Kapitulo 17
Kakʼtik ta ilel ta jnatik ti kichʼojtik ta mukʼ li Diose
1. ¿Kʼusi kʼotem ta pasel ta stojolal epal nupuneletik ta sventa ti laj yakʼ ta xkuxlejalik li tojobtaseletik ti chal ta sKʼop Diose?
LI Jeovae jaʼ li buchʼu laj yakʼbe slikeb li nupunele, jech oxal li sKʼope jaʼ chakʼ li mas lekil tojobtaseletik ta sventa li utsʼ-alaliletike. Epal krixchanoetik yakʼoj ta xkuxlejalik, vaʼun staojik lek muyubajel li ta snupunelike. Li junantike xchiʼinojik toʼox ta naklej jun krixchano ti muʼyuk nupunemik xchiʼuke, vaʼun toj kʼupil ti la snop la spasbeik lek svunal ta registro civil ti yikʼoj sbaike. Yantike yiktaoj ta xchiʼinel sbaik ta vayel xchiʼuk jun krixchano ti maʼuk snup xchiʼil sbaike. Jech xtok, oy viniketik ti xchanojik xa ta yakʼel ta ilel slekil yoʼontonik xchiʼuk xkʼuxul yoʼontonik ta stojolal yajnil xchiʼuk xnichʼnabtak ti tsmaj xchiʼuk ti chut toʼoxe.
2. ¿Kʼusitik smakoj ta xkuxlejal li yutsʼ yalal yajtsʼaklomtak Cristoe?
2 Li xkuxlejal yutsʼ yalal yajtsʼaklomtak Cristoe ep kʼusitik smakoj, jech kʼuchaʼal kʼusi ta snopik ta sventa ti kʼu sjalil chjalij li nupunele, li kʼusi skʼan pasel sventa tspasik li kʼusi oy ta sbaike xchiʼuk ti kʼuyelan skʼan skʼel sbaik ta jujuntal li ta yutsʼ yalalike (Efesios 5:33–6:4). Ta melel, maʼuk noʼox me skʼan jnaʼtik li kʼusi chal Vivlia ta sventa li jkuxlejaltik ta kutsʼ kalaltike, yuʼun yan to me smelolal ti chkakʼ ta jkuxlejaltike. Mu me jkʼan jechutik kʼuchaʼal li krixchanoetik ti albatik yuʼun Jesús ti oy smulik ta skoj ti muʼyuk la skʼan la xchʼunbeik li smantaltak Diose. Li krixchanoetik taje chopol la snopik, yuʼun laj yalik ti xuʼ noʼox la jech spasik ti kʼuyelan nopem xaʼiik spasel li ta srelijionike (Mateo 15:4-9). Mu jkʼantik ti jaʼ noʼox chkaltik ti kichʼojtik ta mukʼ li Diose, ti muʼyuk jech ta jpas ta jnatike. Moʼoj, yuʼun skʼan xkakʼtik ta ilel ta melel ti kichʼojtik ta mukʼ li Diose, ti «jaʼ jcʼulejaltic cʼotem ti jchʼunojtique» (1 Timoteo 5:4; 6:6; 2 Timoteo 3:5).
¿Kʼu sjalil chjalij li nupunele?
3. 1) ¿Kʼusi yakal chkʼot ta pasel ta stojolal li epal nupuneletike, pe kʼusi oy ta koʼontontik ta jpastik li voʼotike? 2) Takʼo ta Vivlia li sjakʼobiltak te ta yolon parafoe.
3 Li nupunele yantik xa tsok batel. Manchuk mi oy xaʼox jayibuk jabil yikʼoj sbaik jlom krixchanoetike ta xtuchʼ snupunelik ta registro civil sventa chnupunik xchiʼuk yan krixchano. Jech noxtok, buyuk xa noʼox xkaʼitik ti chchʼak sbaik kerem-tsebetik ti jaʼ to nupunemike. Pe kʼusiuk noʼox spasik li yantike, li voʼotike ta jkʼan ta jlekubtasbetik yoʼonton li Jeovae. Jaʼ yuʼun chaʼa, jkʼeltik li sjakʼobiltak xchiʼuk li tekstoetik ta Vivlia liʼ ta yolon parafoe, sventa xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi chal sKʼop Dios ta sventa ti kʼu sjalil chjalij li nupunele.
