Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
1-7 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JOSUE 18, 19
«Li Jeovae toj pʼij ti kʼu yelan la xchʼak li osile»
it-2 paj. 238 par. 1
Tsʼak
Jaʼ yuʼun, kʼalal la xchʼakik li balumile, la stsakik ta venta li chaʼtos liʼe: ta suerte xchiʼuk ti kʼu smukʼul li jujuchop nitilulale. Yikʼaluk van kʼalal chakʼik suertee, te chakʼ ta ilel bu jotukal chkom xrexto li jujuchop nitilulale, mi ta norte, sur, slokʼeb kʼakʼal, smaleb kʼakʼal, nopol tiʼ nab o ta vitstikaltik. Ta skoj ti jaʼ la snop stuk Jeova li kʼusi chkʼot ta pasele, muʼyuk chopol xaʼiik xchiʼuk muʼyuk stsak sbaik ta kʼop li jujuchop nitilulale (Pr 16:33). Jaʼ yuʼun, kʼalal laj yakʼik li suerteetike, li Diose oy kʼusi la spas sventa jechuk xkʼot ta pasel jech kʼuchaʼal yaloj xa onoʼox li moltotil Jakob kʼalal jutuk xa ox skʼan xcham ti te ta jtatik ta Jenesis 49:1 kʼalal ta 33.
it-1 paj. 1120 par. 2
Rextoil
Xrexto osilik. Li Jeovae laj yakʼbe xrexto li xnichʼnabtak Israele xchiʼuk laj yalbe lek Moises ti bu kʼalal stsʼak li osile (Nu 34:1-12; Jos 1:4). Li xnichʼnabtak Gad, xnichʼnabtak Ruben xchiʼuk li j-oʼlol snitilulal Manasese jaʼ akʼbat xrextoik yuʼun li Moisese (Nu 32:33; Jos 14:3). Li yan nitilulaletike ta suerte akʼbat xrextoik yuʼun li Josue xchiʼuk Eleasare (Jos 14:1, 2). Jech kʼuchaʼal chal li albil kʼop ta Jenesis 49:5 xchiʼuk 7 ti jaʼ laj yal Jakobe, li Simeon xchiʼuk Levie muʼyuk parte laj yichʼ yosilik: li xrexto snitilulal Simeone te xkom ti bu yichʼoj xrexto osilik li snitilulal Judae ti bu smeltsanojik xa ox junantik jteklumetike (Jos 19:1-9) xchiʼuk li snitilulal Levie akʼbatik 48 jteklumetik ta sjunul Israel. Li jlevietike albatik ti jaʼ chkʼot ta xrextoik Jeova ta skoj li yabtel tspasik li ta karpana sventa tsobobbaile. Vaʼun, jaʼ chichʼik jun ta lajlajuneb li kʼusitik chakʼ j-israeletik ti jaʼ chkʼot ta xrextoike (Nu 18:20, 21; 35:6, 7). Li utsʼ alaliletik ta jujuchop nitilulale te xa laj yichʼ akʼbel yosilik ek. Kʼalal mas ch-epajik batele xchiʼuk ti chichʼ xrextoik li alab nichʼnabiletike, mas xa juteb li yosil tstaike.
it-2 paj. 238 par. 2
Tsʼak
Kʼalal laj xa ox yakʼik suerte sventa snaʼik bu jotukal chkom li jujuchop nitilulale, laj yakʼbeik stsʼakil xchiʼuk la stsakik ta venta li xchaʼtosal liʼe: ti kʼu smukʼul li jujuchop nitilulale. «Chʼakbo aba avosilik ta jujuchop avutsʼ avalalik jaʼ ti bu chkʼot li suertee. Li jujuchop ti mas epike mas ep xavakʼbeik xrexto, li jujuchop ti mas jutebike mas jutuk xavakʼbeik xrexto. Jaʼ te chichʼ xrextoik ti bu chkʼot li suertee» (Nu 33:54). Akʼo mi mu xuʼ sjel bu la sta xrextoik kʼalal laj yakʼik suertee, pe xuʼ mas ep o juteb xichʼik jaʼ ti kʼu smukʼul li jujuchop nitilulale. Ta skoj ti toj mukʼ yichʼoj sparte osil li snitilulal Judae, laj yichʼ chʼakbel lokʼel sventa xichʼ akʼbel li snitilulal Simeone (Jos 19:9).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2 paj. 238 par. 5
Tsʼak
Li loʼil ti chalbe skʼoplal kʼalal laj yichʼ chʼakel li osil ti te xkom ta smaleb kʼakʼal Jordane chal ti baʼyel laj yichʼik chʼakbel yosilik ta suerte li Juda (Jos 15:1-63), Jose (Efrain) (Jos 16:1-10) xchiʼuk li j-oʼlol snitilulal Manasese (Jos 17:1-13). Te une, laj yichʼik albel bu kʼalal stsʼak li yosilike xchiʼuk li jteklumetik ch-akʼbatike. Vaʼun, li j-israeletik ti te toʼox oyik ta Guilgale batik ta Silo, jaʼ yuʼun muʼyuk to laj yichʼ yosilik li yantike (Jos 14:6; 18:1). Mu jnaʼtik ti kʼu sjalil jech kʼot ta pasele, pe li Josuee laj yalbe li vukchop nitilulal kʼu yuʼun ti muʼyuk to yuʼuninojik li yosilike (Jos 18:2, 3). Junantik ti buchʼutik xchanojbeik skʼoplale chalik ti muʼyuk sujomik sventa xuʼuninik li yosilik ta skoj ti ep kʼusi la spojbeik li yan jteklumetike xchiʼuk ti muʼyuk chtal tsakatikuk ta kʼop yileluk yuʼun jkanaanetike. Xuʼ van mu skʼan stsakik ta kʼop xtok li junantik yajkontraik ti mu skʼan xakʼ li yosilike (Jos 13:1-7). Jech xtok, xuʼ van mu masuk xojtikinik li osiletik taje ti jaʼ mas xojtikinik li yan osiletik ta Albil Balumil ti bu pukbil xa oxe.
