JUJUN xemana li ta stsobobbail stestigotak Jeovae chetʼesik Mantal sventa skotol krixchanoetik ti chalbe skʼoplal junuk tema sventa Vivliae. Mi jaʼ jun molot ta tsobobbail o jtunelote, ¿mi xvinaj ta aparte ti lek xanaʼ yetʼesel mantale, jaʼ xkaltik, ti lekil jchanubtasvanejote? Mi jeche, xuʼ van xavichʼ albel ti xavetʼes junuk mantale. Li Chanob vun sventa Kabteltik yuʼun Diose ta smilal xa noʼox ermanoetik stojobtasoj sventa xetʼesik mantal. ¿Kʼuxi xuʼ xlik achapan aba mi la-albat ti skʼan xavetʼes junuk Mantal sventa skotol krixchanoetike?

Chano li voskejoe

Kʼalal muʼyuk toʼox chlik asabe smelolale, kʼelo li voskejoe xchiʼuk nopbo skʼoplal jaʼ to mi laj avakʼ venta ti kʼu yuʼun tsots skʼoplale. Teuk ta ajol li tema ti te chalbe skʼoplal ta stituloale. ¿Kʼusi oy ta avoʼonton ti akʼo xchan li buchʼutik te chaʼiike? ¿Kʼusi chakʼan chkʼot ta pasel yuʼun li apartee?

Ojtikino xchiʼuk chano lek li kʼusitik tsʼibabil ta mayuskula ti jaʼ mas tsotsik skʼoplale. ¿Kʼuxi snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li stemaile? Ta yolon ti bu tsʼibabil ta mayuskulae, te xvinaj yan kʼusitik ti tsotsik skʼoplale, jech xtok oy to kʼusi yan tsʼibabil ti mas ochemik chlik ti chakʼ ta ilel ti melel li kʼusi chichʼ alele. Kʼelo lek kʼuxi snitojbe sba skʼoplal jujuvokʼ ti jaʼ chkoltavan sventa spasik li kʼusi chaval ta apartee. Mi laj xa avaʼibe smelolal li stemaile, li kʼusi chakʼan chkʼot ta pasel yuʼun li apartee xchiʼuk ti kʼuxi tskoltaot sjambel smelolal li kʼusi tsotsik skʼoplale, xuʼ xa xlik achapan li apartee.

Baʼyele skʼan van xavakʼ venta ti chʼakbil ta chanib o voʼob li kʼusitik tsʼibabil ta mayuskula ti mas tstotsik skʼoplale, mi jeche jaʼ van lek ti ta jujuvokʼ xachapane.

Jaʼ noʼox jun abtejebal li voskejoe, maʼuk ti jaʼ xa jech chaval skotol kʼuchaʼal tsʼibabil tale. Xkoʼolaj ta jpʼej jna ti yakal chmeltsaje. Skʼan spakʼbal, sjol, sventanailtak xchiʼuk ep to van kʼusitik skʼan sventa stakʼ naklebinele.

Tuneso li Vivliae

Li Jesukristo xchiʼuk yajtsʼaklomtake la stunesik Vivlia kʼalal chanubtasvanike (Luk. 4:16-21; 24:27; Ech. 17:2, 3). Xuʼ jech xapas ek. Kʼalal chavetʼes junuk mantale, jaʼ mas tsots skʼoplal ti xatunes li Vivliae. Maʼuk noʼox me xavalbe skʼoplal li kʼusitik yichʼoj tal li voskejoe xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalike, alo kʼusitik tekstoal chakʼ ta ilel ti melel li kʼusi chavale xchiʼuk lokʼeso me ta Vivlia li kʼusi chavakʼ ta chanele.

Kʼalal chachapan li apartee, kʼelo jujun versikulo xchiʼuk li versikuloetik te stsʼakinoje. Junantike xuʼ van jaʼ noʼox tskoltaot sventa xanabe mas smelolal, jaʼ yuʼun mu persauk xakʼel o xavalbe skʼoplal skotol li tekstoetike. Jaʼ noʼox tʼujo li kʼusitik chtun yuʼun li buchʼutik chaʼibote. Mi jaʼ noʼox chavakʼ ta avoʼonton stunesel li tekstoetik te talemik ta voskejoe, xuʼ van muʼyuk xa chatunes yan tekstoetik.

