1-3. 1) ¿Kʼu yuʼun jaʼ jun slekil kʼelobil kuʼuntik li Josué ti jaʼ la stʼuj li lekil bee? 2) ¿Kʼusi skʼan jvules ta joltik kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike?

TI JNAʼTIK stʼujel li kʼusi ta jpastike toj tsots skʼoplal. Kʼalal oy buchʼu tsnop kʼusi tskʼan tspase xuʼ stʼuj stuk xchiʼuk jaʼ oy ta sba stʼujel ti kʼuyelan tskʼan chbat li xkuxlejale. Jnoptik noʼox ti oy jun vinik ti yakal chanav batel ta jun be ti chchʼak sba ta chib ta jelavele. ¿Bu van junukal tstʼuj sventa xkʼot ti bu tskʼan chbate? Li kʼusi xuʼ xkʼot ta pasele jaʼ ti xuʼ snopajesat-o li june, pe jaʼuk li june xuʼ jaʼ noʼox snamajesat-o batel.

² Li ta Vivliae ep skʼelobil ta jtatik ti jech kʼot ta stojolalike. Li Caine jaʼ jun skʼelobil, yuʼun la stʼuj li kʼusi tskʼan tspase: mi jaʼ chakʼ ti akʼo stsalat li skapemal sjole o tspajtsan sba (Gén. 4:​6, 7). Li Josué eke la stʼuj mi jaʼ chtun ta stojolal li Jeovae o ta stojolal li jecheʼ diosetike (Jos. 24:​15). Ta skoj ti jaʼ tskʼan te oy-o ta stojolal Jeova li Josuee, jaʼ la stʼuj li be ti bu chnopajesat-o batele. Pe jaʼuk li Caine maʼuk tskʼan ti te oy-o ta stojolal Jeovae, jaʼ yuʼun jaʼ la stam batel li be ti jaʼ noʼox namajesat-o batele.

³ Xuʼ van li voʼot eke oy bu jech chkʼot ta atojolal ti skʼan xanop lek ti bu beal chatam batele. Kʼalal jech chanuptane, vuleso ta ajol ti bu chakʼan chakʼote o li kʼusi chakʼan chatae: jaʼ ti chavichʼ ta mukʼ li Jeova ta skotol li kʼusi chapase xchiʼuk ti mu xavakʼ ti oyuk kʼusi snamajesot ta stojolal li Jeovae (kʼelo Hebreos 3:​12). Li ta xchanobil liʼe xchiʼuk li ta yan xchanobil chtale te chkalbetik skʼoplal vuktos kʼusitik ti skʼan mu xkakʼtik snamajesutik ta stojolal Jeovae.

LI ABTELALE

4. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal li abtelale?

⁴ Li yajtsʼaklomtak Cristoe oy ta sba saʼel li kʼusi chtun yuʼun stuke xchiʼuk li kʼusi chtun yuʼun yutsʼ yalale. Li Vivliae jamal chal ti buchʼu mu skʼan smakʼlin yutsʼ yalale, mas to xjelav xchopolil jech kʼuchaʼal li buchʼu muʼyuk xchʼunel yoʼontone (2 Tes. 3:​10; 1 Tim. 5:8). Jamal xvinaj ti tsots skʼoplal ti skʼan xij-abteje, pe mi muʼyuk la akʼel abae xuʼ me snamajesot ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼuxi xa noʼox jech taje?

5. ¿Kʼusitik tsots skʼoplal skʼan jtsaktik ta venta kʼalal skʼan toʼox jchʼamtik junuk abtelale?

⁵ Jnoptik noʼox ti chasaʼ avabtele. Mi jaʼ te nakalot ta jun lum ti bu vokol ta tael abtele, xuʼ van xachʼam ta anil junuk abtelal ti xa-akʼbate, mu ventauk kʼusuk abtelal. Pe, ¿mi tskontrain junuk beiltasel ta Vivlia li abtelal taje? ¿Ti mi mu xakʼ yorail o mu masuk xakʼ xapas li kʼusitik ta sventa mantale o ti xuʼ snamajesot ta avutsʼ avalale? ¿Mi ta van xachʼam li abtelal taje ta skoj ti chanop ti jaʼ mas lek ti oy avabtele? Mu me xchʼay xavaʼi ti mi muʼyuk lek li kʼusi kʼot ta nopel avuʼune, xuʼ me snamajesot ta stojolal Jeova (Heb. 2:1). Vaʼun chaʼa, mi chasaʼ avabtel o mi chakʼan chajel avabtele, ¿kʼusi xuʼ skoltaot sventa lekuk xkʼot ta nopel avuʼun?

6, 7. 1) ¿Kʼusitik xuʼ oy ta yoʼonton stael li jun krixchano ti oy yabtele? 2) ¿Kʼusi skʼan oyuk ta avoʼonton sventa snopajesot ta stojolal Jeova, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁶ Jech kʼuchaʼal laj xa kiltike, skʼan me teuk ta joltik li kʼusi ta jkʼan ta jpas ta jkuxlejaltike. Xi xajakʼbe abae: «¿Bu to kʼalal ta jkʼan chikʼot yuʼun li kabtele o ti kʼuyepal chanunajemune?». Mi jaʼ noʼox jech chavil avabtel sventa chasaʼ li kʼusi chtun avuʼun xchiʼuk avutsʼ avalal sventa chatunik ta stojolal Jeovae, ta me xakʼbot sbendision (Mat. 6:​33). Li Jtotik ta vinajele maʼuk ti mu xa snaʼ kʼusi tspas kʼalal muʼyuk kabteltik o kʼalal chʼabal jtakʼintik chijkome (Is. 59:1). Li Vivliae jamal chal ti Jeovae «snaʼ cʼuxi chut tscolta ta svocol li bochʼo ta xʼichʼat ta mucʼ yuʼune» (2 Ped. 2:9).

⁷ Vaʼun chaʼa, pe ¿mi jaʼ noʼox oy ta avoʼonton spasel kanal epal takʼine? Xuʼ van xapas kanal, pe vuleso me ta ajol ti mi jaʼ bat ta avoʼontone xuʼ me ep kʼusitik chchʼay avuʼun (kʼelo 1 Timoteo 6:​9, 10). Mi jaʼ bat ­tajek ta koʼontontik li abtel xchiʼuk kʼulejale, jaʼ noʼox me chijnamaj ta stojolal li Jeovae.

