Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
4-10 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 SAMUEL 18, 19
«Li Barsilaie laj yakʼ venta ti oy xa kʼusi mu spas yuʼune»
Ermanoetik ti oy xa ajabilalike: ep sbalil chil Jeova ti tukʼ chatunik ta stojolale
Oy oxvoʼ viniketik ti te nakalike laj yakʼ ta ilel slekil yoʼontonik, yuʼun laj yichʼbeik echʼel stemik, sveʼelik xchiʼuk li kʼusitik jtunel yuʼunike. Jun li buchʼu aye jaʼ li Barzilaie (2Sa 17:27-29). Kʼalal laj skʼakʼal yoʼonton li Absalone, sut batel ta Jerusalen li Davide, vaʼun li Barzilaie la xchiʼin batel David kʼalal to ta ukʼum Jordan sventa mu kʼusi snuptan ta be. Li Davide laj yalbe Barzilai ti akʼo xbat chiʼinatuk li ta Jerusalene xchiʼuk laj yalbe ti chakʼbe sveʼele akʼo mi mu persauk jech tskʼan akʼbel ta skoj ti jkʼulej tajeke (2Sa 19:31-33). Xuʼ van li Davide tsots skʼoplal laj yilbe li stalelale xchiʼuk ti xuʼ xtojobtasat lek ta skoj ti ep kʼusi xchanoj ta xkuxlejale. Li Barzilai eke jaʼ van jun matanal laj yaʼi jechuk ti te chnaki xchiʼuk ti te ch˗abtej li ta snail spasobmantal Davide.
Ermanoetik ti oy xa ajabilalike: ep sbalil chil Jeova ti tukʼ chatunik ta stojolale
Akʼo mi jech, li Barzilaie bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk jamal laj yalbe David ti 80 xa sjabilale xchiʼuk ti oy kʼusitik mu xa spas yuʼune. ¿Kʼu yuʼun jech laj yal taje? Melel onoʼox ti ep kʼusi xchanoj ti kʼu xa sjalil kuxul tale. Xchiʼuk xuʼ to xakʼ lekil tojobtaseletik kʼuchaʼal «li moletic» ti la stojobtasik li ajvalil Reoboame (1Re 12:6, 7; Sl 92:12-14; Pr 16:31). Li Barzilaie jaʼ van chalbe skʼoplal ti mu xa kʼusi mas spas yuʼun ta skoj li sjabilale. Maʼuk noʼox, yuʼun laj yal ti mu xa noʼox stabe smuil li kʼusi tslajese xchiʼuk ti chmak xa xchikine (Ekl 12:4, 5). Jaʼ yuʼun laj yalbe David ti jaʼ akʼo yikʼ batel ta Jerusalen li Quimame ti yikʼaluk van jaʼ skereme (2Sa 19:35-40).
¿Mi xuʼ van bikʼit xkakʼ jbatik kʼalal chkichʼtik akʼel ta prevae?
6 ¿Kʼu yuʼun muʼyuk xchʼam li kʼusi albat yuʼun David li Barzilaie? ¿Mi yuʼun van mu kʼusi skʼan sbain o mi yuʼun van jun xa noʼox yoʼonton tskʼan chkuxi? Moʼoj, ti kʼu yuʼun muʼyuk la xchʼam li Barzilaie, jaʼ ti bikʼit yakʼoj sbae. Yuʼun snaʼoj ti mu xa xuʼ yuʼune xchiʼuk ti mu xa spas yuʼun skotol ta skoj ti mol xae (kʼelo Galatas 6:4, 5). Skʼan me bikʼit chkakʼ jbatik jech kʼuchaʼal li Barzilaie. Mu me jaʼuk xbat ta koʼontontik li kʼusi ta jkʼan ta jtatike o ti jkoʼoltas jbatik xchiʼuk li yantike, jaʼuk batem ta koʼontontik ti xkakʼbetik li kʼusi mas lek oy kuʼuntik li Jeovae. Li taje jaʼ me mas tsots skʼoplal, jaʼ mu sta li abtelal chij˗akʼbat ti tsotsik skʼoplale o ti lekuk ojtikinbilutike (Gal 5:26). Mi bikʼit chkakʼ jbatike, jmoj me chij˗abtejutik xchiʼuk li kermanotaktik sventa xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ti jkoltatik li yantike (1Ko 10:31).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Jtsutsestik li anilajel jtamojtike
19 Mi mu xa epuk kʼusi spas kuʼuntik ta skoj li kʼusitik yakal ta jnuptantike xchiʼuk mi mu xaʼibeik smelolal chkiltik li yantike, xuʼ me skoltautik li sloʼilal Mefibosete (2Sa 4:4). Akʼo mi tsots kʼusi la snuptan li Mefibosete, kuch yuʼun xtok kʼalal muʼyuk tukʼ kʼusi pasbat yuʼun li ajvalil Davide. ¿Mi lokʼ van ta saʼel yuʼun li kʼusitik la snuptane? Moʼoj xchiʼuk muʼyuk xkap-o sjol. Ep tajek sbalil laj yil li kʼusitik oy yuʼune. La svules ta sjol kʼalal kʼuxubinat yuʼun li Davide (2Sa 9:6-10). Muʼyuk la snakʼ skʼakʼal yoʼonton kʼalal muʼyuk tukʼ kʼusi pasbat yuʼun li ajvalile. ¿Mi ilin van ta stojolal David xchiʼuk Jeova ta skoj li kʼusi la snuptane? Muʼyuk, yuʼun jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton skoltael li ajvalil ti jaʼ svaʼanoj Jeovae (2Sa 16:1-4; 19:24-30). Sventa jchanbetik stalelal li Mefibosete, li Jeovae laj yakʼ ti teuk tsʼibabil xkom ta Vivlia li kʼusitik la spase (Ro 15:4).