Muʼyuk me lek chbat-o junuk mantal kʼalal ep chichʼ kʼelel tekstoetike, jaʼ lek chbat mi xatojob ta chanubtasvaneje. Kʼalal chaloʼiltabe skʼoplal junuk versikuloe, albo srasonal ti kʼu yuʼun chichʼ tunesele. Chʼakbo yorail sventa xaval kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik. Mi ajamoj to Avivlia kʼalal yakal chavalbe skʼoplale, xuʼ me jech sjamojik to ek li buchʼutik te chaʼiike. ¿Kʼuxi xuʼ xatijbe yoʼonton xchiʼuk xakolta sventa stabeik mas sbalil li Skʼop Diose? (Neh. 8:7, 12.) Xuʼ xatijbe yoʼonton xchiʼuk xuʼ stabeik mas sbalil mi laj avalbe smelolal li tekstoetike, mi la atunes lokʼolkʼopetike xchiʼuk mi chaval kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalike.

Albo smelolal. Kʼalal yakal chachapan aba sventa chavalbe smelolal junuk tekstoe, xi xajakʼbe abae: «¿Kʼusi smelolal? ¿Kʼu yuʼun ta jtunes li teksto liʼe? ¿Kʼusi van xuʼ sjakʼbe sbaik ta sventa li versikulo liʼe?». Xuʼ van skʼan xachan li kʼusi stsʼakinoj li jun tekstoe, li kʼusitik kʼot ta pasel kʼalal laj yichʼ tsʼibaele, ti kʼu yuʼun laj yichʼ tsʼibaele, li yip jpʼel kʼope o ti kʼu yuʼun jech akʼbat snaʼ yuʼun Dios li buchʼu la stsʼibae. Jaʼ yuʼun skʼan xasabe mas smelolal li ta vunetik ti slokʼesoj li «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» ti xuʼ ep te xatabe yaʼyejale (Mat. 24:45-47). Akʼo mi ep smelolal li jun versikuloe, mu persauk xaval skotol. Jaʼ lek alo kʼuxi snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li kʼusi yakal chavale xchiʼuk ti jaʼ srasonal ti chakʼan akʼo skʼelik li tekstoe.

Lokʼolkʼopetik. Chichʼ tunesel sventa lek tajek chaʼibeik smelolal o chkoltaatik sventa xkom ta sjolik li kʼusi tsots skʼoplale o junuk beiltasel. Kʼalal jech chapase, jaʼ chkoltaatik ta yaʼibel smelolal li kʼusi yakal chavale xchiʼuk li kʼusi snaʼojbeik xa onoʼox smelolale. Li Jesuse la stunes kʼalal laj yal li Mantaletik ta Vitse. Laj yalbe skʼoplal «li mutetik ta vinajele», «nichimetik ta osiltik», li jun «bikʼit tiʼ nae», jpʼej ‹na ta ba ton› xchiʼuk yantik lokʼolkʼop, taje koltaat sventa oyuk yip li mantal laj yale, ti lekuk jamal ta aʼiele xchiʼuk ti mu xchʼay ta sjolike (Mat., kap. 5–7).

Kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik. Akʼo mi ep kʼusi chakʼ jchantik kʼalal chkalbetik smelolal junuk tekstoe xchiʼuk kʼalal ta jtunestik lokʼolkʼopetike, jaʼ mas ep sbalil mi chkalbetik ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalike. Akʼo mi jaʼ oy ta sbaik ti xakʼ ta xkuxlejalik li buchʼutik chchikintaike, li voʼote xuʼ xavakʼbe snaʼik li kʼusi skʼan spasike. Mi laj xa avakʼ venta ti laj xa yaʼibeik smelolal li tekstoe xchiʼuk ti kʼuxi snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li temae, chʼakbo yorail sventa xavalbe lek smelolal ti kʼuxi te smakojbe skʼoplal li kʼusi xchʼunojike xchiʼuk li stalelalike. Albo lek skʼoplal kʼusi sbalil xuʼ staik kʼalal mi la sjel li kʼusi muʼyuk toʼox lek tsnopike o li stalelalik ti chal Vivlia ti mu lekuke.

Kʼalal chanopbe skʼoplal ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik li tekstoetike, tsako me ta venta ti jeltos kʼu yelan chʼiemik tale xchiʼuk ti jeltos xkuxlejalike. Yikʼal van oy buchʼutik achʼ to yochelik ta mantal, kerem tsebetik, buchʼutik oy xa sjabilalik xchiʼuk oy van buchʼutik ti ep ta tos svokolike. Jaʼ yuʼun jtuneluk me li kʼusi chavale xchiʼuk oyuk noʼox me lek smelolal. Jech xtok, mu me chaʼvoʼoxvoʼuk noʼox buchʼu chavalbe mantal yilel.

