«Oyuc me lec smuil» li jkʼopojeltike, yuʼun jaʼ chlekub-o ti kʼuyelan xkil jbatike
«Li cʼusi chavalique oyuc me lec smuil.» (COL. 4:6)
1, 2. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta skoj ti oy lek smuil kʼopoj jun ermanoe?
«KʼALAL jaʼo ta jchol mantal ta naetike laj ta jun vinik ti chnik xa yanal ye ta skoj ti ch-ilin tajeke, maʼuk noʼox taje yuʼun chnik sjunul sbekʼtal —xi jun ermano—. Muʼyuk bu xi ilin, vaʼun lik jchiʼin ta loʼil ta sventa li kʼusi chal Vivliae, pe mas to ilin-o. Lik xchopol kʼoptaikun ek li yajnil xchiʼuk xnichʼnabe, jech oxal laj kakʼ venta ti jaʼ lek ti xi bate. Laj kalbeik ti ta lekilal li tale xchiʼuk ti ta lekilal chi sut echʼele. Laje la jkʼelbeik Gálatas 5:22 xchiʼuk 23, ti bu chalbe skʼoplal ti ta jkʼan jbatike, ti mu jtoy jbatike, ti jnaʼtik spajesel jbatike xchiʼuk ti jun noʼox koʼonton jkotoltike, laj une li bat.
2 »Ta mas jelavel kʼalal jaʼo yakal ta jvulaʼan li naetik ta jot kayee te laj kil ti te chotol ta s-eskalerail snaik li utsʼ-alalil taje. Laj yaptaikun, vaʼun xi la jnope: “¿Kʼusi van chalbeikun tana xtok un?”. Li totile yichʼojbun xa talel sikil voʼ, vaʼun laj yakʼbun jun vaso kuchʼ. La skʼan perton ti chopol la spas stalelale xchiʼuk laj yalbun ti toj lek la ti jpʼel-o li xchʼunel koʼontone. Vaʼun jun xa yoʼontonik kʼalal la jkʼoponik komele.»
3. ¿Kʼu yuʼun mu xtun xi j-ilin kʼalal tsaʼik joltike?
3 Li balumil avie tsots vokolil chakʼbe li krixchanoetike, jech oxal buyuk noʼox jnuptik krixchanoetik ti ch-ilinike, akʼo mi ta chol mantal. Kʼalal jech taje jaʼ me lek ti xi jpastike: «Ta smucʼuluc avoʼnton xavalic; ichʼvananic me ta mucʼ» (1 Ped. 3:15, 16). Ti ch-ilinuk xa takʼav li jcholmantal laj kalbetik skʼoplale muʼyuk bu paj skapemal sjol jechuk li vinike, pe mu jechuk kʼot ta pasel un. Lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼun li ermano ta skoj ti muʼyuk x-ilin xchiʼuk ti oy smuil kʼopoje.
¿Kʼusi smakoj ti «oyuc me lec smuil» li jkʼopojeltike?
4. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti oyuk lek smuil xi jkʼopoje?
4 Laj yal jun tojobtasel li jtakbol Pablo ti toj tsots skʼoplal skʼan xkakʼ ta jkuxlejaltike, mi ta tsobobbail o mi maʼuk, xchiʼuk xuʼ jech jpas ta yut jnatik xtok: «Li cʼusi chavalique oyuc me lec smuil, oyuc me lec xchiʼil» (Col. 4:6). Ta yan kʼop xkaltike jaʼ ti oyuk stukʼil smelolal xi jkʼopoje xchiʼuk ti kʼupiluk ta aʼiel sventa oyuk lekilale.
5. ¿Kʼusi skʼan xal ti oy smelolal chi jkʼopoje? Chapbo smelolal.