8, 9. ¿Kʼusi skʼan stsakik ta venta li totil meʼiletik ti kʼuyelan chakʼ ta ilel stalelalik ta sventa li abtelale? Alo ti kʼu yuʼun jech chatakʼe.

⁸ Mi jaʼ totilot ta utsʼ alalile, nopo kʼusi yakal chavakʼbe xchan li avalab anichʼnabe. Kʼusi ti mas tsots skʼoplal chilik ta akuxlejale, ¿mi jaʼ li avabtele o mi jaʼ ti kʼuyelan lek chavil aba xchiʼuk Jeovae? Mi laj yakʼik venta ti jaʼ noʼox batem ta avoʼonton slekubtasel akuxlejal, ti lekuk ojtikinbilote o ti jaʼ batem ta avoʼonton saʼel li takʼine, ¿mi xuʼ van jech xchanik ek ti jaʼ noʼox ch-akʼbat-o svokolike? ¿Mi xuʼ van mu xa xichʼikot ta mukʼ ta skoj taje? Jun tseb ti jaʼ yajtsʼaklom Cristoe xi laj yale: «Ti bu kʼalal xvul ta jole, li jtote jaʼ noʼox batem ta yoʼonton li yabtele. Ta slikebale, jaʼ noʼox ch-abtej sventa oyuk noʼox kʼusi kuʼunkutik yileluk. Pe leʼtik xa tal ta jayibuk jabile oy kʼusi jelem xa talel. Jaʼ batem tajek ta yoʼonton li abtele, maʼuk xa noʼox tsman li kʼusi chtun kuʼunkutike, moʼoj, yuʼun jaʼ xa tsman li kʼusitik mu xa masuk tsots skʼoplale. Jaʼ yuʼun ojtikinbilunkutik kʼuchaʼal jkʼulej, maʼuk kʼuchaʼal jun utsʼ alalil ti tstijbe yoʼonton yantik ta stael li kʼusitik ta sventa mantale. Li kʼusi oy ta koʼontone jaʼ ti skoltaun ta mantal li jtote maʼuk ta jkʼan li takʼine».

⁹ Totil meʼiletik, mu me xanamajik ta stojolal Jeova ta skoj noʼox ti jaʼ batem tajek ta avoʼontonik li abtele o li kʼusi achanojbeik skʼoplale. Akʼbeik yil avalab anichʼnabik ti jaʼ tsots skʼoplal chavilik li kʼusitik sventa mantale maʼuk li kʼulejale (Mat. 5:3).

10. Kerem tsebetik, ¿kʼusi skʼan xatsak ta venta sventa xanop lek li kʼusi chakʼan chapas ta akuxlejale?

¹⁰ Mi kerem tsebot ti yakal chanop kʼusi chapas xchiʼuk li akuxlejale, ¿kʼuxi xuʼ ­xanop lek li kʼusi chapase? Jech kʼuchaʼal laj xa kaltike, skʼan chanop lek ti bu chakʼan chabate. Yikʼaluk van oy ta avoʼonton chakʼan chachanunaj batel mas sventa chata avabtel. Pe, ¿mi ta van skoltaot li abtelal sventa xatun mas ta stojolal li Jeovae o mi mas van tsnamajesot? (2 Tim. 4:​10.) ¿Mi chakʼan jech akuxlejal jech kʼuchaʼal li buchʼutik jaʼ te tsta-o smuyubajelik li kʼuyepal skʼejoj stakʼinik ta vankoe o ti kʼuyelan xbat li spʼolmalike? ¿O mi jaʼ van jech chapat avoʼonton kʼuchaʼal li Davide? Yuʼun xi laj yale: «Queremun toʼox, pero tana chimalub xa. Muʼyuc bu laj quil ti oy tscomtsanat stuc li bochʼo tucʼ yoʼntone; muʼyuc bu laj quil ti ch-ochic ta cʼan limosna li yalab xnichʼnabe» (Sal. 37:​25). Vuleso ta ajol ti oy jun be ti tsnamajesot ta stojolal Jeovae, pe li june jaʼ chakʼ akʼupin lek li akuxlejale (kʼelo Proverbios 10:​22; Malaquías 3:​10). ¿Bu van junukal chatam batel?a

LI CHʼAYOB OʼONTONALE

11. ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa li chʼayob oʼontonale, pe kʼusi skʼan jtsaktik ta venta?

¹¹ Li Vivliae muʼyuk chal mi chopol kʼalal ta jchʼay koʼontontike xchiʼuk ti maʼuk chʼay kʼakʼale. Li jtakbol Pabloe la stsʼibabe Timoteo ti «bochʼo ta snopes sbecʼtal ta jchopuc tajimole, lec ta xtun» (1 Tim. 4:8). Jech xtok li Vivliae jamal chal ti «oy yorail tseʼej», «oy yorail acʼot» xchiʼuk xtok chal ti skʼan lek jkux koʼontontike (Ecl. 3:4; 4:6). Pe mi muʼyuk laj jkʼel jbatike, li chʼayob oʼontonale xuʼ me snamajesutik ta stojolal Jeova. Sventa mu jechuk xkʼot ta jtojolaltike, oy chaʼtos kʼusi skʼan jtsaktik ta venta: kʼusi jaʼ li chʼayob oʼontonal ta jtʼujtike xchiʼuk ti kʼu sjalil ta jchʼay koʼontontike.

12. ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik kʼalal ta jtʼujtik kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike?