¿Kʼu yelan skʼan ta xilik li buchʼutik chnupunik ta sventa ti kʼu sjalil skʼan chjalij li nupunele? (Marcos 10:6-9; Romanos 7:2, 3.)
Ta sat li Diose, ¿kʼusi noʼox ta skoj ti xuʼ xtuchʼ-o snupunel li krixchanoetik ta registro civil sventa xuʼ xnupunik yan veltae? (Mateo 5:31, 32; 19:3-9.)
¿Kʼusi tsnop Jeova ta sventa li xtuchʼel nupunel ta registro civil ti chal sKʼop ti mu stakʼ pasele? (Malaquías 2:13-16.)
¿Mi chal van Vivlia ti skʼan xchʼak sbaik li buchʼutik nupul tsʼakalik sventa xchapaj li skʼopike? (1 Corintios 7:10-13.)
¿Kʼusitik noʼox srasonal ti xuʼ chchʼak-o sbaik li buchʼutik nupul tsʼakalike? (Salmo 11:5; Lucas 4:8; 1 Timoteo 5:8.)
4. ¿Kʼusi skʼan pasel sventa xjalij li jun nupunele?
4 ¿Kʼusi skʼan pasel sventa xjalij xchiʼuk oyuk muyubajel li ta jun nupunele? Jtos ti kʼusi tsots skʼoplale jaʼ ti akʼo jaʼ to xnupunik ti kʼalal yijubem xaʼox lek li snopbenalike, jech noxtok toj tsots skʼoplal ti akʼo xichʼ tael junuk ti koʼoluk kʼusi tskʼanike xchiʼuk ti jaʼuk junuk krixchano ti xuʼ lek jamal chchiʼin sbaik ta loʼile. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti skʼanojuk li Jeovae, ti yichʼojbeuk ta mukʼ li sKʼope xchiʼuk ti spatojuk yoʼonton ti jaʼ chbeiltasvan sventa chchapan kʼopetike (Salmo 119:97, 104; 2 Timoteo 3:16, 17). Mi jech yoʼonton li jun krixchanoe, muʼyuk me tsnop chchʼak sba o chtuchʼ snupunel ta registro civil sventa chchapan li skʼope. Jech noxtok, muʼyuk chal ti muʼyuk tspas li kʼusi oy ta sba ta skoj noʼox li kʼusitik muʼyuk lek tspas li snup xchiʼile. Moʼoj, yuʼun li kʼusi tspase, jaʼ ti chkuch batel yuʼun li kʼopetike xchiʼuk ti ta skʼel kʼuxi xuʼ ta xchapan leke.
5. 1) ¿Kʼuxi tsakal skʼoplal li tukʼil oʼontonal ta stojolal Jeova xchiʼuk li nupunele? 2) Manchuk mi ta xkil jvokoltik, ¿kʼusi jlekilal ta jtatik mi ta jchʼuntik li smantal Diose?
5 Li Satanase ta xal ti kʼalal la chkil jvokoltike ta la jtentik komel li smantal Diose (Job 2:4, 5; Proverbios 27:11). Pe jutuk mu skotoluk li yajrextikotak Jeova ti yiloj svokolik ta skoj ti chkontrainatik yuʼun snup xchiʼilike, muʼyuk bu svalopatinojik komel li kʼusi laj yalik ti kʼalal inupunike, moʼoj, yuʼun tukʼ yoʼonton yakʼoj sbaik ta stojolal Jeova xchiʼuk li ta smantaltake (Mateo 5:37). Jlom yajtsʼaklomtak Cristo ti kuchem tal yuʼunike lek xa jun yoʼontonik, yuʼun chtunik xa ta stojolal Jeova ek li snup xchiʼilike, manchuk mi oy xaʼox ta sjayibal jabil ti ilbajinatike (1 Pedro 3:1, 2). Yan li buchʼutik muʼyuk bu snopoj tsjel yoʼontonik li snup xchiʼilike, o tenbilik komel ta skoj ti chtunik ta stojolal Jeovae, snaʼojik ek ti ch-akʼbatik bendision ta skoj ti chichʼik ta mukʼ Jeova li ta snaike (Salmo 55:22; 145:16).