5 Kʼalal oy smelolal chi jkʼopoje maʼuk skʼan xal ti chkaltik stekel li kʼusi ta jnoptike xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontike, mas to me mu stakʼ jpastik jech kʼalal kapemutike. Li Vivliae chal ti kʼalal mu xpaj skapemal joltike jaʼ skʼan xal ti kʼunutike, maʼuk ti tsotsutike (kʼelo Proverbios 25:28 xchiʼuk 29:11). «Li Moisese jaʼ jun vinic ti toj biqʼuit [o manxo] yacʼoj sba liʼ ta [balumil]» li vaʼ kʼakʼal taje, pe oy jun velta ti muʼyuk stsʼik yuʼun ti la stoy sbaik li steklumal Israele. Tsots ilin, maʼuk laj yalbe smukʼulal Jeova ta stojolal li krixchanoetike. Melel onoʼox ti jamal laj yal ti kʼuyelan chaʼi sbae, pe muʼyuk bu muyubaj-o yuʼun Dios taje. Akʼo mi oy xaʼox ta 40 jabil tsbeiltas echʼel li jteklume, muʼyuk xa bu x-akʼe ochuk xchiʼuk li j-israeletik li ta Albil Balumile (Núm. 12:3; 20:10, 12; Sal. 106:32).
6. ¿Kʼusi smakoj ti oy jpʼijiltik chi jkʼopoje?
6 Li Vivliae tskʼupil kʼopta li buchʼu oy spʼijil chkʼopoje, jaʼ xkaltik, li buchʼu ta smelol chkʼopoje xchiʼuk ti ta slekil yoʼontone: «Li bochʼo toj ep chloʼilaje ep tsta smul; yan li bochʼo tspajes yee jaʼ bij» (Pro. 10:19; 17:27). Maʼuk me skʼan xal ti mu xa kʼusi chal ta skoj ti pʼije. Moʼoj, skʼan «oyuc me lec smuil» kʼalal chi jkʼopoje, ti ta jtunes jkʼopojeltik sventa chpoxtavane, maʼuk ti chyayijesvane (kʼelo Proverbios 12:18 xchiʼuk 18:21).
«Oy yorail chʼanxijchi; oy yorail chijcʼopoj»
7. ¿Kʼusitik ti mu stakʼ xkaltike, xchiʼuk kʼu yuʼun?
7 Maʼuk noʼox me li ta chol mantal xchiʼuk kʼalal ta jchiʼintik ta loʼil li jchiʼiltik ta abtel ti skʼan oyuk lek smuil xi jkʼopoje xchiʼuk ti mu xi j-iline. Yuʼun skʼan jaʼ jech jpastik ek li ta jnatike xchiʼuk li ta tsobobbaile. Kʼalal mu stsʼik kuʼuntik li skapemal joltike ta me xi j-ipaj-o, ch-och-o at-oʼonton xchiʼuk tsokesutik ta mantal, jaʼ me jech tsnuptan kuʼuntik ek li jchiʼiltaktike (Pro. 18:6, 7). Skʼan me jnoptik kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi chkaltike xchiʼuk skʼan xkakʼ kipaltik ta spajtsanel li kʼusi chopol ta koʼontontik ti stalel jech ta skoj ti chʼabal jtukʼiltike. Muʼyuk onoʼox bu lek ti chi jchopol kʼopoje, ti chi jlabanvane, ti chi jkontrainvane xchiʼuk ti solel xtiʼet joltike (Col. 3:8; Sant. 1:20). Yuʼun maʼuk noʼox tsokes ti kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk li jchiʼiltaktike, yuʼun tsokes xtok ti kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk Jeovae. Xi onoʼox pʼijubtasvan li Jesuse: «Li bochʼo ta xilinta xchiʼile ta xichʼbe stojol cʼalal chichʼ chapanele. Li bochʼo “toj bolot” xut xchiʼile, ta xichʼbe stojol ti cʼalal chichʼ chapanel yuʼun jchapanvanejetic ta chʼulnae. Li bochʼo “sveʼelot cʼocʼ” xut xchiʼile, jaʼ chbat stoj smul ta cʼocʼ [«Gehena», NM]» (Mat. 5:22).
8. ¿Kʼusi ora xchiʼuk kʼuxi xuʼ xkaltik li kʼusi oy ta koʼontontike?
8 Akʼo mi skʼan jkʼeltik lek li kʼusi chkaltike, skʼan onoʼox me xi jkʼopoj bakʼintik. Mi toj chopol chkaʼitik li kʼusi chalbutik o tspasbutik junuk kermanotik ti mu xchʼay ta joltike, mu me xkakʼtik sokes li koʼontontike (Pro. 19:11). Jaʼ lek jpajtsan jbatik xchiʼuk oyuk kʼusi jpastik sventa jchapantik li kʼope. Li Pabloe xi la stsʼibae: «Mu me sbejeluc cʼacʼal xaʼilinic». Ta skoj ti mu lekuk chkaʼi jbatik yuʼun li kʼope, skʼan me xkalbetik ta slekil koʼontontik li ermanoe xchiʼuk ti kʼalal jaʼo yorail chkiltike (kʼelo Efesios 4:26, 27, 31, 32). Jamaluk xi jkʼopoj, pe skʼan «oyuc me lec smuil» li kʼusi chkaltik sventa xchapaj li jkʼoptike (Lev. 19:17; Mat. 18:15).
