Laj kaʼibe smelolal ti kʼu yelan chil chʼichʼ li Diose

Chal sloʼil jun doktor

TE OYUN ta yeloval doktoretik ta jun ospital ti la jchapbeik smelolal ti kʼusi vinaj kʼalal laj yichʼ jatel (autopsia) jun anima ti oy toʼox stumore. Xi laj kale: «Ti kʼuchaʼal cham li vinike jaʼ ta skoj ti laj li glóbulos rojos yuʼune (hemólisis) xchiʼuk ti mu xa x˗abtej lek li srinyone, yuʼun toj ep laj yichʼ tikʼbel li chʼichʼe».

Jun doktore vaʼ xi ta anil, vaʼun xi tsots laj yale: «¿Mi jaʼ skʼan xal ti muʼyuk lek li chʼichʼ la jtikʼbekutike?». «Maʼuk ta jkʼan chkal taje» xkut. Vaʼun laj kakʼbe ta ilel sfotoal srinyon li anima vinik taje xchiʼuk xi laj kale: «Jamal xvinaj ti jaʼ bat sokesbatuk srinyon ti laj li glóbulos rojose».a Tsots xa ox bat xchiʼuk lik takijuk li kee. Akʼo mi keremun toʼox xchiʼuk ti jaʼ xa jun doktor li stuke, mu stakʼ jel li kʼusi laj kale.

Kʼalal kʼot ta pasel taje, maʼukun toʼox stestigo Jeova. Livokʼ ta 1943 ta Sendai, ta jun jteklum ta snorteal Japón. Ta skoj ti doktor echʼ li jtote, la stij koʼonton chi˗och ta doktor ek. Li ta 1970 kʼalal xchibal xa ox jabil jtsakoj li jkarrerae, linupun xchiʼuk Masuko.

Lik jchanbe skʼoplal li chameletike

Li Masukoe jaʼ ch˗abtej sventa jta jveʼelkutik xchiʼuk ti xuʼ jtsutses li jchanune. Ta jkʼupin tajek li doktorale. Labal tajek ta xkil ti kʼu yelan meltsanbil li jbekʼtaltike, pe muʼyuk toʼox jnopojbe skʼoplal mi oy jun Jpasvanej kuʼuntik. La jnop ti jaʼ ximuyubaj˗o mi la jchanbe skʼoplal mas li doktorale. Jaʼ yuʼun, kʼalal likʼot ta doktore, lik jchan mas ta sventa li chameletike.

Kʼalal la jchanbe skʼoplal li buchʼu chamemik ta kansere, te lik kakʼ venta ti muʼyuk sbalil kʼalal chichʼik tikʼbel chʼichʼe. Li buchʼutik tsots tsakbilik ta kansere xuʼ van oy s˗anemiaik o ti kʼunik xae. Xuʼ van mas x˗ipajik˗o kʼalal chpoxtabatik li skanserike. Jaʼ yuʼun, li doktoretike chalik ti jaʼ mas lek ti xichʼ tikʼbel li chʼichʼe. Pe laj kakʼ venta ti jaʼ tspuk batel kanser ta jbekʼtaltik li chʼichʼe. Li doktoretik avie snaʼojik ti mi laj yichʼ tikʼbel chʼichʼ li jun krixchanoe xuʼ mas xkʼunibik, ti xlik yan velta li skanserike xchiʼuk ti mu xa jaluk chkuxiike.b

Li kʼusi laj kal ta slikebale jaʼo kʼot ta pasel ta 1975. Li doktor laj kalbe skʼoplale xchanojbe lek skʼoplal li chameletik ta chʼichʼe xchiʼuk jaʼ toʼox oy ta sba skʼelel li anima vinike. Jaʼ yuʼun, jnaʼoj xa onoʼox ti ch˗ilin˗o li doktor ti laj kal ti jaʼ cham˗o li vinik ti laj yichʼ tikʼbel chʼichʼe. Pe muʼyuk laj kikta xchapbel smelolal, vaʼun ta kʼunkʼun lamaj yoʼonton.