¹² Kalbetik baʼyel skʼoplal kʼusi jtosukal li chʼayob oʼontonal ta jtʼujtike. Xuʼ jtatik chʼayob oʼontonal ti lekike. Akʼo mi jech, jaʼ ep li chʼayob oʼontonal ti bu chakʼ ta ilel li kʼusitik tspʼaj li Diose, jech kʼuchaʼal li majbaile, li kʼusi mu stakʼ nabel lek smelolale xchiʼuk li mulivajele. Jaʼ yuʼun chaʼa, jkʼeltik lek kʼusi chʼayob oʼontonal ta jtʼujtik. Xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi chakʼ kʼotuk ta jtojolal? ¿Mi jaʼ chakʼ jchan li majbaile, li tsalbaile o li skʼanel tajek jlumale? (Prov. 3:​31.) ¿Mi ep ta jlajes jtakʼin yuʼun? ¿Mi xuʼ van chopol chaʼi sba sjol yoʼonton kuʼun li yantike? (Rom. 14:​21.) ¿Kʼu van yelan stalelal li krixchanoetik ta jchiʼinan yuʼune? (Prov. 13:​20.) ¿Mi jaʼ van chakʼ ayanuk ta koʼonton spasel li kʼusi chopole? (Sant. 1:​14, 15.)».

13, 14. ¿Kʼusi skʼan jtsaktik ta venta ti kʼu sjalil ta jchʼay koʼontontike?

¹³ Li avie, kalbetik skʼoplal li xchibale: ti kʼu sjalil ta jchʼay koʼontontike. ¿Mi jal tajek ta jchʼakbetik yorail li chʼayob oʼontonal ti jaʼ jutuk xa yorail chkom kuʼuntik ta spasel li kʼusitik ta sventa mantale? Mi jaʼ jeche, muʼyuk xa lek ta jkʼupintik li chʼayob oʼontonale. Ta melel, li buchʼu ta spʼisol noʼox chchʼay yoʼontonike, mas tskʼupinik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun snaʼojik ti jaʼ baʼyel la spasik li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ yuʼun muʼyuk chopol chaʼiik kʼalal chkux yoʼontonike (kʼelo Filipenses 1:​10, 11).

¹⁴ Melel onoʼox ti kʼupil yileluk ti jal tajek ta jchʼay koʼontontike, pe taje xuʼ van jaʼ noʼox tsnamajesutik ta stojolal Jeova. Jun ermana ti jtob sjabilal ti Kim sbie, jaʼ jech kʼot ta xkuxlejal. Xi chale: «Li ta viernes, sabado xchiʼuk domingoe, naka ta kʼinetik ch-echʼ kuʼun. Pe li avie jnaʼoj xa ti oy kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan jpase. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta skoj ti prekursoraune, chilik ta vakib ora ta sob sventa xibat ta cholmantal, vaʼun mu stakʼ ti echʼem xa oʼlol akʼobal o ta chib to ora ta sob chisut tal ta skoj noʼox ti ta jchʼay koʼontone. Mu skotoluk chopol li kʼinetike, pe xuʼ jaʼ xbat-o tajek ta koʼontontik. Skʼan oyuk noʼox spʼisol skotol li kʼusi ta jpastike».

15. ¿Kʼusi xuʼ spasik li totil meʼiletik sventa lekuk skʼupinik chʼayob oʼontonal li yalab xnichʼnabike?

¹⁵ Li totil meʼiletike skʼan saʼ li kʼusi chtun yuʼun stukike xchiʼuk li kʼusitik chtun yuʼun li yalab xnichʼnabike, jech kʼuchaʼal ta sventa li mantale, li takʼine xchiʼuk ti lekuk noʼox xaʼi sbaik yuʼunike. Taje te smakojbe skʼoplal ti akʼo xchʼay yoʼontonike. Jaʼ yuʼun mi totilot ta jun utsʼ alalile mu me xanop ti naka chopol li chʼayob oʼontonale, pe skʼan onoʼox xakʼel mi oy kʼusi chopol (1 Cor. 5:⁠6). Mi lek la kʼelbe skʼoplale, xuʼ me xata lekil chʼayob oʼontonal ta sventa li avutsʼ avalale.b Mi jech chapas taje, li voʼot xchiʼuk li avalab anichʼnabe xuʼ me te chaxanavik li ta jun be ti bu xuʼ tsnopajesoxuk ta stojolal Jeovae.

TI KʼUYELAN XKIL JBATIK XCHIʼUK KUTSʼ KALALTIKE

16, 17. ¿Kʼusi tsatsal vokolil yakal tsnuptanik epal totil meʼiletik, xchiʼuk kʼuxi jnaʼtik ti xaʼibe smelolal li Jeovae?

¹⁶ Ti kʼuyelan skʼanoj sbaik xchiʼuk yalab xnichʼnab li totil meʼiletike, li Jeovae la stunes li skʼelobil taje sventa chakʼ ta ilel ti skʼanoj tajek li steklumal eke (Is. 49:​15). Jaʼ yuʼun kʼalal oy jun kutsʼ kalaltik ta xikta komel li Jeovae, stalel onoʼox me ti chopol tajek chkaʼi jbatike. Jun ermana ti laj yichʼ lokʼesel ta tsobobbail li stsebe, xi laj yale: «Toj echʼ noʼox lajem likom laj kaʼi. Ta jakʼilanbe jba ti kʼu yuʼun laj yikta komel li Jeovae. Solel chkal ti voʼon ta jmule».

¹⁷ Mi jaʼ jech kʼotem ta atojolale, li Jeovae snaʼoj ti kʼuyelan chavil avokole. Yuʼun li «Diose toj vocol laj yaʼay» ek kʼalal la stoy sba li baʼyel vinik ti jaʼ yutsʼ yalale xchiʼuk ti la stoy sbaik li yantik epal krixchanoetik kʼalal muʼyuk toʼox chtal li nojelal ta voʼe (Gén. 6:​5, 6). Li buchʼutik muʼyuk jech snuptanoj taje, xuʼ van mu xaʼibeik smelolal ti kʼu to xkʼuxule. Pe muʼyuk me chavakʼ ta ilel apʼijil mi tsnamajesot-o ta stojolal Jeova ta skoj noʼox ti laj yikta Jeova li avutsʼ avalale. ¿Kʼusi xuʼ tskoltaot sventa stsʼik batel avuʼun li xkʼuxul avoʼontone?