9. ¿Kʼu yuʼun skʼan jpajtsan li kʼusi oy ta koʼontontik kʼalal mu to chi jkʼopoje?
9 Ta melel oy me sbalil ti jsabetik lek yoraile. Yuʼun «oy yorail chʼanxijchi» xchiʼuk «oy yorail chijcʼopoj» (Ecl. 3:1, 7). Jech xtok, «li bochʼo tucʼ yoʼntone ta snop lec cʼu xʼelan chtacʼov» (Pro. 15:28). Jaʼ yuʼun, bakʼintike jaʼ me lek ti jmalatik toe. Mas to me tsok-o kʼop mi jaʼo chkalbetik skʼoplal kʼalal kapemutike; pe muʼyuk me lek xtok mi jal ta jmalatike.
Li slekil koʼontontike jaʼ me lek chkil-o jbatik
10. ¿Kʼuxi tskoltautik ti lekuk xkil jbatik xchiʼuk yantik kʼalal oy kʼusi lek ta jpastike?
10 Kʼalal oy lek smuil li jkʼopojeltike xchiʼuk ti jamal jnaʼ xi jkʼopoje jaʼ me chkoltavan sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li yantike. Jech xtok, mi chkakʼbetik yipal ti yantikuk xlekub ti kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk li yantike, ta me xlekub xtok ti kʼuyelan ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼukike. Kʼalal oy slekil koʼontontike —ti chi jkoltavane, ti chkakʼtik matanal ta sjunul koʼontontike o ti lek jnaʼ xi jchʼamvane—, mas me lek jamal chi jkʼopoj yuʼun. Mi jech ta jpastik ta stojolal li buchʼu oy jkʼoptik xchiʼuke «te chlic qʼuexovuc» kuʼuntik, taje jaʼ me chvinaj-o li slekil talelale, mas me kʼun xa chkaʼitik sventa xi jloʼilaj xchiʼuk ti jchapantik li kʼope (Rom. 12:20, 21).
11. ¿Kʼusi lokʼ ta yoʼonton spasel li Jacobe, xchiʼuk kʼusi kʼot ta pasel yuʼun?
11 Li moltotil Jacobe snaʼoj lek ti oy kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel yuʼun li slekil oʼontonale. Li Jacobe la stambe jatvil, yuʼun chiʼ mi x-ilin tajek xchiʼuk mi xmilat yuʼun li xchiʼil ta vachil ti Esaú sbie. Pe sut tal kʼalal ep xaʼox jabil jelave. Li Esaue bat sta ta be xchiʼuk chanib sien sviniktak. Jaʼo la skʼanbe koltael Jeova li moltotil taje. Jech xtok, la stakbe echʼel epal tsʼunob chonbolometik li sbankile. Li matanale jaʼ kʼunib-o yoʼonton li Esaue, jaʼ yuʼun bat ta anil sventa tsmey li Jacobe (Gén. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10).
Oyuk smuil jkʼopojeltik sventa jpatbetik yoʼonton li yantike
12. ¿Kʼu yuʼun lek kʼusi skʼan xkaltik ta stojolal li kermanotike?
12 Li ermanoetike maʼuk chtunik ta jtojolaltik o ta stojolal yan krixchano, ta stojolal Dios chtunik. Pe toj lek me chaʼiik ti lekuk xkiltik li kʼusitik tspasike. Mi ta slekil koʼontontik ta jkʼopontike xuʼ me jyochbetik li yalal yikatsike, pe mi chopol tajek chi jkʼopoj ta stojolal li kʼusi tspasike mas me ch-alub kuʼuntik li yikatsike xchiʼuk xuʼ snopik ti muʼyuk xa lek ch-ilatik yuʼun Jeovae. Oy ta koʼontontik ti lekuk kʼusi xkalbetik sventa jpatbetik yoʼontonik xchiʼuk ti jaʼ xlokʼ ta ketik li «cʼusitic lec ti jaʼ sventa chijtsatsubutic yuʼune, yuʼun jech xuʼ chtun yuʼunic ec li bochʼotic oy to cʼusi scʼan yuʼunique» (Efe. 4:29).