Nopo atuk ti kʼu yelan chavetʼese

Oy jlome albil xa lek li kʼusi stakʼ xapas kʼalal chavetʼes mantale. Jech kʼuchaʼal liʼe, jamal lek chal ti kʼusitik mas tsotsik skʼoplale xchiʼuk ti kʼu sjalil skʼan xavalbe skʼoplal jujuvokʼe. Pe oy yantik ti voʼot skʼan chanop atuke. Yikʼal van mas chachʼakbe yorail junantik ti jaʼ mu sta li yantike. Mu me xanop ti koʼol xa tajek chachʼakbe yorail jujutose, yuʼun mi jeche, ta anil noʼox chlubik ta xchikintael ta skoj ti toj ep kʼusitik chavalbe skʼoplale. ¿Kʼuxi xuʼ xanaʼ bu jtosukal skʼan xavalbe mas skʼoplal xchiʼuk bu junukal ti xuʼ anil noʼox xavalbe skʼoplale? Xi xajakʼbe abae: «¿Kʼusi tskoltaun sventa jaʼuk xkal li kʼusi mas tsots skʼoplal chal ta voskejoe? ¿Kʼusi jtosukal ti mas tstabeik sbalile? ¿Mi mu xa van xichʼ aʼibel smelolal ta skoj ti muʼyuk ta jkʼel junuk teksto xchiʼuk ti muʼyuk chkalbe skʼoplale?».

Mu jaʼuk xaval li kʼusi chanop atuke. Li Jesus eke ‹maʼuk lokʼ ta yoʼonton stuk li kʼusitik laj yale› (Juan 14:10). Teuk me ta ajol ti jaʼ sventa chaʼiik kʼusi chal Vivlia li buchʼutik chkʼotik li ta stsobobbail stestigotak Jeovae. Mi xatojob ta yetʼesel mantal chilike, jaʼ van ta skoj ti maʼuk chaval akʼoplal atuke ti jaʼ chatunes Vivlia kʼalal chachanubtasvane. Jech oxal ep sbalil chilik kʼalal chavetʼes mantale (Filip. 1:10, 11).

Mi laj xa anop kʼusitik chachapbe skʼoplal li ta avoskejoe, jaʼ xa me yorail sventa xachanilan. Lek onoʼox me ti tsots xavapta kʼalal chachanilane, pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xkom ta ajol skotol li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale. Lokʼuk me ta avoʼonton li kʼusi chavale, ta muyubajeluk me xaval xchiʼuk kʼupiluk sba ta aʼiel. Xi xajakʼbe aba kʼalal muʼyuk to chavetʼese: «¿Kʼusi ta jkʼan chkʼot ta pasel yuʼun li mantale? ¿Mi jamal ta aʼiel li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale? ¿Mi jaʼ mas ta jtunes Vivlia kʼalal chketʼes mantale? ¿Mi lek xcholet chkalbe batel smelolal li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale? Ta skoj li jpartee, ¿mi mas tskʼanik-o Jeova xchiʼuk li matanaletik chakʼe? Ti kʼu yelan ta jtsutsese, ¿mi te snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li stemaile, mi xaʼiik ti kʼusi skʼan xakʼ ta xkuxlejalike xchiʼuk mi chtijbat yoʼontonik spasel?». Mi lek takʼ avuʼun skotol li kʼusitik la ajakʼbe abae, li ‹bijubtasel chlokʼ ta avee› tstabeik sbalil li buchʼutik te chaʼiike xchiʼuk jaʼ ta jmuyubtatik-o Jeova (Prov. 15:2).

¿KʼUSI chakʼan chkʼot ta pasel avuʼun kʼalal chachanubtasvane? Mi achʼ jcholmantalot toe, oy van ta avoʼonton ti xatojobuk xachanubtasvan ta Vivliae, yuʼun li Jesuse laj yalbe yajtsʼaklomtak ti akʼo spasik ta jchankʼop li krixchanoetike (Mat. 28:19, 20). Mi jal xa jech chachanubtasvane, xuʼ van chakʼan ti xkʼot ta yoʼonton mas li buchʼutik chachanubtase. Mi oy avalab anichʼnabe, oy van ta avoʼonton ti xatojobuk xchanubtasel sventa xatijbe yoʼonton ti xakʼ xkuxlejalik ta stojolal Diose (3 Juan 4). Jech xtok, mi jaʼot jun mol ta tsobobbail o chakʼan chakʼot ta jun mole, chakʼan van ti xatojobuk lek ta yetʼesel mantal sventa skʼanik li Jeovae xchiʼuk ti epuk sbalil xilbeik li smantaltake. ¿Kʼuxi xuʼ spas avuʼun li kʼusitik taje?

