MI JUN noʼox krixchano o mi ta tsobajel chavalbe skʼoplal li kʼusi tskʼan tspas Diose, skʼan te chalokʼes ta Skʼop Dios skotol li kʼusi chavale. Jaʼ yuʼun skʼan onoʼox chakʼel li Vivliae xchiʼuk ti lekuk xakʼele.

Akʼo ta ilel ti kʼu yelan chavaʼi abae. Kʼalal ta jkʼeltik li tekstoetike, skʼan me xvinaj ti kʼu yelan chkaʼi jbatik yuʼune. Jkʼeltik jayibuk skʼelobil. Mi chakʼel Salmo 37:11, skʼan xavakʼ ta aʼiel ta yechʼomal ave ti xamuyubaj ti chakuxi ta jun Balumil ti bu jun xa noʼox avoʼonton chanakie. Mi jaʼ chakʼel li Apokalipsis 21:4, ti bu chal ti chlaj li vokolil xchiʼuk li lajelale, skʼan xvinaj ta yechʼomal ave ti chatoj ta vokol li kʼusitik chkʼot ta pasele. Li ta Apokalipsis 18:2, 4 xchiʼuk 5 chalbutik ti skʼan xijlokʼ li ta ‹Mukʼta Babilonia› ta skoj ti ep spasoj smule, jaʼ yuʼun skʼan xavakʼ ta aʼiel ta yechʼomal ave ti sujom skʼan jpastike. Skʼan me xlokʼ ta avoʼonton li kʼusi chavakʼ ta aʼiel ta yechʼomal avee, mu me nakauk noʼox xakuy aba. Jaʼ me jech chavakʼ ta ilel mi sta-o li teksto chakʼele xchiʼuk tsako ta venta li kʼusi oy ta avoʼonton chakʼan chatae.

Akʼbo lek snukʼilal jaypʼel kʼop ti bu sta-oe. Mi jpʼelchaʼpʼel noʼox kʼop chtun avuʼun li ta jun versikuloe, jaʼ noʼox xavakʼbe lek snukʼilal ti bu sta-oe. Mi chakʼel Mateo 6:33 sventa chavalbe skʼoplal ti skʼan ‹saʼilanel baʼyel li Ajvalilal yuʼun Diose›, maʼuk chavakʼbe lek snukʼilal ti bu chal: ‹tukʼilale› o «skotol li yan kʼusitik taje».

Nopo noʼox avaʼi ti chakʼel Mateo 28:19 li ta Tsobajel sventa Tunelale. ¿Bu jpʼeluk kʼop chavakʼbe lek snukʼilal? Jnoptik noʼox ti oy ta avoʼonton ti akʼo slikesik junuk estudio li ermanoetike, mi jech taje, jaʼ skʼan lek xavakʼbe snukʼilal li bu chal: «Pasik ta jchankʼop» ti xie. Jech xtok, mi jaʼ chavalbe skʼoplal ti oy ta jbatik xcholbel mantal li jyanlumetike o mi chatijbe yoʼonton jcholmantaletik ti akʼo bat tunikuk ti bu mas skʼanik koltaele, jaʼ skʼan lek xavakʼbe snukʼilal li bu chal: «Krixchanoetik ta skotol jteklumetike».

Jech xtok, ta jtunestik Vivlia sventa ta jtakʼtik li kʼusitik chkichʼtik jakʼbele o sventa chkakʼtik ta ilel ti melel li kʼusi chkaltik kʼalal oy kʼusi vokol chaʼibeik smelolal li krixchanoetike. Mi koʼol chkakʼbetik snukʼilal sjunul li tekstoe, xuʼ van mu snaʼik bu snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li kʼusi yakal chkaltike, akʼo mi jnaʼojtik lek li voʼotike.