18. Mi oy jun alab nichʼnabil ti chikta li Jeovae, ¿kʼu yuʼun mu lekuk ti jaʼ xakʼbe sba ta smulik li totil meʼiletike?

¹⁸ Mu me xavakʼbe aba amulin li kʼusi kʼot ta pasele. Li Jeovae yakʼoj jnop jtuktik mi ta jkʼan chijtun ta stojolal o mi moʼoj, yuʼun «jujunutic jaʼ cuʼun jtuctic li cʼusi ta jpastique» mi kakʼoj xa jbatik xchiʼuk ti kichʼojtik xa voʼe (Gál. 6:5). Ta melel li Jeovae muʼyuk chakʼ akuchinbe li smule, moʼoj, yuʼun jaʼ yuʼun stuk (Ezeq. 18:​20). Jech noxtok, mu me xatsʼuj li ta petsʼ ti chavakʼbe xkuchin li yantike. Li kʼusi noʼox xuʼ xapase jaʼ ti xatsak ta venta ti kʼuyelan xchapanoj Jeova sventa xakʼbe mantal li yajtuneltake. Jaʼ kontraino li Diabloe, maʼuk xa xakontrain li moletik ti chchabiik li tsobobbaile (1 Ped. 5:​8, 9).

19, 20. 1) ¿Kʼuxi xuʼ stsʼik batel yuʼun li xkʼuxul yoʼontonik li totil meʼiletik kʼalal chichʼik lokʼesel ta tsobobbail li yalab xnichʼnabike? 2) ¿Kʼusi xuʼ spat-o yoʼontonik li totil meʼiletik taje?

¹⁹ Pe mi la ilin ta stojolal li Jeovae, jaʼ me yakal chatsak batel li be ti jaʼ noʼox tsnamajesot ta stojolale. Li kʼusi skʼan xakʼ venta li akerem o atsebe, jaʼ ti xavakʼbe ta ilel ti jaʼ chapas li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose maʼuk li kʼusi tskʼan avutsʼ avalale. Jaʼ yuʼun sventa stsʼik batel avuʼun li kʼusi anuptanoje, skʼan me xakʼel aba li ta mantale xchiʼuk mu me xanamaj ta stojolal li tukʼil ermanoetik ta tsobobbaile (Prov. 18:1). Albo Jeova ti kʼuyelan chavaʼi abae (Sal. 62:​7, 8). Mu me xasaʼ ti kʼuxi xuʼ xapak-o akʼoplal sventa xachiʼin ta loʼil li buchʼu lokʼesbil ta tsobobbaile, jech kʼuchaʼal ti chakʼopon abaik ta koreoe (1 Cor. 5:​11). Jaʼ akʼo ta avoʼonton spasel li kʼusitik ta sventa mantale (1 Cor. 15:​58). Li ermana ti laj xa kalbetik skʼoplale xi laj yale: «Jnaʼoj ti skʼan jaʼ xbat ta koʼonton spasbel yabtel li Diose xchiʼuk ti tukʼ xkakʼ jba ta mantale. Mi jech ta jpas taje, xuʼ me jkolta li jtseb mi sut talel ta mantale».

²⁰ Li Vivliae chal ti kʼanelale snaʼ smala skotol (1 Cor. 13:​4, 7). Jaʼ yuʼun chaʼa, mu me chopoluk ti xapat avoʼonton ti tsut talel ta stojolal Jeova li avalab anichʼnabe. Yuʼun skotol jabil, ta sutik talel ta s-organisasion Jeova epal krixchanoetik ta skoj ti sutesoj xa yoʼontonike. Li Jeovae mu snaʼ skʼej skʼakʼal yoʼonton, moʼoj, li kʼusi noʼoxe «ta [xchʼay] ti mulil coloʼile» (Sal. 86:5, Ch).

LEKUK ME LI KʼUSI CHANOP CHAPASE

21, 22. ¿Kʼuxi chatunes ti kolemot ta snopel atuk li kʼusi chakʼan chapase?

²¹ Li Jeovae kolemutik yuʼun sventa jnop jtuktik li kʼusi ta jkʼan ta jpastike (kʼelo Deuteronomio 30:​19, 20). Ti kolemutik taje, maʼuk skʼan xal ti muʼyuk xa kʼusi ta jbaintike. Li yajtsʼaklomutik Cristoe skʼan xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi beal yakal ta jtam batel? ¿Mi jaʼ kakʼoj tsnamajesun ta stojolal Jeova li kabtele, li chʼayob oʼontonale xchiʼuk ti kʼuyelan xkil jba xchiʼuk li kutsʼ kalale?».

²² Ti kʼuyelan skʼanojutik li Jtotik ta vinajele, mu snaʼ xlaj skʼoplal. Mi lijnamajutik ta stojolale, yuʼun jaʼ ta skoj ti muʼyuk lek ta jtʼujtik li bee (Rom. 8:​38, 39). Pe taje mu me persauk jech xkʼot ta pasel. Mu me xavakʼ ti oy kʼusi snamajesot ta stojolal li Jeovae. Li ta yan xchanobile te chkalbetik chantos kʼusitik ti bu xuʼ xkakʼtik ta ilel ti oy ta koʼontontik ti nopol oyutik ta stojolal Jeovae.

1, 2. 1) ¿Kʼusi petsʼal tskʼan te xijtsʼuj li Satanase? 2) ¿Kʼusi tskoltautik sventa xijnopajutik ta stojolal li Diose?

KʼALAL laj kichʼtik pasele, chtun kuʼuntik ti xijnopajutik ta stojolal li Jeovae. Pe li Satanase tskʼan ti mu jechuk jnoptike: yuʼun jaʼ tskʼan ti akʼo jnoptik ti muʼyuk chtun kuʼuntik li Diose. Yuʼun jech la sloʼla li Eva ta nichimaltik Edene xchiʼuk jech pukem-o talel li loʼlael taje (Gén. 3:​4-6). Ti kʼu xa sjalil echʼem talel li kuxlejale, jutuk mu skotoluk li krixchanoetike jech lajemik ta loʼlael ek.

² Pe li voʼotike mu xijpʼaj li ta spetsʼtak Satanase, «yuʼun jnaʼojtic xa li cʼusi oy ta yoʼnton tspase» (2 Cor. 2:​11). Li kʼusi tskʼane jaʼ ti jtamtik batel li be ti tsnamajesutik ta stojolal Jeovae. Pe jech kʼuchaʼal la jchantik li ta yan xchanobil echʼe, xuʼ lek xkʼot ta nopel kuʼuntik ta sventa li kabteltike, li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike xchiʼuk ti kʼuyelan chkil jbatik xchiʼuk kutsʼ kalaltike. Li ta xchanobil liʼe ta jkʼelbetik batel skʼoplal ta sventa li kʼusitik achʼik chlokʼanuke, ti lekuk noʼox li jbekʼtaltike, li takʼine xchiʼuk li toybaile, kʼalal jnaʼtik lek stunesele jaʼ tskoltautik sventa xijnopaj ta stojolal Jeova (Sant. 4:8).