Chanbo kʼusi la spas li Mukʼta Jchanubtasvanej Jesukristoe (Luk. 6:40). Yuʼun chkʼot ta yoʼontonik ti kʼusi xchiʼuk ti kʼuxi laj yale, manchuk mi juteb li buchʼutik tskʼopon ta bee o epal krixchanoetik ti tskʼopon ta stenlejaltike. Ta skoj li kʼusi laj yal Jesuse, tsnopbeik skʼoplal, chtijbat yoʼontonik xchiʼuk jamal xaʼibeik smelolal ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalike. ¿Mi xuʼ jech xapas ek?

Pato avoʼonton ta stojolal Jeova

Li kʼusi koltaat sventa xlekub mas kʼu yelan chanubtasvan li Jesuse jaʼ ti lek xil sba xchiʼuk li Stot ta vinajele xchiʼuk ti chkoltaat yuʼun li xchʼul espiritu Diose. ¿Mi ta sjunul avoʼonton chakʼanbe Jeova ti akʼo skoltaot sventa xatojob xachanubtasvan li ta Vivliae? Mi oy avalab anichʼnabe, ¿mi mu xapaj ta skʼanbel Dios ti akʼo sbeiltasot sventa xachanubtase? ¿Mi ta sjunul avoʼonton chapas orasion kʼalal chachapan aba sventa chavetʼes junuk mantal o kʼalal oy junuk aparte ta tsobajele? Ti jech chakʼanbe vokol li Jeovae, jaʼ tskoltaot sventa xakʼot ta jun lekil jchanubtasvanej.

Ti jpatoj koʼontontik ta stojolal Jeovae, chkakʼtik ta ilel xtok kʼalal jpatoj koʼontontik li ta Skʼope, jaʼ xkaltik, li Vivliae. Kʼalal slajeb xa akʼobal kuxul kʼuchaʼal jun tukʼil krixchano li Jesuse, xi la skʼopon li Stote: «Laj kakʼbeik li akʼope» (Juan 17:14). Ep tajek kʼusi xchanoj, pe skotol li kʼusi laj yakʼ ta chanele jaʼ xchanojbe li Stote, vaʼun jech chakʼ kiltik kʼusi skʼan jpastik ek (Juan 12:49, 50). Li kʼusi chal Dios ta Vivliae xuʼ sjelbe snopben li krixchanoetike, li stalelalike xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontonike (Evr. 4:12). Kʼalal mas ta jchantik li Vivliae xchiʼuk ti mas chijtojob ta stunesel ta cholmantale, mas chlekub batel jtalelaltik ti jaʼ chnopajik-o ta stojolal Dios li krixchanoetike (2 Tim. 3:16, 17).

Ichʼo ta mukʼ li Jeovae

Sventa jechuk xijchanubtasvan kʼuchaʼal Kristoe, maʼuk noʼox skʼan xal ti labalik sba li mantaletik ta xketʼestike. Melel onoʼox ti labal sba laj yaʼi krixchanoetik ti «oy lek smuil» li kʼusitik laj yal Jesuse (Luk. 4:22). Pe, ¿kʼu yuʼun ti jech kʼopoje? Maʼuk ta skoj ti tsots xa skʼoplal chaʼi sbae, jaʼ sventa xichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae (Juan 7:16-18). Jech xtok, xi la stojobtas li yajchankʼoptake: «Skʼan akʼo xojobajuk ta stojolal krixchanoetik li alusalike, sventa chilik ti lek avabtelike, vaʼun jaʼ jech chalbeik yutsilal li Atotik ta vinajele» (Mat. 5:16). Taje skʼan me jtsaktik ta venta kʼalal chijchanubtasvane, sventa jaʼuk noʼox xichʼik ta mukʼ li Jeovae. Jaʼ yuʼun, kʼalal ta jnoptik kʼusi chkaltik xchiʼuk ti kʼuxi chkaltike, lek ti xi jakʼbe jbatike: «¿Mi mas tskʼanik-o Jeova o mi chakʼ ta ilel ti voʼon noʼox tsots xa jkʼoplal chkaʼi jbae?».