13. 1) ¿Kʼusi skʼan te oyuk ta sjolik kʼalal chakʼik tojobtasel li moletike? 2) ¿Kʼusi skʼan te oyuk ta sjolik moletik kʼalal tstsʼibaik jlikuk kartae?
13 Li moletike mas to me skʼan lekuk yoʼontonik ta stojolal li chijetike xchiʼuk ti kʼuxuk xaʼiike (1 Tes. 2:7, 8). Skʼan me «ta slequil yoʼnton tstuqʼuibtas[ik] li jtoybaetique» ti mu skʼan xaʼiik li tojobtasel chakʼike (2 Tim. 2:24, 25). Kakʼtik ta ilel xtok ti chi j-ichʼvan ta mukʼ kʼalal oy kʼusi chkalbetik echʼel ta jlik karta li moletik ta jun tsobobbail o ta Betele. Skʼan me oyuk jpʼijiltik xchiʼuk slekil koʼontontik ti kʼuyelan chi jkʼopoj kʼuchaʼal chal Mateo 7:12.
Ta slekil koʼonton jkʼopon li kutsʼ kalaltike
14. ¿Kʼusi tojobtasel laj yakʼbe malaliletik li Pabloe, xchiʼuk kʼu yuʼun?
14 Yikʼaluk mu xkiltik ti xuʼ chopol xaʼi yantik li kʼusi chkaltike, ti kʼuyelan ta jbakʼes jsatike xchiʼuk ti kʼuyelan ta jbakʼes sjunul jbekʼtaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy jlom viniketike mu xilik kʼuyelan chaʼi antsetik li kʼusi chalike. Xi laj yal jun ermanae: «Chi xiʼ yuʼun kʼalal tsotsik xa chi skʼopon li jmalale». Mas toj kʼux chaʼi ants kʼalal tsots chichʼ kʼoponele, jaʼ mu jechuk li vinike, jech xtok mas me mu xchʼay ta sjol ta anil (Luc. 2:19). Mas to me mi jaʼ jech tsots chkʼopoj li buchʼu skʼanoje xchiʼuk ti tskʼan chichʼ ta mukʼe. Jaʼ yuʼun xi albatik mantal yuʼun Pablo li malaliletike: «Viniquetic, cʼano me li avajnilique. Mu me toj simaronuc xapas abaic ta stojol» (Col. 3:19).
15. Tuneso junuk skoʼoltasobil sventa xaval kʼu yuʼun skʼan xkʼuxubin lek yajnil li vinik ta skoj ti jtij noʼoxe.
15 Jun ermano ti oy xa ta sjayibal jabil nupuneme chal kaʼitik kʼu yuʼun skʼan xkʼuxubin lek yajnil jun vinik ta skoj ti «cʼunic li stuquique» xchiʼuk ti toj jtij noʼoxe. Xi laj yale: «Kʼalal ta jpet ta jkʼobtik uni lumal pʼin ti alakʼ sba, ti toyol stojol xchiʼuk ti jtij noʼoxe, muʼyuk bu ta sjunul xa kip ta jtsaktik, yuʼun xiʼel xvokʼ. Xvinaj me lek stsikʼemal kʼalal yichʼoj xa pakʼele. Jaʼ jech ek, mi tsotsik xa chkʼopoj li malalile, ta syayijes li yajnile, vaʼun yikʼaluk me stsikʼ xkaltik ti kʼuyelan xil sbaik ti mu xa spakʼ sba ta orae» (kʼelo 1 Pedro 3:7).
16. ¿Kʼuxi xuʼ skolta yutsʼ yalal li ajnilale?
