KAPITULO 9
Xuʼ lek chbat li utsʼ-alalil ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile
1-3. ¿Kʼu yuʼun epajem li utsʼ-alaliletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile, xchiʼuk kʼusi kʼotem ta pasel ta stojolalik?
ALBIL skʼoplal ti utsʼ-alaliletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile jaʼ «li utsʼ-alalil ti mas ch-epaj batel» ta Estados Unidose. Jech yakal chkʼot ta pasel ta yantik lumetik xtok. Ta skoj ti toj ep buchʼutik chtuchʼ snupunelik ti mu jechuk toʼox ilbile, ti chikta komel snaike, ti chchʼak sbaik xchiʼuk ti chvokʼanan ololetik ti muʼyuk bu nupunem stot smeʼike, tsots kʼusitik kʼotem ta pasel yuʼun ta smiyonal noʼox totil-meʼiletik xchiʼuk alab-nichʼnabiletik.
2 «Meʼon antsun ti kichʼoj 28 jabile xchiʼuk oy chaʼvoʼ kol —xi la stsʼiba jun meʼil ti chʼabal smalale—. Solel chkat tajek koʼonton yuʼun mu jkʼan ti chʼabal stot chchʼi li kalabe. Muʼyuk buchʼu oyun ta yoʼonton yaʼeluk. Li kalabe chaʼiik ti chi okʼilane, xchiʼuk chat yoʼontonik ek.» Maʼuk noʼox skʼan stsalik ti jech noʼox kapem sjolik li totil o meʼil ti stukike, ti oy smul chaʼiike xchiʼuk ti stuk noʼox chaʼi sbaike, yuʼun jutuk mu skotolikuk ti persa skʼan xlokʼik ta abtel xchiʼuk ti persa skʼan spas yabtel ta snaik xtoke. Xi laj yal jun meʼile: «Ti meʼilutik ti jtuktike xi jkoʼolaj kʼuchaʼal jun malabarista. Kʼalal vakib xaʼox u jchanojtike, xuʼ xaʼox kuʼuntik yixtolanel chanpʼej pelota ta jmoj. Pe kʼalal xuʼ xaʼox avuʼune, oy buchʼu tstenbot tal yan jpʼejuk».
3 Li kerem-tsebetik ti jaʼ noʼox oy stot o smeʼike stalel ti oy svokolike. Xuʼ van tsots chaʼiik li at-oʼonton ta skoj ti iktavan komel o ta skoj ti cham stot o smeʼike. Ta sventa li epal kerem-tsebetike, kʼalal chʼabal xa te li stotik o smeʼike mu lekuk li kʼusi tsnopike.
4. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik ti oy ta yoʼonton Jeova li utsʼ-alaliletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile?
4 Li utsʼ-alaletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼiletike oy xa onoʼox li ta skʼakʼalil Vivliae. Li Vivliae ep ta velta chalbe skʼoplal li «meʼon ololetic» xchiʼuk «meʼon antsetique» (Éxodo 22:22; Deuteronomio 24:19-21; Job 31:16-22). Li Jeovae la xkʼuxubin li buchʼutik jech laj yil svokolike. Li jtsʼibajom yuʼun salmoe laj yal ti Diose «jaʼ stotic cʼotem li bochʼotic muʼyuc xa stot smeʼique [xchiʼuk ti] jaʼ Jcʼopojel yuʼunic li meʼon antsetique» (Salmo 68:5). Ta melel, li ta jkʼakʼaliltike li Jeovae jech me oy ta yoʼonton ek li utsʼ-alaletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile. Maʼuk noʼox taje, yuʼun li sKʼope yichʼoj beiltaseletik ti xuʼ chkoltaatik sventa lekuk xbat xkuxlejalike.
SVENTAINEL NA
5. ¿Kʼusi vokolil chlik staik li totil o meʼil ti stuk oyike?
