«Ta jujuntal chchapanutik Dios ti kʼu yelan ta jpastike»

«Ta jujuntal chchapanutik Dios ti kʼu yelan ta jpastike» (ROMANOS 14:12).

1. ¿Kʼusi la snop la spasik li oxvoʼ j˗evreoetike?

OY OXVOʼ kerem j˗evreoetik ti Sadrak, Mesak xchiʼuk Abednego sbiike oy kʼusi la snuptanik te ta Babilonia ti xuʼ xchamik˗oe. Yuʼun li ajvalile laj yal mantal ti xichʼik ta mukʼ li lokʼol la spase. ¿Mi ta van xichʼik ta mukʼ o mi muʼyuk? Pe mi muʼyuk laj yichʼik ta mukʼe, xuʼ xtikʼatik ochel li ta orno ti xtiltun skʼakʼale. Li oxvoʼ keremetike muʼyuk yorail yuʼunik sventa oyuk buchʼu sjakʼbeik. Akʼo mi jech, snaʼojik lek li kʼusi tspasike. Jaʼ yuʼun, xi laj yalike: «Jamal chkalkutik avaʼi ajvalil ti muʼyuk onoʼox bu chitunkutik ta stojolal li adiostake mi jaʼuk chkichʼkutik ta mukʼ li lokʼol ta oro la apase» (Daniel 3:1-18). Li oxvoʼ j˗evreoetike la snop stukik li kʼusi tspasike.

2. Akʼo mi jaʼ laj yal Pilato li kʼusi chichʼ pasbel Jesuse, ¿buchʼu ta melel pasvan ta mantal? ¿Mi chʼabal xa van kom smul li ajvalil ta Romae?

² Kʼalal echʼ xa ox vakib sien jabile, laj yikʼik batel ta stojolal Ponsio Pilato li Jesus sventa xchapanike. Li ajvalile laj yakʼ venta ti muʼyuk smule, pe li krixchanoetike tskʼanik ti akʼo xichʼ milele. Li ajvalile mu toʼox xakʼ ta milel li Jesuse, pe ta tsʼakale la xchʼun li kʼusi laj yal li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, sventa xakʼ ta ilel ti maʼuk ta smule, la spok skʼob xchiʼuk xi laj yale: «Maʼuk ta jba chkom xchʼichʼel li vinik liʼe». Vaʼun, laj yal mantal ti xichʼ bajel ta jtel teʼe. Li ajvalil Ponsio Pilatoe jaʼ ox oy ta sba yalel li kʼusi chichʼ pasbel li Jesuse, pe jaʼ la xchʼun li kʼusi laj yal li krixchanoetike. Manchuk mi la spok skʼob, maʼuk skʼan xal ti muʼyuk smul kom ti muʼyuk lek la xchapan li Jesuse (Mateo 27:11-26; Lukas 23:13-25).

3. ¿Kʼu yuʼun mu lekuk ti xkakʼbetik snop yantik li kʼusi ta jpastike?

³ Li voʼote kʼalal oy kʼusi chanop chapase, ¿mi xakoʼolaj kʼuchaʼal li oxvoʼ j˗ebreoetike o mi chavakʼ ti oyuk buchʼu snop li kʼusi chapase? Sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike mu kʼunuk, yuʼun skʼan xijtojobutik lek snopel. Jech oxal, li totil meʼiletike jaʼ oy ta sbaik snopel li kʼusi tspas li yalab xnichʼnabik ti bikʼitik toe. Mas to vokol sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik kʼalal tsots kʼusi ta jnuptantike xchiʼuk ti ep kʼusitik skʼan jtsaktik ta ventae. Akʼo mi jech, mu toj vokoluk ta nopel li kʼusi skʼan jpastike, yuʼun maʼuk jun ikatsil ti persa skʼan skoltautik li buchʼutik yijik ta mantale (Galatas 6: 1,2). Moʼoj, yuʼun «ta jujuntal chchapanutik Dios ti kʼu yelan ta jpastike» (Romanos 14:12). Xi chal li Vivliae: «Ta jujuntal chabainik li kʼusi chapas atukike» (Galatas 6:⁠5). Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ skoltautik sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike? Jaʼ ti teuk ta joltik ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas kuʼuntike xchiʼuk ti oy kʼusi xuʼ skoltautike.

