Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
7-13 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 REYES 5, 6
«Jaʼ mas ep li buchʼutik liʼ jchiʼuktike, jaʼ mu sta li stukike»
Li yajsoltarotak Jeova ti tsanajtik skʼakʼale
Akʼobaltik xa ox kʼalal kʼotik ta Dotan li jsiriaetike. Kʼalal sakub osile, li yajtunel Eliseoe laj yil ti joyobtabil ta epal soltaroetik li jteklume. Solel xiʼ tajek, vaʼun xi tsots avane: «¡Eliseo!, ¿kʼusi van ta jpastik?». Pe xi la stakʼ li Eliseoe: «Mu xaxiʼ, yuʼun jaʼ epik li buchʼutik liʼ jchiʼuktike jaʼ muʼyuk ep xchiʼiltakik li stukike». Vaʼun li Jeovae ta ora laj yakʼbe yil li yajtunel Eliseo ti joyobtabil li vitsetik ta jteklume, yuʼun oy kaʼetik xchiʼuk karetaetik ti tsanajtik skʼakʼale.
Laj yil karetaetik ti tsanal skʼakʼal li Eliseoe. ¿Mi xavil ek?
Muʼyuk bu xiʼ kʼalal laj yil ti joybilik yuʼun yajkontra ta Dotán li Eliseoe. ¿Kʼusi van koltaat? Jaʼ ti ayanem xaʼox lek xchʼunel yoʼonton ta stojolal Jeovae. Ta me xtun kuʼuntik ti jechuk oy lek xchʼunel koʼontontik eke. Jaʼ yuʼun, jkʼanbetik xchʼul espiritu Jeova sventa xkakʼ ta ilel xchʼunel koʼontontik xchiʼuk ti oyuk kuʼuntik li yan yabteltak chʼul espiritue (Lu 11:13; Gal 5:22, 23).
lfb paj. 126 par. 3; paj. 127 par. 1
Li yajsoltarotak Jeova ti tsanajtik skʼakʼale
Kʼalal chbat tsakatuk xa ox yuʼun soltaroetik ta Siria li Eliseoe, xi laj yalbe li Jeovae: «Jeova, avokoluk paso ta maʼsat li soltaroetik liʼe». Vaʼun, ta ora noʼox li soltaroetik ta Siriae mu xa snaʼ bu oyik akʼo me xilik to osil. Ta tsʼakale, xi laj yalbe soltaroetik li Eliseoe: «Chʼayemoxuk chkil, yuʼun maʼuk liʼ li jteklum ti yakal chasaʼike. Batik, ta xkikʼoxuk batel yoʼ bu oy li vinik ti yakal chasaʼike». Jaʼ yuʼun li soltaroetike batik xchiʼuk li Eliseoe, vaʼun kʼotik ta Samaria ti bu nakal li ajvalil ta Israele.
Tsʼakal to laj yakʼik venta ti bu oyike pe mu xa kʼusi stakʼ spasik li soltaroetike, jaʼ yuʼun xi albat yuʼun ajvalil li Eliseoe: «¿Mi ta jmilik?». Yuʼun li jsiriaetike oy ox kʼusi chopol snopoj tspasbeik li Eliseoe. ¿Mi ta van spak skʼoplal li Eliseoe? Muʼyuk. Yuʼun kʼajomal xi la stakʼbe li ajvalil ta Israele: «Moʼoj, mu xamil, akʼbo noʼox sveʼelik, vaʼun akʼo batikuk». Jaʼ yuʼun li ajvalil ta Israele la smeltsanbe lek sveʼelik li jsiriaetike, vaʼun ta tsʼakale la stak sutel ta snaik.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w05 1/8 paj. 9 par. 2
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal 2 Reyes
5:15, 16. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk la stsak Eliseo li matanal ch-akʼbat ox yuʼun Naamane? Yuʼun snaʼoj ti maʼuk ta sjuʼel ti poxtaj li Naamane, jaʼ ta sjuʼel Jeova. Mu sta-o chaʼi ti oy kʼusitik xichʼ akʼbel ta skoj li abtelal ti akʼbatem yuʼun li Diose. Li melel yajtuneltak Jeova avi eke muʼyuk tskʼanik ti oy xa kʼusi xichʼik akʼbel ta skoj li kʼusitik akʼbatem sbainike. Jaʼ chchʼunik li kʼusi xi laj yal Jesuse: «Ta moton la-akʼbatik, jaʼ jech ta moton xavakʼik ek» (Mt 10:8).
