Ti kʼu yelan tstunes xchikin sventa xaʼi kʼusi oy ta spat xokon li sotsʼe

Li sotsʼetike xuʼ xilik osil, pe sventa skʼel li kʼusitik ta akʼobaltike jaʼ tstunes xchikinik sventa xaʼiik li kʼusi oy ta spat xokonike. Kʼalal s-itsʼlajet o xchʼivchʼun li sotsʼe chaʼi kʼu snamal oy li kʼusitike, yuʼun tsut tal ta stojolal li yechʼomal yee. Jkotkantik sotsʼetike xuʼ chaʼiik kʼalal chvilik chʼin usetik o li kuchultsoʼetike.

Nopbo skʼoplal liʼe: Junantik sotsʼetik kʼalal tsbakʼes snukʼike, li yechʼomale tslokʼes ta sniʼik o ta yeik. Chaʼi ta xchikinik ti kʼu snamal oy li kʼusitik ta spat xokonik kʼalal tsut tal li yechʼomal snukʼike xchiʼuk jaʼ chkoltaatik sventa snopbeik skʼoplal kʼu yelan li kʼusitik te oy ta spat xokonike. Akʼo mi ep te xchʼavlajetik li sotsʼetike, pe chaʼi li yechʼomal ye stukike, muʼyuk chchʼay-o, yuʼun chaʼi kʼu snamal, kʼu staylej oy li kʼusitik ta spat xokone.

Ti jaʼ tstunes li xchikinike jaʼ chkoltaatik li sotsʼetik sventa saʼ sveʼelike. Junantik sientifikoetike chalik ti maʼuk melel ti jech tsta sveʼel li sotsʼetike. Pe spasojik preva ti xuʼ jaʼ jech tsta sveʼelik li sotsʼetike, jaʼ yuʼun ta skoj ti kʼu yelan chchikintaike, tsta ta anil li sveʼelike.

Oy jtsop li buchʼutik chchanbeik skʼoplale, la spasik jun namteʼal o vaxton ta lus ti jaʼ sventa xaʼi kʼusi te oy ta spat xokol xchiʼuk ti mu kʼusi snuptan li buchʼu maʼsate. Pe maʼuk noʼox, ti mi oy kʼusi xuʼ smaj-o sjol jech kʼuchaʼal skʼob teʼe, chaʼi noxtok. Li Brian Hoyle xchiʼuk Dean Waters la smeltsanik jun vaxton ti xi sbie: «bastón-murciélago». Xi laj yalike: «Li kʼusi la stij koʼontonkutik ta pasel li vaxtone, jaʼ kʼalal la jchanbekutik kʼu yelan tstunes xchikinik sotsʼetik sventa xaʼiik li kʼusi oy ta spat xokonike».

¿Kʼusi chanop?: ¿Mi ta jech noʼox van kʼataj tal stuk ti jun to yutsil tstunes xchikinik li sotsʼetik sventa xaʼiik li kʼusi oy ta spat xokonike o mi oy van buchʼu la spas?