Jech kʼuchaʼal liʼe, jtunel sventa xijchanubtasvan kʼalal chkaltik lokʼolkʼopetik xchiʼuk li kʼusi echʼem ta xkuxlejal junuk krixchanoe, pe mi chkaltik skotol li kʼusi jsetʼ-jutebe, xuʼ van mu masuk jamal ta aʼiel li kʼusi ta jkʼan chkakʼtik ta chanele. Jaʼ noʼox jech ek, mi chkalbetik skʼoplal junuk loʼil ti jech noʼox chchʼay koʼontontike, xuʼ van xchʼaybe sbalil li chanubtasel chkakʼtike. Mi jeche, chakʼ ta ilel ti tsots xa skʼoplal chaʼi sba li jchanubtasvaneje xchiʼuk chchʼay yuʼun sbalil li chanubtasel chakʼ Diose.

Ojtikino ti jelele

Sventa xkʼot ta melel yajchankʼop Kristo junuk krixchanoe, skʼan xaʼibe lek smelolal li kʼusi chchane. Skʼan xchan li kʼusi melele xchiʼuk xakʼ venta ti jelel xchiʼuk li yan chanubtaseletike. Jaʼ yuʼun jtunel ti xkakʼbetik yojtikin ti jelel li yan chanubtaseletike.

Li Jeovae ep ta velta laj yalbe steklumal ti akʼo yojtikinik li kʼusitik lek xchiʼuk kʼusitik chopole (Lev. 10:9-11). Li Jeovae laj onoʼox yalbe skʼoplal ti buchʼutik te chtunik ta stemplo ta mantale skʼan xakʼik ta ojtikinel «li cʼusi tsʼuʼiltasbil xchiʼuc li cʼusi muc tsʼuʼiltasbiluque» (Ezeq. 44:23). Li ta slivroal Proverbiose ep ta velta chakʼ ta ilel ti oy sjelbenal li tukʼilal xchiʼuk choplejale o li pʼijilal xchiʼuk bolibele. Bakʼintik xtoke, akʼo mi koʼol yilel, oy onoʼox sjelbenal jujutos. Li jtakbol Pabloe laj yakʼ ta ilel ti oy sjelbenal jun tukʼil vinik xchiʼuk jun lekil vinik jech kʼuchaʼal chal ta Romanos 5:7. Li ta Evreose chakʼ ta ilel ti mas toyol skʼoplal yabtel ta mero bankilal pale li Kristoe ti jaʼ mu sta li Aarone. Jaʼ jech la stsʼiba li maestro Johann Amos Comenius ta svuklajunebal siglo ti xi laj yale: «Li chanubtasvaneje jaʼ ti xkakʼtik ta ilel ti jelajtik kʼusi sventa jujutose, ti kʼu yelane xchiʼuk ti bu lokʼem tale. [...] Jaʼ yuʼun, li buchʼu chakʼ lek ta ilel sjelbenal jtosuk kʼusie toj lek xchanubtasvan».

Jnoptik noʼox ti yakal chavalbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose. Mi mu xaʼibe lek smelolal kʼusi li Ajvalilale, skʼan xavakʼbe yil ti mu jechuk chchanubtasvan Vivlia kʼuchaʼal xchʼunojik jlom ti te la oy ta yoʼonton li krixchanoetike o xuʼ xavalbe ti jelel xchiʼuk ti kʼu yelan tspasik mantal li krixchanoetike. Pe mi xaʼibe xa lek smelolal li kʼusitik taje, xuʼ xajambe mas skʼoplal xchiʼuk xavalbe lek smelolal kʼusi jelel-o li Ajvalilal yuʼun Mesias xchiʼuk ti jaʼ sventainoj sjunul vinajelbalumil li Jeova ti chal ta Salmo 103:19, o ti kʼusi jelel-o li ‹ajvalilal yuʼun skʼanbil Nichʼon› ti chal ta Kolosenses 1:13, o li ventainel chal ta Efesios 1:10. Kʼalal chkalbetik sjelbenal jtosuk loʼile, mas jamal chaʼibeik smelolal li kʼusi tsots skʼoplale.

Kʼalal chanubtasvan li Jesuse, nopajtik noʼox laj yakʼ ta ilel ti oy kʼusitik jelajtik skʼoplale. La skoʼoltas ti kʼu yelan chaʼibeik smelolal li Smantal Moises xchiʼuk ti kʼusi skʼan xal ta melele (Mat. 5:21-48). Laj yakʼ ta ilel ti jelel li melel yichʼel ta mukʼ Diose xchiʼuk li kʼusitik tspasik li fariseoetik ti naka noʼox tskuy sbaike (Mat. 6:1-18). Laj yakʼ ta ilel ti jelel li buchʼutik «jpʼel xa xalik ta stojolal» yantik xchiʼuk li stalelal yajchankʼoptak ti muʼyuk chkʼuxubin sba stukike (Mat. 20:25-28). Jech xtok, li ta Mateo 21:28 kʼalal ta 32 chal ti oy jun veltae laj yalbe krixchanoetik ti akʼo skʼel stukik kʼusi sjelbenal ti naka noʼox tskuy sbaike xchiʼuk ti tsutes yoʼontonik ta melele. Taje chakʼ kiltik yan kʼusi xuʼ jtunestik kʼalal chijchanubtasvane.