11-17 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 SAMUEL 20, 21
«Naka lek kʼusi tspas li Jeovae»
Li kʼusitik tsjakʼ jkʼelvunetike
Kʼalal jaʼo kuxi Saule, oy toʼox sbalil li trato taje. Pe li ajvalile muʼyuk la stsak ta venta xchiʼuk tskʼan ox tsmil skotol li jgabaonetike. Jaʼ yuʼun, «li Saul xchiʼuk li buchʼutik te oy ta snae oy smulik ta mal chʼichʼ» (2Sa 21:1). Kʼalal och ta ajvalil li Davide, li jgabaonetik ti kuxul komike laj yalbeik li kʼusi kʼot ta pasele. Li Davide la sjakʼ kʼusi xuʼ spasik sventa x˗akʼvanik ta perton ta skoj li kʼusi toj chopol la spas Saule, vaʼun ti x˗akʼbatik bendision yuʼun li Jeovae. Muʼyuk la skʼanik takʼin, la skʼanbeik vukvoʼ xnichʼnab Saul sventa smilike (Nu 35:30, 31). Li Davide la spas li kʼusi la skʼanike (2Sa 21:2-6).
Oy kʼusi chakʼ jchantik li loʼil liʼe. Ti muʼyukuk smulik li chaʼvoʼ xnichʼnabtak Saul xchiʼuk li voʼob smamobtake, muʼyuk laj yakʼ permiso Jeova jechuk ti akʼo xichʼik milele. Yuʼun li Smantal Diose jamal chal ti mu xuʼ xichʼ milel li alab nichʼnabiletik ta skoj li kʼusi tspas stot smeʼike. Xi chal li Mantale: «Ta skoj smul stukik ta xchamik» (Dt 24:16). Taje chakʼ kiltik ti oy kʼusi la skolta˗o sbaik li vukvoʼ snitilulaltak Saul kʼalal tskʼan xa ox tslajesbe skʼoplal skotol li jgabaonetike. Jaʼ yuʼun, la stoj smul svukvoʼalik.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Li moletike chkoltavanik sventa xkuxet noʼox koʼontontik
14 Akʼo mi ep petsʼetik chakʼ li Satanás xchiʼuk li xchiʼiltak ta abtele, li yajtunelutik Jeovae ta jpastik˗o li cholmantal ta spʼejel Balumile. Jlom li voʼotike toj ep kiloj jvokoltik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal li mukʼta natil vinik Goliate. Pe ta skoj ti jpatoj lek koʼontontik ta stojolal Jeovae tsalem kuʼuntik. Akʼo mi jech, bakʼintike toj tsots li vokoliletik liʼ ta balumile yuʼun tslubtsanutik xchiʼuk chchibaj koʼontontik yuʼun. Kʼalal jech chkaʼi jbatike, mas me kʼun xchiʼuk xibal sba ti xijlubtsaj yuʼun li vokoliletike, ti jaʼ mu sta mi jaʼo lek oyutike. Kʼalal jaʼo jech chkaʼi jbatik taje, chtun me kuʼuntik li koltael chakʼ moletik sventa xijmuyubaj yan velta xchiʼuk ti xijtsatsube. Jun prekursora ti te xa van 65 sjabilale xi chale: «Leʼ xa jutuke muʼyuk bu lek chkaʼi jba xchiʼuk tslubtsanun li cholmantale. Jun mol ta tsobobbail laj yakʼ venta ti lubemune, vaʼun laj yakʼ ta ilel ti oyun ta yoʼontone. Toj lek li loʼilajkutik ti la stunes jun loʼil ta Vivliae. La jpas li kʼusi laj yalbune xchiʼuk lek kʼusi kʼot ta pasel. ¡Ta jtoj tajek ta vokol ti oy ta yoʼonton ti kʼu yelan chkaʼi jbae xchiʼuk ti la skoltaune!». Jaʼ jun bendision ti oy moletik ti chat yoʼonton ta jtojolaltik ti chapalik sventa tskoltautik jech kʼuchaʼal li Abisaie.