LI KʼUSITIK ACHʼ CHLOKʼANUKE

3. Albo junuk skʼelobil ti bu chakʼ ta ilel ti xuʼ lek o chopol xichʼ tunesel li kʼusitik achʼ chlokʼanuk talele.

³ Li achʼ aparatoetik chlokʼanuk tale, xuʼ jtatik ta buyuk xa noʼox ta spʼejel Balumil. Mi lek laj yichʼ tunesele xuʼ me skoltautik, mi moʼoje, xuʼ me sokes ti kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk li Jtotik ta vinajele. Kalbetik junuk skʼelobil. Li revista yakalot skʼelel avie, laj yichʼ tunesel komputadoraetik sventa laj yichʼ tsʼibael xchiʼuk sventa laj yichʼ pukel. Li aparatoetik taje xuʼ van jtunelik sventa xichʼ sabel smelolal, sventa ta jkʼopontik yantik xchiʼuk xuʼ van ta jtunestik sventa ta jchʼay koʼontontik xtok. Akʼo mi jech, xuʼ van jaʼ xbat tajek ta koʼontontik li achʼ programaetik chlokʼanuk talel ta komputadoraetike. Li buchʼutik toj manyaike, tstijbeik yoʼonton krixchanoetik ti skʼan oyuk yuʼunik li kʼusitik achʼ chlokʼanuk talele. Jun kerem ti solel tskʼan tajek tableta electrónica, jaʼ xkaltik, ti xkoʼolaj kʼuchaʼal komputadorae, ta mukul la xchon jun srinyon sventa tsman. ¡Toj bol xa noʼox tajek!

4. ¿Kʼusi la spas jun yajtsʼaklom Cristo sventa xikta li kʼusi chopol nopem xaʼi spasel ta Internete?

⁴ Jaʼ yuʼun chaʼa, li kʼusi mas to muʼyuk leke jaʼ ti muʼyuk xa bu lek chkil jbatik xchiʼuk Jeova ta skoj noʼox ti muʼyuk lek ta jtunestik li kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale o ti toj echʼem xa noʼox ta jtunestike. Juan,a ti jaʼ yajtsʼaklom Cristo ti te van 30 sjabilale xi laj yale: «Jnaʼoj ti chal Vivlia ti akʼo jtunestik lek jkʼakʼaltik sventa jpastik li kʼusitik ta sventa mantale, pe mi och jtunes komputadorae te ch-echʼ kuʼun ora, yuʼun mu jnaʼ jpajes jba». Li Juane nopoltik noʼox te ch-och akʼobal yuʼun ta Internet. Xi chale: «Kʼalal lubemun xa tajeke, mas mu jkʼan xkikta li buchʼu ta jchiʼin ta loʼile o ta skʼelel videoetik ti mu toj masuk lek ta kʼelele». Sventa xikta li kʼusi chopol nopem xaʼi spasele, la spas ti xtupʼ stuk li skomputadora mi sta xaʼox yorail chvaye (kʼelo Efesios 5:​15, 16).

5, 6. 1) ¿Kʼusi skʼan spasik li totil meʼiletike? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa oyuk buchʼu lek xchiʼinik li kalab jnichʼnabtike?

⁵ Totil meʼiletik, akʼo mi mu stakʼ xakʼelik skotol li kʼusi tspas avalab anichʼnabike, skʼan xanaʼ­ik ti kʼuyelan tstunesik li komputadorae. Mu xaviktabeik ta skʼobik li komputadora ti te ch-echʼ mulivajel, kʼusi mu stakʼ nabel lek smelolal, li tajimoletik ti naka milbaile o naka chopol chiʼilil te chvinaje, ta skoj noʼox ti mu xakʼan ti xchʼayboxuk avoʼontonike. Yuʼun mi moʼoje, xuʼ me xi snopike: «Mi mu sventaikuk li kʼusi ta jpas li jtot jmeʼe, yuʼun van muʼyuk kʼusi chopol». Voʼoxuk oy ta abaik skʼelel sventa mu kʼusi snamajesatik ta stojolal Jeova, akʼo mi chex jchʼieletik xa talel. Yuʼun li chonbolometik eke tskʼel yalabik mi oy kʼusi xibal sba xuʼ snuptanik. ¡Nopo noʼox avaʼi li kʼusi tspas jkot meʼ oso ti kʼalal chil ti oy kʼusi xuʼ ­spasbat li yalabe! (Koʼoltaso xchiʼuk Oseas 13:8.)

⁶ Koltao avalab anichʼnabik sventa jaʼ xchiʼinik li yajtsʼaklom Cristo ti lek xuʼ xchanbeik stalelale, ti te kapal skʼoplalik li kerem tsebetik xchiʼuk li buchʼutik oy xa sjabilalike. Vuleso me ta ajolik ti skʼan xachʼak akʼakʼalik ta sventa li avalab anichʼnabike. Yuʼun li voʼoxuke skʼan jmoj xatseʼinik, xatajinik, jmoj xa-abtejik xchiʼuk jmojuk xanopajik ta stojolal li Jeovae.b

TI LEKUK NOʼOX LI JBEKʼTALTIKE

7. ¿Kʼu yuʼun mu jkʼan xij-ipajutik?

⁷ «¿Kʼu yelan chavaʼi aba?» Li sjakʼobil ti lek ojtikinbil taje chakʼ ta ilel ti oy kʼusi kʼotem ta pasel ti chakʼ at-oʼontone. Li baʼyel jtot jmeʼtike laj yakʼik ti akʼo snamajesatik ta stojolal Jeova li Satanase, ta skoj taje jkotoltik chij-ipajutik. Li Diabloe xmuyubaj kʼalal chkil jvokoltike, yuʼun mi jech kʼotem ta jtojolaltike mu xa masuk xijtun ta stojolal Dios. Xchiʼuk mi li jchame mu xa xuʼ xijtun-o ta stojolal (Sal. 115:​17). Jaʼ yuʼun, stalel onoʼox ti chkakʼtik persa sventa mu xij-ipajutike xchiʼuk ti lekuk oyuk li kermanotaktike.c

8, 9. 1) ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu jvul tajek koʼontontik ta sventa li jbekʼtaltike? 2) ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik mi ta jtsʼitestik li muyubajele?

