoʼolaj» o yan kʼopetik ti jechtik skʼan xale. Li skoʼoltasobiltake jaʼ chalbe skʼoplal jtosuk ti oy kʼusi xkoʼolaj chaʼtos kʼusitik ti jelele. Oy ep talem li ta Vivliae, chalbe skʼoplal li spasbentak Diose: teʼetik, chonbolometik, kʼusitik oy ta vinajel xchiʼuk li xkuxlejal krixchanoetike. Li ta Salmo 1:3 tskoʼoltas «cʼu chaʼal jpets teʼ tsʼunbil ta tiʼ ucʼum» li krixchano ti oy ta yoʼonton xchanel li Skʼop Diose ti lek chakʼ sate xchiʼuk ti mu snaʼ xtakije. Jech xtok li chopol krixchanoetike chichʼ koʼoltasel «cʼu chaʼal león» ti spaʼioj xa sveʼele (Sal. 10:9). Li Jeovae laj yalbe Abraan ti chkʼot «cʼu chaʼal cʼanaletic ta vinajel, jech chac cʼu chaʼal yiʼtic ta tinab» li snitilultake (Gén. 22:17). Li Jeovae lek tajek laj yil sbaik xchiʼuk li j-israeletike, jaʼ yuʼun xi la skoʼoltase: «Jech chac cʼu chaʼal lec nabal ta xchʼut xchuc li jun vinique, jaʼ jech lec la jnaban ta jtojol li lum Israel xchiʼuc li lum Judae» (Jer. 13:11).

Oy yan skoʼoltasobil (metáfora) ti jaʼ chalbe skʼoplal ti oy kʼusi xkoʼolaj chaʼtos kʼusitik ti jelel tajeke, pe jaʼ mas to tsots kʼusi skʼan xal. Jaʼ ti xkalbetik skʼoplal jtosuk kʼusi ti xkoʼolaj xa tajek yaʼel xchiʼuk li yane. Xi laj yalbe yajchankʼoptak li Jesuse: «Voʼoxuk lus kʼotemoxuk ta stojolal krixchanoetik» (Mat. 5:14). Xi laj yal li jchankʼop Santiago li kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal muʼyuk ta jnoptik lek li kʼusi chkaltike: «Li kokʼtike jaʼ jun kʼokʼ» (Sant. 3:6). Xi kʼejin ta stojolal Jeova li Davide: «Voʼot tsatsal ton, voʼot jpojubbail cʼotemot» (Sal. 31:3). Kʼalal lek chichʼ tʼujel li skoʼoltasobile, jutuk mu skotoluk velta jutuk xa noʼox chichʼ albel smelolal o mi moʼoje, muʼyuk xa chichʼ albel smelolal, jech xtok mas to oy sbalil mi komkom noʼoxe. Xuʼ van mas chkom ta sjolik mi chatunes li skoʼoltasobile, jaʼ mu sta mi jaʼ noʼox chavetʼes li apartee.

Oy to yan skoʼoltasobil xtok (hipérbole), jaʼ li kʼusi chkakʼbetik smasil kʼalal oy kʼusi chkaltike, jaʼ yuʼun oyuk jpʼijiltik kʼalal ta jtunestike sventa mu kʼusi chopol snopik. Li Jesuse la stunes sventa chkom ta sjol krixchanoetik li kʼusi chale, xi la sjakʼe: «¿Kʼu yuʼun chakʼelbe sjobelal sbekʼ sat avermano ti jaʼ mu xavakʼ venta ti te kʼatal jtel tsʼamteʼ ta sbekʼ asat atuke?» (Mat. 7:3). Pe li skoʼoltasobil laj kalbetik skʼoplal ta parafo liʼe mu to xatunes, jaʼ baʼyel chano stunesel li yantik skoʼoltasobil ti laj xa kalbetik skʼoplal ta yantik parafoe.

Tuneso skʼelobiltak. Xuʼ xatunes skʼelobiltak xtok kʼalal chachanubtasvane, akʼo mi jech kʼotem ta pasel ta melel ta xkuxlejal junuk krixchano o mi mu jechuk. Pe oyuk me jpʼijiltik kʼalal ta jtunestike, yuʼun xuʼ chkakʼbetik smasil xchiʼuk xuʼ jujulikel xa noʼox ta jkʼan chkaltik. Jaʼ noʼox jtunestik kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal chkaltike xchiʼuk jaʼ akʼo komuk ta sjol krixchanoetik li kʼusi chkakʼtik ta chanele, maʼuk noʼox li loʼile.

Akʼo mi mu jechuk kʼotem ta pasel skotol li kʼusi chkaltik ta skʼelobile, skʼan onoʼox me xakʼik ta ilel talelaletik xchiʼuk kʼusitik chkʼot ta pasel ta jkuxlejaltik jujun kʼakʼal. Kʼalal chanubtasvan Jesus ti kʼu yelan skʼan xkiltik jun jpasmulil ti sutesoj xa yoʼontone, laj yalbe skʼoplal jun vinik ti xmuyubaj tajek kʼalal la sta li jkot xchij ti chʼayem toʼoxe (Luk. 15:1-7). Kʼalal jun juda vinik mu xaʼibe lek smelolal li Mantal ti skʼan jkʼan li jchiʼiltike, li Jesuse laj yal jun lokʼolkʼop sventa jun jsamaria vinik ti la skolta jun vinik ti yayijeme, taje echʼem xaʼox baʼyel jun pale xchiʼuk jun jlevi vinik ti muʼyuk la skoltaike (Luk. 10:30-37). Mi chachan skʼelel kʼu yelan stalelal xchiʼuk li kʼusitik tspas li krixchanoetike, chachan lek stunesel li skʼelobiltak kʼalal chachanubtasvane.