8-14 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JOSUE 20-22
«¿Kʼusi chakʼ jchantik ti oy kʼusi chopol la snopik li j-israeletike?»
¿Mi jnaʼojtik lek ti jaʼ jech kʼot ta pasele?
10 Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta Israel ta skʼakʼalil Josuee (Jos 22:9-34). Li j-israeletik ti te nakalik ta smaleb kʼakʼal li ta ukʼum Jordane, oy kʼusi laj yaʼiik ta stojolal li yan j-israeletik ti te nakalik ta jot ukʼume, jaʼ xkaltik, li jvokʼ snitilulal Rubén, Gad xchiʼuk li oʼlol jchop snitilulal Manasese. Laj yaʼiik ti la smeltsanik jun skajleb matanal li ta tiʼ ukʼum Jordane. Akʼo mi melel onoʼox ti oy kʼusi la smeltsanike, pe mu tsʼakaluk li aʼyej kʼotem ta stojolike. Ta skoj taje, la stsob sbaik xchiʼuk chbat xa ox stsakik ta kʼop, yuʼun yalojik mi la skontrainik li Jeovae (kʼelo Josué 22:9-12). Pe kʼalal skʼan toʼox xbatik ta paskʼope, la stakik batel jayvoʼ viniketik yoʼ snaʼik lek li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Jaʼ to te la snaʼik ti maʼuk jun skajleb matanal li kʼusi la smeltsanike, yuʼun oy kʼusi la svaʼanik sventa xakʼik venta li yan jchʼieletik ti tukʼ tunik ta stojolal li Jeovae. Li j-israeletik ti te nakalik ta smaleb kʼakʼale laj van stojik tajek ta vokol ti la sabeik lek yaʼyejal li kʼusi yaʼiojik toʼoxe xchiʼuk ti muʼyuk la smilik li xchiʼilik ta israelale.
«Jaʼ acʼo jpastic o batel li cʼusi sventa lec jun coʼnton jcotoltique»
Oy jlom j-israeletike oy lek sprevail yuʼunik yaʼeluk sventa chbat tsakvanikuk ta kʼop xchiʼuk ti ta mukul-mukul chbatike, sventa jech mu epuk xlajik li stukike. Pe muʼyuk anil xbatik un li j-israeletik ti jelavemik echʼel ta ukʼum Jordane, baʼyuk la stak echʼel yajkʼopojelik sventa chchiʼin ta loʼil li yermanotakike. Xi la sjakʼ li jkʼopojeletike: «¿Cʼu yuʼun ti laj abajbeic smantal Dios cuʼuntic vuʼutic li israeletique, ti laj acomtsanic li Diose?». Muʼyuk srasonal ti jech la saʼik mulile, yuʼun li nitilulaletik taje muʼyuk bu la spasbeik skajleb smoton yan diosetik. ¿Kʼu van yelan chaʼiik ti vaʼ yelan sabat smulike? ¿Mi tstsak van ta kʼop li yermanotakike? ¿Mi mu van skʼan xchapbeik smelol? Moʼoj kʼuxi un; xlamet kʼopojik xchiʼuk la xchapbeik lek smelolal ti yuʼun jaʼ ta skoj ti tskʼan chtunik ta stojolal Jeovae. Ti kʼuyelan la stakʼike maʼuk noʼox muʼyuk la sokesik ti kʼuyelan lek xil sbaik xchiʼuk Diose, moʼoj, yuʼun jech muʼyuk xchamik xtok. Ti ta smelol noʼox kʼopojike jaʼ chapaj-o li kʼope (Jos 22:13-34).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1 paj. 408 par. 4
Kanaan
Akʼo mi ep kuxul kom li jkanaanetik xchiʼuk muʼyuk laj yichʼik mosoinele, «li Jeovae laj onoʼox yakʼbe Israel skotol li osil ti jech onoʼox yalojbe ta jamal chakʼbe li smoltotakike», «laj yakʼbe xkux yoʼontonik ta melel» xchiʼuk «mi jpʼeluk chʼay ta be skotol li kʼusitik lekik laj yal ta jamal Jeova ti chkʼot ta pasel ta stojolal li j-israeletike. Kʼot ta pasel skotol» (Jos 21:43-45). Ta skoj ti xiʼemik li jteklumetik ti te noʼox nopol oy xchiʼuk ti chkontrainvanike, li j-israeletike muʼyuk tsvul yoʼontonik mi oy kʼusi xuʼ spasbatik. Li Diose yaloj xa onoʼox ti «ta kʼunkʼun» tslokʼes batel li jkanaanetik sventa mu x-epaj li jtiʼvanej chonbolometik mi xokol kom li balumile (Eks 23:29, 30; Dt 7:22). Mas onoʼox lek yabtejeb li jkanaanetike, yuʼun oy skaretaik sventa paskʼop ti stsakanojbeik espada li ta syantailtake, pe mu xuʼ xkaltik ti muʼyuk xkʼot ta pasel li kʼusi yaloj Jeova ta skoj ti laj yichʼik tsalel bakʼintik li j-israeletike (Jos 17:16-18; Jue 4:13). Li Vivliae chal ti kʼalal laj yichʼik tsalel junantik velta ta paskʼop li j-israeletike, jaʼ ta skoj ti muʼyuk tukʼ laj yakʼ sbaike (Nu 14:44, 45; Jos 7:1-12).