16 Veno, pe li vinik eke ta me sta spatobil yoʼonton —o chchibaj-o— li kʼusi chal yantik xchiʼuk li kʼusi chal yajnile. ¿Kʼu yelan stalelal «li bijil ants» ti «lec spatoj yoʼnton yuʼun» li smalale? Jaʼ ti tstsak ta mukʼ li kʼusi oy ta yoʼonton xchiʼuk li kʼusi tsnop smalale, jech kʼuchaʼal tskʼan tsakel ta mukʼ stuk li ajnilale (Pro. 19:14; 31:11). Ta melel, li Vivliae chal kaʼitik ti ep kʼusitik xuʼ xkʼot ta pasel yuʼun ta yutsʼ yalal li antse, xuʼ lek o chopol: «Li bijil antse ta sqʼuel lec cʼu xʼelan chbat te ta sna; yan li bol antse jaʼ noʼox ta soques li snae» (Pro. 14:1).
17. 1) ¿Kʼu yelan skʼan skʼopon stot smeʼ li kerem-tsebetike? 2) ¿Kʼu yelan skʼan xichʼik chiʼinel ta loʼil li kerem-tsebetike, xchiʼuk kʼu yuʼun?
17 Skʼan me oyuk lek smuil skʼopojelik ek kʼalal tskʼopon stot smeʼ li alab-nichʼnabiletike (Mat. 15:4). Jaʼ me jech skʼan spasik ta stojolal yalab xnichʼnabik ek li totil-meʼiletike. Ta melel, kʼalal oy lek spʼijil tskʼopon li yalab xnichʼnabike jaʼ me jech muʼyuk «[tsabeik] scʼacʼal yoʼnton» o muʼyuk bu tsjajantaik (Col. 3:21; Efe. 6:4, Ch). Skʼan me xichʼik ta mukʼ kʼalal tspasik ta mantale, jaʼ me jech skʼan spasik ek li moletik ta tsobobbaile. Jaʼ me jech tstukʼibtasik xchiʼuk jaʼ me jech lek chil sbaik xchiʼuk Dios. Taje jaʼ me toj lek, jaʼ me mu xtun kʼalal chkakʼbetik yaʼiik ti mu xa xtukʼibike, yuʼun me yikʼaluk mu xa skʼan xakʼbeik yipal spasel li kʼusi leke. Xuʼ van mu xa xvul ta sjol li tojobtasel akʼbat li kereme, pe ti kʼuyelan chiʼine ta loʼile mu me xchʼay ta sjol.
Jaʼ skʼan xlokʼ ta koʼontontik yalel li kʼusi tspat oʼontonale
18. ¿Kʼuxi xuʼ jlokʼes ta joltik xchiʼuk ta koʼontontik li kʼusitik chakʼ jvokoltike?
18 Kʼalal xi jtsʼijet noʼoxe maʼuk me skʼan xal ti yuʼun jchanojtik xa lek stsʼikel li skapemal joltike. Maʼuk noʼox skʼan jpajtsantik li skapemal joltike. Manchuk mi lek noʼox yilel li jsatike toj chopol me ti te noj ta koʼontontike, yuʼun me chmilvan xa yaʼeluk. Xkoʼolaj kʼuchaʼal jmoj ta jpechʼtik ta tekʼel li sfrenoal xchiʼuk li s-aseleradoral karoe: ti toj tsots xa noʼox ch-abtej chaʼie xchiʼuk ti yikʼaluk sok-oe. Jech oxal, mu me jtsob ta koʼontontik li skapemal joltik sventa kʼun to ta jlokʼestike. Jkʼanbetik Jeova ti akʼo slokʼes li kʼusitik chopol ta koʼontontike, ti akʼo stukʼibtas li jnopbentik xchiʼuk koʼontontik sventa jpasbetik li kʼusi tskʼan yoʼontone (kʼelo Romanos 12:2 xchiʼuk Efesios 4:23, 24).
19. ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu xlik jkʼoptik xchiʼuk yantik?
19 Skʼan me oy kʼusitik jpastik. Mi oy kʼop chkiltik ti ta xa xi j-ilin-o yaʼeluke jaʼ me lek ti xi jlokʼ jlikeluk sventa x-echʼe (Pro. 17:14, Ch). Pe mi jaʼ ch-ilin xa chkiltik li jchiʼiltike, mas me lek ti ta slekiluk koʼonton jkʼopontike xchiʼuk ti xkichʼtik ta mukʼe. Mu me jchʼay ta joltik ti «cʼunil tacʼovele jaʼ tspajes li cʼacʼal oʼntonale; yan li tsots tacʼovele jaʼ tsliques cʼacʼal oʼntonal» (Pro. 15:1). Ta melel, xkoʼolaj me kʼuchaʼal chkakʼbetik mas siʼil kʼokʼ kʼalal chyayijesvan li kʼusi chkaltike o ti chi j-ilin xa tajek chi jkʼopoj akʼo mi mu tsotsuk li ketike (Pro. 26:21). Buuk ti chil preva li smalael kuʼuntike, skʼan me jchʼuntik li mantal liʼe: «Mu xacʼopojic ta anil» xchiʼuk «mu xaʼilinic ta anil». Jech xtok, skʼan me jkʼanbetik xchʼul espiritu Jeova yoʼ mu xkaltik li kʼusi chopole, ti jaʼuk xkaltik li kʼusi tspat oʼontonale (Sant. 1:19).