14-20 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 REYES 7, 8
«Chʼayal-o kʼot yoʼontonik li kʼusi la spas Jeovae»
it-1 paj. 800 par. 7
Eliseo
Ta mas tsʼakale, li Ben-adad II bat sjoyibta li Samariae. Ta skoj ti toj jal laj yichʼ joyobtael li jteklume, laj yichʼ albel li ajvalil Jeoram ti oy la jun ants ti la stiʼ yole. Ta skoj ti jaʼ snitilulal Akab ti jaʼ xnichʼon jmilvaneje, li ajvalil Jeorame laj yal ta jamal ti tsmil li Eliseoe, pe muʼyuk kʼot ta pasel yuʼun. Li Jeoram xchiʼuk li yajkoltaobbae kʼotik ta sna li j-alkʼop Eliseoe. Kʼalal laj yal li ajvalil Jeoram ti muʼyuk xa chkoltaatik yuʼun Jeovae, li Eliseoe laj yal ti ch-epaj veʼlil ta yokʼomale. Pe li yajkoltaobba ajvalile lik labanvanuk, jaʼ yuʼun xi laj yal li Eliseoe: «Chavil ta asat atuk, pe muʼyuk chalajes». Li Jeovae laj yakʼbe yaʼi jsiriaetik ti te xa xvochet tal yaʼeluk epal soltaroetik sventa chtal tsakatikuk ta kʼope. Jaʼ yuʼun, laj yiktaik komel li skarpanaike xchiʼuk muʼyuk xa kʼusi la stsobik batel jsetʼuk. Kʼalal laj yaʼi ajvalil Jeoram ti jatav batel li soltaroetike, la svaʼan li yajkoltaobba sventa xchabi li stiʼ jteklume. Kʼalal jaʼo lokʼ tal ta anil li krixchanoetik ta jteklum sventa xbat saʼ sveʼelik ti bu oy li skarpana jsiriaetike, li jchabitiʼnae te cham, yuʼun laj ta netʼel. Laj onoʼox yil li veʼlile, pe muʼyuk la slajes (2Re 6:24–7:20).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2 paj. 186 par. 3, 4
Kantil
Ajvaliletik ta snitilulal David. Li Jeovae laj yakʼ ochuk ta ajvalil ta Israel li Davide xchiʼuk la skolta sventa lekuk sbeiltas li jteklume. Jaʼ yuʼun, laj yal ti Davide jaʼ li «kantil ta Israele» (2Sa 21:17). Li Jeovae xi laj yalbe David kʼalal la spas jun trato sventa x-och ta ajvalile: «Lek staoj-o yav chkom sbatel osil li pasmantal chapase» (2Sa 7:11-16). Jaʼ yuʼun, li ajvaliletik ti likik talel ta snitilulal David xchiʼuk Salomone xkoʼolajik ta jun «kantil» ta Israel (1Re 11:36; 15:4; 2Re 8:19; 2Kr 21:7).
Kʼalal laj yichʼ lokʼesel ta ajvalil li Sedekias xchiʼuk ti laj yichʼ chukel batel ta Babilonia sventa te xchame, xkoʼolaj ti te tupʼ li kantile. Kʼalal jech kʼot ta pasele, maʼuk skʼan xal ti muʼyuk xkʼot ta pasel yuʼun Jeova li tratoe. Yuʼun te skʼejojbe-o yavil sventa ajvalil «li buchʼu oy sderecho chichʼe» (Ese 21:27). Li Jesukristo ti jaʼ xnichʼon Davide jaʼ li buchʼu och ta ajvalile. Jaʼ yuʼun, xkoʼolaj ti tsanal-o li kantil yuʼun Davide. Ta skoj ti muʼyuk chlaj-o li Ajvalilal yuʼun Diose, xkoʼolaj ti te tsanal-o li kantile (Mt 1:1; Lu 1:32).
