Li sKʼop Jeovae kuxul

JAʼ XAʼOX sjabilal 520 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike (kʼ.m.jkʼ.). Jelav xa vaklajuneb jabil ti kʼalal lik yakʼbeik snakleb o slikeb xchʼulna Jeova ta Jerusalén li judioetik ti lokʼik ta mosoil ta Babiloniae, pe li svaʼanel chʼulnae kechi yuʼunik xchiʼuk oy jun tsatsal mantal ti chal mu xichʼ vaʼanele. Li Jeovae la svaʼan li j-alkʼop Hageoe, chib u ta tsʼakale la svaʼan xtok li j-alkʼop Zacariase sventa akʼo xalik li skʼop Jeovae.

Li Hageo xchiʼuk Zacariase koʼol li kʼusi tskʼanike: tskʼan ta stijbeik yoʼonton krixchanoetik sventa xchaʼvaʼanik li chʼulnae. Kʼot ta pasel li kʼusi tskʼan li j-alkʼopetike, yuʼun voʼob jabil ta tsʼakale tsuts li xchaʼvaʼanel chʼulnae. Li kʼusitik laj yalik Hageo xchiʼuk Zacariase te tsʼibabil komel li ta livro ti yichʼoj sbiike. Li slivroal Hageoe itsuts stsʼibael ta sjabilal 520 kʼ.m.jkʼ., yan li slivroal Zacariase itsuts ta 518 kʼ.m.jkʼ. Jech kʼuchaʼal li chaʼvoʼ j-alkʼopetik taje, li Diose yakʼojbutik jun kabteltik ek, ti skʼan xichʼ pasel yoʼ to mu xtal slajeb li kʼusitik ta jkʼakʼaliltike. Li abtelal taje jaʼ li yalel batel li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk spasel ta yajtsʼaklom Cristo li krixchanoetike. Jkʼeltik un chaʼa, kʼuxi xuʼ stsatsubtas koʼontontik li slivroal Hageo xchiʼuk Zacariase.

«NOPIC LEC LI CʼUSI CHAPASIQUE»

(Hageo 1:1–2:23)

Li Hageoe 112 kʼakʼal laj yakʼ chanib mantal ti tspat oʼontonale. Li baʼyele xi chale: «Nopic lec li cʼusi chapasique. Batanic ta vitsetic, bat ichʼic tal teʼetic; chaʼvaʼanic li chʼulna cuʼune. Jech xcuxet noʼox coʼnton ta jnain, jech te chiʼichʼat ta mucʼ», xi li Jeovae (Hageo 1:7, 8). Li krixchanoetike lek la xchʼamik li mantal taje. Li xchibale chal ti kʼusi yaloj tspas Jeovae: «Ta sta ep slequilal yutsilal li jchʼulnae», xi (Hageo 2:7).

Li yoxibal mantale, lek chakʼ ta ilel ti ta skoj ti laj xa yiktaik xchaʼvaʼanel li chʼulnae, «li cʼusitic tspasic xchiʼuc li cʼusitic chaqʼuique» muʼyuk xa lek chil li Jeovae. Pe kʼalal mi la slikesik li abtelale ta x-akʼbatik bendision. Li xchanibal mantale chal ti Jeovae «ta [s]lajesbe stsatsal li ajvaliletic ta banamile» xchiʼuk li ajvalil Zorobabele chakʼ kʼuchaʼal «yixtolal [s]cʼob sventa sello» (Hageo 2:14, 19, 22, 23).

Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:

2:6, 7, 21, 22. ¿Buchʼu o kʼusi ti ta snikes li vinajel-balumile, xchiʼuk kʼusi chakʼ kʼotuk ta pasel taje? Ta sventa li chol mantal ta spʼejel balumil sventa li Ajvalilal yuʼune, li Jeovae yakal snikes skotol li jujun balumile. Ta sventa li chol mantal taje, li «scʼulejalic [«li kʼusitik alakʼik sba ta skotol lumetike», NM]», chakʼ ochuk ta slumal Dios, vaʼun jech tsta ep slekil yutsilal li chʼulnae. Ta tsʼakale, «li Mucʼul Dios ti tspas ta mantal scotol te ta vinajele» ta snikes «li vinajel banamile, xchiʼuc li nabetique», jech ta slilin ta j-ichʼel noʼox skotol li kʼusitik chopol chkʼot ta pasel avie (Hebreos 12:26, 27).