⁸ Vaʼun chaʼa, tsots me skʼoplal ti mu me jaʼuk xbat tajek ta koʼontontike. Oy buchʼutik ti jaʼ xa noʼox batem ta yoʼontonik chalbeik skʼoplal li kʼusi mu xuʼ jlajestike, li poxiletike o yan kʼusitik ti jaʼ xa muʼyuk mas chcholik li mantale. Yuʼun xchʼunojik ta melel ti jaʼ jech lek tskoltaik li yantike, pe li kʼusie, muʼyuk lek ti te xichʼ albel skʼoplal ta Salon sventa Tsobobbail o ta mukʼta tsobajel li poxiletik o yan kʼusitik ti jaʼ sventa mu xij-ipaje o sventa alakʼuk jbatik ta kʼelele, manchuk mi skʼan toʼox xlik li tsobajele o mi jaʼo kʼalal lajem xaʼoxe. ¿Kʼu yuʼun?

⁹ Yuʼun li tsobajeletike jaʼ sventa chichʼ chanel mantaletik xchiʼuk jaʼ sventa xijmuyubaj ti te snitoj be sba skʼoplal li yabtel chʼul espiritue (Gál. 5:​22). Mi chkakʼtik tojobtasel o poxiletik sventa mu xij-ipajutike, manchuk mi skʼanojbutik o mi muʼyuk, chchʼay koʼontontik li ta mantale xchiʼuk chchʼaybe li smuyubajel yan ermanoetike (Rom. 14:​17). Ta jujuntalutik ta jnop jtuktik kʼuyelan xuʼ jpoxta jbatik. Xchiʼuk xtok, muʼyuk onoʼox buchʼu xpoxtaj yuʼun li chameletik avie. Akʼo mi jaʼ lekil jpoxtavanejetik, ta onoʼox x-ipajik, chmalubik xchiʼuk chchamik. Xchiʼuk mi jaʼ xvulvun tajek koʼontontik ta skoj li jbekʼtaltike maʼuk xa chakʼ chijkuxi mas (Luc. 12:​25). Pe «me xcuxet noʼox coʼntontique jaʼ lequilal sventa jbecʼtaltic» (Prov. 17:​22).

10. 1) ¿Kʼusi ti mas alakʼ-o sba ta kʼelel ta stojolal Jeova li jun krixchanoe? 2) ¿Bakʼin ti muʼyuk xa chij-ipajutike?

¹⁰ Jech xtok, mu chopoluk kʼalal ta jkʼantik ti lek xvinaj li jpat jxokontike. Akʼo mi jech, mu me stakʼ ti kʼusuk xa noʼox jpastik ta skoj ti mu jkʼantik xvinaj ti mol meʼelutik xae, yuʼun kʼalal mol meʼelutik xae, chakʼ ta ilel ti jnaʼtik xa xijrasonaje, ti xichʼutik ta mukʼ li yantike xchiʼuk ti ch-ayan jkʼupil talelaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Vivliae chal ti «bochʼo tucʼ yoʼntone jal chcuxi; cʼalal sac xa sjol yuʼun smalubele jaʼ scorona cʼotem» (Prov. 16:​31). Jaʼ jech chilutik li Jeovae, jaʼ yuʼun skʼan jechuk xkil jbatik ek (kʼelo 1 Pedro 3:​3, 4). ¿Mi lek van ti xkichʼtik operasion o jlajestik poxiletik ti xibal sba sventa kʼupil noʼox xijvinaje? «Yuʼun li xcuxetel coʼntontic chacʼ Mucʼul Diose» jaʼ chakʼ ti alakʼuk sba ta kʼelel li kʼusi oy ta koʼontontike, mu ventauk jayib jabilaltik xchiʼuk ti kʼuyelan xvinaj li jpat jxokontike (Neh. 8:​10). Jaʼ noʼox ta achʼ balumil ti bu muʼyuk xa chij-ipajutike xchiʼuk ti lek xa xijvinaj jech kʼuchaʼal li kerem tsebetike (Job 33:​25; Is. 33:​24). Li avie, li pʼijilale xchiʼuk li xchʼunel oʼontonale jaʼ tskoltautik sventa xijnopajutik ta stojolal Jeova ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike (1 Tim. 4:8).

LI TAKʼINE

11. ¿Kʼuxi xuʼ xkʼataj ta petsʼ li takʼine?

¹¹ Li takʼine muʼyuk chopol xchiʼuk muʼyuk chopol mi lekil abtelal ta jpastike (Ecl. 7:​12; Luc. 19:​12, 13). Pe «li scʼupinel taqʼuine» jaʼ tsnamajesutik ta stojolal li Jeovae (1 Tim. 6:​9, 10). Mi «jaʼ noʼox batem [ta koʼontontik] yuʼun li cʼusitic oy liʼ ta banamile», jaʼ xkaltik, ti ta jvul tajek koʼontontik ta skoj ti oyuk kʼusitik kuʼuntik sventa xijkuxiutike, xuʼ me xijlajutik ta mantal. Taje jaʼ jech chkʼot ta pasel kʼalal «loʼlabilic yuʼun li scʼulejalique» o ti chʼunbil ti jaʼ te xuʼ xichʼ tael-o muyubajel xchiʼuk li jun oʼontonale (Mat. 13:​22). Li Jesuse jamal laj yal ti muʼyuk buchʼu xuʼ xtun ta stojolal Dios mi jaʼ batem yoʼonton yuʼun li kʼulejale (Mat. 6:​24).

12. ¿Kʼusitik petsʼal ta sventa takʼin oy li avie, xchiʼuk kʼusi xuʼ jpastik sventa mu xijtsʼuj?