21-27 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 REYES 9, 10
«Tsots yoʼonton la spakbe skʼoplal li melel yichʼel ta mukʼ Jeovae»
Li Jehue la spakbe skʼoplal yichʼel ta mukʼ Dios
Kʼalal i-akʼbat yabtel yuʼun Dios li Jehue, li steklumal Israele oy xaʼox ta vokol. Tsots chichʼik ilbajinel yuʼun Jezabel, ti jaʼ toʼox yajnil li anima mol Acabe, jaʼ smeʼ li ajvalil Jorame (Jeoram). Li ants taje jaʼ la spas ti akʼo yichʼik ta mukʼ Baal li krixchanoetike, ti jaʼ mu xichʼik ta mukʼ li Diose, stakoj xaʼox ta milel jayibuk yaj-alkʼop Dios xchiʼuk sokesoj xaʼox li jteklum ta skoj ti puru mulivajel tspas xchiʼuk ti oy ep j-akʼchameletik yuʼune (1Re 18:4, 13; 2Re 9:22). Jaʼ yuʼun li Jeovae laj yalbe Jehú ti akʼo smil Acab, Joram, Jezabel xchiʼuk skotol li yutsʼ yalale.
Li Jehue la spakbe skʼoplal yichʼel ta mukʼ Dios
Li Jehue muʼyuk xa bu xakʼ ta mukʼ li chib j-ichʼkʼopetik yuʼun ajvalile, tukʼ xa noʼox ibat ta stojolal li ajvalil Joram xchiʼuk li ajvalil ta Judá ti Ocozías sbie, ti kajajtik batel ta skaretaike. Vaʼun li Jorame (Jeoram) xi la sjakʼbe li Jehue: «¿Me muʼyuc chasaʼ cʼop, Jehú?». Xi la stakʼ li Jehue: «¿Cʼu xʼelan xuʼ mu xlic cʼop ti staoj yav o puru mulivajel xchiʼuc yan vinic tspas li ameʼ Jezabele, xchiʼuc ti oy ep jʼacʼchameletic yuʼune?», xut. Kʼalal jech itakʼbate, jatavik sutel. Pe li Jehue laj yakʼbe batel jmoj flecha li Jorame. Lek la stikʼbe batel ta spat, toj lokʼel ta yoʼonton. Jech te icham o ta yut skareta. Akʼo mi ijatav toʼox batel li Ocoziase, ta tsʼakale la sta, vaʼun la smil ek (2Re 9:22-24, 27).
Li buchʼu skʼan to smilik li ta yutsʼ yalal Acabe jaʼ li meʼ ajvalil Jezabele, ti «bol ants» xi skʼoplal laj yal li Jehue. Kʼalal i-och ta Jezreel li Jehue, te laj yil inachʼi lokʼel ta ventana li antse, vaʼun ta anil noʼox laj yalbe j-abteletik ti akʼo sjipik yalele. Jech xtok, kʼalal te xaʼox ta lum li antse, li Jehue la xpechʼolan ta tekʼel ta skaʼ. Ta tsʼakale, li Jehue la smilan li yan xchopol utsʼ-alal Acabe (2Re 9:30-34; 10:1-14).
Li Jehue la spakbe skʼoplal yichʼel ta mukʼ Dios
Melel onoʼox ti toj ep la smal chʼichʼ li Jehue, pe akʼo mi jech, li Vivliae chal ti jaʼ jun vinik ti toj tsots yoʼonton la skolta lokʼel Israel ta skoj ti tsots chichʼik ilbajinel yuʼun li meʼ ajvalil Jezabel xchiʼuk li yutsʼ yalale. Sventa spas yuʼun taje, skʼan ta sjunuluk yoʼonton tspas, xchiʼuk ti oyuk stsatsal yoʼontone. Xi chal jun diksionario sventa Vivlia: «Mu toj kʼunuk ta pasel, pe jech la spas kʼuchaʼal laj yichʼ albele. Ti muʼyukuk jech iyichʼ pasele, muʼyuk bu xlaj li buchʼutik chichʼik ta mukʼ Baal ta Israel jechuke».