Chʼabal xa chamel mi jaʼuk lajel

Kʼalal jaʼo kʼot ta pasel taje, kʼot vulaʼanatuk kajnil yuʼun jun stestigo Jeova ti oy xa sjabilale. Kʼalal yakalik ta loʼile, laj yalbe skʼoplal Jeova. Vaʼun, li Masukoe la sjakʼ kʼusi skʼan xal taje. Xi la stakʼ li antse: «Taje jaʼ sbi li melel Diose». Akʼo mi ta sbikʼtal onoʼox chchan talel Vivlia li kajnile, li ta Svivliae jaʼ noʼox «KAJVALTIK» xi ta xalbe li sbi Diose. ¡Laj xa yaʼi ti oy sbi li Diose!

Ta anil noʼox la xchʼam chanubtasel ta Vivlia li Masukoe. Kʼalal likʼot ta jna ta yechʼeltik oʼlol akʼobale, xi xmuyubaj laj yalbun li Masukoe: «Li Vivliae jamal chal ti chlaj skʼoplal li chamel xchiʼuk li lajelale». Xi la jtakʼe: «Lek tajek jechuke». Xi to laj yale: «Jutuk xa skʼan xtal li achʼ balumile, jaʼ yuʼun akʼbo me yipal». La jnop ti tskʼan akʼo xkikta li doktorale, jaʼ yuʼun li˗ilin xchiʼuk jaʼ lik˗o jkʼopkutik.

Muʼyuk xchibaj li Masukoe, la skʼopon Dios xchiʼuk la saʼ tekstoetik ta Vivlia ti chakʼ kil ta tsʼakale. Jun teksto ti labal sba laj kile jaʼ li Eklesiastes 2:​22 xchiʼuk 23 ti xi chale: «¿Kʼusi tsta ta melel li jun vinik ta skoj ti tsots ch˗abtej xchiʼuk ti jaʼ tsujat sventa smil sba ta abtel liʼ ta balumil ta skoj ti ep kʼusitik tskʼane? [...] Solel mu xkux ta akʼobaltik li yoʼontone. Taje muʼyuk sbalil xtok». Laj kakʼ venta ti jech kʼotem ta jtojolale, ti batem ta koʼonton li doktorale, pe muʼyuk ximuyubaj.

Li ta julio ta 1975, jun sob domingo kʼalal lokʼem xa ox batel li kajnil sventa xbat ta tsobajel xchiʼuk li stestigotak Jeovae, lik jnop ta anil ek ti chibat ta tsobajele. Chʼayal to kʼot yoʼonton kʼalal laj yilun ti te likʼote xchiʼuk lek la xchʼamikun skotolik. Li vaʼ kʼakʼale, muʼyuk xa jchʼay˗o jba li ta tsobajel ta jujun domingoe. Kʼalal echʼ jun ue, lik xchanubtasun jun ermano li ta Vivliae. Kʼalal echʼ oxib u ti ay vulaʼanatuk li kajnil yuʼun jun stestigo Jeovae, laj yichʼ voʼ.

Laj kakʼ venta kʼusi chal Vivlia ta sventa li chʼichʼe

Te laj kakʼ venta ti chal Vivlia ti ‹akʼo stsʼik sbaik› ta sventa chʼichʼ li yajtsʼaklomtak Kristoe (Echos 15:​28, 29; Jenesis 9:⁠4). Ta skoj ti mu onoʼox jchʼun mi lek ti xkichʼtik chʼichʼe, mas xa ta anil la jchʼun li kʼusi chal Vivlia ta sventa li chʼichʼe.c Xi la jnope: «Mi oy jun Jpasvanej xchiʼuk mi jech chale, skʼan jchʼuntik un bi».

