¿MI ANAʼOJ XA?

¿Kʼuxi la stabe sbalil jtakbol Pablo ti jaʼ toʼox jromail vinike?

Li buchʼutik jaʼik jromaetike, buuk jotukal xbatik li ta yosilal Romae oy sderechoik. Mu persauk chchʼunik li mantaletik ti oy li ta jteklum ti bu toʼox nakalike, jaʼ noʼox li mantal oy ta Romae. Mi oy laj yichʼ tikʼbel smulike, xuʼ xichʼik chapanel li ta yan bikʼtal lume, pe oy sderechoik sventa xichʼik chapanel yuʼun li snail chapanobbail ta Romae. Mi laj yichʼ alel ti sta-o xichʼ milele, xuʼ xal ti tskʼan chapanel ta stojolal li ajvalil ta Romae.

Jaʼ yuʼun li jun politiko ta Roma ti Cicerón sbie, ti jaʼo kuxi li ta baʼyel siglo kʼalal skʼan toʼox xtal li Cristoe, xi laj yale: «Toj chopol mi laj yichʼ chukel ta chʼojon li jun jromail vinike, mi laj yichʼ tsitsele xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ milel, pe mi laj yichʼ milele xkoʼolaj kʼuchaʼal ta jmil jtotik».

Li jtakbol Pabloe laj yakʼ ta yoʼonton xcholel mantal ta sjunlejal yosilal Roma. Jech xtok, la stunes oxib velta li sderecho kʼuchaʼal jromail vinike. 1) Laj yalbe li mayoletik ta Filipos ti muʼyuk lek ti laj yichʼ majele. 2) Sventa mu xlaj ta majel li ta Jerusalene, laj yal ti jaʼ jromail vinike. 3) Laj yal ti tskʼan chapanel ta stojolal li Cesare, ti jaʼ li ajvalil ta Romae (Hechos 16:37-39; 22:25-28; 25:10-12).

¿Kʼu toʼox yelan chichʼik tojel li jchabichijetik ta skʼakʼalil Vivliae?

Li moltotil Jacobe jtob jabil la xchabibe xchij li sjuntot ti Labán sbie. Li baʼyuk chanlajuneb jabil abteje, jaʼ sventa li xchaʼvoʼal stseb Labane, li slajeb xa vakib jabile, chijetik xa akʼbat stojolin (Génesis 30:25-33). Li revista Biblical Archaeology Review, xi chale: «Ti kʼu yelan la spasik trato li Labán xchiʼuk Jacob ta sventa li xchabiel chije, jaʼ jech nopem xaʼiik tspasik trato li jtsʼibajometik ta voʼne xchiʼuk li buchʼutik tskʼelik li tekstoetik ta Vivliae».

Li ta junantik lumetik ta Irake, jech kʼuchaʼal ta Nuzi xchiʼuk Larsae, te mukajtik staojik voʼneal kontrato ti tsʼibabil ta tavlaetik ti patbil ta achʼele. Jutuk mu skotoluk li tratoetike, jun noʼox jabil chjalij, jaʼo chlik xchiʼuk tstsuts li ta yorail tslokʼbeik stsotsil li chijetike. Li jchabichije ta xchʼam ti kʼu yepal xkʼel yuʼune xchiʼuk chichʼ tsakel ta vun jayib jabil yichʼoj li chijetike xchiʼuk jaykot stot o smeʼ. Mi lokʼ jun jabile, li yajval chije ta xichʼ komel kʼuk yepal li stsotsil chije, ti jaykot vokʼ li nene chijetike, ti kʼu yepal chlokʼ li yaʼlel xchuʼe xchiʼuk yantik, jech kʼuchaʼal onoʼox xchapojike. Ti kʼu yepal sovraile jaʼ chichʼ li jchabichije.

Mi ep meʼ chijetik chchabi li jkʼel chije, ta anil x-epaj li chijetike. Jun skʼelobile, li ta sien ta kot meʼ chijetike, xuʼ van kuxul chvokʼ 80 ta kot yolik. Mi chʼay jkotuk li chije te chnitbat komel ta stojol li jchabichije. Ta skoj taje, li jchabichije chakʼ persa ti lek tskʼel li chijetike.