Jtos kʼusi tsots skʼoplal skʼan jpastik

4. ¿Kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik ti muʼyuk la xchʼunik mantal li baʼyel jtot jmeʼtike?

⁴ Li baʼyel jtot jmeʼtike oy kʼusi muʼyuk lek kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunik ti laj kil˗o jvokoltike. Yuʼun la sloʼik li sat teʼ «ti chakʼ ta ojtikinel kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopole» (Jenesis 2: 16, 17). ¿Kʼu yuʼun jech kʼot ta nopel yuʼunik? Xi chal li Vivliae: «Li antse laj yil ti toj kʼupil sba ta kʼelel li teʼe xchiʼuk ti toj lek ta lobel li sate, jech, toj kʼupil sba ta kʼelel li teʼe. Vaʼun la stulbe li sate, jech la sloʼ. Ta tsʼakale, kʼalal te xa ox oy xchiʼuk li smalale, laj yakʼbe li sat teʼe, jech lik sloʼ li vinike» (Jenesis 3:⁠6). Li Evae jaʼ la spas li kʼusi lek chaʼi stuke, vaʼun jaʼ jech la xchan li Adan eke. Ta skoj taje, «chcham skotol krixchanoetik ta skoj ti jpasmulil kʼot skotolike» (Romanos 5:12). Oy kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik ti muʼyuk la xchʼunik mantal li Adan xchiʼuk Evae: mi muʼyuk ta jchʼuntik li beiltasel chakʼ Diose, muʼyuk lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike.

5. ¿Kʼusi yakʼojbutik Jeova sventa sbeiltasutik xchiʼuk kʼusi skʼan jpastik sventa jtabetik sbalile?

⁵ ¡Xijmuyubajutik tajek ti yakʼojbutik beiltaseletik li Jeova Diose! Xi chal li Vivliae: «Mi oy bu lakʼejpʼujik batel ta batsʼikʼobe o mi oy bu lakʼejpʼujik batel ta tsʼetkʼobe, chavaʼiik jun yechʼomal eil ta apatik ti xi chale: ‹Liʼ me li bee, jaʼ xatamik batel›» (Isaias 30:21). Sventa skʼoponutik li Jeovae, jaʼ tstunes li Vivliae, jaʼ yuʼun skʼan jchantik xchiʼuk xkojtikintik lek. Mi ta jkʼantik ti lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike, skʼan jlajestik li stsatsal veʼlil ti jaʼ sventa mukʼtik krixchanoetike. Jech xtok, skʼan jchanubtas jnopbentik kʼalal ta jtunestike. Taje jaʼ sventa xkʼel kuʼuntik li kʼusi tukʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe, jaʼ xkaltik, ti xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chal Skʼop Diose (Ebreos 5:14).

6. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa lekuk xtun li jnopbentike?

⁶ Jtos kʼusi xuʼ skoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike, jaʼ ti oy jnopbentike. Jaʼ chalbutik mi lek li kʼusi ta jpastike o mi muʼyuk (Romanos 2: 14, 15). Pe sventa lekuk xtun li jnopbentike skʼan xkojtikintik lek li kʼusi chal li Skʼop Diose xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chale. Mi muʼyuk lek chanubtasbil li jnopbentike, xuʼ me jaʼ xlik spas li kʼusi nopem xaʼi li krixchanoetik ti bu nakalutike. Jech xtok, mi la jtsaktik ta venta li kʼusi tspas o li kʼusi chal li krixchanoetike, xuʼ me muʼyuk lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik. Mi muʼyuk la jtsaktik ta venta li kʼusi chal li jnopbentik xchiʼuk li kʼusi chal li Skʼop Diose, ¿kʼusi chkʼot ta pasel? Ta tsʼakale, mu xa kʼusi xaʼi xchiʼuk chlik yijubuk jech kʼuchaʼal kʼalal chichʼ chikʼel ta kʼakʼal takʼin li nukule (1 Timoteo 4:⁠2). Pe kʼalal lek chanubtasbil ta Vivlia li jnopbentike, lek me tsbeiltasutik.

7. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike?

⁷ Jech kʼuchaʼal laj kiltike, jtos kʼusi tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik xchiʼuk ti jbain jtuktik li kʼusi ta jpastike jaʼ ti xkojtikintik lek li Vivliae xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltike. Sventa mu ta aniluk li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike, baʼyel skʼan jkʼeltik xchiʼuk jnopbetik skʼoplal li beiltaseletik ta Vivlia ti jtunel kuʼuntike. Mi xkojtikintik lek li Skʼop Diose xchiʼuk mi jchanubtasoj lek li jnopbentike, lek me chapalutik mi oy kʼusi la jnuptantik ta anil jech kʼuchaʼal la snuptanik li Sadrak, Mesak xchiʼuk Abednegoe. Jkʼeltik batel chaʼtos ti bu xuʼ xkakʼtik ta ilel ti lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike.

¿Buchʼutik jaʼ li kamigotaktike?

8, 9. 1) ¿Kʼusitik beiltasel chakʼ ta ilel ti muʼyuk lek mi ta jchiʼintik li chopol amigoiletike? 2) ¿Mi jaʼ noʼox chopol amigoiletik li buchʼutik chopol stalelalike? Albo smelolal kʼu yuʼun jech chaval.

⁸ Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Mu me xavakʼ abaik ta loʼlael. Tsokes jlekil talelaltik li xchiʼinel chopol krixchanoetike» (1 Korintios 15:33). Jech xtok, li Jesuse xi laj yalbe li yajchankʼoptake: «Li voʼoxuke maʼuk te akʼoplalik ta balumil» (Juan 15:19). Kʼalal ta jkʼeltik li beiltaseletik liʼe, ta anil noʼox chkakʼtik venta ti muʼyuk lek mi chkamigointik li buchʼutik chmulivajik, tsloʼla snup xchiʼilik, ch˗elkʼajik, chyakubik o yan buchʼutik ti chopol kʼusitik tspasike (1 Korintios 6: 9, 10). Pe kʼalal chkojtikintik lek li kʼusi chal Vivliae, te chkakʼtik venta ti chopol xtok kʼalal ta jkʼeltik ta television, ta komputadora o ta jkʼelbetik sloʼilal li buchʼutik chopol kʼusitik tspasike. Te snitojbe skʼoplal xtok li buchʼu ta jchiʼintik ta loʼil ta internet ti mu jnaʼtik kʼu yelan ta melele (Salmo 26:⁠4).

⁹ Jech xtok, ¿mi xuʼ xkamigointik li buchʼutik lek stalelalik pe ti muʼyuk yakʼoj xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li melel Diose? Li Vivliae xi chalbutike: «Skotol li krixchanoetike oyik ta sjuʼel li Satanase» (1 Juan 5:19). Jaʼ xkaltik, maʼuk noʼox chopol amigoiletik li buchʼutik chopol kʼusitik tspasike. Jaʼ yuʼun, jaʼ mas lek ti jaʼuk noʼox xkamigointik li buchʼutik skʼanojik li Jeovae.

10. ¿Kʼusi tskoltautik ta snaʼel kʼu sjalil ta jchiʼintik li buchʼutik maʼukik yajtuneltak Jeovae?