Nopo noʼox avaʼi ti chakʼel Apokalipsis 4:11 ti bu chal li sbi Diose, mi jaʼ lek chavakʼbe snukʼilal li bu chal: «Xata-o albel amukʼulal, ichʼel ta mukʼ xchiʼuk oy ajuʼel» ti xie, li yajval nae xuʼ van mu xakʼ venta ti lek jamal chal ti oy sbi stuk li Diose. Jaʼ yuʼun jaʼ skʼan lek xavakʼbe snukʼilal li bu chal: «Jeova» xie. Pe mi jaʼ chavalbe skʼoplal li mukʼul pasmantal yuʼun li Jeovae, li kʼusi skʼan xavakʼbe lek snukʼilale jaʼ li bu chal: «Xata-o albel amukʼulal, ichʼel ta mukʼ xchiʼuk oy ajuʼel» ti xie. Jech xtok, mi chakʼel Santiago 2:24 sventa chavakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal ti oyuk yabtel li xchʼunel koʼontontike, jaʼ skʼan lek xavakʼbe snukʼilal li bu chal: «Kʼusitik lek tspase». Yuʼun mi jaʼ chavakʼbe lek snukʼilal li bu chal: «Tukʼ chichʼ-o albel skʼoplal li jun krixchano» ti xie, xuʼ van mu xaʼibeik smelolal li krixchanoetik li kʼusi chakʼan chavale.

Jkʼeltik xtok Romanos 15:7 kʼalal ta 13 ti la stsʼiba jtakbol Pablo sventa jun tsobobbail ti te oyik jyanlumetik xchiʼuk ti te oyik batsʼi judaetike. Li ta versikuloetik liʼe, li jtakbol Pabloe chalbe skʼoplal ti maʼuk noʼox tstabeik sbalil yabtel Kristo li buchʼutik yichʼojik sirkunsisione, xuʼ stabeik sbalil li yantik eke «sventa tstoybeik skʼoplal Dios li jyanlumetik ta skoj ti kʼuxubinbilike». Li ta versikuloetike chanib to velta chalbe skʼoplal jyanlumetik sventa chakʼ ta aʼiel ti la staik kʼuxubinele. ¿Kʼu van yelan skʼan xakʼel li tekstoetik sventa xavakʼ ta aʼiel ti tsots skʼoplal li jpʼel kʼop jyanlumetike? Li ta versikulo 9 jaʼ skʼan lek xavakʼbe snukʼilal li bu chal: «Li jyanlumetike», li ta versikulo 10 li bu chal: «Jyanlumetik», li ta versikulo 11 li bu chal: «Akotolik li jyanlumoxuke» xchiʼuk «akotolik li jteklumoxuke» xchiʼuk li ta versikulo 12 li bu chal: «Epal lumetike». Kʼalal chakʼel li versikuloetike, akʼbo lek snukʼilal li jpʼelantik kʼop laj xa kalbetik skʼoplale, mi jech chapase, chavakʼ venta ti mas xpʼejlajet xchiʼuk mas kʼun ta aʼibel smelolal li kʼusi laj yal jtakbol Pabloe.

Ti kʼutik yelan xuʼ xkakʼbetik lek snukʼilale. Oy ep ta tos kʼutik yelan xuʼ xkakʼtik ta aʼiel li bu mas tsotsik skʼoplal jpʼelantik kʼope. Sventa chatunes jtosuke, skʼan xatsak ta venta kʼusi tekstoal chakʼel xchiʼuk ti bu chavetʼes li mantale. Kalbetik batel skʼoplal junchibuk kʼuxi xuʼ jpastik.

Jelilanbetik snukʼilal. Jaʼ ti ta jelilanbetik snukʼilal li jpʼelantik kʼop ti ta jkʼan chkakʼtik ta aʼiel ti mas tsotsik skʼoplale, xuʼ jpastik kʼalal mas kʼun o mas tsots chijkʼopoje. Ta yantik kʼope jaʼ noʼox tsjelilanik yechʼomal yeik sventa chakʼik ta aʼiel li kʼusitik mas tsots skʼoplale (li ta yantik kʼop xtoke chjel smelolal ti kʼu yelan tsjelilan li yechʼomal yeik kʼalal tskʼelike). Chkakʼtik onoʼox ta aʼiel ti mas tsots skʼoplal jpʼeluk kʼop mi mas kʼun ta jkʼeltike.

Skʼan xijpaj. Xuʼ xijpaj kʼalal muʼyuk toʼox jkʼelojtik li jpʼelchaʼpʼel kʼop ti mas tsotsik skʼoplale o kʼalal jkʼelojtik xaʼoxe o jpastik xchaʼtosal. Mi chijpaj kʼalal muʼyuk toʼox jkʼelojtike, jaʼ sventa oyuk xa ta yoʼontonik tskʼan chaʼiik li kʼusi chkaltik batele. Mi chijpaj kʼalal jkʼelojtik xaʼoxe, chkakʼtik ta aʼiel ti tsots skʼoplal li kʼusi la jkʼeltike. Pe mi jujulikel chijpajilane, mu me xakʼik venta li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale.