5 Nopo noʼox avaʼi li sventainel nae. «Ep ta veltae ta jkʼan ti tskoltaun junuk vinike —xi chal jun sutemal ants—, jech kʼuchaʼal kʼalal chlik bakʼuk o chlik nikuk kʼusiuk ta karo ti mu xa naʼ bue.» Li viniketik ti jaʼ to la xtuchʼ snupunelik o ti komik ta meʼonale, xuʼ van labal to sba chilik ti ep xa kʼusi skʼan spasik li ta snaike. Ta sventa li ololetike, kʼalal muʼyuk lek chapal li kʼusitik skʼan pasel ta nae muʼyuk bu lek chaʼi sbaik o mu snaʼ kʼusi tspasik.
Alab-nichʼnabiletik, koltao li atot o ameʼik ti stukike
6, 7. 1) ¿Kʼusi lek laj yakʼ ta ilel li «lequil ants» o ajnilal albil skʼoplal ta Proverbiose? 2) ¿Kʼuxi chkoltaatik ta spasel batel li abtelaletik ta snaik li utsʼ-alaliletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile?
6 ¿Kʼusi xuʼ tskoltautik? Jvules ta joltik li kʼusi lek laj yakʼ ta ilel li «lequil ants» o ajnilal ti chichʼ albel skʼoplal ta Proverbios 31:10-31. Toj labal sba li kʼusitik abtelal la spase: manolaj, chonolaj, tsʼisomaj, la spas veʼlil, la sman osil, tsʼunolaj xchiʼuk la skʼel spʼolmal. ¿Kʼusi koltaat ta spasel taje? Jaʼ j-abtel ants, ch-abtej kʼalal to ta bat ora xchiʼuk sob chlik sventa chlik spas li yabtele. Jech noxtok lek xchapanoj li kʼusitik tspase, chakʼbe akʼo spas yantik li jlom abtelale xchiʼuk jaʼ tskʼel stuk li kʼusitik chtun yuʼun yantike. Jaʼ yuʼun muʼyuk bu labal chkaʼitik ti kʼupil kʼoptaat yuʼun li yutsʼ yalale.
7 Mi totilutik o meʼilutik ti jtuktike, skʼan me teuk ta joltik li kabteltik skʼan jpas ta jnatike. Skʼan me xi jmuyubaj ta spasel taje, yuʼun jaʼ jech chkakʼtik xmuyubaj li kalab o jnichʼnabtike. Pe, toj tsots skʼoplal ti jchapantik leke. Xi chal li Vivliae: «Li cʼusi chichʼ chapanel ti lec nopbile lec chbat», xi (Proverbios 21:5). Xi laj yal jun totil ti stuke: «Jaʼ to ta jnopbe skʼoplal jveʼel mi chi viʼnaj xa chkaʼie», xi. Pe li veʼliletik ti lek meltsanbile jaʼ mas chakʼ kipaltik xchiʼuk ta jlajes kaʼitik, jaʼ muʼyuk mi ta anil noʼox ta jpastike. Xuʼ van skʼan jchantik spasel jlomuk abtelaletik ti skʼan pasel ta jnatike. Jlom meʼiletik ti stukike tsjakʼbe yamigoik o yantik sventa xuʼ spasik abtelaletik sventa smeltsanel jutuk li snaike o smanel li kʼusitik chtun yuʼun ta snaike.
8. ¿Kʼuxi xuʼ xkoltavan ta snaik li alab-nichʼnabiletik ti jaʼ noʼox oy stot o smeʼike?
8 ¿Mi sta-o ti akʼo skoltautik li kalab o jnichʼnabtike? Xi laj yal jun meʼil ti stuke: «Bakʼintike, ta skoj ti muʼyuk xa te stotike ta jkʼantik ti mu tsotsuk xilik kʼusitik li kalab jnichʼnabtike». Taje xuʼ xichʼ aʼibel smelolal, akʼo mi mu jaʼuk li kʼusi mas lek sventa li olole. Li kerem-tsebetik ti la xiʼtaik Dios ta skʼakʼalil Vivliae laj yichʼik akʼbel yabtelik ti spas yuʼunike (Génesis 37:2; Cantar de los Cantares 1:6). Jech oxal chaʼa, akʼo mi muʼyuk chkakʼbetik ep yabtel li kalab o jnichʼnabtike, pʼij ti xichʼ akʼbel yabtelike, jech kʼuchaʼal sukʼel setsʼetik xchiʼuk ti lekuk chʼubabil li svayebike. ¿Kʼu yuʼun mu jmojuk xa pasik jlomuk abtelaletik? Xuʼ van toj lek chakʼ muyubajel taje.