¹⁰ Ta melel, mu onoʼox stakʼ ti parte bu oyutik sventa mu jchiʼintik li krixchanoetike (Juan 17:15). Li yajtsʼaklomutik Kristoe ta jcholtik mantal, chijbat ta eskuela o chij˗abtej, sventa jech jpastik taje, ta onoʼox jchiʼintik li krixchanoetike. Jech xtok, li buchʼutik maʼuk jchʼunolajel snup xchiʼilike mas to chchiʼinik li krixchanoetik ti maʼukik yajtuneltak Jeovae. Akʼo mi jech, mi lek jchanubtasoj li jnopbentike, xkaʼibetik smelolal ti jelel kʼalal ta jchiʼintik li buchʼutik maʼukik yajtuneltak Jeova ta skoj abtel xchiʼuk chanune o ti ta jkʼantik ti xkʼot xa ta kamigotaktike (Santiago 4:⁠4). Vaʼun, mi xijtojob xa snopele, jnaʼojtik me kʼusi ta jpastik kʼalal oy kʼusitik yan chichʼ pasel ti maʼuk xa ta yorail chanob vune, jech kʼuchaʼal akʼot o tajimol o mi chijbat li ta kʼin o li ta veʼel la xchapan li yajval kabteltike.

Ta kabteltik

11. ¿Kʼusi baʼyuk skʼan jtsaktik ta venta kʼalal ta jsaʼ kabteltike?

¹¹ Mi jnaʼojtik kʼuxi chkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivliae, lek me kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik ta sventa li kabteltike, ti jaʼ li kʼusi chtun kuʼuntik sventa xkakʼbetik li kʼusi chtun yuʼunik li buchʼutik oy ta jbatik skʼelele (1 Timoteo 5:⁠8). Li kʼusi baʼyel skʼan jkʼeltike jaʼ ti kʼusi abtelal ta jpastike. Li abtelaletik ti skontrainoj li kʼusi chal Vivliae muʼyuk ta jchʼamtik li yajtsʼaklomutik Kristoe, jech kʼu chaʼal li elekʼ, li yichʼel ta mukʼ santoetik, ti muʼyuk lek chichʼ tunesel chʼichʼ xchiʼuk yan kʼusitike. Jech xtok, mi chalbutik yajval kabteltik ti jutik kʼop o xijloʼlavane, muʼyuk me ta jpastik (Echos 15:29; Apokalipsis 21:⁠8).

12, 13. ¿Kʼusitik van yan skʼan jtsaktik ta venta kʼalal mu to ta jchʼamtik jtosuk abtelale?

¹² ¿Pe mi muʼyuk tskontrain junuk mantal ta Vivlia li abtel ta jpastik une? Kʼalal mas ta xkojtikintik batel li kʼusitik melel ta Vivlia xchiʼuk kʼalal mas chijtojob snopele, te chkakʼtik venta ti oy to kʼusitik yan skʼan jtsaktik ta ventae. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi lek van ti jchʼamtik junuk abtelal ti bu skontrainoj junuk beiltasel ta Vivlia, jech kʼuchaʼal stakʼel yamadaetik ta jun na bu chtajinik ta takʼine? Jech xtok, skʼan jnopbetik skʼoplal ti bu chij˗abtejutik xchiʼuk ti bu chlik tal li jtojoltike. Jnopbetik skʼoplal jun ermano ti jaʼ yabtel sbonel naetike xchiʼuk ti ch˗albat ti akʼo sbon jpʼejuk chʼulna o junuk temploe. ¿Mi ta van xchʼam li abtel ti te snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li jecheʼ relijione? (2 Korintios 6: 14-16).

¹³ Pe jnoptik noʼox ti chchʼam abtel li yajval kabteltik sventa sbon jpʼejuk na ti jaʼ sventa li jecheʼ relijione. Mi jaʼ jeche, li jun yajtsʼaklom Kristoe skʼan snopbe skʼoplal mi xuʼ xalbe yajval yabtel ti muʼyuk tspase xchiʼuk kʼusi smakoj li abtelal tspase. O jnoptik noʼox ti jaʼ kabteltik spukel korreoe xchiʼuk ti skʼan xkakʼtik komel ti butik chopol kʼusitik tspasike. ¿Kʼusi van ta jpastik? ¿Mi ta van skoltautik li kʼusi chal ta Mateo 5:45? Jech xtok, skʼan me jtsaktik ta venta ti muuk slajes jnopbentik li abtelal ta jpastik jujun kʼakʼale (Ebreos 13:18). Jaʼ yuʼun, sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik ta sventa li abtelale, skʼan me jchanubtastik lek li jnopbentike xchiʼuk ti jchanubtastik lek ta Vivlia li jol koʼontontike.