Skʼan jchaʼkʼeltik. Yan kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta aʼiel ti mas tsots skʼoplal jaypʼel kʼope jaʼ ti jchaʼkʼeltike. Pe li kʼusi mas leke, jaʼ ti baʼyel jkʼeltik sjunul li tekstoe, vaʼun jaʼ xa noʼox jchaʼkʼeltik li jaypʼel kʼop ti mas tsotsik skʼoplale.

Kakʼtik ta ilel ta jsatik. Li senyail ta jpas ta jsatik, ta jkʼobtik xchiʼuk li yantik senyaile, jaʼ me jech chkakʼbetik smuil li jpʼelchaʼpʼel kʼop ti mas tsotsik skʼoplale.

Kakʼtik ta aʼiel ta yechʼomal ketik. Li ta yantik kʼope chakʼik ta aʼiel ta yechʼomal yeik ti mas tsots skʼoplal jpʼeluk kʼope xchiʼuk jamal lek chakʼik ta aʼiel kʼusi smelolal. Pe oyuk me jpʼijiltik, yuʼun xuʼ me chopol xbat ta pasel kuʼuntik.

Kʼalal yan-o buchʼu tskʼel li tekstoe. Li yajval nae xuʼ van jaʼ chakʼbe lek snukʼilal ti bu mu sta-oe o mu jpʼeluk kʼop chakʼbe lek snukʼilal. ¿Kʼusi xuʼ xapas mi jech chkʼot ta pasele? Jaʼ mas lek mi chavalbe kʼusi smelolal li tekstoe xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejale, vaʼun kʼelbo li jpʼelchaʼpʼel kʼop ti jaʼ yakal chavalbe skʼoplale.

KʼALAL ta jchanubtastik yantike, maʼuk noʼox skʼan ta jkʼelbetik o xkaptabetik li tekstoetike. Li jtakbol Pabloe xi la stsʼibabe batel li Timoteoe: «Paso skotol ti kʼu yepal xuʼ avuʼun sventa lek chilot li Diose, jun j-abtel ti muʼyuk kʼusi jsetʼuk chkʼexav-oe, ti lek tajek snaʼ stunesel li kʼop ti jaʼ sventa li kʼusi melele» (2 Tim. 2:15).

Li teksto taje chchanubtasutik ti jaʼuk jech xkalbetik smelolal ti kʼu yelan chchanubtasvan li Vivliae xchiʼuk ti jtsaktik ta venta li stsʼak loʼile. Jech xtok, mu me jtʼujtik jpʼelantik kʼop ti bu mas lek chkaʼitike xchiʼuk ti jech chkaltik ti kʼu yelan chkaʼibetik smelolal jtuktike. Li Jeovae la stunes j-alkʼop Jeremias sventa xakʼbe yojtikin steklumal ti jecheʼ j-alkʼopetik li buchʼu chalik ti jaʼ la yaloj Dios li kʼusi chalike, pe bu chata, «te noʼox tsnop tal ta yoʼnton stuquic» (Jer. 23:16). Li jtakbol Pabloe tsots laj yalbe mantal li jchʼunolajeletik sventa mu sokesik ta spʼijil krixchanoetik li Skʼop Diose, jaʼ yuʼun xi laj yalanbee: «Laj xa kiktakutik spasel li kʼusitik kʼexlalik sbae, li kʼusitik mukul skʼoplale, ti muʼyuk chiloʼlavankutike, muʼyuk ta jsokeskutik li skʼop Diose». Li buchʼutik chchonik vino li vaʼ kʼakʼale tskapik sventa spasik mas kanal. Pe li voʼotike muʼyuk ta jkaptik ta spʼijil krixchanoetik li Skʼop Diose. Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Li voʼonkutike maʼuk jchonolajelunkutik ta buyuk noʼox ta sventa skʼop Dios jech kʼuchaʼal tspas epal krixchanoetike, yuʼun melel kʼusi chkalkutik ta skoj ti jaʼ yajtsʼaklomunkutik li Kristoe, jech, takbilunkutik yuʼun Dios xchiʼuk skʼelojunkutik Dios ti jech ta jpaskutike» (2 Kor. 2:17; 4:2).