VOKOL TSTAIK KʼUSITIK CHTUN YUʼUNIK
Chʼakbo yorail bu kʼalal xuʼ avuʼun ta sventa li avalab anichʼnabtake
9. ¿Kʼu yuʼun van jaʼ mas chil svokolik ta sventa takʼin li meʼiletik ti stukike?
9 Jutuk mu skotoluk li totiletik o meʼiletike tsots chaʼiik ta saʼel li kʼusitik sventa takʼine, mas to li meʼiletik ti tsebik to ti stukike.a Li ta mukʼtik lumetik ti bu chkoltavan li ajvalile xuʼ stabeik sbalil taje, jaʼ to mi la sta yabtelike. Li Vivliae chalbe li yajtsʼaklomtak Cristo ti xuʼ skʼanik li koltael mi persa chilike (Romanos 13:1, 6). Jaʼ jech svokolik ek li meʼon antsetik xchiʼuk li antsetik ti xtuchʼoj snupunelike. Ep li antsetik taje, ti sujbil chaʼi sbaik sventa chlokʼik ta abtel kʼalal ep xaʼox jabil jaʼ noʼox te oy ta snaike, stalel onoʼox ti tstaik abtel ti bu yalel tojolile. Yantik xtoke chlekub jutuk xkuxlejalik mi chbatik sventa chchapan sbaik bu chchanubtasvanik ta sventa jtosuk abtelale o ta yan chanubtasel.
10. ¿Kʼuxi xuʼ xalbe yalab li meʼil ti stuk ti persa skʼan saʼ yabtele?
10 Li meʼil ti stuke mu me labaluk xaʼi mi ch-albat yuʼun yalab ti mu skʼanik akʼo saʼ yabtele, xchiʼuk mu me jaʼuk ta smul chaʼi sba. Moʼoj, yuʼun skʼan chalanbe smelolal ti kʼu yuʼun persa skʼan x-abteje, xchiʼuk ti skoltaan ta yaʼibel smelolal ti chal Jeova ti akʼo xakʼbe kʼusitik chtun yuʼun yutsʼ yalal li totil-meʼiletike (1 Timoteo 5:8). Ta sjalile, jutuk mu skotoluk li ololetike chnopik batel ti jech taje. Manchuk mi jech, ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike jchʼakbetik me yorail sventa jchiʼintik. Kʼalal jech ta slekil koʼontontik ta jpastike chjutukaj chaʼiik li vokolil ta takʼin ti xuʼ oy ta utsʼ-alalile (Proverbios 15:16, 17).
BUCHʼU JUNUKAL CHCHABIVAN
Li tsobobbaile muʼyuk chchʼay ta yoʼonton li «meʼon antsetique» mi jaʼuk «li bochʼotic muʼyuc xa stot smeʼique»
11, 12. ¿Kʼusi skʼan mu xakʼbeik sbain yalab xnichʼnabik li totil-meʼiletik ti stukike, xchiʼuk kʼuxi xuʼ xutik?
11 Stalel onoʼox ti lek xil sbaik xchiʼuk yalab xnichʼnabik li totil-meʼiletik ti stukike. Akʼo mi jech, skʼan me skʼel sbaik sventa mu jaʼuk xa chakʼbeik ta sba yalab xnichʼnabik li kʼusi jaʼ akʼbil ta sbaik li totil-meʼiletike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van toj ep chakʼ vokolil mi chakʼ akʼo xkʼot ta jolil ta sna li skerem jun meʼile o ti jaʼ xa noʼox chalbe stseb ti kʼusi chat-o yoʼontone, ti xalbe skotol li svokoltake. Muʼyuk me lek mi jech chichʼ pasel taje, yuʼun xuʼ chat-o yoʼonton li yalabe xchiʼuk mu xa van snaʼ kʼusi tspasik.