18-24 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 SAMUEL 22
«Teuk me ta ajol ti tskoltaot li Jeovae»
Li Jeova ti skotol xuʼ yuʼune lek snaʼ stsakvan ta mukʼ
13 (Kʼelo Éxodo 14:19-22). Jnoptik noʼox ti te oyutik ek li ta stiʼil Tsajal Nabe, muʼyuk bu xijbat yilel yuʼun joyobtabilutik li ta yajsoltarotak Faraone xchiʼuk li ta kelovaltike jaʼ te oy li Tsajal nabe. Pe jaʼ to avile, tal spojutik li Diose, li tok ti te xvolet ta akʼole yal talel sventa xakʼ sba ta patil xchiʼuk la smakbe sbe li j˗ejiptoetike. Vaʼun ikʼub ta jyalel osil ti bu oyike, pe li voʼotike sak jaman xvinaj ti bu oyutike yuʼun jaʼ chakʼ xojobal li jun kʼokʼ ti ta skʼelobil juʼelal te oye. Jaʼ to chkiltike, la syeʼ batel skʼob Moises li ta Tsajal Nabe, vaʼun tal jun tsatsal ikʼ li ta slokʼeb kʼakʼal ti la sjam batel jun mukʼta be ti chkʼot kʼalal to ta jot stiʼile. Lek xijcholet batel xchiʼuk li jchiʼiltaktike, li kutsʼ kalaltike xchiʼuk li jchonbolomtike. Pe labal to sba laj kiltik ti muʼyuk achʼel li ta bee mi jaʼuk bu chʼulul, yuʼun lek takin xchiʼuk lek stakʼ xijxanav batel. Li buchʼutik kʼun noʼox chanavike xuʼ xkʼotik ek kʼalal ta jot li stiʼil nabe.
14 (Kʼelo Éxodo 14:23, 26-30). Akʼo mi jech, ta skoj sbolil xchiʼuk ti xtoyet chaʼi li Faraone, tal snutsutik li ta yut nabe. Vaʼun, li Moisese la syeʼ yan velta li skʼobe, te une lik lomuk yalel xchaʼjotal li xokon nab ti xkoʼolaj ta muroe. Mi jaʼuk xa kʼusi stakʼ spasik sventa kuxul xkomik li Faraon xchiʼuk yajsoltarotake (Eks 15:8-10).
15 Li loʼil liʼe chakʼ kiltik ti «xchapet lek tspas skotol» li Jeovae, taje jaʼ chakʼ ti junuk noʼox koʼontontik yuʼune (1Ko 14:33). Chakʼ kiltik xtok ti jaʼ jun lekil jchabichij li Jeovae xchiʼuk ti ep ta tos kʼuxi chchabiutike. Jech xtok, skʼelojutik xchiʼuk chchabiutik li ta kajkontratike. Tspat tajek koʼontontik ti jaʼ jech stalelal li Jdiostike, yuʼun avie nopol xa tajek skʼan xtal slajeb li chopol balumile (Pr 1:33).
Oyuk sbalil xkiltik li stukʼil yoʼonton Jeovae xchiʼuk ti ch˗akʼvan ta pertone
3 Jaʼ jtos talelal ti toj kʼupil sba li stukʼil oʼontonale, ti te smakoj li ichʼel ta mukʼe, li jtukʼiltike xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi xuʼ xchibajes koʼontontike. Li buchʼu tukʼ yoʼontone muʼyuk bu ta ora tsjel snopben. Moʼoj, yuʼun te oy˗o ta stojolal li buchʼu skʼanoje (o jtosuk kʼusi), mi jaʼuk bu chchʼak sba ta stojolal kʼalal oy svokole. «Oy stuqʼuil [yoʼonton]» li Jeovae, muʼyuk buchʼu jech yan (Ap 16:5, Ch).
4 ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel stukʼil yoʼonton li Jeovae? Jaʼ ti muʼyuk bu tsten komel li tukʼil yajtuneltake. Jun li yajtunel taje jaʼ li ajvalil Davide, ti laj yil ti jech ta melele (kʼelo 2 Samuel 22:26). Laj yakʼ venta ti maʼuk noʼox chal ti oy stukʼil yoʼontone, yuʼun beiltasat, chabiat xchiʼuk pojat li ta prevaetike (2Sa 22:1). ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ ta ilel stukʼil yoʼonton ta stojolal David li Jeovae? Yuʼun li Davide tukʼ yoʼonton ek. Toj lek chil Dios ti tukʼ yoʼonton li yajtuneltake, jaʼ yuʼun tukʼ chakʼ sba ta stojolalik (Pr 2:6-8).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Jech jpas jtalelaltik jech kʼuchaʼal «li bochʼo biqʼuit ta xacʼ sba[e]»
7 Li Davide toj labal sba laj yil li stalelal Jeovae, jaʼ yuʼun xi la skʼejintae: «Sventa yutsil avoʼnton [o ti bikʼit chavakʼ abae] lec ibat scotol li cʼusi la jpase» (2Sa 22:36). Li jtsʼibajom yuʼun salmoe laj yakʼ venta mi oy kʼusi jun yutsil staoj ta Israele, jaʼ ta skoj ti bikʼit yakʼoj sba li Jeovae, yuʼun oy ta yoʼonton tsnijan sba ta yakʼel (Sl 113:5-7). Li ta jtojolaltik eke muʼyuk kʼusi jelel, yuʼun li kʼusi oy kuʼuntike, jaʼ xkaltik, li jtalelaltike, li kʼusitik xijtojobutik spasele jaʼ yakʼojbutik li Jeovae (1Ko 4:7). Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun chichʼ alel «li bochʼo biqʼuit ta xacʼ sba [...], jaʼ banquilal ta xcʼot» xie? Jun smelolale, jaʼ skʼan xal ti chkʼot ta jun lekil yajtunel Jeovae (Lu 9:48). Jnopbetik skʼoplal ta sventa taje.