Koltao sventa snopbeik skʼoplal

Ta Mateo 21:28 chal ti xi la slikes sloʼil Jesus kʼalal chalbe junuk skoʼoltasobile: «¿Kʼu xachiik?». Li jun jchanubtasvaneje maʼuk noʼox chal li kʼusitik chkʼot ta pasele xchiʼuk ti chalbe li stakʼobile, tskolta yajchanun ti akʼo xtojob ta snopele (Prov. 3:21; Rom. 12:1). Jtos ti kʼusi xuʼ xkoltaate jaʼ ti oyuk kʼusitik sjakʼe. Xi chal kʼusitik la sjakʼ Jesus li ta Mateo 17:25: «¿Kʼu xachi voʼote Simon? ¿Buchʼu tskʼanbeik jeltos patan li ajvaliletik ta balumile? ¿Mi jaʼ li xnichʼnabike o mi jaʼ li yan krixchanoetike?». Ta skoj ti la snopbe skʼoplal Pedro li kʼusi la sjakʼ Jesuse, jech la skolta sventa xtakʼ lek yuʼun ta sventa li stojel spatanil temploe. Jech noxtok, jun veltae xi jakʼbat yuʼun jun vinike: «¿Buchʼu van ta melel li jchiʼile?», sventa xuʼ stakʼbee laj yalbe sjelbenal stalelal jun pale, jun jlevi vinik xchiʼuk jun jsamaria vinik, vaʼun xi la sjakʼbee: «¿Buchʼu junukal ta yoxvoʼal chavil ti la skʼan li xchiʼil ti laj ta j-elekʼe?» (Luk. 10:29-36). Yan velta xtok li Jesuse la stijbe yoʼonton ti stakʼ stuk kʼusi la sjakʼ li buchʼu la xchiʼin ta loʼile, la skolta ti akʼo snopbe skʼoplal stuke (Luk. 7:41-43).

Kʼotuk ta yoʼonton avuʼun

Li jchanubtasvanej ti xaʼibe smelolal li kʼusi chal Skʼop Diose snaʼoj ti oy kʼusitik skʼan spas sventa li melel yichʼel ta mukʼ Diose maʼuk noʼox skʼan skomes ta sjol li kʼusitik chal ta Vivliae xchiʼuk ti lek noʼox chaʼi kʼalal snaʼoj xa jlom li smantaltak Diose. Yuʼun li kʼusi skʼan pasele, jaʼ ti lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk ti epuk sbalil xkilbetik li smantaltake, jaʼ yuʼun te tsakal skʼoplal li koʼontontike (Deut. 10:12, 13; Luk. 10:25-27). Li ta Vivlia kʼalal oʼontonal xie, jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼu kelantik ta melele, ti te tsakal skʼoplal li kʼusi ta jkʼantike, ti kʼu yelan chkaʼi jbatike xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontike.

Li Jesuse snaʼoj ti jaʼ noʼox ta jtsaktik ta venta li kʼusi xkil ta sba jsatike, pe li Jeovae jaʼ tskʼel li koʼontontike (1 Sam. 16:7). Jaʼ tstij koʼontontik sventa xijtun ta stojolal Dios kʼalal jkʼanojtike, maʼuk ta skoj ti ta jkʼantik lek xilutik li yantike (Mat. 6:5-8). Yan li fariseoetike ep kʼusitik tspasik sventa lek x-ilatik. Chalbeik skʼoplal ti skʼan pasel li kʼusi jsetʼ juteb ta sventa li Mantale xchiʼuk yan mantaletik ti yakʼoj stukike, pe mu xvinaj ta xkuxlejalik ti jaʼ chichʼik ta mukʼ ta melel li Diose (Mat. 9:13; Luk. 11:42). Li Jesuse laj yakʼ ta chanel ti tsots skʼoplal ti jchʼunbetik li smantaltak Diose, pe mas to ep sbalil mi chlokʼ ta koʼontontik spasele (Mat. 15:7-9; Mar. 7:20-23; Juan 3:36). Mas to me lek kʼusitik chkʼot ta pasel kuʼuntik mi ta jchanbetik li Jesuse. Manchuk mi tsots skʼoplal ti xchanik kuʼuntik li kʼusi tskʼan akʼo jpastik li Diose, tsots me skʼoplal xtok ti xojtikinbeik li stalelaltake xchiʼuk ti skʼanike, vaʼun jech chakʼ ta ilel ta stalelalik ti ep sbalil chilik ti lek chil sbaik xchiʼuk li melel Diose.