12 Mi totilot o meʼilote, albo lek li avalab o anichʼnab ti voʼot cha chabie, maʼuk ti jaʼ cha xchabioxuke (koʼoltaso xchiʼuk 2 Corintios 12:14). Xuʼ van skʼanik jutuk tojobtasel o koltael li totil o meʼiletik ti stukike. Xuʼ xalbeik li moletik ta tsobobbaile o li ermanaetik ti yijik ta mantale, maʼuk li yalab o xnichʼnabike (Tito 2:3).
OYUK-O TUKʼIBTASEL
13. ¿Kʼusi vokolal xuʼ tsnuptan li jun meʼil ti stuk ta sventa li stukʼibtasel yalabe?
13 Li totile stalel onoʼox mu tsotsuk chaʼi chtukʼibtasvan, pe xuʼ van jaʼ tsots chaʼi li antse. Xi chal jun meʼil ti stuke: «Li jkeremtake jech xa sbekʼtalik xchiʼuk chkʼopojik kʼuchaʼal mukʼtik viniketik. Bakʼintike mas kʼunun xchiʼuk mu jnaʼ kʼusi chkal ta stojolalik», xi. Jech noxtok, xuʼ van yakal to xkat koʼontontik ta skoj ti cham jnup jchiʼiltike, o ti jmul chkaʼitik o kapem joltik ta skoj ti muʼyuk lek lokʼ li jnupuneltike. Mi koʼol oy ta jbatik xchabiel kalab jnichʼnabtik xchiʼuk li jnup jchiʼiltik toʼoxe, xuʼ van chi jxiʼutik ti jaʼ tskʼan chbatik ta naklej xchiʼuke. Mi jech taje xuʼ van chakʼ ta vokol ti oy noʼox smelolal chi jtukʼibtasvane.
14. ¿Kʼusi chkoltaatik li totil-meʼiletik ti stukik sventa oyuk noʼox smelolal xtukʼibtasvanike?
14 Li Vivliae chal ti «querem ti te noʼox qʼuelbile jaʼ noʼox chacʼ ta qʼuexlal li smeʼe» (Proverbios 29:15). Koltabilutik yuʼun Jeova Dios sventa chkakʼbetik mantal li kutsʼ kalaltike xchiʼuk ti xkʼotuk ta pasel kuʼuntike, jaʼ yuʼun mu me stsalutik ti oy jmul o ti chopol chkaʼi jbatike mi jaʼuk ti chi jxiʼutike (Proverbios 1:8). Mu xkikta jbatik ta xchʼunel li beiltaseletik ta Vivliae (Proverbios 13:24). Kakʼbetik yipal ti oyuk noʼox srasonal kuʼuntike, ti jpastik li kʼusi chkaltike xchiʼuk ti jpʼeluk noʼox koʼontontike. Ta mas tsʼakale, jutuk mu skotoluk li alab-nichʼnabiletike tspasik ti kʼuyelan chanubtasbilike. Pe skʼan me jtsaktik ta venta ti kʼuyelan chaʼi sbaike. Xi chal jun totil ti stuke: «Persa skʼan oyuk noʼox smelolal laj kakʼ mantal ta skoj ti batem xchʼulelik ti cham smeʼike. Kʼalal xuʼ chkile ta jchiʼinan ta loʼil. Lek ta jchiʼin jbakutik ta loʼil kʼalal ta jpas jveʼelkutik ta bat kʼakʼale. Li vaʼ taje jaʼ te tspat-o yoʼontonik ta jtojolal», xi.
15. ¿Kʼusi skʼan mu spas li totil o meʼil ti stuk xa oy kʼalal chalbe skʼoplal li snup xchiʼil toʼoxe?