15-21 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JOSUE 23, 24
«Li tojobtaseletik laj yalbe komel j-israeletik li Josuee»
it-1 paj. 89 par. 7
Tspas ta jmoj sjolik
Jelel xa ox kʼalal och j-israeletik ta Kanaan ti jaʼ li Albil Balumile. Kʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi laj yalbe li smoltotakike, yuʼun laj yuʼuninik li osiletik taje xchiʼuk maʼuk jyanlumetik kʼotik. Laj yichʼik albel ti mu spas ta jmoj sjolik xchiʼuk li jteklumetik ti muʼyuk chichʼik ta mukʼ Jeovae (Eks 23:31-33; 34:11-16). Jaʼ noʼox chchʼunbeik li smantaltak Diose, maʼuk tspasik li kʼusitik nopem xaʼiik spasel li jyanlumetik ti chichʼik lajesele (Le 18:3, 4; 20:22-24). Lek jamal laj yichʼik albel ti mu xutsʼ yalalin sbaik xchiʼukik li yan jteklumetike. Yuʼun mi jech la spasike, te xa kapal skʼoplalik xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk chichʼik ta mukʼ Jeovae xchiʼuk li kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta srelijionike. Vaʼun, tsvalopatinik komel Dios xchiʼuk jech chkʼot ta stojolalik kʼuchaʼal jlik chʼojon ti chyakvane (Dt 7:2-4; Eks 34:16; Jos 23:12, 13).
Li skʼop Jeovae ta onoʼox xkʼot ta pasel
19 Ta sventa ti jech kiloj ta jkuxlejaltike, xuʼ xkaltik ta sjunul koʼontontik jech kʼuchaʼal xi laj yal Josuee: «Icʼot ta pasel scotol li cʼusi yalojboxuc Mucʼul Dios cuʼuntique. Me jbeluc muʼyuc cʼusi ti muc spase», xuʼ xi jchi (Jos 23:14). Jpʼel skʼoplal ti tspoj, chchabi xchiʼuk tsmakʼlin yajtuneltak li Jeovae. ¿Mi xa nabe skʼoplal junuk albil kʼop ti muʼyuk xkʼot ta pasel ta yoraile? Chʼabal. Melel xkʼopoj li sKʼop Diose, jech oxal jpatoj sjunul koʼontontik ta stojolal.
20 ¿Kʼusi chkʼot ta pasel ta jtojolaltik ta mas tsʼakal? Jutuk mu jkotoltikuk li voʼotike, li Jeovae chakʼbutik li spatobil oʼontonal ta sventa li kuxlejal sbatel osil ta jun nichimal Balumil ti noj ta lekilale. Jvokʼ steklumal ti uni juteb noʼoxe, yakʼojbe spatobil yoʼonton sventa chbat ajvalilajuk xchiʼuk Cristo ta vinajel. Kʼusiuk li spatobil koʼontontike, toj ep srasonal kuʼuntik sventa tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal Dios kʼuchaʼal la spas Josuee, yuʼun chkʼot skʼakʼalil ti chkʼot ta pasel li spatobil koʼontontike. Vaʼun, kʼalal ta jvules ta joltik li kʼusitik yaloj ta melel li Jeovae, xi me chkaltik eke: «Me jbeluc muʼyuc cʼusi ti muc spase».
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w04 1/12 paj. 12 par. 1
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Josue
24:2. ¿Mi chichʼ toʼox ta mukʼ yan diosetik li Tare ti jaʼ stot Abraane? Kʼalal maʼuk toʼox yajtunel Jeovae, yikʼaluk van chichʼ toʼox ta mukʼ li dios luna ti Sin sbie ti ojtikinbil tajek li ta Ure. Jech kʼuchaʼal nopem toʼox xaʼiik spasel li judaetike, xuʼ van tspas toʼox jecheʼ diosetik. Pe kʼalal albat yuʼun Jeova li Abraan ti akʼo xlokʼ batel ta Ure, lokʼ batel li stot eke sventa xbatik ta Aran (Je 11:31).
22-28 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUESES 1-3
«Toj pʼij kʼusi la snop tspas jun vinik ti lek tsots yoʼontone»
w04 15/3 paj. 31 par. 3
Li Eude la skolta li j-israeletike
Li kʼusi lek kʼot ta pasel yuʼun Eude maʼuk ta skoj ti toj pʼije o ti mu xtojobik li yajkontratake, yuʼun li kʼusi oy ta yoʼonton Diose maʼuk chakʼ kʼotuk ta pasel li jun krixchanoe. Ti jech la skoltabe steklumal Dios li Eude jaʼ ta skoj ti koltaat yuʼun Dios ti persa onoʼox chkʼot ta pasel li kʼusi oy ta yoʼontone. Li Diose la svaʼan Eud sventa skolta li j-israeletike. Kʼalal tsvaʼan jchapanvanejetike, «li Jeovae te chchiʼin li jchapanvaneje» (Jue 2:18; 3:15).
w04 15/3 paj. 30 par. 1-3
Li Eude la skolta li j-israeletike
Li kʼusi baʼyel la spas Eude jaʼ ti la smeltsan jun yabtejeb ti xkoʼolaj kʼuchaʼal jun espada ti chaʼjot yee ti stakʼ noʼox xchʼik ta xokone, yuʼun snaʼoj ti yikʼaluk van chchajik ta kʼelel mi oy kʼusi yichʼoj batele. Nopem xaʼiik ti tsjokʼan yespadaik li ta stsʼet-oʼike, yuʼun jaʼ jech ta anil tslokʼesik li buchʼutik nopem xaʼiik stunesel li sbatsʼikʼobike. Pe ta skoj ti nopem xaʼi tstunes stsʼetkʼob li Eude, te la xchuk batel «ta sbatsʼi-oʼ ta yut skʼuʼ» li yabtejebe, ti jaʼ van muʼyuk te tsabat mi kʼot li ta sna ajvalile. Vaʼun, «li patane jaʼ laj yakʼbe Eglon, li ajvalil ta Moabe» (Jue 3:16, 17).