Skʼan spas yabtelik ta jujuntal
6. ¿Kʼusi skʼan xichʼik ta mukʼ sventa xmuyubajik li buchʼutik nupul tsʼakalike?
6 Sventa xuʼ xmuyubajik li buchʼutik nupul tsʼakalike, mu jaʼuk noʼox skʼan ti jmoj oyikuke, oy to kʼusi skʼan pasel ti toj tsots skʼoplale; jaʼ ti skʼan xichʼik ta mukʼ ti buchʼu jolil yuʼunik ta jujuntal ti yakʼoj Jeovae. Kʼalal jech ta xichʼ pasele, oy me lekilal xchiʼuk jun me koʼontontik li ta jnatike. Ta 1 Corintios 11:3 xi chal kaʼitike: «Scotol li viniquetique jaʼ sjolic li Cristoe. Li antsetique jaʼ sjolic li viniquetique. Li Cristoe jaʼ sjol li Diose», xi.
7. ¿Kʼuxi skʼan xichʼ ventainel li utsʼ-alalile?
7 ¿Mi laj avakʼ venta li kʼusi baʼyel laj yalbe skʼoplal li versikulo la jkʼeltike? Jech ta melel, skotol li viniketike oy jun sjolik ti chventainatike: jaʼ li Cristoe. Taje jaʼ smelolal ti skʼan jechuk stalelal kʼuchaʼal Cristo li malalil kʼalal tsventain li yutsʼ yalale. Cristo, ti buchʼu ventainbil yuʼun Jeovae, skʼanoj tajmek li tsobobbaile xchiʼuk chakʼbe li kʼusitik chtun yuʼune (1 Timoteo 3:15). Maʼuk noʼox taje, «yuʼun laj yacʼ sba ta milel ta scoj» xtok. Jech noxtok, muʼyuk ta stoy sba mi jaʼuk mu stsak ta mukʼ li yantike, «yuʼun toj lec [y]oʼnton, biqʼuit [y]acʼoj [s]ba». Li buchʼutik chakʼ sbaik ta ventainel yuʼun Cristoe «cux xi [y]oʼntonic». Kʼalal jech ta skʼel batel yutsʼ yalal li malalile ta xakʼ ta ilel ti yakʼoj sba ta ventainel yuʼun Cristoe. Kʼalal jech chkʼot ta pasele, li ajnilal ti jaʼ yajtsʼaklom Cristoe toj ep me sbalil ta stabe xchiʼuk xkuxet noʼox me yoʼonton ta skolta li smalale xchiʼuk chchʼunbe smantal (Efesios 5:25-33; Mateo 11:28, 29; Proverbios 31:10, 28).
8. 1) Li mantaletik ta sventa li yajtsʼaklom Cristoe, ¿kʼu yuʼun muʼyuk stu yileluk li ta jlom utsʼ-alaliletike? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik mi jech chkʼot ta pasel ta jtojolaltike?
8 Manchuk mi jech, ta to onoʼox xlik kʼopetik. Yuʼun yikʼaluk van nopem xa onoʼox xkaʼitik ti muʼyuk ta jtsaktik ta venta li buchʼu tsventain li kutsʼ kalaltik kʼalal mu toʼox buchʼu chakʼ ta xkuxlejal li mantaletik ta Vivliae. Kʼalal jeche, xuʼ van chkakʼtik venta ti mu kʼusi stu-o ti kʼalal lek noʼox smelolal ta jkʼantik li kʼusitike xchiʼuk ti chkakʼtik ta ilel slekil koʼontontike. Pe li voʼotike jamal jnaʼojtik ta melel ti xi chalbutik mantal li Vivliae: «Jipic loqʼuel ta atojolic [...] li scʼacʼal avoʼntonique, li sbicʼtal avoʼntonique, xchiʼuc ti xacʼaqʼuet noʼox chacʼopojique, xchiʼuc li chopolcʼoptavaneje», xi (Efesios 4:31). Pe mi chkiltik ti jaʼ to jech chchikintaik ti kʼalal jech chi jkʼopojutike, ¿kʼusi skʼan jpastik unbi? Veno, li Jesuse muʼyuk bu la xchanbe li buchʼutik sibtasvanik ta skʼopojelike xchiʼuk li buchʼutik ichopol kʼoptavanike, moʼoj, yuʼun la spat yoʼonton ta stojolal sTot (1 Pedro 2:22, 23). Jech oxal chaʼa, kʼalal chlik tsots vokolil ta kutsʼ kalaltike, kakʼtik ta ilel ti kichʼojtik ta mukʼ li Diose, jkʼantik koltael ta stojolal, mu jaʼuk jchanbetik ti kʼuyelan tspas li balumile (Proverbios 3:5-7).
