Muyubajan xchiʼuk avutsʼ avalal
¿Mi melel van ti xuʼ xmuyubajik li utsʼ alaliletike?
¿Kʼuxi van xuʼ?
Oyuk alekilal xchiʼuk avutsʼ avalal
¿Mi xa vojtikin utsʼ alaliletik ti oy slekilik xchiʼuk jun noʼox yoʼontonik jech kʼuchaʼal cha vil ta tratado liʼe? Ta butikuk noʼox yakal ta xchʼak sbaik li utsʼ alaliletike. Li iktael bail, li muʼyuk noʼox lek abtel xchiʼuk li vokol ti tstaik li totil-meʼiletik ti muʼyuk snup xchiʼilike, jaʼ junantik ti kʼusitik chichʼ tal kʼopetik ta utsʼ alalile. Jun ants ti xchanojbe skʼoplal li utsʼ alalile ta jikʼ oʼontonal la jyal: «Tanae skotol lum yabinoj xa ti xuʼ la ta xchʼay li utsʼ alalile».
¿Kʼu yuʼun toj tsots kʼopetik tsnuptan li utsʼ alaliletik tanae? ¿Kʼu yelan xuʼ xi jmuyubajutik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike?
Kʼuxi lik li utsʼ alalile
Sventa xichʼ takʼel li sjakʼobiltak taje, skʼan ta xichʼ ojtikinel kʼuxi lik li nupunel xchiʼuk li utsʼ alalile. Mi yuʼun oy Buchʼu la spas li nupunel xchiʼuk li utsʼ alalile, li jayvoʼik oy ta utsʼ alalile skʼan ta saʼik li beiltasel yuʼun li jPasvaneje. Ta melel jaʼ noʼox snaʼoj stuk kʼuxi xuʼ ta jtatik lekilal li ta utsʼ alalile.
Xuʼ xichʼ tael ta alel ti ep krixchanoetik ta xchʼunik ti muʼyuk la Buchʼu la jyakʼbe slikeb li utsʼ alalile. Li livro The Encyclopedia Americana ta xal: «Junantik chanem viniketik ta xalik ti nupunele jaʼ-o la lik kʼalal la xkuch sbaik li chonetike, jaʼ la jech ikʼataj tal li krixchanoetike». Pe, ti Diose jaʼ la spas li vinik xchiʼuk li antse xi ti Jesukristoe. Jaʼ la jyal li kʼusi voʼne tsʼibabil ta Vivliae: «Li bochʼotik laj xa spas ta jun li Diose, muʼyuk bochʼo xuʼ ta svokʼ» (Mateo 19:4-6).
Oy srason ti Jesukristoe. Jun pʼijil Dios la spas li baʼyel vinik xchiʼuk li baʼyel antse xchiʼuk la jyakʼbe li kʼusi chtun yuʼunik sventa chilik lekilal ta yutsʼ yalalik. Dios la jyakʼ nupunikuk li baʼyel vinik xchiʼuk baʼyel antse xchiʼuk la jyal ti vinik lae jmoj ta xnaki xchiʼuk li antse, li chibik toʼox ne jun noʼox sbekʼtal ta xkʼotik (Génesis 2:22-24). Vaʼun chaʼa, li kʼopetik ta utsʼ alalile, ¿mi mu van jaʼuk ta skoj ti mu xakʼ ta xkuxlejalik li mantaletik chal ta Vivlia li jPasvaneje?
¿Kʼuxi xuʼ chil lekilal li utsʼ alalile?
Kʼuchaʼal ta melel anaʼoj xa vane, li krixchanoetik tanae chalik ti lek la ti jaʼ noʼox ta jsaʼtik li kʼusi ta jkʼan jtuktike xchiʼuk ti pasemuk kuʼuntik li kʼusitik tskʼan koʼontontike. Jtsop jchan vunetik ta Estados Unidos ti chlaj xa xchanunik ta universidad xi albatik yuʼun jun vinik ti chabtelan takʼine: «Lek li pichʼ oʼontonale. Xuʼ xi jpichʼ oʼontonaj, vaʼun, xuʼ jun noʼox koʼontontik jech». Pe ti kʼusie, li saʼel kʼulejale maʼuk chakʼ li lekilal ta utsʼ alalile. Jech onoʼox, li saʼel takʼine jaʼ jtos ti kʼusitik chakʼ likuk kʼop li ta utsʼ alaliletike, yuʼun ta xchʼak li utsʼ alalile xchiʼuk ta xchʼaybat skʼakʼalik xchiʼuk ta xlajesbat stakʼinik. Pe, nopo avaʼi li kʼusi chal chib noʼox pʼijil loʼiletik ti chakʼ ta ilel ti kʼusi tsots skʼoplal sventa oyuk muyubajele:
«Akʼo me yu itaj noʼox ta jloʼtik ti me jaʼ lek jkʼanoj jbatike; jaʼ altik me puru tibol ta jtiʼtik me puru kʼakʼal oʼntonal noʼox te oye».
«Akʼo me jxox noʼox taki pan ta jveʼtik, jaʼ noʼox venta me jun noʼox koʼntontike; akʼo me noj ta veʼlil sna me puru saʼ kʼop noʼox tspase, altik.»
