¿Kʼusi la snuptan li stestigotak Jeova li ta Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile?
Li ta Alemania xchiʼuk li ta lumetik sventainojik toʼox li jnazietike te toʼox van nakalik 35 mil stestigotak Jeova. 1,500 chamik kʼalal jaʼo li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Ti kʼu yepal chamike xuʼ to van xjel, yuʼun li jlome mu stakʼ naʼel lek kʼuxi chamik xchiʼuk jayib, yokel to chichʼ sabel skʼoplal.
¿Kʼuxi chamik?
Li kʼusi la stunes jnazietik sventa xtuchʼik jolale
Yalel laj yichʼik milel. Jutuk mu chanib sien stestigo Jeova yolbaj laj yichʼik milel ta Alemania xchiʼuk li ta lumetik ti jaʼ sventainoj li jnazietike. Jutuk mu skotolikuk laj yichʼik chapanel, albatik ti chichʼik milele xchiʼuk ti chichʼ tuchʼbel sjolike. Li yantik xtoke, laj yichʼik milel ta tukʼ o chukbil snukʼ chamik. Pe muʼyuk tukʼ ti kʼu yelan laj yichʼik chapanele.
Kʼalal laj yichʼik chukele tsots laj yichʼik ilbajinel. Mas ta mil stestigotak Jeova chamik ta chukinab xchiʼuk li ta yavil tsatsal abtel yuʼun li jnazietike. Sujatik ta abtel jaʼ to ti kʼuxi chamik˗oe, jlome chamik ta skoj ti tsots ilbajinatike, ta skoj viʼnal, ta skoj sik, ta skoj chamel o ta skoj ti muʼyuk xkʼelatik yuʼun junuk doktore. Li yantik xtoke chamik akʼo mi lokʼesatik onoʼox li ta chukinab kʼalal poʼot xa ox xlaj li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, yuʼun kʼunibemik tajek.
¿Kʼuxi yan laj yichʼik milel? Jlom stestigotak Jeovae chamik ta skoj ti laj yichʼik pʼajel ta kuartoetik ti noj ta gase. Jlom xtoke, chamik ta skoj ti oy kʼusi laj yichʼ tikʼbel ta sbekʼtalik yuʼun li doktoretike o ta skoj ti julatike.
¿Kʼu chaʼal laj yichʼik kontrainel?
Li testigotak Jeovae kontrainatik ta skoj ti tskʼan chchʼunik li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal sujatik yuʼun jnazietik ta spasel li kʼusi skontrainoj li Vivliae, muʼyuk la skʼan la spasik. Yuʼun ‹tskʼan chchʼunbeik smantal kʼuchaʼal ajvalil li Diose, maʼuk li krixchanoetike› (Echos 5:29). Jkʼelbetik skʼoplal chaʼtosuk ti kʼusi la spasike.
Muʼyuk la stikʼ sbaik ta politika. Jech kʼuchaʼal li stestigo Jeova avi ta buyuk noʼox lume, li stestigotak Jeova ta voʼne ti kuxiik kʼalal jaʼ to’ox tspas mantal li jnazietike, muʼyuk la stikʼ sbaik ta politika ek (Juan 18:36). Jaʼ yuʼun, muʼyuk la skʼan la spasik liʼe:
Muʼyuk skʼan x˗ochik ta soltaroal xchiʼuk muʼyuk la skʼan la skolta sbaik ta junuk abtelal ti te nitil skʼoplal xchiʼuk li paskʼope (Isaias 2:4; Mateo 26:52).
Muʼyuk spasik votar mi jaʼuk la skʼan la stikʼ sbaik ta junuk organisasion yuʼun li jnazietike (Juan 17:16).
Muʼyuk la spasik saludar li vandera la spasik li jnazietike mi jaʼuk la skʼan laj yalik «¡Heil Hitler!» (Mateo 23:10; 1 Korintios 10:14).
Laj yakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chchanike. Akʼo mi albilik xa ox mantal ti mu stakʼ jech spasike, li stestigotak Jeovae:
La stsobilan˗o sbaik sventa spasilanik orasion xchiʼuk xichʼik ta mukʼ Dios (Ebreos 10:24, 25).