25-31 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 SAMUEL 23, 24
«¿Mi oy kʼusi yakal chavakʼbe ta smoton li Jeovae?»
it-1 paj. 174 par. 3
Arauna
Li Araunae ta moton laj yakʼ li osile, li xvakaxtake xchiʼuk li kʼusitik chtun sventa li matanale. Pe li Davide ta persa la skʼan la stoj. Jech kʼuchaʼal chal 2 Samuel 24:24, li Davide la sman li yikʼaobil trigoe xchiʼuk li vakaxetike, 50 siklo plata la stoj (110 dólar), pe li ta 1 Kronikas 21:25 chal ti Davide la stoj vakib sien siklo oro li osile (77 mil dólar). Li jtsʼibajom yuʼun Xchibal livro yuʼun Samuele jaʼ chalbe skʼoplal li osil ti bu chichʼ pasel li skajleb matanale xchiʼuk li kʼusitik chtun sventa xichʼ chikʼel li matanale. Jaʼ yuʼun, jutuk noʼox li stojole. Pe jaʼuk li jtsʼibajom yuʼun Baʼyel slivroal Kronikase jaʼ la stsak ta venta li kʼusitik la sman David sventa xichʼ vaʼanel li templo ta tsʼakale (1Kr 22:1-6; 2Kr 3:1). Yaʼeluk xtoke, li vakib sien siklo oroe jaʼ laj yichʼ manel˗o li yosilal templo ti mukʼ tajeke. Maʼuk noʼox laj yichʼ manel˗o ti bu la spas skajleb matanal li Davide.
Kʼusitik ta jchantik ta sventa li baʼyel chanubtaseletik ta Smantal Moisese
8 Bakʼintik li j˗israeletike chakʼik chikʼbil matanal ti jech chlokʼ ta yoʼonton stukike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun van tstojbeik ta vokol Jeova o yuʼun oy ta yoʼontonik ti lekuk x˗ilatik jech kʼuchaʼal kʼalal chakʼik li chikʼbil matanale. Ti kʼusie mu toj tsotsuk chaʼiik ta tʼujel li bu jkotukal vakax o chij ti mas lek chakʼik ta matanale. ¡Ta sjunul yoʼonton chakʼik li bu lek tajeke! Li avie, li yajtsʼaklomutik Cristoe muʼyuk xa chkakʼtik jtosuk chikʼbil matanal jech kʼuchaʼal chal ta Smantal Moisese. Akʼo mi jech, yakal onoʼox chkakʼtik matanal kʼalal ta jchʼak jkʼakʼaltik, kipaltik xchiʼuk kʼusi oy kuʼuntik ta spasbel li yabtel Diose. Li jtakbol Pabloe laj yakʼ ta ilel ti kʼalal «chlocʼ ta quetic» li kʼusi jpatoj˗o koʼontontike, kʼalal ta jpastik li «cʼusitic leque» xchiʼuk ti kʼalal chijkoltavane jaʼ jech chkakʼbetik smoton Dios ti lek chile (Ebr 13:15, 16). Ti kʼu yelan koʼontontik ta jpastik li abtelal taje, jaʼ te chvinaj bu to kʼalal ta jtojbetik ta vokol skotol li kʼusitik spasoj ta jtojolaltik xchiʼuk skotol li kʼusi yakʼojbutike. Jech kʼuchaʼal chkiltike, skʼan me lekuk jtalelaltik xchiʼuk lekuk li kʼusi tstij koʼontontik ta spasbel li yabtel Diose, jech kʼuchaʼal tspasik toʼox li tukʼil j˗israeletik ta voʼnee ti chlokʼ ta yoʼonton stukik ta yakʼel matanale.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w12 15/11 paj. 6, 7 par. 13, 14
«Chanubtasun ta spasel li cʼusi tscʼan avoʼntone»
13 Ta skoj ti xojtikin Mantal li Davide, snaʼoj ti mu stakʼ lajesel li chʼichʼe, ti jaʼ noʼox skʼan malbel li Jeovae. Jech xtok xaʼibe smelolal ti kʼu yuʼun jech chichʼ pasele, yuʼun li Mantale chal ti «jaʼ ta sventa xchʼichʼal cuxul li cʼusitic cuxajtique». Pe maʼuk chʼichʼ li kʼusi chuchʼ ox Davide. ¿Kʼu yuʼun ti muʼyuk la skʼan laj yuchʼe? Yuʼun xaʼibe smelolal kʼuxi ta tunesel li beiltasel taje: yuʼun chʼul chil Jeova li chʼichʼe. Ta skoj ti xibal sba kʼusi ox xuʼ snuptanik li oxvoʼ viniketike, li Davide laj yakʼ venta ti yuʼun lajuk yuchʼ li voʼe xkoʼolaj muʼyuk laj yichʼbe ta mukʼ li xchʼichʼelike. Jech oxal, muʼyuk la snop ti chuchʼe, ti jaʼ mas lek ti smal batel ta lume (Le 17:11; Dt 12:23, 24).