¹² Mi muʼyuk lek kʼusi ta jnoptik ta sventa li takʼine, xuʼ me xakʼ jvokoltik (Prov. 28:​20). Oy buchʼutik tsmanik svunal loteria o tstikʼ sbaik ta pʼolmajeletik ti mu toj masuk ojtikinbile xchiʼuk chalbeik yan ermanoetik ta tsobobbail, yuʼun oy ta yoʼontonik ti anil xchiʼuk kʼun tspasik kanal epal takʼine. Li yantike stikʼoj sbaik ta pʼolmajeletik, yuʼun xchʼunojik ti tspasik kanal epal takʼine. Mu me xavakʼ ti skʼanel tajek takʼine jaʼ xelkʼanboxuk-o li atakʼine. Mi solel mu stakʼ chʼunel chavaʼi li kʼusi chavichʼ albele, yuʼun xuʼ me mu meleluk.

13. ¿Kʼusi tsnopik ta sventa takʼin li krixchanoetik ti mu jechuk tsnop li Jeovae?

¹³ Mi jaʼ baʼyel ta jpastik li «ventainel yuʼun li Diose, xchiʼuc [ta jpastik li] cʼusi tscʼane», ta xakʼbutik bendision mi jaʼ noʼox ta jsaʼtik li kʼusitik chtun kuʼuntike (Mat. 6:​33; Efes. 4:​28). Li Jeovae mu skʼan ti lubemutik xa kʼalal chijbat ta tsobajel ta skoj ti ep chij-abteje o ti te xijnopnun ta skoj li takʼine. Li avie, epal krixchanoetik chalik ti jaʼ noʼox la xuʼ jun koʼontontik ta mas jelavel xchiʼuk xijmuyubaj mi ta jkʼan ta jpastik kanal epal takʼine. Li totil meʼiletike tsuj yalab xnichʼnabik sventa jechuk ta yoʼontonik li skʼanel takʼine. Pe li Jesuse chanubtasvan ti mu lekuk ti jech chichʼ nopel taje (kʼelo Lucas 12:​15-​21). Mu me jpastik jech kʼuchaʼal la spas li Giezi ti la snop ti xuʼ spas li kʼusi tskʼan yoʼonton stuke xchiʼuk ti xuʼ ­lek-o ­xil sba xchiʼuk li Jeova xtoke (2 Rey. 5:​20-​27).

14, 15. ¿Kʼu yuʼun mu stakʼ jpat koʼontontik ta sventa li takʼine? Albo junuk skʼelobil.

¹⁴ Oy jlom aguilaetik te jikʼavemik ta voʼ ta skoj noʼox ti mu skʼan skoltaik li choy la stsakik ti toj ole. ¿Mi xuʼ van jech chkʼot ta stojolal li yajtsʼaklomtak Cristo eke? Jun mol ta tsobobbail ti Alex sbie xi chale: «Ta onoʼox jtsʼin tajek li jtakʼine. Mi toj ep lokʼ ta pitsʼel kuʼun li champue ta jchaʼtikʼ sutel jutebuk». Akʼo mi jech, li Alexe tsʼuj ta jun petsʼ ti ep te chʼay stakʼine. Laj yakʼ abtejuk stakʼin ta mukʼtikil pʼolmajebaletik, la snop ti jaʼ jech tspas kanal epal takʼine ti xikta li yabtele vaʼun ti x-och ta prekursore. La stikʼ sba mas ta xchanbel skʼoplal ti kʼuyelan xuʼ x-epaj stakʼine. La xchʼamun epal takʼin xchiʼuk la slajes li kʼuyepal stsoboje vaʼun la stikʼ sba ta mukʼtikil pʼolmajebaletik ti laj yalik li buchʼutik chchanbeik skʼoplale ti ta anil chmuy stojol li kʼusitik chchonike. Pe mu jechuk kʼot ta pasel, yuʼun solel chʼay skotol li stakʼine. Xi tsvules ta sjol li Alexe: «Jpatoj to koʼonton ti tsut li jtakʼine. La jnop ti mi ta jmalae xuʼ van xmuy to stojol li kʼusitike».

¹⁵ Epal uetik ti jaʼ noʼox te xnopnun xchiʼuk li stakʼine. Mu xa teuk ta yoʼonton li kʼusitik ta sventa mantale xchiʼuk mu xa x-och svayel. Pe li spʼolmale muʼyuk xmuy-o stojol. Ta skoj taje, chʼay skotol li stakʼin stsoboje xchiʼuk la xchon li snae. Xi chale: «Toj ep laj kakʼbe svokol li kutsʼ kalale». Pe oy kʼusi lek la xchan, yuʼun xi to chale: «Li avi une laj kakʼ venta ti buchʼu tspat yoʼonton li ta sbalumil Satanase muʼyuk kʼusi lek tsta» (Prov. 11:​28). Ta melel, mi jaʼ ta jpat koʼontontik ti kʼuyepal jtsoboj jtakʼintike, ti kʼuyepal jtikʼojtik sventa chijpʼolmajutik o ti xijtojobutik ta spasel kanal takʼine, xkoʼolaj ta jpat koʼontontik ta stojolal li Satanás ti jaʼ «li yajval banamile» (2 Cor. 4:4; 1 Tim. 6:​17). Ta skoj li kʼusi la snuptan li Alexe mas xa sjutukajesoj li kʼusitik ta xkuxlejale, taje jaʼ «ta scoj li Lequil Aʼyeje». Li avie mas xa ­xmuyubaj xchiʼuk li yutsʼ yalale, yuʼun mas xa lek xil sbaik xchiʼuk li Jeovae (kʼelo Marcos 10:​29, 30).

LI TOYBAILE

16. ¿Kʼusi sjelbenal ti mukʼ jkʼoplal chkaʼi jbatik xchiʼuk li toybaile?

¹⁶ Mu skotoluk velta chopol ti mukʼ jkʼoplal chkaʼi jbatike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van mukʼ jkʼoplal chkaʼi jbatik o xijmuyubaj ti jaʼ stestigoutik Jeovae (Jer. 9:​24). Mi oy noʼox spʼisol ti kʼuyelan ta jkʼuxubin jbatike, jaʼ tskoltautik sventa jnoptik lek li kʼusi ta jpastike xchiʼuk ti oyuk sbalil xkiltik li mantaletik ta sventa talelal ti oy kuʼuntike. Pe mi jtoybautik ti toj tsots skʼoplal chkiltik li kʼusi ta jnop jtuktike xchiʼuk ti kʼuyelan ojtikinbilutike, xuʼ me snamajesutik ta stojolal li Jeovae (Sal. 138:6; Rom. 12:3).