9. ¿Kʼusi xchanojik ta spasel epal malaliletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Cristoe, ti mu jaʼuk chchopol kʼoptavanike?
9 Manchuk mi mu ta aniluk onoʼox chjel li jkuxlejaltike, li mantaletik ta Vivliae toj lek yabtel ta xkʼot ta pasel mi chkakʼbetik yipal ta yakʼel ta jkuxlejaltik xchiʼuk ti mi oy smukʼul koʼontontike. Epal malaliletike yakʼojik venta ti lekubem li snupunelik kʼalal ta xaʼibeik smelolal kʼuyelan tsventain tsobobbail li Cristoe. Li buchʼutik ta tsobobbaile jmulavil krixchanoetik onoʼox, manchuk mi jech, li Jesuse skʼanoj, lek chakʼ ta ilel stalelal ta stojolal xchiʼuk tstunes Vivlia sventa tskolta ti akʼo xchʼiik ta mantale. Xchiʼuk noxtok laj yakʼ xkuxlejal ta stojolalik (1 Pedro 2:21). Li stalelale stijojbe yoʼonton epal malaliletik sventa jaʼuk lekil joliletik li ta yutsʼ yalalike xchiʼuk ti ta slekil yoʼontonik tskoltaik sventa lekuk tsots li snupunelike. Kʼalal jech ta xichʼ pasele jaʼ me mas toj lek, jaʼ me mu xtun kʼalal jaʼ noʼox ta jchopol kʼoptatik li jnup jchiʼiltike o ti mu xa jkʼan jkʼopontike.
10. 1) Manchuk mi chal ti jaʼ yajtsʼaklom Cristo li malalil o ajnilale, ¿kʼuxi xuʼ chakʼbe svokol li yutsʼ yalale? 2) ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa xlekub li jkuxlejaltik ta kutsʼ kalaltike?
10 Jech xtok, xuʼ van muʼyuk chakʼ lek ta venta li kʼusitik oy ta yoʼonton yutsʼ yalal li malalile, o mi moʼoje muʼyuk van ta yoʼonton chchapan xchanel li Vivliae o yantik kʼusitik skʼan spas li yutsʼ yalale. O xuʼ van mu skʼan xkoltavan xchiʼuk mu skʼan xchʼun mantal kʼuchaʼal chal Dios li ajnilale. Jlom utsʼ-alaliletike lek kʼotem ta pasel yuʼunik kʼalal lek jmoj ta xchapan li skʼopike (Génesis 21:10-12; Proverbios 15:22). Pe mi mu jechuk toj lek chkʼot ta pasel kʼuchaʼal jnopojtike, jkotoltik xuʼ jkolta jbatik sventa oyuk mas lekilal li ta kutsʼ kalaltik kʼalal chkakʼtik ta ilel ta sjunul jkuxlejaltik li yabtel xchʼul espiritu Diose xchiʼuk jtsaktik ta mukʼ li kʼusitik chtun yuʼun li yantike xchiʼuk ti jkʼantik li kutsʼ kalaltike (Gálatas 5:22, 23). Muʼyuk me chlekub kutsʼ kalaltik ti mi jaʼ noʼox jmalaojtik ch-abtejik li yantike, moʼoj, yuʼun skʼan xkakʼbetik yipal ek; jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti kichʼojtik ta mukʼ li Jeovae (Colosenses 3:18-21).
¿Bu ta tael li stakʼobiltake?
11, 12. ¿Kʼusi yakʼojbutik Jeova sventa xuʼ jkʼupintik muyubajel li ta kutsʼ kalaltike?