Li Natane la stunes jun loʼil kʼalal la stukʼibtas li ajvalil Davide, lek kʼusi kʼot ta pasel, yuʼun muʼyuk xa la spak skʼoplal li Davide. Li ta loʼile chalbe skʼoplal jun jkʼulej vinik ti oy ep xchije xchiʼuk jun meʼon vinik ti kʼajomal oy jkot yuni meʼ chij ti lek xkʼuxubinoje. Ta skoj ti jaʼ toʼox jchabichij li Davide, snaʼoj lek kʼu yelan chaʼi sba li meʼon vinike, jaʼ yuʼun kap tajek sjol ta stojolal li jkʼulej vinik ti la spojbe li yuni meʼ chij li meʼon vinike. Jaʼ yuʼun, li Natane xi jamal laj yalbe li Davide: «Voʼot acʼoplal jech chac cʼu chaʼal li jcʼulej vinic laj cale». Tijbat yoʼonton li kʼusi albate, vaʼun la sutes yoʼonton (2 Sam. 12:1-14). Mi chachanilan stunesel li skʼelobiltake, mas xa lek chbat avuʼun yalel li kʼusitik tsotsik skʼoplale.

Li ta Vivliae ep talem skʼelobiltak ti xuʼ jtunestik kʼalal chijchanubtasvane. Li Jesuse la stunes skʼelobiltak ta Vivlia, xi laj yale: «Vuleso me ta ajolik li yajnil Lote» (Luk. 17:32). Jech xtok kʼalal laj yalbe skʼoplal kʼusi senyail kʼalal liʼ xa oye, laj yalbe skʼoplal li kʼusitik kʼot ta pasel ta «skʼakʼalil Noee» (Mat. 24:37-39). Li ta kapitulo 11 ta Evreose, li jtakbol Pabloe laj yalbe sbi vaklajunvoʼ viniketik xchiʼuk antsetik ti jaʼ skʼelobil ti lek xchʼunel yoʼontonike. Mi la achan batel mas li Vivliae, mas xa me chatojob yalbel skʼoplal li kʼusitik kʼot ta xkuxlejal krixchanoetik xchiʼuk li kʼusitik kʼot ta pasel ti te chal ta Vivliae (Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11).

Bakʼintike xuʼ xatunes sloʼil xkuxlejal krixchanoetik ta jkʼakʼaliltik sventa stabeik mas sbalil li chanubtasel chavakʼe. Akʼo mi jech, jaʼ noʼox me xaval mi melelik li sloʼil xkuxlejal krixchanoetike xchiʼuk mu me xaval mi chopol chaʼi-o sbaik jlomuk li buchʼutik chchikintaike o ti xuʼ chchʼaybat-o yoʼontonike. Teuk me ta ajol xtok ti oy stu kʼalal chaval junuk loʼil kuxlejale. Mu me xaval li kʼusitik chʼabal sbalile, yuʼun jaʼ noʼox chchʼaybat-o yoʼontonik.

¿Mi xkaʼibetik smelolal? Mi chatunes lokʼolkʼop o mi skʼelobile, teuk me ta ajol ti kʼu yuʼun chavalbe skʼoplale. Jaʼ yuʼun skʼan me xavalbe smelolal kʼuxi snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li atemae.

Kʼalal laj xaʼox yalbe yajchankʼoptak Jesus ti jaʼ ‹lus kʼotemik ta stojolal krixchanoetike›, laj to yalbe skʼoplal kʼusi stu li kantile xchiʼuk li kʼusi sbainoj li yajchankʼoptake (Mat. 5:15, 16). Kʼalal laj xaʼox yal ti chʼayem jkot xchij li vinike, laj to yal ti xkuxet yoʼonton kʼalal la stae, vaʼun jech la oy kuxetel oʼontonal ta vinajel ek kʼalal tsutes yoʼonton li jun jpasmulile (Luk. 15:7). Jech xtok, kʼalal laj xaʼox yal li lokʼolkʼop sventa li jsamaria vinike, oy to kʼusi la sjakʼ, laje laj yal mantal (Luk. 10:36, 37). Pe mu jechuk la spas kʼalal laj yal li lokʼolkʼop sventa li jeltos osil xchiʼuk li chopol tsʼiʼlel ta osile, yuʼun muʼyuk laj yalbe smelolal skotol li krixchanoetike, jaʼ noʼox laj yalbe li buchʼutik bikʼit laj yakʼ sbaik ti la sjakʼbeik smelolale (Mat. 13:1-30, 36-43). Kʼalal oxib xaʼox kʼakʼal skʼan xcham li Jesuse, laj yalbe sloʼilal jmilvanejetik ti jaʼik jtsʼuntsʼusubetike, pe mu persauk xa laj yalbe smelolal. Yuʼun «li bankilal paleetik xchiʼuk li jfariseoetike, laj yakʼik venta ti jaʼ skʼoplalike» (Mat. 21:33-45). Ti kʼu yelan oy ta yoʼontonik mantal li buchʼutik chchikintaike, li kʼusi lokʼolkʼopal yakal chatunese xchiʼuk li kʼusi oy ta avoʼonton stael li ta apartee jaʼ te chanop mi chavalbe smelolal li lokʼolkʼop chatunese, mi jeche, nopo xtok kʼusitik ti chavale.

Akʼo mi jal yichʼoj xchanel stunesel lek li skʼelobiltak xchiʼuk li lokʼolkʼopetike, lek me mi chkakʼtik persa xchanele. Kʼalal lek ta jtunestik li lokʼolkʼopetike, mas me lek chkʼot ta sjol yoʼonton li krixchanoetike. Kʼalal ta jtunestik lokʼolkʼopetike, mas me xaʼibeik smelolal li krixchanoetike, jaʼ mu sta mi muʼyuk ta jtunestike.