14 Li Davide laj yakʼ akʼo xkʼot lek ta yoʼonton li Smantal Diose. Jaʼ yuʼun xi kʼejine: «Dios cuʼun, jaʼ lec chavil ti jpas cʼusi chacʼane, ti oy ta coʼnton ta jchʼun li amantale» (Sl 40:8). La xchanbe xchiʼuk la snopbe lek skʼoplal li smantal Diose. Xchʼunoj lek ti snaʼoj Jeova li kʼusi lek ta pasele, jech oxal li Davide maʼuk noʼox la xchʼun li Smantal Moisese, moʼoj, yuʼun xaʼibe smelolal ti kʼu yuʼun skʼan chʼunele. Skʼan jnopbetik skʼoplal kʼalal ta jchantik li Vivliae xchiʼuk skʼan xkakʼ ta koʼontontik. Yuʼun jaʼ jech chkakʼtik venta kʼusi lek chil Jeova kʼalal oy kʼusi ta jpastike.
1-7 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 1 REYES 1, 2
«¿Mi chkichʼ˗o jpʼijiltik kʼalal oy kʼusi chopol chbat ta pasel kuʼuntike?»
it-2 paj. 910 par. 2
Salomon
Li Adonias xchiʼuk xchiʼiltake jatavik batel ta skoj ti xiʼemik kʼalal laj yaʼiik ti tsjupanik kachu ta Guion xchiʼuk ti xi ch˗avanik li krixchanoetike: «¡Jaluk xkuxi li ajvalil Salomone!». Ta skoj ti muʼyuk la stikʼ sba ta kʼop li Salomone, laj yakʼ ta ilel ti oy jun oʼontonal ti kʼu sjalil ch˗ajvalilaje. Ti lajuk slikes kʼope, xuʼ van laj yichʼ milel li Salomone. Pe laj yal mantal ti akʼo xbat yikʼik talel li Adonias ti te oy ta chʼulnae. Li Salomone laj yalbe Adonias ti muʼyuk chcham mi muʼyuk kʼusi chopol tspase (1Re 1:41-53).
it-1 paj. 55 par. 7
Adonias
Kʼalal chamem xa ox li Davide, li Adoniase la skʼanbe vokol Bat˗Seba ti akʼo skʼanbe Salomon ti x˗akʼbat yikʼ li Abisag ti jaʼ toʼox li buchʼu chchabi li Davide. Akʼo mi snaʼoj Adonias ti jaʼ jech la skʼan Jeova ti jaʼ x˗och ta ajvalil li Salomone, xi laj yale: «Voʼon ox chi˗och ta ajvalil jechuke, skotol li Israele smalaojik xa ox ti xi˗och ta ajvalile» (1Re 2:13-21). Li kʼusi la skʼane jaʼ van sventa stabe jutuk sbalil li kʼusi muʼyuk la stae. Pe jamal laj yakʼ ta ilel ti oy˗o kʼusi chpichʼ oʼontae. Yuʼun li ta voʼneal Israele, li yajniltak xchiʼuk li stsʼakal ajniltak ajvalile jaʼ noʼox xuʼ xikʼ li buchʼu chkʼot ta xkʼexol ajvalile (koʼoltaso xchiʼuk 2Sa 3:7; 16:21). Jaʼ jech laj yakʼ venta Salomon li kʼusi oy ta yoʼonton Adonias ta skoj li kʼusi la skʼane. Jaʼ yuʼun, la stak batel Benaya sventa xbat smil li Adoniase (1Re 2:22-25).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w05 1/7 paj. 30 par. 1
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal 1 Reyes
2:37, 41-46. ¡Toj xibal sba kʼalal ta jnoptik ti muʼyuk kʼusi chopol ta jnuptantik mi muʼyuk ta jchʼunbetik li smantal Diose! Li buchʼutik yolbaj maʼuk te chbatik li ta sbelel kuxlejale chil svokolik (Mt 7:14).
8-14 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 1 REYES 3, 4
«Mas to lek li pʼijilale, jaʼ mu sta li oroe»
¿Mi xuʼ xachanbe o jaʼ noʼox chtun ta apʼijubtasel?
4 Kʼalal lik ajvalilajuk li Salomone, li Jeovae laj yakʼ sba ta ilel ta svayich xchiʼuk i˗albat xtok ti akʼo skʼan kʼusuk noʼoxe. Li Salomone snaʼoj ti jutuk li kʼusitik xchanoje, vaʼun la skʼan spʼijil (kʼelo 1 Reyes 3:5-9). Li Diose xmuyubaj tajek ti maʼuk la skʼan skʼulejal xchiʼuk smukʼulale, vaʼun li ajvalile «[akʼbat] lec [s]bijil», pe maʼuk noʼox taje, yuʼun akʼbat ep skʼulejal xtok (1Re 3:10-14). Kʼuchaʼal laj yal Jesuse, laj yichʼ ojtikinel ta stojolal meʼ ajvalil ta Sabá (Seba), yuʼun jal ixanav sventa ibat tskʼel mi toj pʼij ta melel (1Re 10:1, 4-9).
5 Li avie mu jmalatik ti ta jta jpʼijilaltik ta skʼelobil juʼelal yuʼun li Diose. Li Salomone laj yal onoʼox ti jaʼ Jeova li buchʼu chakʼe, pe laj yal xtok kʼusi skʼan jpastik sventa xuʼ jtatik, xi laj yale: «Tsʼetano lec achiquin ta yaʼyiel ti cʼusi ta xacʼ ta naʼel ti bijilile, tuneso lec ta ajol ta avoʼnton ti slequil nopbenale». Jech xtok, laj yakʼ ta ilel ti skʼan xkakʼbetik yipal yoʼ jtatik li pʼijilale, ti jaʼ jun stalelal Diose, yuʼun la stunes kʼopetik jech kʼuchaʼal, «me xavocolet», «me xajotet ta saʼel» xchiʼuk «me avacʼojbe yipal» (Pr 2:1-6, Ch). Kʼuchaʼal chkiltike, jkotoltik xuʼ jtatik.
