Kʼalal echʼ jun chibuk ue, li Hitoshie chibaj yoʼonton kʼalal muʼyuk bu sta junuk abtel ti bu mu persauk sjut kʼope. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal bat saʼ yabtele, laj yal ti mu skʼan spas junuk abtelal ti bu skʼan xichʼ jutel kʼope. Xi laj yal li buchʼu la sjakʼbe yabtele: «¡Toj yan xa-o chkaʼi ti kʼu yelan chanope!». Li yutsʼ yalal xchiʼuk yamigotake laj yalbeik ti akʼo mu xchibaje, pe li stuke mu xa snaʼ mi jaʼ mas lek li kʼusi tspase. Xi chal stuke: «Lik jakʼbe jba mi jaʼ van mas lek ti mu xkal li kʼusi jchʼunoje».

Li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Hitoshie, chakʼ ta ilel ti mu skotoluk oy sbalil chaʼiik ti mu jutik kʼope. Melel onoʼox ti mu kʼusi tstaik-o chaʼiik li junantik buchʼutik chpʼolmajike. Xi laj yal jun ants ta Sudafricae: «Li bu chi-abteje skotol tsjutik kʼop li jchiʼiltak ta abtele xchiʼuk skotolik tskʼanik ti jech ta jpas eke».

Li jutbil kʼop o nopbil kʼope, jaʼ li kʼusi mas nopem xaʼiik spasel li krixchanoetike. Kʼalal la sjakʼbeik skʼoplal leʼ xa van ta jayibuk jabil li Universidad de Massachusetts ta sventa taje, li psicólogo Robert Feldman kʼot ta nopel yuʼun ti 60% li yijil krixchanoetike sjutojik xaʼox kʼop junuk velta kʼalal chloʼilajik lajunebuk minutoe. Xi laj yal li doktor Feldmane: «Labal to sba laj kaʼikutik. Muʼyuk bu jnopojkutik mi toj ep chichʼ jutel kʼop li ta jkuxlejaltik jujun kʼakʼale». ¿Kʼu van yuʼun ti akʼo mi skotol krixchanoetik spʼajojik ti chjutbatik kʼope, pe ti nopem tajek xaʼiik li jut kʼope?

¿Kʼu yuʼun epajem tajek li jut kʼope, li elekʼe xchiʼuk li yan kʼusitik bu chichʼ jutel kʼope? ¿Kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun li jut kʼop ta stojolal li krixchanoetike? Li kʼusi mas tsots skʼoplale, ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa mu jpastik jech?

¿Mi jech chanop li voʼote? Melel onoʼox ti oy bakʼintik jaʼ jech kʼotem ta jtojolaltike. Pe kʼalaluk jech chkʼot ta jtojolaltike jaʼ te chkakʼtik venta ti kʼu kelantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi jaʼ ta jkʼantik ti lek jkʼoplaltik ta stojolal li krixchanoetike, xuʼ van jutik kʼop sventa jpak jkʼoplaltik ta skoj ti oy kʼusi lek ta jkʼan ta jpastike. Pe kʼalal chvinaj une, skʼan me jtsʼiktik li kʼusi chkʼot ta pasel ta jtojoltik ta skoj ti la jutik kʼope. Jkʼeltik junantik kʼusitik chopol chkʼot ta pasel.

LI JUT KʼOPE JAʼ CHAKʼ TI MU XA JPAT KOʼONTONTIK TA STOJOLAL LI KRIXCHANOETIKE

Ti ta jpat koʼontontik ta stojolal li krixchanoetike jaʼ li kʼusi lek xkil-o jbatik xchiʼukike. Kʼalal jeche, jun noʼox koʼontontik. Pe mu ta aniluk jech chkʼot ta pasel. Jaʼ jech chkʼot ta pasel kʼalal jmoj oyik li krixchanoetike, ta sjunul yoʼonton chloʼilajik xchiʼuk ti maʼuk tsaʼ li kʼusi tskʼan stukike. Li kʼusi chakʼ at-oʼontone, jaʼ ti kʼalal akʼo mi jun noʼox velta xichʼ jutel kʼope xuʼ mu xa spat yoʼontonik ta jujuntal li krixchanoetike. Kʼalal jech chkʼot ta pasele, toj tsots xa tajek ti spat yoʼontonik yan velta ta stojolal li xchiʼilike.