15 Mi jtuchʼoj jnupuneltike, muʼyuk me kʼusi lek ta jtatik mi ta jsokesbetik skʼoplal li jnup jchiʼiltik toʼoxe. Mi chut sbaik li totil-meʼiletike svokol me tsabeik li yalab xnichʼnabike xchiʼuk xuʼ kʼunkʼun mu xa x-ichʼatik ta mukʼ. Jaʼ yuʼun mu me xkalbetik kʼusitik ti xuʼ xyayij-o yoʼontonik kʼuchaʼal liʼe: «¡Koʼol xa ta aba xchiʼuk atot!». Akʼo mi laj yakʼ jvokoltik, jaʼ to onoʼox stotik li kalabtike, yuʼun li ololetike skʼanik kʼanel, kʼelel xchiʼuk skʼan jtukʼibtas jchaʼvoʼaltik.b
16. ¿Kʼusitik ta sventa mantal skʼan oyuk-o kʼalal chichʼ akʼel tukʼibtasel ta jun utsʼ-alalil ti bu stuk li totil o meʼile?
16 Jech kʼuchaʼal laj xa kalbetik skʼoplal ta yantik kapituloe, li tukʼibtasele te stsakojbe skʼoplal chanubtasel, maʼuk noʼox kastigo. Xuʼ mu xlik kʼop kʼalal oy lek yorail chanubtasel ta mantale (Filipenses 3:16). Tsots skʼoplal ti xi jbatilan ta tsobajeletike (Hebreos 10:24, 25). Jech noxtok ti jchantik Vivlia xchiʼuk kutsʼ kalaltik jujun xemanae. Melel onoʼox ti tsots ti jech chichʼ pasilanele. «Ta bat kʼakʼal mi li lokʼ ta abtele, li kʼusi ta jkʼane jaʼ ti ta jkux koʼontone —xi chal jun meʼil ti snaʼoj lek kʼusi skʼan spase—. Pe ta jnop ti ta jchan Vivlia xchiʼuk li jtsebe, yuʼun jnaʼoj ti jech skʼan pasele. Li jtsebe toj lek chaʼi ti ta jchankutik li Vivliae.»
17. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik ti lek laj yichʼ tsʼitesel li Timoteo ti jaʼ xchiʼil ta xanbal Pabloe?
17 Li smeʼ xchiʼuk syaya Timoteoe, li xchiʼil ta xanbal jtakbol Pabloe, laj yichʼ chanubtasel ta beiltaseletik ta Vivlia, ti muʼyuk bu koltavan stot yaʼeluke. Akʼo mi jech, kʼot ta lekil yajtsʼaklom Cristo li Timoteoe (Hechos 16:1, 2; 2 Timoteo 1:5; 3:14, 15). Xuʼ me jech jmalatik mi chkakʼbetik yipal ta stsʼitesel kalab jnichʼnabtik li ta tojobtasel xchiʼuk chanubtasel ta sventa Jeovae (Efesios 6:4).
KʼUXI TA TSALEL TI JTUK NOʼOX CHKAʼI JBATIKE
18, 19. 1) ¿Kʼuxi xuʼ ch-ilbajinat ti stuk chaʼi sba li jun totil o jun meʼil ti chʼabal snup xchiʼile? 2) ¿Kʼusi tojobtasel xuʼ skoltautik ta spajesel li kʼusi tskʼan jbekʼtaltike?
18 Xi chat yoʼonton jun meʼil ti stuke: «Kʼalal chi kʼot ta jna xchiʼuk chkil li xchanjotal spakʼbale, mas to kʼalal puchʼulik xaʼox li kalabtake, toj jtuk noʼox chkaʼi jba», xi. Jech, li kʼusi mas tsots tsnuptanik li totil-meʼiletik ti stukike jaʼ ti toj stuk chaʼi sbaike. Stalel onoʼox ti ta jkʼan jchiʼiltik xchiʼuk ti ta jkʼantik li kʼusitik xuʼ xichʼ kʼupinel ta nupunele. Pe ¿mi lek van ti mu xa jventatikuk kʼusi ta jpastik sventa mu xa jtukuk chkaʼi jbatike? Li ta skʼakʼalil jtakbol Pabloe, jlom tsebal meʼon antsetike «ipichʼaj to yoʼntonic, [...] la snop to chmalijic, jech [ilik] scomtsanic spasel li cʼusi yalojic ta stojol Cristoe» (1 Timoteo 5:11, 12). Chopol kʼusi chkʼot ta pasel mi laj kakʼtik akʼo smak ta be kʼusitik sventa mantal li kʼusitik tskʼan jbekʼtaltike (1 Timoteo 5:6).
