4. ¿Buchʼu jaʼ li snitilulaltak antse, xchiʼuk kʼusi tspasik?

⁴ Kʼalal echʼ xaʼox jutuk li toybail ta Edene, li Jeovae laj yal onoʼox ti ch-ayan «snitilulal» li jun «antse» (kʼelo Génesis 3:15, Ch).a Li snitilulal ants taje ta xpechʼbe ta tekʼel sjol li kiletel chone, jaʼ xkaltik, li Satanase. Ta tsʼakale, li Jeovae laj yakʼ ta naʼel ti te chlik tal ta yutsʼ yalal Abraham li snitilulal ants taje, ta steklumal Israel, ta jvokʼ snitilulal Judá xchiʼuk ta snitilulal ajvalil David (Gén. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4, Ch; Luc. 1:30-33). Li bankilal nitilulale jaʼ li Jesucristoe (Gál. 3:16, Ch). Li xchaʼvokʼal nitilulale jaʼik skotol li buchʼutik chbatik ta vinajel ti tʼujbilik ta chʼul espiritue (Gál. 3:26-29). Li Ajvalilal yuʼun Diose jaʼ li Jesús xchiʼuk li buchʼutik chbatik ta vinajele, taje jaʼ tstunes Jeova sventa chakʼbe slajeb li Satanase (Luc. 12:32; Rom. 16:20).

5, 6. 1) ¿Jayib mukʼta tsatsal lumetik chalbe skʼoplal li kʼusi akʼbat yil yuʼun Dios li Daniel xchiʼuk Juane? 2) ¿Buchʼu skʼoplal li jtiʼvanej bolom ti vukpʼej sjol chal ta Apocalipsise?

⁵ Jech kʼuchaʼal chal li baʼyel albilkʼop ta Vivliae, chal ti oy snitilulal li Satanás eke ti kontra chil li snitilulal antse. ¿Buchʼutik jaʼ snitilulal li kiletel chone? Jaʼik skotol li buchʼutik jmoj sjolik xchiʼuk li Satanás ti spʼajojik li Dios xchiʼuk ti tstsakik ta kʼop li steklumale. Ti kʼu xa sjalil talel li kuxlejale, li Diabloe jeltos kʼuxitik xchapanoj li snitilulaltake, jaʼ xkaltik, li ajvaliletik ta balumile (Luc. 4:5, 6). Liʼe jlom noʼox ti te tsakal skʼoplal xchiʼuk li steklumal Jeovae, akʼo mi jaʼ xchiʼuk li jteklum Israele o jaʼ li yajtsʼaklom Cristo ti tʼujbil chbatik ta vinajele. Taje jaʼ tskoltautik ta yaʼibel smelolal kʼu yuʼun jaʼ noʼox vaxakib tsatsal ajvaliletik akʼbat yil yuʼun Dios li Daniel xchiʼuk Juane.

7. ¿Buchʼu skʼoplal li baʼyel sjol jtiʼvanej bolome, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁷ Li baʼyel sjol jtiʼvanej bolome jaʼ skʼoplal Egipto. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jaʼ li baʼyel mukʼta tsatsal lum ti toj echʼ noʼox laj yilbajin li slumal Diose. Li buchʼu baʼyel la skontraine jaʼ li snitilulaltak Abrahame, ti te lokʼ talel snitilulal ants ti albil xa noʼox skʼoplale, taje jaʼo kʼot ta pasel kʼalal epajik xaʼox li ta jteklume. Sventa mu xvul ta lokʼel li nitilulale, li Satanase taʼox xakʼbe slajeb li slumal Diose. ¿Kʼuxi la spas? Jaʼ ti laj yakʼ ti akʼo smil skotol keremetik ti likemik tal ta Israel li faraone. Pe li Jeovae muʼyuk laj yakʼ ti akʼo jech xkʼot ta pasel taje, vaʼun la skolta lokʼel ta Egipto li yajtuneltake (Éxo. 1:15-20; 14:13). Ta mas tsʼakale laj yakʼbe Albil Balumil li j-israeletike.

8. ¿Buchʼu skʼoplal li xchaʼpʼejal sjol jtiʼvanej bolome, xchiʼuk kʼusi ox tskʼan tspas?

⁸ Li xchaʼpʼejal sjol jtiʼvanej bolome jaʼ skʼoplal li Asiriae, jun tsatsal ajvalilal ti tskʼan ox tslajesbe skʼoplal li slumal Diose. Melel onoʼox ti jaʼ la stunes Jeova sventa xakʼbe kastigo li lajunvokʼ nitilulal ta Israel ta skoj ti lik yichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik xchiʼuk ti la stoy sbaike. Pe akʼo mi jech, ta mas tsʼakal li Asiria eke la stsak ta kʼop li Jerusalene. Li kʼusi ox van tskʼan Satanase jaʼ ti akʼo slajesbe skʼoplal li ajvaliletik ti bu chlik talel li Jesuse. Pe taje maʼuk me jech tskʼan li Diose. Jaʼ yuʼun, li Jeovae la spoj li tukʼil yajtuneltak kʼalal la stak batel jun anjel sventa chbat slajes skotol li soltaroetik ta Asiriae (2 Rey. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15).