2:9. Li chʼulna chichʼ pasel ta xchibal veltae, ¿kʼuxi ti «xjelov to yutsil» ti jaʼ xkom to «li chʼulna ta baʼyuque»? Xjelav to yutsil ta oxtostik smelolal: ta skoj ti mas jal chkuch yuʼun li chʼulna taje, li buchʼu te chchanubtasvane xchiʼuk ta skoj li buchʼutik te chkʼot yichʼik ta mukʼ li Jeovae. Manchuk mi kuch yuʼun 420 jabil li kʼupil sba xchʼulna Salomone (1027-607 kʼ.m.jkʼ.), li «chʼulna chichʼ pasel xchibal veltae» mas ta 580 jabil kuch yuʼun, kʼalal tsuts svaʼanel ta 515 kʼ.m.jkʼ. kʼalal ta sjabilal 70 t.jkʼ. kʼalal jaʼo laj yichʼ jinesele. Jech noxtok, li «chʼulna [ti laj yichʼ pasel ta] xchibal veltae» te ichanubtasvan li Mesías Jesucristoe xchiʼuk mas to ep krixchanoetik te ikʼotik sventa chichʼik ta mukʼ li Diose, jaʼ xkom to li «chʼulna ta baʼyuque» (Hechos 2:1-11).

Kʼusitik xuʼ jchantik:

1:2-4. Manchuk mi tspʼajik li chol mantal ta jpastik li krixchanoetike skʼan mu jaʼuk xikʼutik ta saʼel baʼyel li kʼusi noʼox ta jkʼan jtuktike ti jaʼ mu xa «baʼyuc [chkakʼ jbatik] ta ventainel yuʼun li Diose» (Mateo 6:33).

1:5, 7. Skʼan jnoptik lek li kʼusi ta jpastike, jaʼ xkaltik, ti jnoptik kʼuyelan xuʼ xlik yilutik Dios ta skoj ti kʼuyelan ta jtunes li jkuxlejaltike.

1:6, 9-11; 2:14-17. Li judioetik ta skʼakʼalil Hageoe tsots tajmek ch-abtejik sventa stukik, pe muʼyuk bu tskʼupinik li yabtel skʼobike. Ta skoj ti la xchʼay ta yoʼontonik li chʼulnae, muʼyuk xa akʼbatik bendision yuʼun li Diose. Li voʼotik eke skʼan xkakʼtik ta baʼyel li spasbel yabtel Diose xchiʼuk ta sjunuluk koʼontontik jpastik. Jvules ta joltik ti manchuk mi jutuk o mi ep kuʼuntik li kʼusitik liʼ ta balumile, li «bendición yuʼun Mucʼul Diose jaʼ jcʼulejaltic chcʼot» (Proverbios 10:22).

2:15, 18. Li judioetike albatik yuʼun Jeova ti vaʼ kʼakʼal taje xchiʼuk ta jelavele, akʼo snopik lek kʼuyelan ti yoʼontonik ta sventa li xchaʼvaʼanel chʼulnae, ti mu xa xchʼay ta yoʼontonik jech kʼuchaʼal la spasik toʼoxe. Kʼalal chkichʼtik ta mukʼ Jeova li voʼotik eke jaʼuk me jkʼeltik-o batel li kʼusi ta jelavele.

«MUC TA STSATSALUC CRISTIANO; JAʼ NOʼOX TA SVENTA JVUʼEL JTUC»

(Zacarías 1:1–14:21)

Kʼalal lik yabtel ta j-alkʼop li Zacariase, jech lik yalbe li judioetike: «Sutanic tal ta [s]tojol» li Jeovae, xi (Zacarías 1:2, 3). Li xvaxakibal kʼusitik laj yil ta xchʼulel li Zacariase chakʼ ta ilel ti koltabil yuʼun Dios sventa xuʼ xchaʼvaʼanik li chʼulnae (kʼelo li rekuadro «Li xvaxakibal kʼusitik laj yil ta xchʼulel Zacariase»). «Muc ta sventauc soldadoetic , muc ta stsatsaluc cristiano; jaʼ noʼox ta sventa [s]vuʼel [s]tuc» Jeova tstsuts li abtelale (Zacarías 4:6). Li vinik ti Kʼelomil sbie «jaʼ ta spas li xchʼulna Jeovae» xchiʼuk «chkʼot ta paleal li ta xchotlebe» (Zacarías 6:12, 13, NM).