Te la jchan ti jaʼ ta skoj smul Adan ti chij˗ipaj xchiʼuk chijchame (Romanos 5:12). Li vaʼ kʼakʼale, jaʼo ta jchanbe skʼoplal ti kʼu yuʼun oy mu xanav li jchʼichʼeltike (arteriosclerosis). Li mol meʼeletike chyijub li sbe xchʼichʼelike xchiʼuk mu xa xanav lek li xchʼichʼelike, taje xuʼ x˗ipajik˗o ta yoʼontonik, ta xchinabik xchiʼuk ta srinyonik. Jaʼ yuʼun, la jchʼun ti jaʼ ta skoj ti jkuchojtik tal li mulile. Ta mas tsʼakale, muʼyuk xa mas oy ta koʼonton li kabtel ta doktorale, yuʼun laj kakʼ venta ti jaʼ noʼox Jeova xuʼ slajesbe skʼoplal li chamel xchiʼuk lajele.

Li ta marso ta 1976, kʼalal vukub xa ox u lik jchan talel li Vivliae, laj kikta ti oy kʼusi ta jchanbe skʼoplal ta ospital ti jaʼ jun universidade. La jnop mi muʼyuk xa chi˗abtej ta doktor. Pe la jta kabtel ta yan ospital. Kʼalal laj kichʼ voʼ li ta mayo ta 1976, kʼot ta nopel kuʼun ti mas lek ti xi˗och ta prekursore (jun jcholmantal ta tsʼakal ora), vaʼun la jlikes ta julio ta 1977.

Jamal chkal li kʼusi chal Vivlia ta sventa li chʼichʼe

Li ta noviembre ta 1979, libatkutik ta jun tsobobbail li ta yosilal Chibae, yuʼun chtun mas jcholmantaletik te. Vaʼun, te la jta kabtel ta jun ospital ti junchib noʼox kʼakʼal chi˗abteje. Kʼalal sba velta li˗ay ta abtele, te tal jayvoʼ doktoretik ti xi la sjakʼbeikune: «Ti jaʼot stestigo Jeovae, ¿kʼusi chapas mi oy tal jun jchamel ti skʼan tikʼbel chʼichʼe?».

Ta slekil koʼonton laj kalbe ti ta jchʼun li kʼusi chal Vivlia ta sventa li chʼichʼe xchiʼuk ti oy kʼusitik xuʼ xichʼ pasel yoʼ mu xichʼ tikʼbel li chʼichʼe. Jech xtok, laj kalbeik ti chkakʼ ta koʼonton xpoxtael li jchameletike. Kʼalal jun xa ox ora liloʼilajkutike, li bankilal doktore xi laj yale: «Xkaʼibe xa smelolal, pe mi oy laj yikʼik tal jun jchamel ti ep xa malem xchʼichʼele, te me ta jkʼelkutik». Li doktor taje ojtikinbil ti tsots stalelale, pe kʼalal loʼilajemunkutik xa oxe, lek xa noʼox jmoj li˗abtejkutik xchiʼuk la stsak ta venta li kʼusi jchʼunoje.

La jtsak ta venta kʼusi chal Vivlia ta sventa li chʼichʼe

Kʼalal te chitunkutik ta Chibae, li ta Ebinae (Japón) jaʼo te yakal chichʼ vaʼanel mukʼta naetik yuʼun stestigotak Jeova ti ojtikinbil kʼuchaʼal Betele. Jkoj ta xemana chikʼotkutik xchiʼuk kajnil sventa jkʼelkutik mi lek oyik o mi chkakʼbekutik xpoxil li buchʼutik tsvaʼanik Betele. Kʼalal echʼ jayibuk ue, li˗albatkutik sventa xbat tunkunkutik li ta Ebina ta tsʼakal orae. Vaʼun, li ta marso ta 1981, libatkutik ta naklej ti bu nakalik mas ta 500 j˗abteletike. Ta jujun sobe ta jpok li vanyoetike, yan li ta mal kʼakʼale chi˗abtej ta doktor.