Bakʼintike xuʼ van chakʼel junuk teksto sventa chavakʼ ta ilel junuk beiltasel, yuʼun li Vivliae yichʼoj ep beiltaseletik ti jtunel sventa stsal kuʼuntik kʼusuk vokolile (2 Tim. 3:16, 17). Pe kʼelo me lek ti jaʼuk jech xavalbe smelolal li kʼusi tskʼan chal li tekstoe, mu xajelbe smelolal, mu jaʼuk jech xakʼel ti kʼu yelan chakʼan atuke (Sal. 91:11, 12; Mat. 4:5, 6). Ti kʼu yelan chavalbe smelolale jaʼuk me jech kʼu chaʼal li kʼusi tskʼan tspas Jeovae xchiʼuk li kʼusi chal ta Skʼope.

‹Ti lek tajek jnaʼtik stunesel li kʼop ti jaʼ sventa li kʼusi melele›, jaʼ skʼan xal xtok ti akʼo kaʼibetik lek smelolal li kʼusi chakʼ ta chanel li Vivliae. Li Skʼop Diose mu xkoʼolaj kʼuchaʼal jtel teʼ ti jaʼ sventa ta jsibtastik-o li krixchanoetike. Li jchanubtasvanejetik ta relijion ti skontrainojik Jesuse lek xaʼiik chalbeik skʼoplal li Vivliae; pe jaʼ mu skʼan xakʼ ta xkuxlejalik li kʼusitik mas tsots skʼoplal jech kʼuchaʼal «li tukʼilale, li xkʼuxul oʼontonale xchiʼuk li xchʼunel oʼontonale» (Mat. 22:23, 24; 23:23, 24). Li Jesuse laj yakʼ ta ilel stalelal Stot kʼalal laj yakʼ ta chanel li Skʼop Diose. Oy tajek ta yoʼonton li kʼusi chchanubtasvan Vivliae xchiʼuk skʼanojan li buchʼutik chchanubtasane. Jechuk me jchanbetik li Jesuse (Mat. 11:28).

¿Kʼuxi xuʼ xanaʼ mi lek chbat ta albel smelolal avuʼun li tekstoetike? Mi chachanilan li Vivliae, jaʼ chakʼ avil mi jech yakal chapas. Tsako me ta venta xtok li «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» ti tʼujbilik yuʼun Jeova ta chʼul espiritu ti jaʼ tstunesan sventa smakʼlinik ta mantal skotol li tukʼil yajtuneltak Diose (Mat. 24:45). Mi ta jchan Jvivlia jtuktik, mi chijbat ta tsobajeletik xchiʼuk mi chkakʼ jloʼiltik tee, ep me ta jtabetik sbalil li kʼusi chakʼik ta chanel li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoile.

Mi oy ta akʼop li livro Razonamiento a partir de las Escrituras xchiʼuk mi la achan lek stunesele, tskoltaot tajek sventa xavalbe lek smelolal epal tekstoetik ti nopolik noʼox ta jtunestik ta cholmantale. Mi chakʼan chakʼel junuk teksto ti mu masuk onoʼox chatunese, skʼan me bikʼit xavakʼ aba, vaʼun sabo smelolal sventa lek xachan stunesel li Vivliae (Prov. 11:2).

Tuneso me lek li tekstoetike. Kʼalal chachanubtas li krixchanoetike, akʼo venta mi xaʼibeik smelolal kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li kʼusi chal teksto xchiʼuk li kʼusi yakal chavalbe skʼoplale. Mi oy kʼusi la ajakʼbe kʼalal skʼan to xakʼelbe li tekstoe, koltao me sventa akʼo yakʼ venta ti te oy stakʼobil li ta tekstoe. Mi chakʼel junuk versikulo sventa chavakʼ ta ilel ti melel li kʼusi chavale, akʼo venta mi xaʼibe smelolal ti jech chal ta melel li tekstoe.

Mu me baluk noʼox ti ta jkʼelbetik li tekstoe, akʼo mi lek chkakʼbetik snukʼilal. Teuk me ta ajol li buchʼu muʼyuk chanunajem leke mu xojtikin lek li Vivliae, jaʼ yuʼun mu xaʼibe smelolal mi jun noʼox velta chakʼelbee. Li kʼusi skʼan xapase jaʼ ti xavakʼbe yil bu jpʼelukal kʼop chal li kʼusi chakʼan chavale.