Li yajtsʼaklomutik Cristoe ta jnuptantik vokoliletik ti bu skʼan xkakʼtik ta ilel jtalelaltik jech kʼuchaʼal li Jehue. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿kʼusi ta jpastik mi oy la jtatik junuk preva ta spasel li kʼusi chopol chil Jeovae? Skʼan ta jpʼajtik ta anil noʼox xchiʼuk oyuk stsatsal koʼontontik xkaltik ti moʼoje. Skʼan ta sjunuluk koʼonton jpastik li kʼusi lek chil Jeovae.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Li Jehue la spakbe skʼoplal yichʼel ta mukʼ Dios
Sventa xchʼakojuk-o sbaik li Judá xchiʼuk Israele, li Jehue laj van snop ti jaʼ lek chaʼvokʼuk-o li srelijionike. Jaʼ yuʼun, jech kʼuchaʼal la spasik li baʼyel ajvaliletik ta Israele, laj yakʼ xichʼik-o ta mukʼ chʼiom tot vakaxetik li jnaklejetik ta Judae. Pe taje, te laj yakʼ ta ilel ti chʼabal xa xchʼunel yoʼonton ta stojolal Jeovae, li buchʼu itʼujvan ta ajvalile.
Ta skoj ti jech tajek la spas kʼuchaʼal i-albat yuʼun Jeova li Jehue, ikʼupil kʼoptaat. Pe li Skʼop Diose chal xtok ti Jehue «muʼyuc onoʼox tsots scʼoplal laj yaʼay ta yoʼnton chchʼun li mantaletic yuʼun Mucʼul Dios[e], jaʼ li Dios yuʼun Israele» (2Re 10:30, 31). Kʼalaluk ta jkʼeltik li kʼusi la spas Jehue yikʼaluk van ta xkat-o koʼontontik xchiʼuk labal sba chkaʼitik ti kʼusi ikʼot ta pasel yuʼune; akʼo mi jech, oy kʼusi xuʼ jchantik, taje jaʼ ti akʼo mu jchʼay ta joltik ti kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk Jeovae. Skʼan tukʼ-o oyutik ta stojolal Dios jujun kʼakʼal, pe sventa taje skʼan jchantik xchiʼuk jnopilantik li Skʼope xchiʼuk ti ta sjunuluk koʼonton jkʼopontik li Jtotik ta vinajele. Jaʼ yuʼun chaʼa, kakʼtik persa jchʼuntik ta sjunul koʼontontik li smantaltak Jeovae (1Ko 10:12).
28 YUʼUN NOVIEMBRE– 4 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 REYES 11, 12
«La stoj smul jun ants ti chopol tajeke»
Mu snaʼ xiʼ li Jeoiadae
Li Jesabele vokʼ jun stseb, Atalia laj yakʼbe sbi. Solel toj chopol tajek kʼuchaʼal li smeʼe. Vaʼun li Ataliae nupun xchiʼuk li ajvalil ta Judae. Kʼalal cham li smalale, jaʼ och ta ajvalil li skereme. Pe ta tsʼakale cham ek li skereme, vaʼun jaʼ kom ta skʼob Atalia li ajvalilal ta Judae. Pe sventa mu buchʼu xpojbat li ajvalilale, tskʼan ox tsmil skotol li skeremtak ajvalile xchiʼuk li buchʼutik xuʼ ch-ochik ox ta ajvalile. Pe maʼuk noʼox, yuʼun la smil xtok li smomtake. Jaʼ yuʼun xiʼtabil yuʼun skotol li krixchanoetike.
Li bankilal pale Jeoiada xchiʼuk li yajnil ti jaʼ sbi Jeosebae, snaʼojik ti chopol li kʼusi tspas Ataliae. Jaʼ yuʼun li Jeoiada xchiʼuk yajnile laj yakʼ ta vokol xkuxlejalik sventa xchabibeik jun smom li Ataliae, li kʼox olol taje jaʼ sbi Jeoas. Tey laj yichʼ tsʼitesel ta templo.
Mu snaʼ xiʼ li Jeoiadae
Kʼalal vukub xa ox sjabilal li Jeoase, li Jeoiadae la stsob skotol li bankilal jchabivanejetik xchiʼuk li jlevietike, xi laj yalanbee: «Chabiik li stiʼ temploe, mu xavakʼik akʼo x-ochik tal li krixchanoetike». Ta tsʼakale, li Jeoiadae la stikʼ ta ajvalil ta Juda li Jeoase. Vaʼun li krixchanoetik ta Judae, xi tsots avanike: «¡Ichʼbiluk ta mukʼ li ajvalile!».