Melel onoʼox ti skʼan skʼel kʼusi oy ta yoʼonton stukik li krixchanoetik sventa stabeik sbalil li chanubtasele. Li Jesuse laj yalbe ti akʼo skʼel kʼu yelan chaʼi sbaik xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontonik li krixchanoetike. Kʼalal chalbe ti mu lekuk li kʼusi tsnopike, tsjakʼbe ti kʼu yuʼun jech tsnopike, ti jech chalike o ti kʼu yuʼun jech tspasike. Pe oy to kʼusi mas tspas, yuʼun kʼalal oy kʼusi tsjakʼe, oy to kʼusi chal, chal junuk lokʼolkʼop o kʼusi kʼot ta pasel sventa xaʼibeik lek smelolal li kʼusi chalbee (Mar. 2:8; 4:40; 8:17; Luk. 6:41, 46). Xuʼ jech xapas ek, xuʼ xi xavalbe ti akʼo sjakʼbe sbaik li buchʼutik chachiʼin ta loʼile: «¿Kʼu yuʼun ti lek chkil ta spasel liʼe?» o «¿Kʼu yuʼun ti jech chkaʼi jba yuʼune?». Ta tsʼakale tijbo yoʼonton sventa jechuk snop kʼuchaʼal tsnop Jeovae.

Albo yaʼi kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejal

Jun jchanubtasvanej ti xtojobe snaʼoj ‹ti jaʼ toj tsots skʼoplal chaʼi li pʼijilale› (Prov. 4:7). Ti pʼijutike jaʼ ti xijtojob kʼuxi chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi jchanojtik kʼalal ta jchapantik jtosuk jvokoltike, kʼalal oy kʼusi xibal sba chkʼot ta jtojolaltike, ti kʼuxi xuʼ jtatik li kʼusi ta jkʼantike o ti kʼuxi xuʼ jkoltatik-o yantike. Akʼo mi jaʼ oy ta sba chchanubtasvan li jchanubtasvaneje, jaʼ tsnop stuk jchanun li kʼusi tspase. Kʼalal chachanbeik skʼoplal beiltaseletik ta Vivliae, koltao sventa xrasonaj. Xuʼ van xavalbe skʼoplal jtosuk kʼusi chkʼot ta pasel jujun kʼakʼal, vaʼun jakʼbo kʼuxi chkoltaat ta xchapanel kʼop li beiltasel ti yakal to chachanbeik skʼoplale (Evr. 5:14).

Kʼalal laj yetʼes jun mantal ta Pentekostes ta sjabilal 33 li jtakbol Pedroe, laj yakʼ ta ilel kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik, vaʼun jelbat-o xkuxlejalik li kʼusi laj yale (Ech. 2:14-36). Kʼalal xchanojbeik xaʼox skʼoplal oxib loʼiletik ta Vivlia ti jaʼ li kʼusi xchʼunojik xa onoʼox li krixchanoetike, li Pedroe laj yal ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalike, ti jaʼ la stunes li kʼusi laj yilik kʼotanuk ta pasele. Ta skoj li kʼusi laj yaʼiike, laj yakʼik venta ti skʼan xakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi albatike. ¿Mi jech chkʼot ta yoʼonton avuʼun kʼalal chachanubtasvan eke? ¿Mi chakolta sventa xaʼibe smelolal ti maʼuk noʼox chavalbe skʼoplal li kʼusi kʼotemik ta pasele? ¿Mi chatijbe yoʼonton sventa snop kʼuxi skʼan xakʼ ta xkuxlejal li kʼusi chchane? Xuʼ van muʼyuk xi chalike: «¿Kʼusi skʼan jpaskutik?», jech kʼuchaʼal laj yalik li ta Pentekostese, pe mi chkalbetik ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejal li kʼusi chal Vivliae, xuʼ van jaʼ xtijbat yoʼonton sventa spas li kʼusi skʼan pasele (Ech. 2:37).