11 Toj ep bu oy koltael ta sventa xkuxlejal li utsʼ-alaliletike. Pe li voʼotike, jnaʼojtik ti tojobtaseletik mas lekike te ta jtatik ta sKʼop Dios, jech oxal ta jtojbetik ta vokol ti chi skoltautik ta stojolal s-organisasion liʼ ta Balumil sventa xuʼ chkakʼ ta jkuxlejaltik li mantaletike. ¿Mi yakal cha balin lek li koltael taje? (Salmo 119:129, 130; Miqueas 4:2.)
12 Manchuk mi cha kʼot li ta tsobajeletike, ¿mi achʼakojbe lek yorail xtok xchanel li Vivlia xchiʼuk li avutsʼ avalale? Ti buchʼutik jech ta spasike mas kʼun ta xaʼiik ti jmoj tsobolik ta yichʼel ta mukʼ li Jeovae. Mas to ta xlekub li akuxlejal ta avutsʼ avalal ti kʼalal chavakʼ ta akuxlejalik li sKʼop Dios ti kʼuyelan chtun yuʼun chavil li avutsʼ avalale (Deuteronomio 11:18-21).
13. 1) Mi oy kʼusi ta jakʼtik ta sventa li utsʼ-alaliletike, ¿bu onoʼox ta jtatik li koltaeletik ti chtun kuʼuntike? 2) ¿Kʼusi skʼan chakʼ ta ilel skotol li kʼusitik ta jnoptik ta jpastike?
13 Yikʼaluk van oy kʼusi cha jakʼ avaʼi ta sventa li utsʼ-alaliletike. Jech kʼuchaʼal liʼe: ¿kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa ti jayvoʼ chkil kalab jnichʼnabtike? ¿Mi oy van junuk srasonal ti oy sbalil sventa chichʼ yalesel li olole? Mi oy junuk jkerem o jtsebtik ti mu skʼan lek li kʼusitik ta sventa mantale, ¿bu to kʼalal xuʼ jsujtik ta spasel li kʼusitik ta jpastik sventa yichʼel ta mukʼ Jeova li ta kutsʼ kalaltike? Li vunetik yuʼun yajrextikotak Jeovae yaloj kaʼitik kʼusi stakʼ pasel kʼalal jech chkʼot ta pasel taje. Chano saʼel li stakʼobiltak kʼalal cha tunes li kʼusitik chi skoltautik ta xchanel li Vivliae, jech kʼuchaʼal Índices. Mi muʼyuk avuʼun li vunetik ti chal skʼan kʼelele, kʼelo mi oy li ta skʼejobil vunetik li ta salon bu ta jtsob jbatike. Xuʼ cha saʼ noxtok ta komputadora. Yan ti kʼusi xuʼ cha pas xtoke jaʼ ti cha jakʼbe yajtsʼaklomtak Cristo ti chanemik xa lek ta mantal ti kʼusi chavat-o avoʼontone. Pe mu xa pat avoʼonton ti «jech xa pas» xa utee, o «mu jechuk» ti xie. Yuʼun me voʼot onoʼox cha nop atuk ti kʼusi skʼan pasele, ta atuk o xchiʼuk anup achiʼil. Kʼalal jech taje, lek me xa nop ti kʼusi skʼan pasele, akʼo vinajuk ti mu jaʼuk noʼox ta sat krixchanoetik ti avichʼoj ta mukʼ li Jeovae, yuʼun akʼo ta ilel ti jech cha spas ta ana xtoke (Romanos 14:19; Efesios 5:10).
Svulesobil ta joltik
• ¿Kʼuxi snitoj sba skʼoplal li tukʼil oʼontonal ta stojolal Jeova xchiʼuk li tukʼilal ta stojolal li jnup jchiʼiltike?
• Kʼalal oy jvokoltik ta kutsʼ kalaltike, ¿kʼusi chi skoltautik ta spasel li kʼusi lek chil Diose?
• Manchuk mi muʼyuk tspasik li kʼusi oy ta sbaik li yantik ta kutsʼ kalaltike, ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa xlekub li jkuxlejaltike?
[Lokʼol ta pajina 155]
Skʼan jechuk stalelal kʼuchaʼal Cristo li malalil ti kʼalal tsventain li yutsʼ yalale
[Lokʼol ta pajina 157]
Kʼalal nopolik noʼox chichʼ chanel li Vivliae jaʼ tstsob li utsʼ-alalile