La xcholik˗o mantal xchiʼuk la spukik˗o vunetik ti lokʼem ta Vivliae (Mateo 28:19, 20).
Jech˗o laj yakʼ ta ilel slekil yoʼontonik, manchuk mi jaʼ ta stojolal li judioetike (Markos 12:31).
Tsots˗o li xchʼunel yoʼontonike, muʼyuk la skʼan la spasik firmar jun vun ti bu chal ti chiktaik li kʼusitik xchʼunojike (Markos 12:30).
Li maestro Robert Gerwarth chal ti stestigotak Jeovae «jaʼ li buchʼu mas laj yichʼik kontrainel ta skoj xchʼunel yoʼontonik kʼalal jaʼo yorail ch˗ajvalilaj ta Alemania li Adolf Hitlere».a Yan jchukeletik ti ikʼbilik batel ta spasel tsatsal abtele, labal to laj yilik kʼu yelan tsots xchʼunel yoʼontonik li stestigotak Jeovae. Jun vinik ti likem ta Austria ti te toʼox tikʼil ta chukel eke, xi laj yalbe skʼoplal li stestigotak Jeovae: «Mu skʼan xbatik ta paskʼop, yuʼun mu skʼan xmilvanik, jaʼ xuʼ chaʼiik ti xichʼik milele».
¿Butik chamik?
Ta yavil tsatsal abtelaletik. Li bu mas ep cham li stestigotak Jeovae jaʼ li ta yavil tsatsal abtelaletike. Junantike te laj yichʼik ikʼel batel ta Auschwitz, Buchenwald, Dachau, Flossenbürg, Mauthausen, Neuengamme, Niederhagen, Ravensbrück xchiʼuk ta Sachsenhausen. Li ta Sachsenhausene vinajem ti chamik te van 200 stestigotak Jeova.
Ta chukinabetik. Junantik stestigo Jeovae tsots laj yichʼik ilbajinel ta yut chukinab, jaʼ to ti kʼuxi chamike. Yantik xtoke chamik ta skoj ti yayijem komik kʼalal oy kʼusi tsatsal jakʼbatike.
Yavil bu chmilvanik. Ti bu mas laj yichʼik milel li stestigotak Jeovae, jaʼ li ta chukinab ta Berlin-Plötzensee, Brandeburgo xchiʼuk ta Halle/Saale. Jech xtok, oy vunetik ti chakʼ ta ilel ti oy to van 70 chukinabetik ti bu laj yichʼik milel li stestigotak Jeovae.
Junantik stestigo Jeova ti laj yichʼik milele
Sbi: Helene Gotthold
Bu yichʼ milel: ta Plötzensee (Berlín)
Li Helene oy snup xchiʼil xchiʼuk oy chaʼvoʼ yalab. Oy jayibuk velta laj yichʼ tikʼel ta chukel. Ta 1937 yal yol ta skoj ti laj yichʼ majel kʼalal oy kʼusi la stsatsal jakʼbeike. Ta 8 yuʼun disiembre ta 1944 laj yichʼ tuchʼbel sjol li ta chukinab Plötzensee (Berlín).
Sbi: Gerhard Liebold
Bu yichʼ milel: ta Brandeburgo
Li Gerhard laj yichʼ tuchʼbel sjol ta 6 yuʼun mayo ta 1943 kʼalal 20 toʼox sjabilale. Kʼalal 18 sjabilale, li ta chukinab taje, jaʼ te laj yichʼ tuchʼbel sjol li stot eke. Xi la stsʼibabe komel karta yutsʼ yalal xchiʼuk slekom kʼalal poʼot xa ox chichʼ milele: «Ti muʼyukuk la skoltaun li Kajvaltike, muʼyuk bu kuch kuʼun chixanav li ta be liʼe».
Sbi: Rudolf Auschner
Bu yichʼ milel: ta Halle/Saale
Li Rudolf laj yichʼ tuchʼbel sjol ta 22 yuʼun septiembre ta 1944 kʼalal 17 toʼox sjabilale. La stsʼibabe komel jlik karta li smeʼe, xi laj yalbee: «Ep ermanoetik xanavemik li ta be liʼe, jech ta jkʼan ta jpas ek».
a Heydrich: El verdugo de Hitler, pajina 284.