19 Xi laj yal jun yajtsʼaklom Cristoe: «Toj tsots maʼ ti ta jkʼan chi jchiʼinvan ta vayele, pe xuʼ jpajes jbatik. Kʼalal oy kʼusi chtal ta jnopbentike, muʼyuk lek ti te noʼox xi jnopnune. Skʼan jpʼajtik noʼox ta anil. Tskoltautik xtok mi ta jnoptik ta sventa li kalab jnichʼnabtike», xi. Xi tstojobtasutik li sKʼop Diose: «Tscʼan jʼechʼel chamenoxuc o ta sventa [...] li cʼusi tscʼan abecʼtalique», xi (Colosenses 3:5). Mi yakal xavakʼbe yipal ta yiktael yuchʼel poxe, ¿mi te van cha echʼilan ti bu chuchʼik pox li krixchanoetike, o mi ta van xa chiʼin li krixchanoetik ti jaʼ noʼox chloʼilajik ta sventa poxe? Moʼoj ta melel. Jaʼ jech ek ta sventa li kʼusitik tskʼan jbekʼtaltike.
20. 1) ¿Kʼusitik vokolil xuʼ jtatik kʼalal ta jchiʼintik buchʼutik maʼuk jchʼunolajeletike? 2) Li yajtsʼaklomtak Cristo ta baʼyel siglo xchiʼuk ta jkʼakʼaliltik ti chʼabal snup xchiʼilike, ¿kʼuxi stsalojik ti stuk chaʼi sbaike?
20 Jlom yajtsʼaklomtak Cristoe xchiʼinojik krixchanoetik ti maʼuk jchʼunolajeletike (1 Corintios 7:39). ¿Mi jaʼ van lek ti jech la spasike? Muʼyuk. Jun ants yajtsʼaklom Cristo ti xtuchʼoj snupunele xi pʼijubtasvane: «Oy to kʼusi mas vokol ti jaʼ xkom to ti jtuk chkaʼi jbatike. Jaʼ ti nupunemutik xchiʼuk junuk krixchano ti mu jnuptike». Ta melel, li meʼon antsetik yajtsʼaklom Cristo ta baʼyel sigloe stuk van laj yaʼi sbaik bakʼintik, pe li buchʼutik pʼij laj yakʼ sbaike muʼyuk xokob skʼakʼalik, yuʼun laj yakʼik ta ilel slekil yoʼontonik kʼalal laj yikʼik ochel ta snaik li buchʼutik mu xojtikinike, la spokbeik yakan li yuʼuntak Diose xchiʼuk la skoltaik li buchʼutik oy svokolike (1 Timoteo 5:10). Li tukʼil antsetik yajtsʼaklomtak Cristo ta jkʼakʼaliltik ti ep jabil smalaoj tsta smalalik ti chiʼtaik Diose muʼyuk xokobem skʼakʼalik ek. Jun jchʼunolajel meʼon ants ti 68 jabil yichʼoje lik svulaʼan yan meʼon antsetik kʼalal stuk laj yaʼi sbae. Xi laj yale: «Chkakʼ venta ti kʼalal chi vulaʼanvane, ti ta jpas kabtel ta jna xchiʼuk ti ta jkʼel jba ta mantale, muʼyuk yorail kuʼun sventa jtuk noʼox chkaʼi jba», xi. Kʼalal chkalbetik yan krixchanoetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose jaʼ jun abtelal ti mas to chakʼ jlekilaltike (Mateo 28:19, 20).
21. ¿Kʼuxi xuʼ skoltautik li orasion xchiʼuk li lekil amigoiletik sventa jtsaltik ti jtuk chkaʼi jbatike?
