«Labal sba laj kil ti jpʼel yoʼontone»

GÜNTER GRASS, jtsʼibajom likem ta Alemania xchiʼuk laj yichʼ smoton Nobel ta 1999 ta skoj ti la slokʼes jun Vune, la stsʼiba sloʼil xkuxlejal ta 2006. Te chchapbe skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel kʼalal kʼot ta stojolal Defensa Civil ta Alemania. Jech noxtok ta xalbe skʼoplal jun tojol kerem ti toj labal sba laj yile, akʼo mi mas xa ta 60 jabil yechʼel ti laj yil sbaike xvul to ta sjol li avi kʼakʼale. Jaʼ jun vinik ti stuk noʼox jech echʼe, akʼo mi laj yil svokol, la spakbe skʼoplal li kʼusi xchʼunoje.

Ta jun periodiko ti jaʼ sbi Frankfurter Allgemeine Zeitung, laj yichʼ tsʼibael kʼusi laj yal Grass kʼalal la svules ta sjol li jun vinik ti toj labal sba ti jpʼel yoʼonton ti muʼyuk la stsak stukʼe, xchiʼuk laj yal ti «mu jechuk snopben ti kʼuyelan snopben yantike, yuʼun maʼuk jun jnazi vinik, maʼuk Comunista mi jaʼuk Socialista, jaʼ jun yajrextiko Jeova». Li jtsʼibajome mu xvul ta sjol kʼusi sbi li vinik taje, jaʼ noʼox xi laj yakʼbe sbie: «Li voʼonkutike muʼyuk ta jpaskutik taje», ti jaʼ skʼoplal ti mu x-akʼbat spas yuʼun li sjol yoʼontone. Pe li yajrextikotak Jeovae la sabeik skʼoplal, vaʼun la staik ta naʼel ti vinik taje jaʼ Joachim Alfermann sbi. Laj yichʼ majel xchiʼuk ep ta velta laj yichʼ akʼel ta kʼexlal, ta tsʼakal une muʼyuk xa buchʼu ch-akʼbat xchiʼin ta loʼil. Pe li Alfermanne tukʼ-o yoʼonton laj yakʼ sba xchiʼuk muʼyuk la stsak tukʼ.

«Labal sba laj kil ti jpʼel yoʼontone —jech laj yal Grass—, xchiʼuk xi ta jakʼilanbe jbae: “¿Kʼuxi tstsʼik yuʼun skotol liʼe? ¿Kʼuxi van chut?”», xi. Kʼalal kuch yuʼun ep ta velta preva sventa stukʼil yoʼonton ta stojolal Dios li Alfermanne, laj yichʼ takel batel ta yavil tsatsal abtel (campo de concentración) ti jaʼ sbi Stutthof ta febrero ta 1944. Laj yichʼ koltael ta abril ta 1945, kuxul ikom li ta pas kʼop echʼe xchiʼuk jpʼel-o yoʼonton itun kʼuchaʼal yajrextiko Jeova jaʼ to kʼalal icham ta 1998.

Li Alfermanne jaʼ jun yajrextiko Jeova ti laj yil svokol ta skoj li xchʼunel yoʼonton jech kʼuchaʼal li yan 13,400 yajrextikotak Jeovae, ti jaʼ xchiʼiltak ta lumal ta Alemania o ta yan-o lumetik ti jaʼ yichʼojik ta venta li jnazietike. Ta skoj ti la xchʼunik li mantal ta Vivliae, muʼyuk la stikʼ sbaik ta politika xchiʼuk muʼyuk la stsakik tukʼ (Mateo 26:52; Juan 18:36). Jutuk van mu 4,200 yajrextikotak Jeova laj yichʼik ikʼel batel ta yavil tsatsal abtel xchiʼuk 1,490 ichamik. Ti kʼuyelan la spasik li yajrextikotak Jeova taje toj labal-o sba chil ep krixchanoetik akʼo mi mu jmojuk xchʼunel yoʼontonik, toj labal sba chilik ti jpʼel-o yoʼonton laj yakʼ sbaike.

[Lokʼol ta pajina 32]

Joachim Alfermann