Jun li buchʼu oy ta jba skʼelele jaʼ li Ilma Iszlaub, jaʼ jun misionera ti likem ta Australia ti tal tunuk ta Japón ta 1949. Tsakbil ta leucemia li ermanae xchiʼuk albat yuʼun doktoretik ti jayib xa noʼox u kuxule. Li Ilmae muʼyuk la skʼan laj yichʼ chʼichʼ sventa jaluk to xkuxi xchiʼuk kʼot ta nopel ti te chkom˗o ta Betel ti kʼu to sjalil kuxule. Li vaʼ kʼakʼale, chʼabal toʼox poxiletik sventa x˗epaj yuʼun li glóbulos rojose, jech kʼuchaʼal li eritropoyetinae xchiʼuk li s˗emoglobina ta xchʼichʼele chyal ta oxib o ta chanib gramo (kʼalal lek li emoglobinae chkʼot ta 12 kʼalal ta 15), pe laj kakʼ ta koʼonton skoltael ti bu kʼalal jchanojbe skʼoplale. Tsots tajek xchʼunel yoʼonton li ermanae, jaʼ to ti kʼuxi cham li ta enero ta 1988, kuch to yuʼun vukub jabil.

Ti kʼu xa sjalil liʼ chitun ta Betele, oy xa jayibuk ermanoetik laj yichʼik operasion. Ta jkʼupil kʼopta li doktoretik ti liʼ noʼox nopol ch˗abtejike, yuʼun muʼyuk tstikʼik chʼichʼ kʼalal tspasik operasione. Nopajtik noʼox chkichʼ takel ta ikʼel sventa jkʼel kʼu yelan tspasik li operasione xchiʼuk oy bakʼintike ta jkolta jba ek. Ta jtojbe tajek ta vokol li doktoretik ti tstsakik ta venta ti muʼyuk chkichʼtik li chʼichʼe. Kʼalal ta jchiʼinan ta abtele, xuʼ jcholbeik mantal. Jun doktore kʼot xa ta stestigo Jeova.

Ta skoj ti xchanojik xa li doktoretik ti muʼyuk tstikʼbeik chʼichʼ li stestigotak Jeova kʼalal tspasik operasione, staojbeik sbalil li yan krixchanoetik eke. Avie, nabil xa lek ti jaʼ mas ta anil chkolik li buchʼutik muʼyuk laj yichʼik tikʼbel chʼichʼ kʼalal laj yichʼik operasione.

Jech˗o chkojtikin li lekil Jpoxtavaneje

Jech˗o chkakʼ ta koʼonton xchanel li yabtejeb doktoretik ti achʼ chlokʼanuk tale. Pe jech xtok, jech˗o chkojtikin li Jeova ti jaʼ li lekil Jpoxtavaneje. Li Jeovae maʼuk noʼox tskʼel li jpat jxokontike, yuʼun yiloj ti kʼu kelantik ta melele (1 Samuel 16:⁠7). Ta jchanbe stalelal li Jeovae xchiʼuk maʼuk noʼox chbat ta koʼonton xchamel li buchʼu oy ta jba skʼelele. Kʼalal jech ta jpase, mas to xuʼ lek jkoltaik.

Avie, liʼ oyun˗o ta Betele. Jtos ti kʼusi chakʼbun˗o muyubajele jaʼ ti xuʼ jkolta li krixchanoetik sventa xojtikinik li Jeovae xchiʼuk ti xaʼibeik smelolal kʼusi tsnop ta sventa li chʼichʼe. Li ta j˗orasione chkalbe li Mukʼta Jpoxtavanej Jeova Dios ti akʼo xa slajesbe skʼoplal li chameletike xchiʼuk ti chijchame.—Jaʼ tsloʼilta Yasushi Aizawa.

[Tsʼib ta yok vun]

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile]

«Laj kal ti oy kʼusitik xuʼ xichʼ pasel yoʼ mu xichʼ tikʼbel li chʼichʼe. Jech xtok, laj kalbeik ti chkakʼ ta koʼonton xpoxtael li jchameletike»

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile]

«Avie nabil xa lek ti jaʼ mas ta anil chkolik li buchʼutik muʼyuk laj yichʼik tikʼbel chʼichʼe»

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile]

Ta akʼol: yakal ta jelubtas mantal ti lokʼem ta Vivliae

Ta batsʼikʼob: te jchiʼuk li kajnil Masukoe