21 Melel onoʼox ti chʼabal xpoxil ti jtuk chkaʼi jbatike. Pe xuʼ stsal kuʼuntik ta sventa ti chakʼbutik yip li Jeovae. Ta sta stsatsal yoʼonton li yajtsʼaklom Cristo ti «mu [skomtsan sba] scʼopanel Diose, ti te [xvokolet-o] ta cʼacʼal ta acʼubale» (1 Timoteo 5:5). Li vokolajetele jaʼ li kʼusi ta jkʼantik ta sjunul koʼontontike, ti ta jkʼantik tajek koltaele, xuʼ van tsots ta jkʼantik xchiʼuk ti xi j-okʼ ta skʼanele (koʼoltaso xchiʼuk Hebreos 5:7). Xuʼ ep tskoltautik mi chkalbetik «ta cʼacʼal ta [akʼobal]» li kʼusi oy ta koʼontontik li Jeovae. Jech noxtok, mi ta jchiʼintik li buchʼutik lek stalelalike xuʼ me xchʼay ti jtuk chkaʼi jbatike. Li lekil amigoiletike xuʼ chalbutik lekil aʼyej ti tspat koʼontontik ti te albil ta Proverbios 12:25.
22. ¿Kʼusitik xuʼ jnoptik ti xuʼ tskoltautik kʼalal ch-ayan ta koʼontontik bakʼintik ti jtuk noʼox chkaʼi jbatike?
22 Mi chtal ta koʼontontik bakʼintik ti jtuk noʼox chkaʼi jbatike, ti xuʼ jech chkʼot ta pasele, jvules ta joltik ti muʼyuk buchʼu oy xa yuʼun skotol ta xkuxlejale. Ta melel, skotol li kermanotaktike yakal chil jtosuk svokolik (1 Pedro 5:9). Mu jnopilantik tajek li kʼusi echʼ ta jkuxlejaltike (Eclesiastés 7:10). Jnopbetik skʼoplal li kʼusi lek oy kuʼuntike. Li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti jpʼeluk ta koʼontontik ti tukʼ chkakʼ jbatike xchiʼuk ti xmuyubaj yoʼonton kuʼuntik li Jeovae (Proverbios 27:11).
KʼUXI XUʼ XKOLTAVAN LI YANTIKE
23. ¿Kʼusi oy ta sbaik spasel li jchiʼiltaktik yajtsʼaklomtak Cristo ta sventa li totil-meʼiletik ti stuk teik ta tsobobbaile?
23 Toj ep sbalil li koltael chakʼik li jchiʼiltaktik yajtsʼaklomtak Cristoe. Ta Santiago 1:27 xi chale: «Me ta melel lec xchʼunoje, muʼyuc cʼusi chopol tspas ta stojol li Jtotic Diose. Jaʼ noʼox jech tspas chac liʼi: Ta sqʼuel meʼon ololetic xchiʼuc meʼon antsetic ti cʼalal oy svocolique», xi. Jech, li yajtsʼaklomtak Cristoe oy ta sbaik skoltael li utsʼ-alaliletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile. ¿Kʼuxi xuʼ spasik?
24. ¿Kʼuxi xuʼ xichʼik koltael li utsʼ-alaliletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile ti skʼanik koltaele?
24 Xuʼ xi jkoltavan ta sventa kʼusitik. Xi chal li Vivliae: «Li bochʼo oy cʼusi oy yuʼune, me chil ti oy bochʼo abul sbae pero me mu scoltae, ¿cʼu xʼelan chvinaj ti oy ta yoʼnton li cʼuxubinel yuʼun Diose?», xi (1 Juan 3:17). Li jpʼel kʼop ta griego ti jelubtasbil kʼuchaʼal «chil» ti xie, maʼuk skʼan chal ti jaʼ noʼox ch-echʼ ta satile, yuʼun yalel te chichʼ kʼelel-o. Taje jaʼ skʼan xal ti yajtsʼaklom Cristo ti lek yoʼontone baʼyel skʼan xojtikin lek li kʼusi oy ta stojolal xchiʼuk li kʼusitik chtun yuʼun li utsʼ-alalile. Xuʼ van chtun yuʼun takʼin. Bakʼintike, li kʼusi tskʼanike jaʼ ti xichʼik koltael ta smeltsanel snaike. O xuʼ van stoj ta vokol ti xichʼ ikʼel ta veʼel o ta junuk reunion sosiale.