Li Vivliae muʼyuk chal kʼusi baʼyel laj yichʼ pasel ti bu tspas mantal li Eglone, jaʼ noʼox xi chale: «Kʼalal laj xa ox yakʼ patan li Eude, koʼol sutik batel xchiʼuk li buchʼutik yichʼojik talel patane» (Jue 3:18). Li Eude laj yakʼ li patane, te une koʼol sut batel kʼuuk snamal xchiʼuk li buchʼutik xkuchojik batel patane. Vaʼun, sut talel yan velta. ¿Kʼu yuʼun? Li viniketik taje, ¿mi jaʼ chchabiik li Eude, mi jaʼ jech yichʼojik albel ti spasike o mi jaʼ noʼox yichʼojik batel li patane? ¿Mi yolbaj xa la stakanan batel Eud sventa spas li kʼusi oy ta yoʼontone? Kʼuk xiuk noʼox, tsots yoʼonton sut talel li Eude.
«Kʼalal kʼotik ta Guilgal ti bu oy lokʼoletike, sut batel li stuke xchiʼuk xi kʼot yale: ‹Ajvalil, kichʼojbot tal mantal ti voʼot noʼox avuʼune›». Li Vivliae muʼyuk chal kʼusi la spas Eud sventa sut xchiʼin ta loʼil yan velta li ajvalil Eglone. Li jchabivanejetike, ¿mi muʼyuk la snopik ti xuʼ oy kʼusi chopol spase? ¿Mi la snopik ti muʼyuk kʼusi chopol tspasbe ajvalil li jun noʼox vinike? ¿Mi laj van snopik ti la svalopatin komel xchiʼiltak ta skoj ti stuk sut tale? Mu jnaʼtik, pe li kʼusi tskʼan Eude jaʼ ti xchiʼin ta loʼil stuk li ajvalile, vaʼun jech kʼot ta pasel (Jue 3:19).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w05 15/1 paj. 24 par. 7
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Jueses
2:10-12. Sventa mu xchʼay ta joltik skotol li kʼusitik spasoj Jeovae, skʼan oyuk lek yorail kuʼuntik sventa xijchanunaj jtuktik (Sl 103:2). Li totil meʼiletike skʼan xalilanbeik yalab xnichʼnabik li kʼusi chal Skʼop Diose (Dt 6:6-9).
29 YUʼUN NOVIEMBRE- 5 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUESES 4, 5
«Li Jeovae la stunes chaʼvoʼ antsetik sventa spoj li steklumale»
«Vuʼun meʼil yuʼun Israel licʼot»
Li j-israeletike chnikik ta xiʼel akʼo mi naka noʼox chaʼibeik sbi li Sisarae. Li ta srelijionik xchiʼuk stalelal xkuxlejal li jkanaanetike ojtikinbilik ti toj chopol li kʼusitik tspasike. Yuʼun nopem xaʼiik chakʼik ta chikʼbil matanal li ololetike xchiʼuk ti chchon sbaik ta temploe. Nopo xa noʼox avaʼi kʼu yelan xkuxlejal li j-israeletik ti pasbilik ta mantal yuʼun jun bankilal soltaro ta Kanaan xchiʼuk skotol li yajsoltarotake. Jech kʼuchaʼal chal ta skʼejoj li Deborae, mu stakʼ xlokʼik batel li ta slumalike xchiʼuk muʼyuk yajval kom li bikʼtal jteklumetike (Jue 5:6, 7). Ta melel xiʼemik van tajek li krixchanoetike xchiʼuk skʼan snakʼ sbaik ta teʼtik xchiʼuk ta vitsetik, mu xuʼ xlokʼ abtejikuk ta yosilik mi jaʼuk chlokʼik ta xanvil ta skoj ti chiʼik mi xichʼik milele, ti xichʼik pasel sekuestrar li yalab xnichʼnabike o ti stsatsal tsakbatik li yajnilike.
«Vuʼun meʼil yuʼun Israel licʼot»
Li j-israeletike laj yichʼik utsʼintael jtob jabil ta stojolal li chopol soltaroetik taje, jaʼ to kʼalal laj yakʼ venta Jeova ti la sjel stalelalik li steklumal ti jtoyba tajeke. O jech kʼuchaʼal chal li skʼejoj Débora xchiʼuk Barake: «Jaʼo lilic ec li vuʼune; vuʼun li Deboraune; vuʼun meʼil yuʼun Israel licʼot». Li Deborae nupunem xchiʼuk jun vinik ti Lapidot sbie. Akʼo mi mu stakʼ naʼel mi oy yalab xnichʼnabik, pe li Deborae kʼot ta «meʼil yuʼun Israel» ta skoj ti tʼujat yuʼun Jeova sventa chchabi li jteklum kʼu chaʼal jun meʼile. Albat yuʼun Jeova ti akʼo stak ta ikʼel jun tukʼil vinik xchiʼuk ti mu snaʼ xiʼ sventa stsak ta kʼop li Sisarae, taje jaʼ skʼoplal li jchapanvanej Barake (Jue 4:3, 6, 7; 5:7).