Ta Betele chlokʼ batel jtsop krixchanoetik sventa chbat sjakʼbeik paleetik ta sventa li yiktael ixim tspasik toʼox ta skoj li snaʼobil sjinesel Jerusalene. Li Jeovae laj yalbe Zacarías ti vul-oʼonton yuʼunik li ta xchanibal velta yiktael yiximike, ti jaʼ svulesobil ta sjolik li svokolike, ta xkʼataj ta «tseʼej loʼil, ta xcuxetel yoʼntonic, ta mucʼta qʼuin» (Zacarías 7:2, 3; 8:19). Li xchibal to aʼyej chtale jaʼ chalbe skʼoplal xchapanel mukʼta lumetik xchiʼuk jecheʼ j-alkʼopetik, chal albil kʼopetik ta sventa li Mesías xtoke xchiʼuk ti chichʼ chaʼlekubtasel li slumal Diose (Zacarías 9:1; 12:1).

Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:

2:1. ¿Kʼu yuʼun oy jun vinik ti stsakoj chʼojon ta skʼob sventa tspʼis li Jerusalene? Ti vaʼ taje, yaʼeluke jaʼ skʼoplal li svaʼanel jun muro ta sjoyobal Jerusalén sventa spojobbailike. Pe li vinike albat yuʼun jun anjel ti Jerusalene ta xmukʼib xchiʼuk ti ta xichʼ chabiel yuʼun li Jeovae (Zacarías 2:3-5).

6:11-13, NM. Kʼalal laj yichʼ akʼbel skorona sventa x-och ta mero bankilal pale li Josuee, ¿mi laj yichʼ biiltasel kʼuchaʼal ajvalil xchiʼuk ta pale noxtok? Moʼoj, yuʼun li Josuee maʼuk snitilulal David. Ti laj yichʼ xojbel ta sjol li koronae jaʼ skʼoplal albil kʼop sventa Mesías (Hebreos 6:20). Li albil kʼop ta sventa jun vinik ti jaʼ sbi Kʼelomile chkʼot ta pasel ta stojolal Ajvalil Pale Jesucristo ta vinajel (Jeremías 23:5). Jech kʼuchaʼal Josué ti tun ta stojolal judioetik kʼuchaʼal mero bankilal pale li ta chaʼvaʼanbil chʼulnae, li Jesucristo eke jaʼ me jech stsakoj yabtel kʼuchaʼal Mero Bankilal Pale li ta xchʼulna Dios ti mu xvinaj ta kʼelel ta sventa li melel yichʼel ta mukʼ Diose.

8:1-23. Li lajuneb kʼusitik chichʼ alel li ta versikuloetik liʼe, ¿bakʼin chkʼot ta pasel? Jujutos li kʼusitik laj yichʼ alele jaʼ skʼoplal ta melel ti chakʼbe lekilal li slumal Diose. Li jlome ikʼot ta pasel ta svakibal siglo kʼ.m.jkʼ., xchiʼuk skotol lik kʼotuk tal ta pasel ta 1919, o xuʼ van yakal to chkʼot ta pasel li avi kʼakʼale.a

8:3. ¿Kʼu yuʼun «Slumalic li Bochʼo Jun Yoʼntonique», xi sbi kʼot li Jerusalene? Kʼalal mu toʼox xichʼ jinesel Jerusalén ta 607 kʼ.m.jkʼ., jaʼ toʼox j-utsʼintavanej lum xi skʼoplal, yuʼun te toʼox nakalik jecheʼ j-alkʼopetik xchiʼuk jloʼlavanej paleetik xchiʼuk krixchanoetik ti muʼyuk stukʼilike (Sofonías 3:1; Jeremías 6:13; 7:29-34). Pe tana un, ti chaʼvaʼanbil xa li chʼulnae xchiʼuk ti laj xa yakʼ yeik ti chichʼik ta mukʼ Jeova li jteklume, chlik xa xcholik li kʼusitik melel ta sventa yichʼel ta mukʼ Diose, vaʼun li Jerusalene jaʼ tsbiin «Slumalic li Bochʼo Jun Yoʼntonique», xi.

