¿Mi tsokes ta j-echʼel Balumil li krixchanoe?

«Xvocʼ jcʼol alab nichʼnabetic, xcham yan jcʼol; te staoj yav o li banamile.» (LI AJVALIL SALOMÓN TA SIGLO 11 KʼALAL MAʼUK TOʼOX JKʼAKʼALILTIKE)a

Li teksto taje chakʼ ta ilel ti mu jaluk chijkuxi li voʼotike, pe li Balumile muʼyuk spajeb. Li Jbalumiltike yiloj echʼem talel ep ta kʼol krixchanoetik. Akʼo mi jech, vinajem tal ti kuchem yuʼun sventa xichʼ naklebinele xchiʼuk chkuch-o batel yuʼun. Pe li avie chjel xa batel yilel.

Kʼalal lik li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile solel anil lik jeluk talel li balumile. Kʼalal 70 jabil noʼox yechʼel talele, li krixchanoetike laj yilik lokʼanuk kʼusitik xuʼ xijxanav-o ti toj labalik sbae, li kʼusitik xuʼ xijkʼopoj-oe xchiʼuk yantik kʼusitik achʼ lokʼanuk talel, ta skoj taje solel epajem ti kʼu yelan chpʼolmajike. Jaʼ yuʼun oy ep krixchanoetik ti oy ep kʼusitik x-ayan yuʼunik ti muʼyuk toʼox jech ilbile. Akʼo mi jech, li avie oxib to velta epajem tal li jnaklejetik ta Balumil ti kʼuxi echʼ li paskʼope.

Pe li kʼusitik pasbil taje laj yichʼ talel ep vokolil. Yuʼun li kʼusitik tspasik li krixchanoetike jaʼ tsokes-o li Balumile xchiʼuk li kʼusitik chakʼ kuxlejale. Jech xtok, ta skoj ti toj ep kʼusitik tspasik li krixchanoetik ta sventa li Balumile jelel xa li kuxlejal avie, li junantik sientifikoe achʼ kuxlejal xa sbi yuʼunik.

Li Vivliae yaloj xa onoʼox ti tsokes Balumil li krixchanoe (Apocalipsis 11:18, Ch). ¿Mi yakal chkʼot ta pasel li albil kʼop taje? ¿Kʼu to sjalil ti jech chichʼ sokesel-o li Balumile? ¿Mi tsta van yorail ti mu xa stakʼ kʼusi pasele?

¿MI MU XA STAKʼ KʼUSI PASEL TA SVENTA LI BALUMILE?

Li Balumile, ¿mi tsta van yorail ti mu xa xkuch yuʼun li kʼusitik ta jpastike? Oy junantik sientifikoetik tsnopik ti mu lek stakʼ alel kʼuxi chakʼ vokolil ti chjel li sikil xkʼixnal Balumile. Tsvul yoʼontonik ti jech oy kʼusi xjel ta anil li ta Balumil ti xuʼ xkil-o ep jvokoltike.

Jnoptik ta sventa li epal yelo ti te oy ta smaleb Kʼakʼal ta Antartidae. Oy buchʼutik tsnopik ti mi jech yantik xkʼakʼub-o batel li Balumile ch-unij skotol. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li yeloe xkoʼolaj kʼuchaʼal nen ti tskʼejpʼun li xojobal Kʼakʼale, pe mi unij batel li yeloe tukʼ xa chkʼot ta nab li xojobal Kʼakʼale. Ta skoj ti muʼyuk xa tspix nab li yeloe ta xkʼakʼub. Kʼalal mas xa kʼokʼ li nabe mas anil ch-unij li yeloe. Jaʼ yuʼun mi unij skotole xuʼ xnoj mas li nabe, vaʼun ta smiyonal noʼox krixchanoetik xuʼ xchamik.

[Rekuadro ta pajina 4]

Li krixchanoe sokesoj...

...li jkʼol xpix Balumil ti atmósfera sbie. «Oy lek sprevailtak ti yantik xkʼakʼub li yolon atmósfera, li mukʼul nabe xchiʼuk li balumile [...]. Leʼ xa tal ta 1950 lek vinajem ti jaʼ ta skoj li kʼusitik tspasik li krixchanoetike.» (Sociedad Meteorológica Americana, 2012)

... li balumile. «Ta skoj li kʼusitik tspasik li krixchanoetike jutuk mu oʼloluk jelem talel li balumile. Tsokes li kʼusitik kuxajtike, li yip balumile [...] xchiʼuk li sikil xkʼixnal osil balumile.» (Global Change and the Earth System)

... li mukʼul nabe. «Te van 85% li nab ti bu tstsakik choye muʼyuk xa ep xchoyal, pe li ta yantik nabe chʼabal xa jkotuk xchoyal o jaʼ to ch-ayan tal.» (BBC, septiembre ta 2012)

... li kʼusitik kuxajtike. «Epal sientifikoetik xchʼunojik [...] ti ta skoj li kʼusitik spasojik li krixchanoetike ta anil [chchʼaybe stsʼunobal li chonbolometike], ti muʼyuk bu jech ilbil-oe.» (Te lokʼem tal ta pajina ta Internet science.nationalgeographic.com)