«Vuʼun meʼil yuʼun Israel licʼot»
Li Jaele muʼyuk la snop chib velta, jaʼ yuʼun laj yalbe Sísara ti akʼo ochuk tal li ta skarpanae. Li Sisarae laj yal ti muʼyukuk buchʼu xalbe ti te snakʼoj sba mi oy buchʼu la sjakʼe. Vaʼun, la xpuchʼan sba, li Jaele la xpix ta jlik manta. Kʼalal la skʼan voʼ yuchʼ li Sisarae, li Jaele laj yakʼbe kʼixin leche. Vaʼun ta anil noʼox och svayel. Kʼalal jaʼo batem xchʼulele, li Jaele la stsak jun teʼ ti lek tsʼubtsʼub sniʼe xchiʼuk jun martiyo. Li antsetik ti xtal xbatik noʼox ta nakleje xtojobik lek stunesel li chib abtejebal taje. Ta kʼunkʼun nopaj batel sventa tsmilbe li yajkontra Jeovae, taje mu toj kʼunuk yuʼun tskʼan oyuk lek stsatsal yoʼonton. Ti teuk xnaʼet uni jlikeluke, xuʼ van muʼyuk pas yuʼun ti jechuke. ¿Mi jaʼ van la snop ti toj echʼ noʼox yilbajinojbe steklumal Dios li chopol vinik taje? ¿O mi jaʼ noʼox van tskʼan ti lekuk x-ilat yuʼun li Jeovae? Li Vivliae muʼyuk chal. Kʼajomal noʼox chal ti ta anil la smil li Sisarae (Jue 4:18-21; 5:24-27).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w05 15/1 paj. 25 par. 5
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Jueses
5:20. ¿Kʼuxi koltaatik ta paskʼop yuʼun kʼanaletik li Barake? Li Vivliae muʼyuk chal mi koltavan anjeletik, mi oy kʼusitik yal talel ta vinajel (meteoritos) o mi oy kʼusi la skʼelbeik skʼoplal li jkʼelkʼanaletik yuʼun Sisara ti muʼyuk xkʼot ta pasele. Akʼo mi mu jnaʼtik lek li kʼusi kʼot ta pasele, jamal xvinaj ti oy kʼusi la spas li Diose.
6-12 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUESES 6, 7
«Xuʼ avuʼunik, batanik»
Li Jeovae jaʼ li jlekil Amigotike
8 Li Gedeone tsjakʼbe sba kʼuxi xuʼ skolta «loqʼuel ta scʼob madianetic li [x]chiʼiltac ta israelale». Li kʼusi takʼbat yuʼun li Jeovae lek jamal: «Xuʼ avuʼun, yuʼun vuʼun chajchiʼinot batel. Cʼalal chcʼot amil li madianetique, jaʼ noʼox jech chac cʼu chaʼal jun vinic chavaʼay» (Jue 6:11-16). Laj onoʼox van sjakʼbe sba kʼuxi chkʼot ta pasel yuʼun taje, jaʼ yuʼun li Gedeone la skʼanbe jun senyail li anjele. Kʼalal chkakʼtik venta ti kʼu yelan chloʼilajike, jaʼ chakʼ ta ilel ti xchʼunoj ta melel ti oy Jeova li Gedeone.
Ibeiltasatik ta chʼul espiritu li yajtuneltak Dios ta voʼnee
12 Kʼalal chamem xaʼox li Josuee, li Jeovae la stunes-o xchʼul espiritu sventa xakʼbe stsatsal li tukʼil yajtuneltake. Li ta slivroal Juecese yichʼoj tal epal loʼiletik ta stojolal viniketik ti «jaʼ icʼataj ta stsatsalic li yalubenal sbecʼtalique» (Ebr 11:34). Li june jaʼ li Gedeone. Li Jeovae la stunes xchʼul espiritu sventa tstijbe yoʼonton ta spojel li jteklum Israele (Jue 6:34). Li yajsoltarotak Gedeone toj jutebik, yuʼun chanib to velta yepalik li soltaroetik yuʼun Madiane. Pe li Jeovae laj yal ti ep to tajek soltarotak li Gedeone, jaʼ yuʼun chib to velta laj yalbe ti akʼo stak sutel ta snaik jlomuke. Jutuk xa ikomik, li jujun j-israele skʼan smil 450 jmadianitaetik (Jue 7:2-8; 8:10). ¿Kʼu yuʼun jech la spas li Jeova taje? Jaʼ sventa mu stoy sbaik ti ta yip noʼox stukik xchiʼuk spʼijil stukik ti ikuch yuʼunike.
Jaʼ tsbeiltas steklumal li Jeovae
5 ¿Buchʼutik van mas laj yakʼbe xchʼul espiritu Jeova sventa sbeiltas li steklumale? Xi chal li Vivliae: «Li Josué xnichʼon Nune, la sta ep sbijil» (Dt 34:9). Xi to chal xtoke: «La sventainbe yoʼnton li Gedeone» (Jue 6:34). Xchiʼuk «li Davide lic ventainbatuc yoʼnton yuʼun li Espíritu yuʼun Mucʼul Diose» (1Sa 16:13). Skotol li viniketik taje, la spat yoʼontonik ti jaʼ chkoltaatik yuʼun chʼul espiritu sventa spasik li kʼusi mu spas yuʼunik ta yipal noʼox stukike (Jos 11:16, 17; Jue 7:7, 22; 1Sa 17:37, 50). Melel onoʼox ti jaʼ akʼbat sjuʼelik yuʼun Jeova sventa spas yuʼunik li kʼusitik labalik sbae. Jaʼ yuʼun jaʼ noʼox stuk sta-o ti xichʼ ichʼel ta mukʼe.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w05 15/1 paj. 26 par. 6
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Jueses
6:25-27. Li Jedeone la stunes spʼijil sventa mu sabe skʼakʼal yoʼonton li yajkontratake. Kʼalal oy buchʼu ta jcholbetik mantale, jnoptik lek kʼu yelan chijloʼilaj sventa mu chopoluk xaʼi.