11:7-14. ¿Kʼusi skʼoplal laj yakʼ ta ilel ti la skʼas Zacarías li namteʼaletik ti jaʼ sbi «Cʼuxubinel» xchiʼuk «Jmoj Tsobol» xie? Yilel noʼoxe, li Zacariase yakal chtakat batel ta «jqʼuel [...] chijetic ti chapal xa scʼoplal chichʼic milele», liʼe jaʼ skʼoplal manxo krixchanoetik ti koʼolik kʼuchaʼal chijetik ti chichʼ svokolik yuʼun li jbabeetik yuʼunike. Kʼalal chichʼ alel ti jaʼ jun jkʼel chij li Zacariase, jaʼ skʼoplal chichʼ albel li Jesucristoe, ti takbil tal ta jun lum ti bu spasoj strato li Diose, pe ti la spʼajik xtoke. Ti laj yichʼ kʼasel li namteʼal «Cʼuxubinel» sbie, chakʼ ta ilel ti Diose tslajesbe skʼoplal li trato spasoj xchiʼuk li judioetike xchiʼuk ti mu xa bu lek chile. Ti laj yichʼ kʼasel li namteʼal «Jmoj Tsobol» xi sbie, skʼan xal ti mu xa lekuk chil sbaik ta mantal li steklumal Judá xchiʼuk Israele.

12:11. ¿Kʼusi jaʼ li at-oʼonton ta «Hadad-rimón te ta stenlejaltic Meguidoe»? Li ajvalil Josías ta Judae cham ta jun pas kʼop ta stojolal li j-ejipto faraón Necao (Nekó) te ta «stenlejaltic Meguido[e]», ta skoj li slajele la skʼejintaik «qʼueoj sventa at-oʼnton» li jabiletik tale (2 Crónicas 35:22-25). Li «[at-oʼonton] ta Hadad-rimón» xie, xuʼ van jaʼ skʼoplal li yokʼtael slajel Josiase.

Kʼusitik xuʼ jchantik:

1:2-6; 7:11-14, Ch. Li Jeovae lek chil yan velta li buchʼu tsutes yoʼontonik ti chchʼamik li tsitsele xchiʼuk ti chlik yichʼik ta mukʼ yan velta li Diose, ti muʼyuk tsjalan sbaike. Yan li buchʼutik mu xakʼik ta ventae, xchiʼuk ti buchʼutik tsvalopatinik komele xchiʼuk ti kʼajomal noʼox ta smak xchikinike, li Jeovae muʼyuk ta xaʼibe li kʼusi tskʼan yoʼontonike.

4:6, 7. Mu kʼusi xmakbat svuʼel Jeova sventa xichʼ chaʼvaʼanel li chʼulnae, manchuk mi yan sba smukʼul. Mi oy xchʼunel koʼontontik ta stojolal Diose, xuʼ stsal kuʼuntik kʼusiuk vokolal ta jnuptantik li ta spasbel yabtele (Mateo 17:20).

4:10. Beiltasbilik yuʼun Jeova li Zorobabel xchiʼuk li yaj-abteltake, la stsutsesik li chʼulna kʼuchaʼal chal li Smantaltake. Ti chi jkuxi jech kʼuchaʼal chal li smantaltak Jeovae mu toj vokoluk sventa li jpas mulil krixchanoetike.

7:8-10; 8:16, 17. Sventa lek xilutik li Jeovae, skʼan oyuk jtukʼiltik, yutsil slekil koʼontontik, xkʼuxul koʼontontik xchiʼuk jamaluk li kʼusi chkaltike.

8:9-13. Li Jeovae chakʼbutik sbendision kʼalal oy stsatsal koʼontontik ta jpasbetik yabtele. Li jlom sbendisiontake jaʼ li lekilale, ti muʼyuk xiʼele xchiʼuk ti chi jchʼi ta mantale.

12:6. Li jchabivanejetik ta steklumal Jeovae skʼan xkoʼolajik «jech chac cʼu chaʼal toj ti cʼalal tsanem[e]», jaʼ xkaltik, ti xtiltunuk tajmek ta yoʼontonik spasbel yabtel li Diose.

13:3. Skʼan solel mas tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal li melel Diose xchiʼuk li ta s-organisasione, jaʼ skʼan xkom to li tukʼilal kuʼuntik ta stojolal krixchanoetike, manchuk mi toj lek xkil jbatik xchiʼukik.