«Tsako ta venta ta skotol li kʼusitik chapase»

14. ¿Kʼusitik skʼan jtsaktik ta venta kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike?

¹⁴ Oy to kʼusitik yan ta jpastik ti voʼotik ta jnop jtuktike. Jech kʼuchaʼal liʼe, bu to kʼalal chijchanunaj xchiʼuk kʼusi poxtael ta jchʼamtik. Kʼalal oy kʼusi ta jnuptantike, jkʼeltik kʼusi beiltasel ta Vivlia xuʼ skoltautik xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltike. Li pʼijil ajvalil Salomon ta voʼneal Israele xi laj yale: «Ta sjunul avoʼonton pato avoʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk mu xapat˗o avoʼonton ti oy kʼusi xavaʼibe smelolale. Tsako ta venta ta skotol li kʼusitik chapase, vaʼun jaʼ tstukʼibtas batel li abe bu chabate» (Proverbios 3: 5, 6).

15. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel siglo kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike?

¹⁵ Li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike tsta ta makiel li yantike, taje skʼan me teuk˗o ta joltik. Li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe mu xa persauk xchʼunik li smantal Moises ta sventa li kʼusitik tslajesike. Li mantaletike chal ti mu stakʼ lajesel junantik veʼliletike. Pe mu xa jechuk, yuʼun muʼyuk buchʼu xuʼ chal mi stakʼ lajesel o mi muʼyuk. Akʼo mi jech, li jtakbol Pabloe xi laj yal ta sventa li bekʼet ti akʼbil ta smoton jecheʼ Diosetike: «Mi chmak˗o yakan kermano li kʼusi ta jlajese, mu xa bu ta jtiʼo bekʼet sventa mu xmak yakan li kermanoe» (1 Korintios 8: 11-13). Li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe laj yichʼik albel ti akʼo stsakbeik ta venta sjol yoʼonton li yantike. Taje jaʼ sventa mu smakbeik yakan. Jechutik ek, li kʼusi ta jnoptike muuk me jmakbetik˗o yok li yantike (1 Korintios 10: 29, 32).

Jkʼanbe jpʼijiltik li Diose

16. ¿Kʼuxi xuʼ skoltautik li orasion kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike?

¹⁶ Jtos kʼusi xuʼ skoltautik ti tsots skʼoplal kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike jaʼ li orasione. Xi laj yal li jtakbol Santiagoe: «Pe mi oy junuk avuʼunik ti skʼan to spʼijile, akʼo skʼanilanbe Dios, yuʼun tskʼupin yakʼel xchiʼuk muʼyuk bu ch˗ilin, vaʼun ch˗akʼbat li buchʼu tskʼane» (Santiago 1:⁠5). Ta sjunuluk koʼonton nopajkutik ta stojolal Jeova xchiʼuk jkʼanbe jpʼijiltik sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike. Kʼalal chkalbetik Dios li kʼusi ta jvul˗o koʼontontike xchiʼuk ti ta jsaʼtik li beiltasele, li xchʼul espiritue xuʼ tskoltautik ta yaʼibel smelolal li kʼusi ta jchantik ta Vivliae xchiʼuk tsvules ta joltik li kʼusi jchanojtik xae.

17. ¿Kʼuxi xuʼ skoltautik yantik kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike?