Jaʼ yuʼun, mas onoʼox lek ti xavakʼ ta ilel bu jpʼelukal kʼop ti jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi chavale. Sventa spas avuʼune, jaʼ lek ti xachaʼkʼele. Mi jun noʼox li buchʼu chachiʼin ta loʼile, oyuk kʼusi xajakʼbe sventa xil stuk bu jpʼelukal kʼop ti jaʼ chalbe skʼoplale. Pe mi ep li buchʼutik chachiʼin ta loʼile, jaʼ lek tuneso jpʼeluk kʼop ti koʼol kʼusi skʼan xale o chaʼalbo skʼoplal li kʼusi skʼan xale, jech kʼuchaʼal tspasik li buchʼutik tsjelubtasik mantale. Pe pʼijan me xtok sventa teuk-o ta sjolik ti kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li kʼusi chal teksto xchiʼuk li kʼusi yakal chavalbe skʼoplale.

Mi lek xa xvinaj bu jpʼelukal kʼop ti mas chtune, xuʼ xa me xaval batel li kʼusi achapanoje. ¿Mi jamal lek laj aval ti kʼu yuʼun chakʼel li tekstoe? Mi jech la apase, akʼo lek ta ilel bu jpʼelukal kʼop ti jaʼ tstakʼ li kʼusi laj aval kʼalal skʼan toʼox xakʼel li tekstoe. Jamal lek xaval ti kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li jaypʼel kʼop ta teksto xchiʼuk li kʼusi laj aval kʼalal skʼan toʼox xakʼel li tekstoe. Manchuk mi muʼyuk lek jamal laj aval kʼalal skʼan toʼox xakʼel li tekstoe, skʼan onoʼox xaʼibeik smelolal avuʼun ti kʼu yuʼun la akʼele.

Li jfariseoetike oy kʼusi la sjakʼbeik Jesus ti vokol chaʼiik ta takʼele, xi la sjakʼike: «¿Mi stakʼ sutes-o yajnil li jun vinik ta skoj kʼusiuk noʼoxe?». Te la slokʼes ta Génesis 2:24 li kʼusi la stakʼ Jesuse. Pe muʼyuk la stunes sjunul li versikuloe, jpʼelchaʼpʼel noʼox kʼop la stunes sventa stakʼ li kʼusi jakʼbate. Kʼalal laj xaʼox yakʼ ta ilel ti «tspas ta jun sbekʼtalik li chaʼvoʼike», xi to laj yale: «Jaʼ yuʼun ti kʼusi spasoj ta jun li Diose muʼyuk buchʼu xuʼ xchʼak» (Mat. 19:3-6).

¿Mi jal tajek skʼan xachapbe smelolal sventa xichʼ aʼiel lek li tekstoe? Jaʼ skʼan xatsak ta venta li buchʼutik yakal chachiʼin ta loʼile xchiʼuk li kʼusi yakal chavalbe skʼoplale. Kʼun xavalbe smelolal xchiʼuk jamal lek xaval.

Rasonajan xchiʼuk krixchanoetik ta sventa li Vivliae. Xi chal Echos 17:2 xchiʼuk 3 ta sventa li yabtel la spas Pablo ta Tesalonikae: «Rasonaj xchiʼuk krixchanoetik ta sventa li Tsʼibetike», taje jkotoltik jech skʼan jpastik li yajtunelutik Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yalbe skʼoplal xkuxlejal xchiʼuk yabtel li Jesuse, laj yal ti albil xa onoʼox skʼoplal li ta Tsʼibetik ta Evreo Kʼope, vaʼun xi jamal laj yale: «Li Jesus liʼe, jaʼ li Kristo ti yakal chkalboxuk skʼoplale».

Li Pabloe ep ta velta laj yalbe skʼoplal Tsʼibetik ta Evreo Kʼop kʼalal la stsʼiba li karta sventa j-evreoetike. Laj yakʼ ta ilel bu jpʼelukal kʼop sta-o li kʼusi tskʼan chale, vaʼun chakʼ ta ilel ti kʼu yuʼun toj tsots skʼoplale (Evr. 12:26, 27). Li ta kapitulo 3 ta Evreose te ta jtatik li kʼusi chal ta Salmo 95:7 kʼalal ta 11. Oy oxtos kʼusi te chalbe smelolal: 1) chalbe skʼoplal li koʼontontike (Evr. 3:8-12); 2) ti kʼusi smelolal li jpʼel kʼop «avi» ti xie (Evr. 3:7, 13-15; 4:6-11) xchiʼuk 3) kʼusi smelolal ti kʼalal xi laj yale: «Muʼyuk ch-ochik li ta xkuxobil koʼontone» (Evr. 3:11, 18, 19; 4:1-11). Chanbo Pablo ti kʼu yelan chalbe smelolal li tekstoe.