6 Lek ti xi jakʼbe jbatike: «¿Mi ta jtsak ta mukʼ li kʼusi la spas Salomone xchiʼuk mi oy van sbalil chkil li spʼijil Dios eke?». Ta skoj ti oy vokolil ta takʼin li avie, jaʼ batem ta yoʼontonik li yabtelike, li takʼine, ti kʼu sjalil chchanunajike xchiʼuk ti kʼusi chchanik batele. ¿Kʼusi yakal ta jpastik voʼotik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike? Li kʼusitik ta jpastike, ¿mi chakʼ ta ilel ti oy sbalil chkiltik li spʼijilal Diose xchiʼuk mi yakal ta jsaʼtik? ¿Mi ta jtatik˗o van mas jpʼijiltik kʼalal ta jeltik li kʼusi oy ta koʼontontik staele? Li sbalil kʼalal ta jtatik xchiʼuk ta jtunestik li pʼijilale, jaʼ te oy-o skotol kʼakʼal. Li buchʼu jech tspase, xi ch˗albat yuʼun li Salomone: «Chlic anaʼ cʼusi lec, cʼusi tucʼ, cʼusi melel, jech chanaʼ scotol cʼusi lec ta pasel» (Pr 2:9).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w98 1/2 paj. 11 par. 15
Li tratoetik la spas Jeovae
15 Kʼalal lek xa ox chapalik li snitilulal Abraan jech kʼuchaʼal chal Mantale, akʼbatik bendision yuʼun li Jeova jech kʼuchaʼal onoʼox albate. Li ta 1473 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, li Josue ti jaʼ och ta xkʼexol li Moisese la sbeiltas echʼel ta Kanaan li j˗israeletike. Kʼalal la xchʼak yosilik li nitilulaletik ta Israele, te kʼot ta pasel li kʼusi albat yuʼun Jeova li Abraan ti chakʼbe yosilik li snitilulale. Kʼalal tukʼ laj yakʼ sbaik li j˗israeletike, laj onoʼox stsal li yajkontraik jech kʼuchaʼal albatik yuʼun Jeovae. Taje jaʼo kʼot ta pasel kʼalal ochem ta ajvalil li Davide. Li ta skʼakʼalil Salomon ti jaʼ xnichʼon Davide jaʼo te kʼot ta pasel li yoxtosal kʼusi albat Abraane: «Li Juda xchiʼuk Israele solel epik xa noʼox ta jyalel jech kʼuchaʼal li jiʼ ti oy ta tiʼ nabe; chveʼik, ch˗uchʼbolajik xchiʼuk xkuxet noʼox yoʼontonik» (1Re 4:20).
15-21 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 1 REYES 5, 6
«Ta sjunul yoʼontonik la svaʼanik li temploe»
¿Mi anaʼoj xa?
Li sedro teʼ ta Libanoe sabil tajek yuʼunik ta skoj ti kʼupil sbae, ti mu yikʼe, ti jal xkuch yuʼune xchiʼuk ti jutuk x˗och xchanule. Jaʼ yuʼun, li Salomone la stunes sedro teʼ sventa svaʼan li temploe. Li epal sedro teʼetik oy toʼox ta Libanoe jaytekʼ xa noʼox oy li avie.
it-1 paj. 451 par. 10
Sedro teʼ
Ta skoj ti toj ep laj yichʼ tunesel li sedro teʼe, ta smilal xa noʼox j˗abteletik la xtuchʼik li teʼetike xchiʼuk laj yichʼik batel ta Tiro o ta Sidon. Te ch˗echʼik li ta nab Mediterráneoe. Jaʼ yuʼun, la xchukik sventa xkajetuk x˗echʼ ta stiʼ nab jaʼ to ti kʼuxi chkʼotik ta Jopee. Vaʼun, chkuchik batel kʼalal to ta Jerusalen. Taje jaʼ jech la spasik kʼuchaʼal li trato spasojik Salomon xchiʼuk Irame (1Re 5:6-18; 2Kr 2:3-10). Li ajvalil Salomone epaj tajek yuʼun sedro teʼetik jech kʼuchaʼal toj ep li sikomoro teʼetike (1Re 10:27; koʼoltaso xchiʼuk Is 9:9, 10).