17, 18. 1) Albo skʼoplal krixchanoetik ta Vivlia ti laj yakʼik ta ilel ti bikʼit laj yakʼ sbaike o ti laj yakʼik ta ilel stoyobbailike. 2) ¿Kʼusi la spas jun ermano sventa mu xnamajesat ta stojolal Jeova li toybaile?

¹⁷ Li ta Vivliae ta jtabetik skʼelobiltak ti oy bikʼit laj yakʼ sbaike o li yantike laj yakʼ ta ilel stoyobbailik. Li Jeovae laj yakʼbe bendision ajvalil David ta skoj ti bikʼit laj yakʼ sba kʼalal la saʼ beiltasel ta stojolale (Sal. 131:​1-3). Pe laj yakʼbe kastigo li jtoyba ajvaliletik Nabucodonosor xchiʼuk Belsasare (Dan. 4:​30-​37; 5:​22-​30). Li avi eke oy bakʼintik ti xuʼ xkichʼtik akʼel ta preva ti te chvinaj mi bikʼit chkakʼ jbatike. Jun yajkoltaobba mol ti Raúl sbi ti 32 sjabilale, la sjel stsobobbail. Li stuke xi chvul ta sjole: «La jnop ti ta anil noʼox chkichʼ vaʼanel ta mol ta tsobobbaile, pe lokʼ jun jabil ti muʼyuk kʼusi kʼot ta pasele». ¿Mi ta van xat yoʼonton li Raúl ta skoj ti tsnop ti muʼyuk laj yichʼ ichʼel ta mukʼ yuʼun li moletike? ¿Mi chakʼ van stsalat li toybail ti muʼyuk xa chbat ta tsobajeletik, ti chnamaj ta stojolal Jeova xchiʼuk li steklumale? ¿Kʼusi van la apas ti voʼotuk jech kʼot ta atojolale?

¹⁸ Li Raule xi chale: «La jsabe smelolal ta jvuntik li kʼusi chal ta Proverbios 13:​12 ti xi chale: “Me mu jtatic ta ora li cʼusi ta jmalatique”. Laj kaʼibe smelolal ti skʼan oyuk smalael kuʼun xchiʼuk ti mas bikʼit xkakʼ jbae. Skʼan xkakʼ ti jaʼuk sjelbun jtalelal li Jeovae». Li Raule laj yikta ti jaʼ noʼox tsnop ta stojol stuke xchiʼuk jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton skoltael li yantike, taje jech la spas ta cholmantal xchiʼuk ta tsobobbail. Mu ta sjaliluke oy xaʼox ep buchʼu chchanubtas ta Vivlia ti lek yakal chchʼiik ta mantale. Li stuke xi chale: «Labal to laj kaʼi kʼalal echʼ xaʼox jun jabil xchiʼuk oʼlole la sbiiltasikun ta mol ta tsobobbail. Ta skoj ti yakal xaʼox ta jkʼupin tajek li cholmantale chʼayem xaʼox xkaʼi» (kʼelo Salmo 37:​3, 4).

TEUK NOʼOX ME NOPOL OYAN TA STOJOLAL LI JEOVAE

19, 20. 1) ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu snamajesutik ta stojolal Jeova li kʼusitik ta jpastik jujun kʼakʼale? 2) ¿Buchʼutik xuʼ jchanbetik sventa te noʼox nopolutik ta stojolal li Jeovae?

¹⁹ Li kʼusitik laj xa kalbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe xchiʼuk li ta xchanobil echʼe, oy bu xuʼ jech jpas ta jkuxlejaltik. Ta melel xijmuyubaj ti jaʼ yajtunelutik Jeovae. Ti kʼalal xijmuyubaj noʼox ta kutsʼ kalaltik xchiʼuk ti lek noʼox li jbekʼtaltike jaʼ lekil matanaletik yakʼojbutik li Jeovae. Laj xa kaʼibetik smelolal ti tskoltautik li kabteltik xchiʼuk li takʼin sventa jtatik li kʼusitik chtun kuʼuntike. Jnaʼojtik ti kʼalal ta jchʼay koʼontontike ta jkuxtik yuʼun xchiʼuk li kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale xuʼ xtun kuʼuntik. Li kʼusitik laj xa kalbetik talel skʼoplale xuʼ me snamajesutik ta stojolal Jeova mi jaʼo ta jpastik kʼalal maʼuk yoraile, mi toj ep ta jchʼay jkʼakʼaltik yuʼune o mi chkakʼtik ti akʼo smakutik ta yichʼel ta mukʼ li Diose.

²⁰ Li Satanase jaʼ xa xmuyubaj-o mi lanamaj o namaj ta stojolal Jeova li avutsʼ avalale. Pe li voʼote oy kʼusi xuʼ xapas sventa mu jechuk xkʼot ta pasel (Prov. 22:3). Sventa spas avuʼun taje, skʼan xanopaj ta stojolal Jeova xchiʼuk teuk oyan-o ta stojolal. Li Vivliae chalbe skʼoplal ti oy ep tukʼil yajtuneltak Dios ti jech la spasike. Li Enoc xchiʼuk Noee jech la spasik «ti cʼusi ta scʼan ti Diose» (Gén. 5:​22; 6:9, Ch). Li Moisese «yilojbe sat laj yaʼay li Bochʼo mu xquil ta jsatique» (Heb. 11:​27). Li Jesuse koltaat yuʼun li Diose yuʼun jaʼ la spas li kʼusi lek chil li Stot ta vinajele (Juan 8:​29). Chanbo li buchʼutik tukʼ laj yakʼ sbaike. Paso li tojobtasel chal Vivlia liʼe: «Cuxetuc o me avoʼntonic. Cʼopanic Dios scotol cʼacʼal. Tojbeic ta vocol Dios scotol» (1 Tes. 5:​16-​18). Mu me xavakʼ ti oy kʼusi snamajesot ta stojolal li Jeovae.