Jkʼeltik avil ta Lukas 10:25 kʼalal ta 37 ti kʼu yelan lek la xchapbe smelolal Jesus kʼalal oy kʼusi jakʼbat yuʼun jun vinik ti lek chanem ta Mantale, xi jakʼbate: «Jchanubtasvanej, ¿kʼusi skʼan jpas sventa jta li kuxlejal sbatel osile?». Kʼalal muʼyuk toʼox stakʼojbee, la sjakʼbe baʼyel kʼusi tsnop, laje laj yakʼbe yil ti tstabe ep sbalil mi chchʼun li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal laj yakʼ venta ti mu xaʼibe smelolal li vinike, la xchapbe lek smelolal li jpʼel noʼox kʼope, jaʼ li jpʼel kʼop «achiʼil» xie. Maʼuk noʼox laj yalbe kʼusi skʼan xal li jpʼel kʼope, yuʼun la stunes jun lokʼolkʼop sventa xaʼibe lek smelolal li vinike.

Kʼalal oy kʼusi tstakʼ li Jesuse, lek xvinaj ti maʼuk noʼox chalbe skʼoplal junuk teksto ti lek xa jamal tstakʼ li kʼusi jakʼbate. Baʼyel chaʼibe smelolal li kʼusi chal li tekstoe, vaʼun tstunes sventa tstakʼ li kʼusi jakʼbate.

Kʼalal mu xchʼunik lek jsaduseoetik ti oy chaʼkuxesele, li Jesuse jaypʼel noʼox kʼop la stunes ti te chal ta Éxodo 3:6. Pe oy to kʼusi yan la spas. Tojob lek ta yalbel smelolal li jaypʼel kʼop la stunese ti jech onoʼox tskʼan Dios ti chchaʼkuxi li animaetike (Mar. 12:24-27).

Mi lijtojob lek sventa xijrasonaj ta sventa li Vivliae, jtunel kuʼuntik sventa xijchanubtasvan lek.

AKʼO mi jun noʼox o mi ep krixchanoetik ta jkʼopontik, muʼyuk lek mi ta jnoptik ta anil ti lek van chaʼiik li kʼusi chkalbetik ta skoj ti lek chkaʼitik voʼotike. Manchuk mi tsots skʼoplal li kʼusi chkaltike, xuʼ van ta anil chchʼay yoʼontonik mi muʼyuk chkaltik ti kʼuxi chtun yuʼun ta xkuxlejalike.

Taje xuʼ jech xkʼot ta pasel ek li ta Salon sventa Tsobobbaile. Li buchʼutik te chchikintaik mantale mas tstsʼetan xchikinik kʼalal chkaltik junuk lokʼolkʼop o sloʼil xkuxlejal yantik ti muʼyuk yaʼiojik-oe. Pe xuʼ van xchʼay yoʼontonik xtok mi snaʼojik xa li kʼusi chkalbetik skʼoplale, mas to mi mu sta-oe. Skʼan jkoltatik yoʼ xakʼik venta ti kʼu yuʼun yakal chkaltike xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ stabeik sbalile.

Li Vivliae chal ti jaʼuk jnop jpastik li kʼusi jtunel kuʼuntike o ti xkakʼtik ta ilel ti pʼijutike (Prov. 3:21, TNM). Li Jeovae la stunes Juan J-akʼ-ichʼvoʼ sventa skolta krixchanoetik ta spasel li kʼusi jtunel yuʼunike, jaʼ xkaltik, «sventa oyuk spʼijilik xchiʼuk ti jaʼuk spasik li kʼusi tukʼe» (Luk. 1:17). Ti kʼu yelan xuʼ chijpʼijube jaʼ ti jxiʼtatik lek li Jeovae (Sal. 111:10). Tstabeik sbalil li buchʼutik tsots skʼoplal chilik ti skʼan pʼijukutike, yuʼun mas lek chbat xkuxlejalik xchiʼuk xuʼ staik li batsʼi mero kuxlejale, jaʼ xkaltik, li kuxlejal sbatel osile (1 Tim. 4:8; 6:19).