13-19 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUESES 8, 9
«Jaʼ mas lek mi bikʼit chkakʼ jbatike»
w21.07 paj. 16, 17 par. 10, 11
Mu me jtsal jbatik xchiʼuk li yantike
10 Li Jedeon ti jaʼ snitilulal Manasese oy kʼusi kʼot ta stojolal xchiʼuk li viniketik ti jaʼik snitilulal Efraine. Li Jedeon xchiʼuk li oxib sien sviniktake koltaatik yuʼun Jeova sventa xkuch yuʼunik li paskʼope, jaʼ yuʼun xuʼ ox van ti la stoy sbaik jechuke. Li j-efrainetike ay skʼoponik li Jedeone, pe maʼuk ti ay skʼupil kʼoptaike, jaʼ noʼox ay saʼik kʼop. Kapem tajek sjolik ti muʼyuk laj yichʼik ikʼel batel sventa xbat stsakik ta kʼop li yajkontratak Diose. Jaʼ mas tsots skʼoplal laj yilik ti xichʼikuk lek ojtikinele, pe jaʼ chʼay ta sjolik ti laj yakʼ ti xichʼ ichʼbel ta mukʼ sbi Jeova li Jedeone xchiʼuk ti jaʼ jech la xchabi li steklumale (Jue 8:1).
11 Bikʼit laj yakʼ sba li Jedeone, jaʼ yuʼun xi laj yalbe li j-efrainetike: «¿Mi mu xavilik ti mas to xjelav li kʼusi la apasik ti jaʼ mu sta li voʼone?». Laje, laj yalanbe kʼu yelan koltabilik yuʼun li Jeovae. Vaʼun, «lamaj li skʼakʼal yoʼontonike» (Jue 8:2, 3). Li Jedeone muʼyuk la stoy sba, yuʼun tskʼan ti junuk yoʼontonik ta steklumal Diose.
¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti bikʼit xkakʼ jbatike?
15 Li Jedeone jaʼ jun slekil kʼelobil ta sventa ti skʼan bikʼit xkakʼ jbatike. Ta jun veltae albat yuʼun Jeova ti tskolta steklumal Israel ta stojolal li yajkontra ti likemik ta Madiane. ¿Kʼusi van laj yal li Jedeone? Laj yal ti muʼyuk tsots skʼoplal li yutsʼ yalale xchiʼuk ti muʼyuk mas tsots skʼoplal ta yutsʼ yalal li stuk eke (Jue 6:15). Akʼo mi jech, li Jedeone la spat yoʼonton ta stojolal Dios xchiʼuk la xchʼam li abtelal akʼbate. Laj yaʼibe lek smelolal li kʼusi tskʼan Jeovae xchiʼuk la skʼanbe ti akʼo xbeiltasate (Jue 6:36-40). Melel onoʼox ti Jedeone jaʼ jun tsatsal vinik xchiʼuk ti toj tsots yoʼontone, pe toj pʼij xchiʼuk toj lek snaʼ skʼel sba xtok (Jue 6:11, 27). Kʼalal albat yuʼun krixchanoetik ti jaʼ xkʼot ta ajvalile, muyuk la xchʼam. Jaʼ yuʼun, kʼalal laj xa ox spas li abtelal akʼbat yuʼun Jeovae, sut batel ta sna (Jue 8:22, 23, 29).
Xanavkutik ta sbe li Jeovae
9 Sventa xkamigointik li Diose, skʼan «biqʼuit» xkakʼ jbatik (1Pe 3:8; Sl 138:6). Li ta kapitulo 9 yuʼun Jueces chakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal ti bikʼituk xkakʼ jbatike. Te ta jtatik jun lokʼolkʼop ti laj yal Jotán xnichʼon Gedeone. Xi chlik li loʼile: «Oy jun velta la stʼujic ajvalil yuʼun stuquic li teʼetique», xi. Li steʼel oliva, igo xchiʼuk tsʼusube, jaʼ skʼoplal krixchanoetik ti lek ichʼbilik ta mukʼ ti muʼyuk tskʼan tsventainik li xchiʼiltakik ta Israele. Yan li chʼixe —ti jaʼ noʼox chtun ta siʼe— jaʼ skʼoplal li ajvalilal yuʼun jun jmilvanej ti la xpichʼ-oʼonta juʼelale: jaʼ li jtoyba Abimeleque. Li vinik taje, ajvalil laj yaʼi sba, «oxib jabil la sventain li israeletique», pe ta slajeb une toj chopol kʼuyelan icham (Jue 9:8-15, 22, 50-54). ¿Mi mu meleluk ti jaʼ mas lek ti «biqʼuit [chkakʼ] jbatike»?
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1 paj. 763 par. 6
Mokankʼuʼil, 1
Li Jedeone oy ta yoʼonton ti svules ta sjolik ti kʼu yelan koltaatik yuʼun Jeova sventa spasik kanal xchiʼuk ti xichʼik ta mukʼe. Pe li mokankʼuʼile «kʼot ta petsʼ ta stojolal li Jedeon xchiʼuk li buchʼutik te oyik ta snae», yuʼun li j-israeletike laj yichʼik ta mukʼ, vaʼun jaʼ jech la svalopatinik-o komel li Jeovae (Jue 8:27). Pe li Vivliae muʼyuk chal mi jech la spas li Jedeone, yuʼun li jtakbol Pabloe te laj yalbe skʼoplal li ta epal testigoetik ti tukʼ laj yakʼ sbaik kʼalal skʼan toʼox xtal li Kristoe (Ebr 11:32; 12:1).