¹³ Kʼot onoʼox ta pasel li albilkʼop laj yal Jeova ti tsalbil chkom yuʼun Medopersia li Babiloniae, jech xtok laj yakʼ ti akʼo sut batel ta slumalik li j-israeletike (2 Cró. 36:22, 23). Pe ta mas tsʼakale, jutuk xa mu laj yakʼbe slajeb steklumal Dios li Medopersiae. Li slivroal Estere te chal kʼuxi chakʼbe xaʼox slajeb skotol judioetik ti te nakalik ta sjunlej Persia li jun j-abtel ti jaʼ sbi Amane, yuʼun yalojbe xaʼox skʼakʼalil kʼusi ora chkʼot ta pasel taje. Pe koliyal ti koltavan li Diose, yan velta xtok muʼyuk xlaj li steklumal Jeova ta stojolal li snitilulal Satanase (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Jech kʼuchaʼal chkiltike, lek xkʼot-o ti jaʼ xchanpʼejal sjol li jtiʼvanej bolom ti te chal ta Apocalipsis li Medopersiae.

16. ¿Kʼusi la spas li Antíoco IV?

¹⁶ Kʼalal tsalbil xaʼox komel li Persiae, li Greciae jaʼo ch-ajvalilaj ta stojolal j-israeletik. Li vaʼ kʼakʼal taje sutemik xaʼox batel ta Albil Balumil li judioetike xchiʼuk laj xaʼox xchaʼmeltsanik li chʼulna ta Jerusalene. Li stukike jaʼik onoʼox li steklumal Jeovae xchiʼuk li chʼulnae jaʼ toʼox ti bu chichʼ ichʼel ta mukʼ li melel Diose. Pe li ta xchibal siglo kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike laj yil svokolik ta skoj li svoʼpʼejal sjol li jtiʼvanej bolome, jaʼ xkaltik, li Greciae. Li Antíoco IV, jun ti buchʼu laj yichʼ komel li ajvalilal yuʼun Alejandroe, la spas jun skajleb matanal sventa jecheʼ diosetik ta chʼulna ta Jerusalén xchiʼuk laj yal ti chichʼ milel li buchʼu tspas kʼusi li ta relijion yuʼun judioetike. ¡Toj echʼ xa noʼox pʼajbilik yuʼun li snitilulal Satanase! Pe akʼo mi jech, li Greciae laj yichʼ tsalel yuʼun li jun mukʼta tsatsal lum tal ta tsʼakale. ¿Buchʼu van ta xtal li ta svakpʼejal sjol jtiʼvanej bolome?

17. ¿Kʼusi laj yakʼ kʼotuk ta pasel li svakpʼejal sjol jtiʼvanej bolom sventa xkʼot ta pasel li kʼusi chal Génesis 3:15?

¹⁷ Kʼalal jaʼo la stsʼiba li kʼusi akʼbat snaʼ yuʼun Dios li jtakbol Juan ta sventa li jtiʼvanej bolome, li Romae jaʼo li mukʼta tsatsal lume (Apo. 17:10). Li svakpʼejal sjol jtiʼvanej bolome, jaʼ laj yakʼ kʼotuk ta pasel li kʼusi chal ta Génesis 3:15, ta Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula. Li Satanase la stunes li jbabeetik ta Roma sventa tsyayijesbe jlikeluk «snucʼ [yakan]», jaʼ xkaltik xchak yakan, li snitilulal antse. ¿Kʼuxi laj yut? Jaʼo kʼalal laj yakʼik ti akʼo xakʼik ta milel Jesús ti jecheʼ noʼox la sabeik smule (Mat. 27:26). Pe li syayijemale mu jaluk kol, yuʼun li Jesuse chaʼkuxesat yuʼun li Jeovae.

18. 1) ¿Kʼusi achʼ jteklum la stʼuj Jeova, xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) Li snitilulal kiletel chone, ¿kʼuxi laj yakʼilanbe-o svokol li snitilulal antse?

¹⁸ Li jnitvanejetik ta relijion ta Israele la skoʼoltas sjolik xchiʼuk li Roma sventa tskontrainik Jesús xchiʼuk jutuk mu skotoluk jech la spasik li jteklum eke. Jaʼ yuʼun li Jeovae la spʼaj komel li j-israeletike (Mat. 23:38; Hech. 2:22, 23). Jaʼ yuʼun la stʼuj jun achʼ jteklum, li «Israel chcʼotic ta sventa Diose» (Gál. 3:26-29; 6:16). Taje jaʼ li tsobobbail yuʼun li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti jaʼik judioetik o mi jyanlum krixchanoetike (Efe. 2:11-18). Kʼalal chaʼkuxiem xaʼox li Jesuse, li snitilulal kiletel chone laj yakʼilanbe-o svokol li snitilulal antse, yuʼun li Romae ep ta velta oy ox ta yoʼonton chakʼbe slajeb li xchaʼvokʼal snitilulal antse, li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele.c