¿Kʼuxi xuʼ jtuneluk yuʼunik li mantal chavetʼese? Sventa jtuneluk yuʼunike, skʼan teuk ta ajol li buchʼutik te chchikintabote, maʼuk noʼox xanop li kʼusi ch-echʼ avalbe skʼoplale. Teuk ta ajol ta jujuntal li buchʼutik te oyike. Xuʼ van ta bikʼit ta mukʼ li buchʼutik te chaʼiik mantale. Oy van xtok ti achʼ to yochelik ta mantale o li yantike jal xa chtunik ta stojolal Jeova ti muʼyuk toʼox van ayanemot kʼalal lik tunikuk tale. Jlome tsotsik van ta mantal, pe oy junantik ti tsots van chaʼiik yiktael jlom chopol talelaletik xchiʼuk li kʼusitik chopol oy ta balumile. Xi xajakʼbe abae: «¿Kʼuxi xuʼ stabeik sbalil skotolik li mantal chketʼese? ¿Kʼusi ta jpas sventa xaʼibeik smelolal li kʼusi chkalbe skʼoplale?». Xuʼ van xavakʼ ta avoʼonton jvokʼ o chaʼvokʼuk li buchʼutik laj xa kalbetik skʼoplale, pe teuk ta ajol li yantik xtoke.

¿Kʼusi xuʼ xapas mi jaʼ ch-echʼ avalbe skʼoplal jtosuk li kʼusitik baʼyel tsots skʼoplal skʼan chanel ta Vivliae? ¿Kʼuxi xuʼ stabeik sbalil avuʼun li buchʼutik xchʼunojik xa li kʼusi chavalbe skʼoplale? Koltao sventa stsatsub mas ti kʼu yelan xchʼunojike. ¿Kʼuxi ta pasel? Rasonajan achiʼuk, vaʼun jech tspas avuʼun kʼalal chaval batel li tekstoetik ti chakʼ ta ilel ti melel li kʼusi chavetʼese. Jech xtok, mas ep sbalil chilik chanubtasel mi chavakʼ ta ilel kʼuxi xkoʼolaj skʼoplal xchiʼuk li yan chanubtaseletik ta Vivliae xchiʼuk ti kʼuxi chakʼ ta ilel li stalelal Jeovae. Tuneso skʼelobiltak —ti jech kʼotem ta pasel ta melel mi xuʼ chavile— sventa xavakʼ ta ilel kʼuxi staojbeik sbalil yantik kʼalal laj yaʼibeik smelolal jtosuk chanubtasele xchiʼuk kʼuxi jelbat snopbenik ta sventa li kʼusi chtal ta mas jelavele.

Mu ta slajebuk to aparte xaval ti kʼuxi xuʼ xtun yuʼunik li kʼusi laj avalbe skʼoplale. Ta slikeb noʼox aparte skʼan ti xi snopik avuʼun ta jujuntale: «Taje chtun kuʼun». Vaʼun kʼalal alikesoj xaʼox leke, jech-o xavakʼ ta ilel ti kʼu yuʼun jtunel yuʼunik kʼalal chaval li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale, jech xapas ta sjunul li apartee.

Jech xtok, kʼalal chaval ti kʼu yuʼun jtunel yuʼunik li kʼusi chavetʼese, jaʼ me xatsak ta venta li kʼusi chal li beiltaseletik ta Vivliae. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti ta slekil avoʼonton xavale xchiʼuk ti xavakʼ ta ilel ti oy ta avoʼonton li yantike (1 Ped. 3:8; 1 Juan 4:8). Li jtakbol Pabloe la stsak ta venta kʼusitik lek spasojik li yermanotak ta Tesalonikae, akʼo mi jaʼo laj yalbe skʼoplal ti lik kʼopetik li ta tsobobbail tee. Laj yal xtok ti xchʼunoj ti oy ta yoʼontonik chchapan skʼopik li ermanoetike (1 Tes. 4:1-12). Toj lek ta chanbel stalelal.

¿Kʼusi xuʼ xapas mi jaʼ sventa chatijbe yoʼonton yantik sventa xcholik mantal xchiʼuk sventa xchanubtasvanike? Koltao sventa xmuyubajik xchiʼuk ti jaʼuk jun matanal xilik li cholmantale. Pe teuk ta ajol ti mu koʼoluk yepal xuʼ kuʼun jkotoltike, yuʼun jech chal li Vivlia eke (Mat. 13:23). Muʼyuk lek xtok mi oy xa smul chaʼi sba kuʼuntik li ermanoetike. Ta Evreos 10:24 chalbutik ti skʼan «jtijbe jba koʼontontik sventa jkʼan jbatik xchiʼuk ti jpastik li kʼusitik toj leke». Kʼalal ta jtijbetik yoʼontonik sventa jkʼan jbatike, lek li kʼusitik tspasike, yuʼun lek li kʼusi oy ta yoʼontonike. Li Jeovae maʼuk tskʼan ti naka xa akʼ mantal ta jpastike, jaʼ tskʼan ti «xichʼ chʼunel mantal ta sventa li xchʼunel oʼontonale» (Rom. 16:26). Yuʼun li kʼusi oy ta koʼontontike jaʼ ti stsatsub xchʼunel yoʼonton li kermanotaktike xchiʼuk li xchʼunel koʼontontik eke.