20-26 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUESES 10-12
«Li Jeftee lek yij ta mantal echʼ»
Toj lek chil Jeova li buchʼutik tsots xchʼunel yoʼontonik ta stojolale
9 Li kʼusi koltaat sventa lekuk stalelal li Jeftee, jaʼ van ti la snopbe skʼoplal ti kʼu yelan echʼ li Josee, ti la xkʼuxubin sbankiltak manchuk mi pʼajat tajeke (Je 37:4; 45:4, 5). Jaʼ yuʼun kʼalal la snopbe lek skʼoplal Jefte taje, jaʼ koltaat sventa jechuk stalelal kʼuchaʼal lek chil li Jeovae. Ta melel, chopol van tajek laj yaʼi sba ta skoj ti kʼusi pasbat yuʼun li xchiʼiltak ta vokʼele. Pe jaʼ mas toj tsots skʼoplal laj yaʼibe li sbi Jeovae xchiʼuk li steklumale, jaʼ muʼyuk tsots skʼoplal laj yaʼi li kʼusi pasbate (Jue 11:9). Jaʼ yuʼun jpʼel ta yoʼonton ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal li Jeovae. Ta sventa ti jech laj yakʼ ta ilel stalelal li Jeftee, la sta bendision xchiʼuk li steklumal Israele (Ebr 11:32, 33).
it-2 paj. 25 par. 5
Jefte
Kʼalal la svaʼanik ta jnitvanej li Jeftee, ta ora noʼox lik spas li yabtele. La stak batel j-almantaletik sventa xalbeik li ajvalil yuʼun j-ammonetik ti jaʼ yakal tstsak ta kʼop li j-israeletike. Pe li ajvalile laj yal ti jaʼ pojbat yosilik yuʼun li j-israeletike (Jue 11:12, 13). Kʼalal jech kʼot ta pasele, jaʼ te laj yakʼ ta ilel Jefte ti maʼuk jun jpaskʼop ti mu kʼusi snaʼe, yuʼun snaʼoj lek li kʼusitik kʼotem ta pasele xchiʼuk snaʼoj li kʼusitik spasoj Dios ta stojolal li steklumale. Laj yakʼ ta ilel ti mu jechuk li kʼusi chal j-ammonetik kʼalal laj yal 1) ti muʼyuk x-echʼik ta yosil Ammon, ta yosil Moab mi jaʼuk ta yosil Edom li j-israeletike (Jue 11:14-18; Dt 2:9, 19, 37; 2Kr 20:10, 11); 2) ti maʼuk toʼox yuʼun j-ammonetik li osil kʼalal tsalvanik ta kʼop li j-israeletike, yuʼun jaʼ toʼox yuʼunik li j-amorreoetike. Vaʼun, li Diose laj yakʼbe ta skʼob j-israeletik li ajvalil Seone xchiʼuk li yosilale xchiʼuk 3) ti muʼyuk toʼox kʼusi yalojbe j-israeletik li j-ammonetik akʼo mi echʼem xa ox oxib sien jabil ti te nakalike. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿mi oy srasonal ti jech tspasike? (Jue 11:19-27).
it-2 paj. 25 par. 6
Jefte
Li Jeftee mas to la sjambe smelolal li kʼusi yakal chkʼot ta pasel kʼalal laj yakʼ ta ilel ti te nitil skʼoplal li yichʼel ta mukʼ Jeovae. Laj yal ti jaʼ akʼbilik yuʼun Jeova li osile, jaʼ yuʼun muʼyuk chakʼbeik jsetʼuk li buchʼutik chichʼ ta mukʼ jecheʼ Diose. Laj yal ti jaʼ sdios j-ammonetik li Kemose. Junantike chalik ti mu jechuk taje. Akʼo mi jaʼ sdios j-ammonetik li Milkome xchiʼuk jaʼ sdios jmoabetik li Kemose, li jteklumetik taje chichʼik ta mukʼ epal jecheʼ diosetik. Kʼalal nupun xchiʼuk jyanlum antsetik li Salomone, la svaʼan jun tayal kʼopojebal sventa xichʼik ta mukʼ Kemos li j-israeletike (Jue 11:24; 1Re 11:1, 7, 8, 33; 2Re 23:13). Jech xtok, junantik ti buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplale chalik ti «Kemose» xuʼ van jaʼ skʼan xal «Jpasmantal; Jtsalvanej» (kʼelo Geseniusʼs Hebrew and Chaldee Lexicon, jaʼ la sjelubtas ta inglés S. P. Tregelles, 1901, paj. 401). Kʼalal laj yalbe skʼoplal Kemos li Jeftee, xuʼ van jaʼ laj yalbe skʼoplal kʼalal laj yal j-ammonetik ti jaʼ la koltaatik ta spasel ta mantal o ta stsalel li yan jteklumetik sventa xuʼuninik li osile.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2 paj. 24 par. 6
Jefte
Jaʼ jun mero nichʼonil li Jeftee. Akʼo mi jaʼ toʼox jun «jchonbail ants» li smeʼ Jeftee, maʼuk skʼan xal ti ayan ta skoj mulivajele o ti maʼuk jaʼ jun mero nichʼonile. Li smeʼe jaʼ toʼox jun jchonbail ants kʼalal skʼan toʼox xkʼot ta xchibal ajnil Galaade, jaʼ jech kʼuchaʼal li Raab ti jaʼ toʼox jun jchonbail antse, pe ti nupun xchiʼuk Salmon ta tsʼakale (Jue 11:1; Jos 2:1; Mt 1:5). ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti jaʼ jun mero nichʼonil li Jeftee? Yuʼun li xchiʼiltak ta vokʼel ti jaʼ smeʼik li sba ajnil Galaade la snutsik lokʼel sventa mu xichʼ xrexto (Jue 11:2). Jech xtok, li viniketik ta Galaad xchiʼuk li xchiʼiltak ta vokʼel ti yan-o smeʼik ti xuʼ van tsots yabtelike lek laj yaʼiik ti laj yichʼ vaʼanel kʼuchaʼal jnitvanej yuʼunik li Jeftee (Jue 11:11). Li Jefte xtoke laj yakʼbe jun milbil matanal Dios li ta axibalnae (Jue 11:30, 31). Li buchʼu maʼuk mero nichʼonile mu xuʼ spas li kʼusitik la spas Jeftee, yuʼun xi chal li Mantale: «Mu me stakʼ x-och ta stsobobbail Jeova li buchʼu maʼuk mero alab nichʼnabile. Kʼalal to ta slajunkʼolal kuxlejal yuʼunik mi junuk snitilulalik xuʼ x-och li ta stsobobbail Jeovae» (Dt 23:2).