Kʼalal chakʼelik o chavapta Vivlia xchiʼuk avalab anichʼnabike, xuʼ me jaʼo xatojobtasik sventa xakʼik venta kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik li beiltaseletik ta Vivliae (Efes. 6:4). Xuʼ xatʼuj jayibuk versikulo li ta skʼelel Vivlia jujun xemanae, albo skʼoplal, vaʼun xi xajakʼe: «¿Kʼuxi tsbeiltasutik xanaʼik li tekstoetik liʼe? ¿Kʼuxi xuʼ xtun kuʼuntik li ta cholmantale? ¿Kʼusi chchanubtasutik ta sventa Jeova xchiʼuk li kʼusi tspase? ¿Kʼuxi tskoltautik sventa jkʼantik-o mas?». Vaʼun tijbo yoʼontonik sventa jaʼ jech xalik kʼalal ch-echʼ li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta skʼelel Vivlia li ta Chanob vun sventa Kabteltik yuʼun Diose. Xuʼ van jaʼ chkom ta sjolik li versikuloetik chalbeik skʼoplale.

Akʼo ta ilel ta atalelal

Maʼuk noʼox me chijchanubtasvan kʼalal oy kʼusi chkaltike, chijchanubtasvan-o xtok li kʼusi ta jpastike. Li kʼusi ta jpastike jaʼ chkoltaat yantik sventa spasik li kʼusi chkaltike. Taje jaʼ jech chchanik li kʼoxetike, kʼalal chchanbeik kʼusi tspas li stot smeʼike, chakʼik ta ilel ti tskʼan jechikuk kʼuchaʼal stot smeʼike xchiʼuk tspas yaʼiik preva li kʼusi tspasike. Jaʼ noʼox jech ek li avajchanuntake, mi la ‹xchanik kʼusi chapase, jech kʼuchaʼal achanojbe li Kristoe›, tskʼupinik li bendisionetik ta skoj ti tspasik li kʼusi tskʼan Jeovae (1 Kor. 11:1). Vaʼun jech chil ta xkuxlejal stukik ti lek yoʼonton li Diose.

Skʼan tsotsuk skʼoplal xkiltik ti oyuk kʼusi chakʼ ta chanel li jtalelaltike. ‹Ti kʼu yelan skʼan jpas jbatike, ti skʼan chʼuluk jtalelaltik xchiʼuk ti kichʼojtikuk lek ta mukʼ Diose›, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik li beiltaseletik ta Vivliae (2 Ped. 3:11). Mi chavalbe avajchanun ti akʼo skʼel Vivliae, akʼo ta avoʼonton xchanel li voʼot eke. Mi chakʼan ti xakʼ ta xkuxlejal avalab anichʼnab li beiltaseletik ta Vivliae, akʼo me yilik ti jech chapas eke. Mi chatij oʼontonal sventa xcholik mantal ta sjunul yoʼontonik li ta tsobobbaile, paso jech ek. Kʼalal chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chkakʼtik ta chanele, xuʼ xa me xkalbetik yantik ti akʼo spasike (Rom. 2:21-23).

Sventa xlekub batel ti kʼu yelan chachanubtasvane, xi xajakʼbe abae: «¿Mi tsjel-o stalelalik, skʼopojelik xchiʼuk kʼusitik tspasik li kʼusi chkakʼbe xchanike? ¿Mi chkakʼ ta ilel ti oy sjelbenal li kʼusitike xchiʼuk ti oy sjelbenal li talelaletik sventa mas jamal xaʼibeik smelolale? ¿Kʼusi skʼan jpas sventa xvul ta sjolik kʼusi chkalbe li kajchanune, li kalab jnichʼnabe o li buchʼutik te chaʼiik mantale? ¿Mi jamal chkalbe kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chchanike? ¿Mi chkakʼbe yilik ta jtalelal? ¿Mi xakʼik venta kʼuxi chkoltaatik sventa lek xil sbaik xchiʼuk Jeova li kʼusi yakal chkalbeike?» (Prov. 9:10). Sventa xatojob mas ta chanubtasvaneje, tsako ta venta li sjakʼobiltak taje xchiʼuk paso li kʼusi xi laj yal jtakbol Pabloe: «Jechuk-o me xakʼel aba atuk xchiʼuk ta sventa li kʼusi chavakʼ ta chanele. Jechuk-o me xapas batel li kʼusitik taje, yuʼun mi jech chapase ta me xakol xchiʼuk ta me xkolik ek li buchʼutik chchikintabote» (1 Tim. 4:16).