13:8, 9. Li yepal buchʼutik svalopatinojik kʼusi melel ti laj yichʼik pʼajel yuʼun Diose toj epik tajmek: echʼem ta oʼlol ta skotolal li jteklume. Jaʼ noʼox jvokʼ chchikʼbe lokʼel yikʼobal ta kʼokʼ. Li avie, li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe, ti jaʼik jutuk mu skotoluk li krixchanoetike, pʼajbilik yuʼun li Jeovae. Pe jech noxtok, oy uni jvokʼ, jaʼ li tʼujbil yajtsʼaklomtak Cristo chbatik ta vinajele, ti skʼanojbeik vokol ta sbi li Jeovae xchiʼuk ti yakʼojik ta lokʼesel yikʼobalik ta kʼokʼe. Li uni jvokʼ liʼe xchiʼuk li yan xchiʼiltakike yakʼojik ta ilel ti mu jecheʼuk noʼox sbiinojik yajrextikotak Jeovae.

Tijbil koʼontontik sventa ta sjunul koʼontontik xi j-abtej

¿Kʼusi tstij koʼontontik ta spasel li chol mantal la spasik Hageo xchiʼuk Zacariase? Kʼalal ta jnoptik kʼuyelan la stijbe yoʼonton judioetik li yaʼyej laj yakʼik sventa xabtelanik li xchaʼvaʼanel chʼulnae, ¿mi mu tauk stij koʼontontik ta xcholel ta sjunul koʼontontik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ta spasel ta yajtsʼaklom Cristo li krixchanoetike?

Li Zacariase kak laj yalbe skʼoplal ti «cajal ta unin buro» ta xtal li Jesuse, ti ta xichʼ chonel ta «lajuneb xchaʼvinic (30) ta sep saquil taqʼuin[e]», ti ta xichʼ yayijesele xchiʼuk ti ta la «spuc sbaic batel li chijetique» (Zacarías 9:9; 11:12; 13:7). Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal ti jech ikʼot ta pasel li albil kʼopetik ta sventa Mesiase, toj echʼ noʼox stsatsubtas xchʼunel koʼontontik (Mateo 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10). Ta melel, tstsatsubtas spatobil koʼontontik li ta sKʼop Jeovae xchiʼuk li ta kʼusitik chakʼ sventa jkolebaltike (Hebreos 4:12).

[Tsʼibetik ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 20]

¿Kʼusi stu li aʼyejetik laj yalik Hageo xchiʼuk Zacariase?

[Lokʼol ta pajina 22]

Li jchabivanejetik ta steklumal Jeovae, ¿kʼuxi ti skʼan koʼolik «cʼu chaʼal toj ti cʼalal tsanem[e]»?

[Lokʼol ta pajina 23]

Li Xvaxakibal Kʼusitik Laj Yil Ta Xchʼulel Zacariase

1:8-17. Chal ta melel ti tstsuts li chʼulnae, chal xtok ti Jerusalén xchiʼuk li yantik lumetik ta Judae ta xichʼik bendision.

1:18-21. Chalbe slajeb li chanib kachuetik ti jaʼ la spukik batel li Judae, jaʼ xkaltik, skotol li ajvaliletik ti skontrainojik li yichʼel ta mukʼ Jeovae.

2:1-13. Chal ti Jerusalene ta x-epaj batel xchiʼuk chal ti Jeovae chkʼot kʼuchaʼal koralton ti tsanal jech kʼuchaʼal kʼokʼ ta spat xokone, ti jaʼ skʼan xal ti chchabivane.

3:1-10. Chakʼ ta ilel ti Satanase te nitil skʼoplal sventa mu xichʼ chaʼvaʼanel li chʼulnae xchiʼuk chakʼ ta ilel ti bankilal pale Josuee laj yichʼ koltael xchiʼuk laj yichʼ sakubtasel.

4:1-14. Chal ti vokoliletik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal mukʼta vitsetike jech ta xkom kʼuchaʼal stenlejaltik xchiʼuk ta xal ti ajvalil Zorobabele jaʼ tstsutses li chʼulnae.

5:1-4. Chal jun stojol mulil ta stojolal li buchʼutik yolbaj chopol tajmek kʼusi tspasike.

5:5-11. Chalbe slajeb li choplejale.

6:1-8. Chal ta melel ti chkʼelvanik xchiʼuk ti chkoltavanik li anjeletike.