¿Mi oy sjutojbot kʼop junuk velta buchʼu lek xavojtikin? Mi jeche, xuʼ van toj chopol laj avaʼi o lavichʼ valopatinel avaʼi, stalel onoʼox maʼ taje. Jamal xvinaj chaʼa, ta skoj li jut kʼope jaʼ jech likem o kʼop yuʼunik o xchʼakoj-o sba li krixchanoetike.

ANIL TA JCHANTIK LI JUT KʼOPE

Kʼalal la xchanbe skʼoplal Robert Innes, ti jaʼ jun jchanubtasvanej sventa Economía de la Universidad de California, laj yichʼ ilel «ti ta anil ta jchantik li jut kʼope». Jaʼ yuʼun li jut kʼope xkoʼolaj kʼuchaʼal jun virus, kʼalal mas ta jchiʼintik li jun krixchano ti toj lek snaʼ sjut kʼope, xuʼ me jaʼ jech ta jchantik ek.

¿Kʼuxi xuʼ mu jchantik? Jaʼ xuʼ skoltautik li Vivliae. Jaʼ yuʼun ta jtijkutik avoʼonton ti xakʼel junantikuk beiltaseletik ta Vivliae.

Li ta Vivliae, li jpʼel kʼop ti mu stakʼ «jutel kʼop» xie, li ta griegoe jelubtasbil kʼuchaʼal kʼusi lek ta pasel ti stalel onoʼox jeche. Chakʼ ta aʼyel xtok ti jaʼ li kʼusi toj kʼupil sbae xchiʼuk ti toj ep sbalil ta sventa li lekil talelale.

Li yajtsʼaklomtak Kristoe, la stsakik lek ta mukʼ li kʼusi laj yal li jtakbol Pablo liʼe: «Yuʼun oy ta koʼontonkutik ti sakuk jtalelalkutik ta skotol li kʼusitike». ¿Kʼusi van skʼan xal taje?

KʼUXI XUʼ STSAL KUʼUNTIK LI KʼUSI TSKʼAN KOʼONTONTIKE

Jutuk mu skotoluk krixchanoetik tskʼel sbaik ta nen kʼalal skʼan toʼox xlokʼ batel ta snaike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun tskʼan lekuk xvinajik. Pe oy to kʼusi mas tsots skʼoplal ti jaʼ xkom to ti lek tusbil li joltike xchiʼuk ti lekuk xvinaj li jkʼuʼ jpokʼtike. Yuʼun ti kʼu kelantik ta yut koʼontontike xuʼ lek o chopol-o xvinaj li jpat jxokontike.

Jamal chal Vivlia ti jaʼ onoʼox oy ta koʼontontik spasel li kʼusi chopole. Xi chal Génesis 8:21: «Yuʼun li cristianoetique ta sbicʼtalic onoʼox ti jaʼ noʼox oy ta yoʼnton tspasic li cʼusi chopole». Mi ta jkʼan mu jutik kʼope, skʼan me xkakʼtik persa stsalel li kʼusi oy ta koʼontontike. Li jtakbol Pabloe laj yalbe lek smelolal ti kʼu yelan laj yakʼbe yipal ta stsalel li mulile: «Lek kʼupil chkaʼi ta koʼonton ta melel li smantal Diose, pe chkakʼ venta ti oy yan mantal ta jbekʼtal ti tskontrain sba xchiʼuk li smantal jnopbene xchiʼuk jaʼ chchukun batel li ta smantal mulil oy ta jbekʼtale» (Romanos 7:22, 23).

Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal ta jkʼan ta jutik kʼope, mu me sujbiluk xa chkaʼi jbatik, ti xkoʼolaj xa kʼuchaʼal mu kʼusi xuʼ jpastik ta sventa li kʼusi oy ta koʼontontike. Maʼuk smosoutik li prevaetike, voʼotik ta jnop jtuktik mi jaʼ ta jpastik li kʼusi leke o li kʼusi chopole. Kʼalal ta jpʼajtik li kʼusi chopol ta jnoptike, jaʼ muʼyuk ta jpastik li kʼusi nopem xaʼiik spasel li krixchanoetik ta sventa li jut kʼope.

XUʼ STSAL KUʼUNTIK

Ti melel chijkʼopoje, jaʼ ta skoj ti lek chanubtasbil li jnopbentike. Kʼux ta alel, pe li epal krixchanoetike jaʼ mas lek chaʼiik ti lekuk skʼoplalik ta stojolal li yantike, jaʼ mu sta chaʼiik ti jaʼ spasik li kʼusi leke. Tsjutik kʼop sventa tspak skʼoplalik mi jech skʼan pasel chilike. Li livro The (Honest) Truth About Dishonesty (Li melel ta sventa li jut kʼope) xi chal ta sventa taje: «Melel onoʼox ti jech-o ta jloʼla jba jtuktik sventa jchʼuntik ti mu jnaʼ xijloʼlavanutike». Pe ¿kʼusi xuʼ skoltautik snopel mi oy kʼusi ta jpak-o jkʼoplaltik sventa jutik kʼope?

Ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik ta spʼejel Balumile, yakʼojik venta ti kʼusi xuʼ sbeiltasutike jaʼ li Vivliae. Li Skʼop Diose chal lekil mantaletik sventa talelaletik ti muʼyuk kʼusi xkoʼolaj-oe (Salmo 19:7). Chal beiltaseletik ti xuʼ jpat-o koʼontontik ta sventa utsʼ alalil, abtelal, ta sventa talelalil xchiʼuk ta sventa li mantale. Li tojobtaseletik chakʼe muʼyuk lajem-o sbalil. Li mantaletik xchiʼuk li beiltaseletik chakʼe xuʼ sbalinik li krixchanoetike, akʼo mi yan-o snitilulalik, slumalik, jeltos skʼopik xchiʼuk steklumalik. Mi ta jkʼeltik li Vivliae, mi ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi chale xchiʼuk mi ta jpastik li kʼusi chale, ta me jchantik ti mu jnaʼtik sjutel kʼope.

Vaʼun chaʼa, ta skoj ti kuxulutik ta jun balumil ti tsujvanik sventa jchʼuntik li chopol mantaletike, mu baluk noʼox ti xkojtikintik Vivlia sventa mu jutik kʼope. Sventa stsal kuʼuntik ti mu jutik kʼope, skʼan jkʼanbetik koltael ta orasion li Diose (Filipenses 4:6, 7, 13). Vaʼun tsots koʼontontik ta jpastik li kʼusi leke xchiʼuk muʼyuk me ta jutik kʼop.

SBALILTAK TI MU JUTIK KʼOPE

Li Hitoshi ti laj kalbetik skʼoplal li ta baʼyel mantale, ti ojtikinbil jech kʼu chaʼal lekil j-abtele toj ep sbalil la stabe, yuʼun akʼbat yabtel yuʼun li buchʼu oy sbalil chil ti mu xichʼ jutel kʼope. Xi chal li Hitoshie: «Ta jtoj tajek ta vokol ti la jta kabtel ti bu muʼyuk chopol chaʼi sba li jol koʼontone».

Oy jech kʼotem ta stojolal yantik. Nopo ta sventa krixchanoetik ti la stabeik sbalil ta xkuxlejalik ti ‹oy ta yoʼontonik ti sakuk stalelalik ta skotol li kʼusitike›.