Jaʼ loʼiletik ti tsots skʼoplale, ¿mu jechuk? ¡Nopo avaʼi ti kʼu van yelan jechuk li lum ti yuʼunuk ta xakʼ ta xkuxlejalik li tsots skʼoplal mantaletik liʼe! Li Vivliae chakʼ jtunel mantaletik xtok sventa kʼuxi xuʼ xichʼ sbaik ta mukʼ li jayvoʼ oyik ta utsʼ alalile. Kʼelo jun chibuk mantaletik ti chale:
Malaliletik: Kʼan avajnilik jech kʼuchaʼal cha kʼan abekʼtal atukike (Efesios 5:28-30).
Jun uni mantal, ¡pe toj tunel! Li Vivliae chal xtok ti malalile akʼo la xkʼuxubin li yajnile (1 Pedro 3:7). Jech oxal, li malalile mu tsotsuk xakʼ sba ta stojolal yajnil, akʼo xkʼuxubin, xchiʼuk akʼo xchabi, mi jech ta pase jaʼ jech chakʼbe yil ti yichʼoj lek ta ventae. Jech xtok, skʼan chichʼbe ta mukʼ xchiʼuk chaʼibe li kʼusi chale (koʼoltaso xchiʼuk Génesis 21:12). ¿Mi mu jechuk xa naʼ ti tstaik lekilal li utsʼ alaliletik ti yuʼunuk ta xkʼuxubin yajnilik li malaliletik jech kʼuchaʼal tskʼanik kʼuxubinel li stukike? (Mateo 7:12.)
Ajnilaletik: Ichʼik me ta mukʼ li amalalike (Efesios 5:33).
Mi tskolta ta spasel li kʼusitik tsots sbainoj smalal li antse, taje jaʼ chkoltavan sventa tsta slekilal li utsʼ alalile. Ti vaʼ yelan taje jaʼ jech oy ta yoʼonton Dios, ti laj jyakʼbe yajnil li vinik sventa jaʼuk «jun xchiʼil yuʼun jaʼ yaj koltaubbail chkʼot» (Génesis 2:18). ¿Mi xa vil ti xuʼ ta xilik lekilal li utsʼ alalil kʼalal li ajnilal chichʼ ta mukʼ li kʼusi tskʼan tspas smalal xchiʼuk ta skolta sba ta stael li kʼusi snopoj tsta li utsʼ alalile?
Buchʼutik nupunemik: «Ichʼik me ta mukʼ akotolik li nupinele» (Hebreos 13:4).
Ta melel, li utsʼ alalile ta xil lekilal ti mi muʼyuk loʼlaele. Li sloʼlael chiʼilil ta nupunele ta sokes li utsʼ alalile (Proverbios 6:27-29, 32). Jaʼ yuʼun, li Vivliae chakʼ li pʼijil mantal liʼe: «Kuxetuk noʼox avoʼntonik-o achiʼuk li avajnil onoʼox ta akeremale. [...] Mu lekuk me cha chʼay aba yuʼun li yan antse» (Proverbios 5:18-20).
Totil-meʼiletik: Chanubtasik lek avalab anichʼnabik ti bu beal skʼan tamel batele (Proverbios 22:6).
Kʼalal li totil-meʼiletik ta xchʼak skʼakʼalik sventa li yalab xnichʼnabike xchiʼuk ti ta xoʼontoninike, ta batsʼi melel ta xlekub li utsʼ alalile. Jaʼ yuʼun vaʼ taje, li Vivliae chalbe li totil-meʼiletik ti akʼo yakʼilanbe xchan lekil mantaletik ti yalab xnichʼnabik kʼalal chotolik ta snaik kʼalal chanavik ta be kʼalal chvayik xchiʼuk kʼalal chlikike (Deuteronomio 11:19). Li Vivliae chal xtok ti totil-meʼiletike akʼo la stukʼibtasik li yalab xnichʼnabike yuʼun jaʼ jech chakʼbeik yil ti skʼanojanike (Efesios 6:4).
Alab-nichʼnabiletik: «Alab-nichʼnabetik, chʼunbeik smantal atot ameʼik ta sventa Kajvaltik» (Efesios 6:1).
Jech onoʼox ta melel kerem-tseb, li ta jtoyobba lum liʼe mu kʼunuk ta chʼunbel smantal li totil-meʼiletike. Pe, ¿mi mu jaʼuk lek xa naʼ ti jpastik li kʼusi chal li Buchʼu la jyakʼbe slikeb li utsʼ alalile? Li Stuke jaʼ snaʼoj kʼusi jaʼ mas lek sventa xuʼ xil lekilal li utsʼ alalile. Jaʼ yuʼun, akʼbo yipal ta xchʼunbel smantal li atot ameʼe. Nopo lek ti kʼuxi mu xa slajeltsaot ta spasel li kʼusitik chopol oy ta lume (Proverbios 1:10-19).
Ti kʼu yepal chakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chal li Vivlia li jujunik ta utsʼ alalile jaʼ me jech yepal ta sta lekilal li utsʼ alalile. Mu jaʼuk noʼox ta xil lekilal tana li avutsʼ avalale, yuʼun xuʼ ta sta slekilal ta tsʼakal li ta achʼ lum ti yaloj Dios ta melele (2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:3, 4). Jaʼ yuʼun, ta tsobol xchiʼuk avutsʼ avalal nopeso abaik ta xchanel li Vivliae. Ta smiyonal utsʼ alaliletik ta spʼejel Balumil yilojik ti toj jtunel li mantal ta xal li livro El secreto de la felicidad familiar.
Jaʼnoʼox mi jelel chichʼ alele, li tekstoetike la jyichʼ lokʼesel te ta ‹‹Biblia en tzotzil de Chenalhó›› (achʼ tsʼib)