¹⁷ ¿Mi xuʼ skoltautik yantik kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike? Xuʼ. Li Jeovae yakʼoj ermanoetik ta tsobobbail ti lek yijik ta mantale (Efesios 4: 11, 12). Xuʼ jkʼanbetik koltael, mas to kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jkʼan ta jpastike. Ta skoj ti ep xa kʼusi xojtikinik ta mantal xchiʼuk ti ep xa kʼusi xkuxlebinojik talele, xuʼ xalbutik junuk beiltasel ta Vivlia ti jtunel tajek kuʼuntike xchiʼuk ti tskoltautik sventa jaʼuk jpastik «li kʼusi mas tsots skʼoplale» (Filipenses 1: 9, 10). Akʼo mi jech, teuk ta joltik li kʼusi tsots skʼoplal liʼe: mu xkakʼtik akʼo snop yantik li kʼusi ta jpastike, yuʼun voʼotik ta jbaintik ta jujuntal li kʼusi ta jpastike.

¿Mi skotol velta lek kʼusi chkʼot ta pasel?

18. Akʼo mi lek kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik, ¿kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel?

¹⁸ Kʼalal ta jtsaktik ta venta li beiltaseletik ta Vivlia kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpas ta jkuxlejaltike, ¿mi skotol van velta lek kʼusi chkʼot ta pasel? Jech, akʼo mi mu xkakʼtik venta ta anil. Yuʼun bateltike chkil jvokoltik yuʼun. Li Sadrak, Mesak xchiʼuk Abednegoe snaʼojik ti xuʼ xmilatik˗o mi muʼyuk laj yichʼik ta mukʼ li lokʼole (Daniel 3: 16-19). Jaʼ jech la snuptan li jtakboletik eke, yuʼun kʼalal laj yalbeik Sanedrin ti jaʼ chchʼunbeik smantal kʼuchaʼal ajvalil li Diose, ti maʼuk li krixchanoetike laj yichʼik tsitsel kʼalal skʼan toʼox xkoltaatik batele (Echos 5: 27-29, 40). Jech xtok, «li yorail kʼusitik chkʼot ta pasel ti muʼyuk malabile» xuʼ me sok yuʼun li kʼusi lek kʼot ta nopel kuʼuntike (Eklesiastes 9:11). Manchuk mi lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik, xuʼ onoʼox me xkil jvokoltik. Pe teuk me ta jnopbentik ti tskoltautik Jeova sventa xkuch batel kuʼuntik xchiʼuk ti chakʼbutik sbendisione (2 Korintios 4:⁠7).

19. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa jpʼeluk ta koʼontontik li kʼusi ta jnop ta jpastike?

¹⁹ Kʼuchaʼal laj kiltik xa talele, kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpas ta jkuxlejaltike, skʼan jsaʼtik li beiltasel ta Vivliae, jnopbetik skʼoplal xchiʼuk kakʼ ta jkuxlejaltik. ¡Ta jtojbetik tajek ta vokol Jeova ti tskoltautik ta xchʼul espiritu xchiʼuk ti yakʼojbutik ermanoetik ti yijik ta mantale! Jtunestik li kʼusitik yakʼojbutik Jeova sventa sbeiltasutike xchiʼuk mu me xijxiʼ ta snopel li kʼusi ta jnop ta jpastik ta jujuntale.

¿Kʼusi la achan?

• ¿Kʼusi jtos tsots skʼoplal ta jtsaktik ta venta sventa lek kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike?

• Kʼalal mi lijchʼi ta mantale, ¿kʼuxi tskoltautik sventa lekuk jtʼuj li kamigotaktike?

• ¿Kʼusitik tsots skʼoplal skʼan jtsaktik ta venta kʼalal muʼyuk to ta jchʼamtik junuk abtelale?

• ¿Kʼusitik koltael oy kuʼuntik sventa lek kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike?

[Lokʼol]

Ti muʼyuk la xchʼunik mantal li Adan xchiʼuk Evae oy kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik

[Lokʼol]

Kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike, jsaʼtik baʼyuk li beiltaseletik ta Vivliae