Li kʼusitik tsjakʼ jkʼelvunetike
¿Mi jaʼ noʼox mana xchiʼuk kodornisetik la slajesik ta takixokol balumil li j-israeletike?
Li 40 jabil xanavik ta takixokol balumil li j-israeletike, li kʼusi mas la slajesike jaʼ li manae (Eks. 16:35). Jech xtok, li Jeovae chib to velta laj yakʼanbe slajes kodornisetik (Eks. 16:12, 13; Num. 11:31). Pe li j-israeletike oy to kʼusi yan la slajesik, jaʼ noʼoxe mas jutuk.
Bakʼintik li Jeovae te chikʼ batel ti «bu xuʼ xkux yoʼontonik» xchiʼuk ti bu oy voʼ xchiʼuk veʼliletike (Num. 10:33). Jun ti bu ikʼatik batele jaʼ ta Elim «ti bu oy 12 sat voʼe xchiʼuk ti bu oy 70 ta pets steʼel xane», taje jaʼ van steʼeltak datil (Eks. 15:27). Li livro Plants of the Bible chal ti steʼel datile «ep butik chchʼi, […] toj lek xaʼi chchʼi li ta takixokol balumile. Ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik tsmakʼlin, chakʼ aseite xchiʼuk te ch-axinajik li krixchanoetike».
Jech xtok, li j-israeletike xuʼ van te echʼik ti bu oy voʼ xchiʼuk oy kʼusitik chchʼi ti te xkom ta wadi yuʼun Farane.a Jech kʼuchaʼal chal li livro Discovering the World of the Bible li stenlejaltik taje «130 kilometro snatil, toj kʼupil sba xchiʼuk lek ojtikinbil li ta Sinaie». Xi to chal li livroe: «Li ta stenlejaltike te van 45 kilometro snatil ti te to chkʼot ta lokʼel ta Farane ti bu oy epal xanetike. Li Farane mas ta 4 kilometro snatil xchiʼuk te van 610 metro staylej xmuy ti jaʼ ta olon komem li nabe. Taje jaʼ li Eden ta Sinaie. Ta voʼne xa onoʼox li krixchanoetike te chbat saʼik li datile».
Steʼel datil ta Farán
Kʼalal lokʼik ta Ejipto li j-israeletike, laj yichʼik batel arina, svotsʼobil xchiʼuk laj van yichʼik batel sat teʼetik xchiʼuk aseite. Pe laj noʼox yuʼunik. Jech xtok, «laj yikʼik batel li xchijik xchiʼuk xvakaxike, ep ta jyalel li chonbolometike» (Eks. 12:34-39). Pe ta skoj ti vokol tajek li kuxlejal ta takixokol balumile, xuʼ van ep tajek cham li xchonbolomike. Jech xtok, xuʼ van la smil stiʼik li j-israeletike o laj yakʼbeik ta milbil matanal li Jeovae o jaʼ van laj yakʼbeik li jecheʼ diosetik yuʼunike (Ech. 7:39-43).b Akʼo mi jech, laj onoʼox stsʼun xchijik xchiʼuk xvakaxik li j-israeletike, yuʼun xi laj Jeova kʼalal la stoy sbaike: «Li avalab anichʼnabike chkʼotik ta jchabichij 40 jabil li ta takixokol balumile» (Num. 14:33). Jaʼ yuʼun, oy xlecheik xchiʼuk bekʼet sventa slajesik. Pe ta skoj ti xanavik 40 jabil ta takixokol balumil xchiʼuk ti te van oxib miyon krixchanoetike, mu xmakʼlijik-o.c
¿Bu la stabeik sveʼel xchiʼuk yaʼal li xchonbolomike?d Li vaʼ jabile xuʼ van chakʼ voʼ, jaʼ yuʼun oy tsʼiʼlel li ta takixokol balumile. Li ta Perspicacia para comprender las Escrituras ti bu chal: «Arabia» chal ti leʼ xa ta 3,500 jabile «mas to’ox oy lek voʼ li ta Arabiae». Xi to chale: «Ep stenlejaltik ti lek chʼenajtik yave xchiʼuk ti takin xae, taje jaʼ svinajeb ti oy toʼox lek voʼ li ta voʼnee». Akʼo mi jech, li takixokol balumile chakʼ xiʼel xchiʼuk mu kʼusi x-ayan te (Deut. 8:14-16). Ti muʼyukuk akʼbatik voʼ yuʼun Jeova ta skʼelobil juʼelale, cham jechuk li j-israeletike xchiʼuk li xchonbolomike (Eks. 15:22-25; 17:1-6; Num. 20:2, 11).
Li Moisese laj yalbe j-israeletik ti makʼlinatik ta mana yuʼun Jeova sventa xakʼik venta «ti maʼuk noʼox ta pan kuxul li krixchanoe, jaʼ kuxul-o skotol li kʼusitik chlokʼ ta ye Jeovae» (Deut. 8:3).
b Li Vivliae chal ti chib velta laj yakʼbeik milbil matanal Jeova ta takixokol balumil li j-israeletike. Li baʼyele jaʼo kʼalal laj yichʼ vaʼanel li paleetike, li ta xchibale jaʼo kʼalal la spasik li Kʼin Koltaele. Taje jaʼo la spasik ta sjabilal 1512 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, kʼalal tetik xa ox van jun jabil slokʼelik ta Ejipto li j-israeletike (Lev. 8:14–9:24; Num. 9:1-5).
c Kʼalal jutuk xa ox skʼan 40 jabil te oyik ta takixokol balumil li j-israeletike, laj yichʼbeik tal xchonbolomik li buchʼutik ay stsakik ta kʼope (Num. 31:32-34). Akʼo mi jech, laj onoʼox slajesik mana jaʼ to ti kʼuxi ochik ta Albil Balumile (Jos. 5:10-12).
d Muʼyuk bu chal mi la slajesik mana li chonbolometike, yuʼun li Jeova laj yalbe j-israeletik ti jaʼ noʼox stsobik ti kʼu yepal xlaj yuʼunik jujun krixchanoe (Eks. 16:15, 16).