27 YUʼUN DISIEMBRE- 2 YUʼUN ENERO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUESES 13, 14
«¿Kʼusi xuʼ xchanbeik Manoa xchiʼuk yajnil li totil meʼiletike?»
Totil meʼiletik: Ta sbikʼtal xachanubtas li avalab anichʼnabike
Jkʼeltik avil li kʼusi kʼot ta stojolal Manoa ti jaʼ snitilulal li Dane. Li Manoae te nakal ta Zora, ti jaʼ jun jteklum te ta voʼneal Israele. Li yaj-anjel Jeovae laj yalbe yajnil Manoa ti chil jun yole. Pe mu snaʼ x-alaj li ants taje (Jue 13:2, 3). Ta melel, xmuyubajik tajek ti chil yuni neneʼike, pe lik svul yoʼontonik xtok un. Xi la skʼanbe vokol Dios li tukʼil Manoae: «Cajval Mucʼul Dios, ta jcʼanbot vocol ti acʼo xa taluc yan velta li vinic ti laj atac tale; acʼo tal xchanubtasuncutic lec cʼusi ta jpascutic cʼalal me ivocʼ li querem laj avale» (Jue 13:8). La stsak lek ta mukʼ xchaʼvoʼalik ti kʼuyelan skʼan stsʼites li yuni neneʼike. Ta melel, laj yakʼbeik yipal ta xchanubtasel ta Smantal Dios li skeremike, pe mu jecheʼuk noʼox laj yakʼ yipalik, yuʼun xi chal li Vivliae: «Li espíritu yuʼun Mucʼul Diose laj yacʼbe stsatsal li Sansone». Koliyal li sjuʼel Diose, li Sansón ti jaʼ jun jchapanvanej echʼ ta Israele, toj ep kʼusitik labalik sba la spas (Jue 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15).
w05 15/3 paj. 25 par. 5
Kuch yuʼun Sanson ta skoj ti koltaat yuʼun Jeovae
Kʼalal yantik chchʼi talel li Sansone, «akʼbat-o bendision yuʼun li Jeovae» (Jue 13:24). Jun veltae, xi laj yalbe stot smeʼ li Sansone: «Kʼot ta koʼonton jun jfilistea ants li ta Timnae, jaʼ yuʼun ta jkʼan xbat ajakʼbeikun sventa xkʼot ta kajnil» (Jue 14:2). Labal van sba tajek laj yaʼiik ti jech albatike. Li skeremike tskʼan chutsʼ yalalin sba xchiʼuk li buchʼutik ch-akʼbat svokolike, maʼuk ti tskolta j-israeletik ta stojolalike. Kʼalal oy buchʼu chikʼ junuk ants ti chichʼ ta mukʼ jecheʼ diosetike, tskontrain li Smantal Diose (Eks 34:11-16). Jaʼ yuʼun, xi albat yuʼun li stot smeʼe: «¿Mi yuʼun muʼyuk yan ants chavil li ta kutsʼ kalaltike o li ta sjunul jlumaltike? ¿Mi yuʼun te to chbat asaʼ ta stojolal jfilisteaetik ti muʼyuk yichʼojik sirkunsisione?». Pe xi to laj yalbe stot li Sansone: «Jaʼ ta jkʼan chbat ajakʼbun, yuʼun jaʼ kʼot ta koʼonton» (Jue 14:3).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w05 15/3 paj. 26 par. 1
Kuch yuʼun Sanson ta skoj ti koltaat yuʼun Jeovae
¿Kʼu yuʼun jaʼ kʼot ta yoʼonton Sanson li jfilistea antse? Xi chal li Cyclopedia yuʼun McClintock xchiʼuk Strong: «Maʼuk ta skoj ti alakʼ sbae, yuʼun jaʼ sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼane». ¿Kʼusi jaʼ taje? Li Jueses 14:4 chal ti «yakal tsabe yorail sventa skontrain li [jfilisteaetike]». Jaʼ yuʼun, oy ta yoʼonton chikʼ li ants taje. Kʼalal staoj xa ox svaʼleje, «lik ventainatuk yuʼun s-espiritu Jeova», jaʼ xkaltik, lik tijbatuk yoʼonton sventa oyuk kʼusi spas (Jue 13:25). Jech oxal, li s-espiritu Jeovae jaʼ tijbat yoʼonton sventa jechuk skʼanbe li stot smeʼe. Jaʼ tijbat yoʼonton xtok sventa jechuk-o spas yabtel ta jchapanvanej li ta Israele. ¿Mi pas van yuʼun Sanson li kʼusi oy ta yoʼontone? Jkʼeltik kʼuxi albat yuʼun Jeova ti chkoltaate.