Ta sjunul koʼonton xi jpasvan ta perton
20, 21. ¿Kʼu yuʼun skʼan xi jpasvan ta perton, xchiʼuk kʼusi ta spasel?
20 Kʼux ta alel, pe muʼyuk buchʼu xuʼ spas lek yuʼun ta mantal li skʼopojele (Sant. 3:2). Kʼalal ta kutsʼ kalaltik xchiʼuk kermanotaktik ti jkʼanojtike xuʼ me syayijesutik manchuk mi xakʼbeik yipal ta spajtsanel li skʼopojelike. Mu me xi j-ilin ta ora, jaʼ lek oyuk smalael kuʼuntik xchiʼuk jnoptik ti kʼu van yuʼun jech la spase (kʼelo Eclesiastés 7:8, 9). ¿Mi yuʼun van mu snaʼ kʼusi tspas ta xkuxlejal, mi chiʼ, mi muʼyuk van lek chaʼi sba, o mi oy van yan vokolil yakal tsnuptan ti mu jnaʼtike?
21 Taje maʼuk me skʼan xal ti lek ti chkap sjole, akʼo mi jech, kʼalal ta jtsaktik ta ventae jaʼ me tskoltautik ta snaʼel kʼu yuʼun chopol takʼav li krixchanoe, vaʼun jaʼ me tskoltautik ta spasel ta perton. Ta melel, oy onoʼox buchʼu jech jyayijesojtik ta jkʼopojeltik o ti oy kʼusi la jpasbetike, vaʼun ta jkʼantik ti lajuk spasutik ta pertone (Ecl. 7:21, 22). Li Jesuse laj yal ti jaʼ to tspasutik ta perton Dios mi la jpasbetik perton li jchiʼiltaktike (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35). Jaʼ yuʼun chaʼa, mi skʼan jkʼantik perton o mi skʼan xkakʼtik pertone skʼan me jpastik ta ora. Jaʼ me jech oy-o lek kʼanbail, yuʼun li kʼanbaile «jaʼ mero jpasvanej ta jun» li ta kutsʼ kalaltike xchiʼuk li ta tsobobbaile (Col. 3:14).
22. ¿Kʼu yuʼun ep sbalil ta jtatik ti chkakʼbetik yipal ti oyuk lek smuil xi jkʼopoje?
22 Ta skoj ti poʼot xa xlaj li krixchanoetik ti toj echʼem xkap sjolik liʼe mas to me chil preva li xkuxetel koʼontontik xchiʼuk ti jmoj oyutike. Pe mi chkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltasel chakʼ sKʼop Diose lek me ta jtunes li jkʼopojeltike. Jaʼ me jech muʼyuk kʼop kuʼuntik li ta tsobobbaile xchiʼuk li ta kutsʼ kalaltike, vaʼun jaʼ me jech lek skʼoplal kuʼuntik li Jeova «Dios ti echʼem slequile», jaʼ xkaltik, ti xmuyubaj noʼoxe (1 Tim. 1:11).
¿Mi xa naʼ yalbel smelolal?
• ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼeltik lek kʼusi ora xuʼ jchapantik li kʼope?
• ¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk lek smuil skʼopon sbaik li utsʼ-alaliletike?
• ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa mu xi jyayijesvan li ta jkʼopojeltike?
• ¿Kʼusi tskoltautik sventa xi jpasvan ta perton?
[Lokʼol ta pajina 21]
Akʼo echʼuk li skapemal ajole xchiʼuk kʼelo lek kʼusi ora xuʼ xa loʼilajik
[Lokʼol ta pajina 23]
Skotol me ora skʼan ta slekil yoʼonton skʼopon yajnil li vinike