25. Li yan yajtsʼaklomtak Cristoe, ¿kʼuxi xuʼ xkʼuxubinik li totil o meʼiletik ti stukike?
25 Ta baʼyel yuʼun Pedro 3:8 xi chal xtoke: «Coʼoluc me avoʼnton ta acotolic. Cʼux me xavaʼay abaic, cʼano me abaic, yuʼun jun xa atotic. Oyuc slequil avoʼntonic». Jun meʼil ti chʼabal smalal ti oy vakvoʼ yalabe xi laj yale: «Toj vokol, xchiʼuk mu xa jna kʼusi ta jpas chkaʼi bakʼintik. Pe bakʼintike xi chalbun jun ermano o ermanae: “Joan, lek yakal xa pas li avabtele. Cha tabe sbalil”. Ti jech anaʼoj ti oyot ta yoʼonton li yantike xchiʼuk ti chichʼoxuk ta ventae toj ep chkoltavan». Li antsetik yajtsʼaklomtak Cristo ti yijik xae xuʼ mas skoltaik li tsebal meʼiletik ti stukik kʼalal chchikintaik li kʼusi chalik kʼalal oy svokolike, yuʼun xuʼ van chkʼexavik ti jaʼ chalbeik junuk vinike.
26. ¿Kʼuxi xuʼ skolta meʼon ololetik li viniketik yajtsʼaklomtak Cristo ti lek xa yijik ta mantale?
26 Li viniketik yajtsʼaklomtak Cristoe xuʼ xkoltavanik ta kʼusitik yan. Li Job, ti jaʼ jun tukʼil vinike, xi laj yale: «Vuʼun la jcoltaan li meʼon ololetic ti muʼyuc bochʼo xcoltaatic yuʼune», xi (Job 29:12). Li avi eke, jlom viniketik yajtsʼaklomtak Cristoe oy ta yoʼontonik ta melel li meʼon ololetike xchiʼuk chakʼik ta ilel «ti lecuben xa [yoʼontonik] ta melele», ti muʼyuk kʼusi chopol tsnop tspasike (1 Timoteo 1:5). Xuʼ xbat xchiʼinik bakʼintik ta chol mantal li kerem-tsebetik taje, pe jech xtok mu me xiktaik ta skʼelel li yutsʼ yalalike, xchiʼuk xuʼ xikʼik batel kʼalal chchanik Vivlia xchiʼuk yutsʼ yalalike o kʼalal chbat xchʼay yoʼontonik jlikeluke. Ti jech chakʼik ta ilel slekil yoʼontonike xuʼ spoj lokʼel ta toybail li jun meʼon kerem o tsebe.
27. ¿Kʼusi koltael oy yuʼunik li totil o meʼil ti stukike?
27 Ta melel, li totil-meʼiletik ti stukike, jaʼ li buchʼutik oy ta sbaik yichʼel batel li yikatsike (Gálatas 6:5). Jech noxtok, xuʼ skʼupinik ti chkʼanvanik li ermanoetik xchiʼuk li Jeovae. Xi chalbe skʼoplal Dios li Vivliae: «Tscolta li meʼon ololetic xchiʼuc li meʼon antsetique» (Salmo 146:9). Ta sventa ti ta slekil yoʼonton chkoltavane, li utsʼ-alaliletik ti jaʼ noʼox sbainoj stuk li totil o meʼile xuʼ lek kʼusi chkʼot ta pasel yuʼunik.
a Mi oy jun tseb yajtsʼaklom Cristo chkom yol ta skoj li smulivajele, li tsobobbaile mi jsetʼuk lek chil li kʼusi la spase. Akʼo mi jech, mi tsutes yoʼontone, li moletik ta tsobobbail xchiʼuk li yan ermanoetike xuʼ van oy ta yoʼonton tskʼan tskoltaik.
b Liʼe muʼyuk chalbe skʼoplal mi chichʼ chabiel ta stojolal jun totil ti toj ven xmajvane. Jech noxtok, mi tskʼan tsyalesbe sbalil jmantaltik li jnup jchiʼiltik toʼoxe, yikʼaluk van sventa xiktautik li kol o jnichʼontike, xuʼ jkʼanbetik koltael kamigotik ti lek xtojobike, jech kʼuchaʼal li moletik ta tsobobbaile.