• Lek jol koʼontontik

  

  «Laj kikta chanun kʼalal oxlajuneb toʼox jabilale sventa ‹xi-abtej› xchiʼuk j-elekʼetik. Li 95% ta skotol li kʼusitik oy kuʼune, naka ta elekʼ jtaoj. Ta mas tsʼakale linupun, vaʼun lik jchankutik Vivlia xchiʼuk stestigotak Jeova xchiʼuk li jmalale. La jchankutik ti toj chopol chil Jeovaa li jut kʼope, jaʼ yuʼun la jnopkutik ti ta jel li jkuxlejalkutike [Proverbios 6:16-19]. Ta 1990 laj kichʼkutik voʼ xchiʼuk li-ochkutik ta stestigo Jeova.

  »Noj toʼox ta kʼusitik elkʼanbil li jnae, pe li avie muʼyuk xa. Li jol koʼonton avie muʼyuk xa kʼusi chal ta skoj ti muʼyuk xa chiloʼlavane. Kʼalal ta jvules ta jol ti chi-elkʼaj toʼoxe, chkalbe koliyal Jeova ti oy slekil yoʼonton ta jtojolale. Muʼyuk kʼusi xkoʼolaj chkaʼi ti jun koʼonton chibat ta vayel jujun akʼobale, yuʼun jnaʼoj ti jun yoʼonton Jeova ta jtojolale» (Cheryl, likem ta Irlanda).

  

  «Kʼalal laj yaʼi li buchʼu bankilal bu chi-abtej ti muʼyuk bu jchon jba ta takʼine, xi laj yalbune: ‹Li Adiose skʼatajesojot ta jun krixchano ti mu snaʼ sjut kʼope. Toj lek xa noʼox ti liʼ cha-abteje›. Ti mu jut kʼope, jaʼ yakʼoj ti lekuk li jol koʼonton ta stojolal li Jeovae. Jech noxtok, jaʼ jech xuʼ jkolta kutsʼ kalal xchiʼuk yan krixchanoetik ti jechuk spasike» (Sonny, likem ta Hong Kong).

• Jun oʼontonal

  

  «Chi-abtej ta skoltael jun vinik ti tsots yabtel ta jun vanko internacional. Li ta sventa junantik pʼolmajebaletik taje, stalel onoʼox ti tsjutik kʼope, taje jaʼ ta skoj ti oyuk ep skanalike. Xi tsnop skotol li krixchanoetike: ‹¿Mi chopol ti ta jutik jutuk kʼop sventa ta jpastik kanal takʼin xchiʼuk ti x-ayan mas kʼusitik kuʼuntike?›. Ti muʼyuk ta jut kʼope, jaʼ yakʼoj ti jun noʼox koʼontone. Jpʼel koʼonton ti jech ta jpase, mu ventauk kʼusi xkʼot ta pasel ta jtojolal. Li buchʼutik bankilaletik kuʼune, snaʼojik ti muʼyuk ta jutbeik kʼope xchiʼuk ti muʼyuk jech ta jpas mi la skʼanbeikune» (Tom, likem ta Estados Unidos).

• Ichʼel ta mukʼ

  

  «Li buchʼu sbainoj li abtelal bu chi-abteje laj yalbun ti akʼo mu xkal ti oy kʼusi chʼayeme, pe muʼyuk la jchʼun li kʼusi laj yalbeikune. Kʼalal vinajik li j-elekʼetike, li yajval empresae la stojik ta vokol ti mu jnaʼ xiloʼlavane. Sventa mu jutik kʼope, skʼan lek tsotsuk koʼontontik. Pe ta tsʼakale, tspat yoʼontonik ta jtojolaltik xchiʼuk chkichʼtik ichʼel ta mukʼ» (Kaori, likem ta Japón).

Li sbalil ti muʼyuk ta jutik kʼope jaʼ ti muʼyuk chopol chaʼi li jol koʼontontike, ti jun noʼox koʼontontike xchiʼuk ti chij-ichʼat ta mukʼe. ¿Mi mu jechuk ti oy sbalile?