it-2 paj. 1097 par. 4
Templo
Li Salomone la stsob 30 mil ta voʼ viniketik ta Israel xchiʼuk li ta jujun ue lajunmil la stak batel li ta Libanoe. Vaʼun, jaʼ jech chib u te chkomik li ta snaike (1Re 5:13, 14). La stsob 70 mil ta voʼ jyanlumetik sventa xkuchik ikatsil xchiʼuk 80 mil ta voʼ viniketik sventa xtuchʼik li tonetike (1Re 5:15; 9:20, 21; 2Kr 2:2). Li Salomone la svaʼan 550 ta voʼ viniketik sventa skʼelik li abtelale xchiʼuk 3,300 ta voʼ viniketik sventa skʼelik li j˗abteletike (1Re 5:16; 9:22, 23). Te van 250 ta voʼ jaʼik j˗israeletik xchiʼuk te van 3,600 ta voʼ jaʼik van jyanlumetik ti te nakalik ta Israele (2Kr 2:17, 18).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
g 5/12 paj. 17, rekuadro
Li Vivliae chal albil kʼopetik. Sbavokʼal
CHAL BAKʼIN KʼOTANUK TA PASEL
Li ta 1 Reyes 6:1 chakʼ ta ilel ti toj ep sbalil kʼalal lek xcholet chal Vivlia li kʼusitik kʼot ta pasele. Li ta teksto liʼe chal kʼusi jabilal lik svaʼan templo ta Jerusalen li ajvalil Salomone: «Kʼalal 480 jabil xa ox slokʼelik ta yosilal Ejipto li j˗israeletike [jaʼ xkaltik, lek tsʼakal 479 jabil], kʼalal chanib xa ox jabil yochel ta ajvalil ta Israel li Salomone, li ta yuilal sive (jaʼ xkaltik, li ta xchibal ue), li Salomone lik svaʼanbe sna li Jeovae».
Li Vivliae chal ti chanib xa ox jabil yochel ta ajvalil Salomon li ta sjabilal 1034 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse. Mi lijsut 479 jabile, chijkʼotutik ta sjabilal 1513 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse ti jaʼo lokʼik ta Ejipto li j˗israeletike.
22-28 YUʼUN AGOSTO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 1 REYES 7
«¿K’usi chak’ jchantik li chib oyetik ta temploe?»
«Chaloqʼuesic cobre taqʼuinetic ta vitsetic»
Li ajvalil Salomone la stunes epal kovre sventa tspas li kʼusitik chtun ta templo ta Jerusalene. Li epal kovre la stunese jaʼ akʼbat komel yuʼun li stot ti jaʼ li Davide, jaʼo la sta kʼalal ay stsal li Siriae (1Kr 18:6-8). Li «yavil [voʼ]» ti pasbil ta kovree, li mukʼta perol ti tstunesik sventa tspok˗o yok skʼobik li paleetike, x˗och˗o 66 mil litro yoxoʼ xchiʼuk te van 30 tonelada yalal (1Re 7:23-26, 44-46). Jech xtok, oy toʼox chib mukʼtik oy ta yochebal templo ti pasbilik ta kovree. Taje 8 metro snatil, 1.7 metro syijil xchiʼuk oy chib xlechlechil sjol ti 2 metro snatil ti pujajtik yut xchiʼuk ti 7.5 sentimetro spimile (1Re 7:15, 16; 2Kr 4:17). Toj labal sba ta aʼiel ti kʼu to yepal kovre laj yichʼ tunesel sventa chichʼ pasel li kʼusitik taje.
it-1 paj. 361 par. 4
Boas, 2
Li ta yochebal templo la spas Salomone te oy jun mukʼta oy ti pasbil ta kovree, taje te xkom ta snorteal li temploe. Li sbie jaʼ Boas ti jaʼ van skʼan xal «ta tsatsal ipalil». Li yan oy ti te oy ta sural li ta tiʼ templo xtoke jaʼ sbi Jakin taje jaʼ skʼan xal «‹akʼo svaʼan lek›. Jaʼ xkaltik, li Jeovae». Mi te oyutik ta yelovale, xi skʼan xal li mukʼtik chib oyetike: «Akʼo svaʼan lek [Jeova] ta tsatsal ipalil [li temploe]» (1Re 7:15-21; kʼelo CAPITEL).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1 paj. 282 par. 18
Pokel, atinel
Skotol li buchʼu chichʼik ta mukʼ Jeovae skʼan x˗atinik sventa sakikuk xchiʼuk chʼulikuk. Taje jaʼ jech la spasik li ta axibalnae. Ta mas tsʼakale, jech la spasik li ta temploe. Jaʼ jech la spasik ek kʼalal ochik ta paleal li Aaron xchiʼuk xnichʼnabtake, atinik kʼalal skʼan toʼox slapik li kʼuʼiletik sventa paleale (Eks 29:4-9; 40:12-15; Le 8:6, 7). Sventa spok skʼobik xchiʼuk yakanik li paleetike, jaʼ tstunesik li voʼ te oy ta perol ta kovre ti te xkom ta yamakʼil axibalnae. Li ta stemplo xa Salomone jaʼ la stunesik li mukʼta yavil voʼ ti Nab ta kovre sbie (Eks 30:18-21; 40:30-32; 2Kr 4:2-6). Li ta Skʼakʼalil Stael Pertone li bankilal palee ch˗atin chib velta (Le 16:4, 23, 24). Skʼan x˗atinik xchiʼuk xchukʼ skʼuʼ spokʼik mi tsutik batel ta karpana li buchʼutik chichʼik batel li chʼiom tot tentsun sventa Asasele, li buchʼutik chichʼik batel li sbel xchʼut chonbolometike xchiʼuk li buchʼutik chakʼik ta matanal li tsajal meʼ vakax ta spat karpanae (Le 16:26-28; Nu 19:2-10).