Koltao yoʼ xakʼik venta ti jtunel yuʼunike. Kʼalal ta jcholtik mantale, skʼan xakʼik venta kuʼuntik ti jtunel yuʼunik li lekil aʼyeje. Jaʼ yuʼun skʼan jnaʼtik kʼusi tsnopik li krixchanoetik bu ta jcholtik mantal sventa spas kuʼuntik taje. ¿Kʼuxi xuʼ xanaʼ kʼusi tsnopik? Skʼan jchikintatik li notisiae xchiʼuk jkʼeltik kʼusi chal li ta baʼyel pajina ta periodikoetike. Jech xtok, tsots skʼoplal ti xloʼilajik ek li buchʼu ta jkʼopontike xchiʼuk ti jchikintatik lek li kʼusi chalike. Te van chavakʼ venta ti tsots svokolike: xuʼ van muʼyuk xa yabtelik, skʼan van slokʼ snaik, xuʼ van ip chaʼiik, xuʼ van chamem yutsʼ yalalik, staoj van svokolik ta skoj choplejal, xuʼ van staojik ilbajinel ta skoj ti muʼyuk lek chchapanvanik li buchʼu oy yabtelike, xuʼ van xtuchʼoj snupunelik o ti mu spas yuʼunik ta mantal li yalab xnichʼnabike. ¿Mi xuʼ xakolta ta sventa li kʼusi chal Vivliae? Xuʼ.

Anopoj xa onoʼox van kʼusi chavalbe kʼalal skʼan toʼox xakʼopon li yajval nae. Pe mi laj yalbot ti oy kʼusi chat-o yoʼontone, jaʼ lek jaʼ xaloʼiltaik o ichʼbo batel jlikuk vun ta yan velta ti jtunel yuʼun mi muʼyuk chapalot chavaʼi abae. Manchuk mi ta jkʼupintik tajek yalbel yan krixchanoetik li tojobtaseletik chal Vivlia ti jtunelike, muʼyuk me ta ‹jtikʼ jbatik ta sventa li kʼusi mu jventatik-oe› (2 Tes. 3:11). Yuʼun li kʼusi mas chkʼot ta yoʼonton li krixchanoetike, jaʼ li tojobtaseletik chal Vivlia ti chtun yuʼun ta xkuxlejalike.

Ta anil noʼox chtuchʼ ta be jloʼiltik jun krixchano mi muʼyuk jtunel yuʼun chaʼi li kʼusi chkalbetike. Manchuk onoʼox mi chakʼ loʼilajkutik, muʼyuk me tstabe sbalil ta xkuxlejal mi muʼyuk chkalbetik lek ti jtunel yuʼun li mantale. Pe mi chkalbetik lek skʼoplal ti kʼu yuʼun jtunel yuʼune, xuʼ van xjelbat-o xkuxlejal li kʼusi ta jloʼiltabetike.

Kʼalal chkakʼtik junuk estudioe, skʼan xkakʼtik lek ta ilel xtok ti jtunel li kʼusi yakal ta jchan jchiʼuktike (Prov. 4:7). Jkoltatik sventa xaʼibeik smelolal li tojobtaseletik, li beiltaseletik xchiʼuk li skʼelobiltak ta Vivlia ti chakʼ kiltik kʼuxi xuʼ jchʼunbetik li smantaltak Jeovae. Kalbetik lek skʼoplal ti kʼuxi xuʼ stabe sbalil mi tspas li kʼusi chal Vivliae (Is. 48:17, 18). Taje jaʼ chtijbat yoʼontonik sventa sjel xkuxlejalik ti bu kʼalal skʼan chilike. Koltao sventa skʼanik li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ spasik li kʼusi lek chile, vaʼun jaʼ chtijbat yoʼontonik sventa chakʼ ta xkuxlejalik li tojobtaseletik chal ta Skʼop Diose.