29 YUʼUN AGOSTO– 4 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 1 REYES 8
«Bikʼit laj yakʼ sba Salomon kʼalal la spas orasione»
Chlekub˗o j˗orasiontik li xchanel Vivliae
9 Mi ta jkʼantik akʼo xaʼi Jeova li j˗orasiontike skʼan me ta sjunul koʼonton jpastik. Li ta kapitulo 8 ta Baʼyel yuʼun Reyese te ta jtatik jun orasion ti ta sjunul yoʼonton la spas Salomón ti jaʼ sventa tskʼupil kʼopta Jeovae, taje jaʼo la spas kʼalal laj yakʼbe ta skʼob Dios li chʼulna ta Jerusalén ta sjabilal 1026 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. Li Salomone la skʼupil kʼopta Dios ta yeloval epal krixchanoetik kʼalal laj xa ox yichʼ akʼel ta Batsʼi Lekil Chʼul Kuarto li xkaxail smantal Diose, vaʼun li tok yuʼun Jeovae la snojes li chʼulnae.
10 Kʼalal ta jkʼelbetik skʼoplal ti kʼu yelan la spas orasion Salomone, ep te ta jtatik ti kʼu yelan chalbe skʼoplal oʼontonale. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ajvalile laj yal ti jaʼ noʼox Jeova xojtikinbe yoʼonton krixchanoetike (1Re 8:38, 39). Xchiʼuk te laj yal ti oy to spatobil yoʼonton li jpas muliletik mi ta «scotol sjol yoʼntonic» tsutes yoʼontonike. Kʼalal chchuke batel yuʼun yajkontra li j˗israeletike xuʼ me spat lek yoʼontonik kʼalal tspasik orasione, yuʼun snaʼojik ti ch˗aʼibat li vokol tskʼanbeik mi tukʼ «[yoʼontonik] ta stojol li Mucʼul [Diose]» (1Re 8:48, 58, 61). Jamal lek xvinaj ti skʼan xlokʼ ta koʼontontik li orasion ta jpastike.
w99 15/1 paj. 17 par. 7, 8
Tukʼuk koʼontontik kʼalal ta jpastik orasione
7 Mi ta jpastik orasione, skʼan bikʼituk xkakʼ jbatik, mu ventauk mi ta yeloval krixchanoetik o mi ta jtuk ta jpastik (2Kr 7:13, 14). Li ajvalil Salomone bikʼit laj yakʼ sba kʼalal la spas orasion ta yeloval krixchanoetik kʼalal laj yichʼ akʼbel ta skʼob Jeova li templo ta Jerusalene. Li Salomone tsuts yuʼun li mukʼta na ti muʼyuk bu jech pasbil˗o li ta balumile. Akʼo mi jech, bikʼit laj yakʼ sba kʼalaluk xi la spas orasione: «¿Mi ta melel chnaki Dios liʼ ta balumile? Yuʼun akʼo mi toj mukʼ li vinajele, mu xa˗och˗o; ¿mi jaʼ xa cha˗och˗o li ta na la jvaʼane?» (1Re 8:27).
8 Kʼalal ta jpastik orasion ta yeloval yantike, skʼan me bikʼit xkakʼ jbatik jech kʼuchaʼal la spas li Salomone. Ti kʼu yelan ta jpastik orasione, skʼan ta smeloluk noʼox xchiʼuk li yechʼomal ketike skʼan me xakʼ ta aʼiel ti bikʼit chkakʼ jbatike. Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatik ta spasel orasione, maʼuk ti xijtoyet xa o ti labal xa sba chkom jkʼoplaltike, yuʼun jaʼ sventa xichʼ ichʼel˗o ta mukʼ li buchʼu ta jkʼopontike (Mt 6:5). Te me chvinaj li kʼusi chkal ta j˗orasiontik mi bikʼit kakʼoj jbatike. Mi jech ta jpastike, muʼyuk me chkakʼtik ta aʼiel ti akʼo spas Dios jech kʼuchaʼal ta jkʼantike. Li kʼusi noʼox ta jkʼantike jaʼ ti akʼo spas Jeova li kʼusi oy ta yoʼontone. Li jtsʼibajom yuʼun salmoe laj yakʼ ta ilel ti kʼu yelan skʼan jpastik orasione: «Jeova, ¡avokoluk, koltaunkutik, abolajan! Jeova, ¡avokoluk, akʼo jpaskutik kanal!» (Sl 118:25; Lu 18:9-14).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Oyuk tajek ta koʼontontik li sna Jeovae
4 Li sna Dios yuʼun j˗israeletik ta voʼnee, jaʼ li chʼulna ta Jerusalene. Veno, pe taje maʼuk skʼan xal ti jaʼ te nakal li Jeovae. Xi laj yal stuke: «Li vinajele jaʼ jchotleb; li banamile jaʼ stecʼub cacan. ¿Cʼu xʼelan chapasbicun jna li voʼoxuque? ¿Bu xuʼ chapasbicun xcuxubil coʼnton?» (Is 66:1). Ta xichʼ alel ti jaʼ sna Jeova li chʼulna svaʼanoj Salomone yuʼun jaʼ li bu mero yichʼobil ta mukʼ Diose xchiʼuk ti bu ta xichʼ pasbel orasione (1Re 8:27-30).