Kʼalal laj yaʼi li meʼ ajvalil Atalia ti te x-avlajetik ta templo li krixchanoetike, bat skʼel ta anil. Kʼalal laj yaʼi ti jaʼ och ta ajvalil li Jeoase, xi tsots avan li Ataliae: «¡Jkontrainvanej! ¡Jkontrainvanej!». Vaʼun li bankilal jchabivanejetike la stsakik li meʼ chopol ajvalile xchiʼuk la smilik. Yuʼun muʼyuk lek laj yakʼ ta ilel stalelal ta stojolal li jteklume, pe ¿kʼusi van chkʼot ta pasel un?
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Oyuk stsatsal avoʼonton, li Jeovae te xchiʼukot
11 Li xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontike tstsatsub kʼalal chkakʼtik venta ti tskolta Jeova li buchʼutik tspas li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose xchiʼuk ti jaʼ ta skoltaik li yantik ti maʼuk tspasik li kʼusi tskʼan stukike. Jchantik batel li kʼusi la spas li bankilal pale Joiada (Jehoiadá) xchiʼuk li yajnil ti jaʼ sbi Josabae (Jehoseba). Kʼalal chamem xaʼox li ajvalil Ocoziase, li smeʼ ti jaʼ sbi Ataliae, la smilbe li yan xnichʼnabtak ajvalil ti jaʼ xuʼ x-ochik ta ajvalile xchiʼuk laj yal ti jaʼ xa ch-och ta meʼ ajvalil li stuke. Pe li Joiada xchiʼuk Josabae laj yakʼ ta vokol xkuxlejalik kʼalal la spojik xchiʼuk la snakʼik vakib jabil li Joás (Jehoás) ti jaʼ xnichʼon li ajvalile. Li ta svukubal jabile, li nupultsʼakal ti tsots tajek yoʼontonike laj yakʼik ti akʼo x-och ta ajvalil li Joase xchiʼuk ti akʼo yakʼ ta milel li Ataliae (2Re 11:1-16). Ta mas tsʼakale, li Joiadae la skolta sba kʼalal la xchaʼmeltsan chʼulna li ajvalile. Kʼalal cham li Joiada ti yichʼoj 130 jabile, te la smukik li yoʼ bu smukinal ajvaliletike, «yuʼun toj lec cʼusi la spas ta stojol israeletic, xchiʼuc ta stojol Dios, xchiʼuc ta chʼulna yuʼun Dios» (2Kr 24:15, 16). Koliyal ti tsots yoʼontonik li Joiada xchiʼuk li yajnile muʼyuk xtuchʼ ta be ti jaʼ ch-ajvalilaj-o batel li David xchiʼuk ti jaʼ te kʼot ta lokʼel li Mesiase.
5-11 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 REYES 13-15
«Mi ta sjunul koʼonton ta jpastik li kʼusi tskʼan Jeovae ta me xakʼbutik bendision»
¿Mi lek yakal ta jtsʼaklitik li Cristoe?
11 Sventa xkaʼibetik smelolal ti toj tsots skʼoplal ti ta sjunuluk koʼonton jpasbetik li yabtel Diose, jkʼeltik kʼusi la snuptan li ajvalil Joás (Jeoas) ta Israele. Ta skoj ti xiʼel x-och ta skʼob ajvalil ta Siria li ajvalilal tspas ta Israel li Joase, bat skʼanbe vokol Eliseo, x-okʼ xa kʼotel ta stojolal. Li j-alkʼope laj yalbe ti akʼo stʼiles batel flecha ta stukʼil li Siriae. Taje jaʼ senyail ti chkoltaat yuʼun Jeova sventa stsal yuʼun li yajkontratak ta paskʼope. Taje jaʼ me tsatsubtasbat-o yoʼonton ti jechuke. Pe ¿mi jech van un? Moʼoj. Kʼalal albat yuʼun Eliseo ti akʼo stsak li flechaetik xchiʼuk ti akʼo smaj-o balumil li Joase jaʼ noʼox oxib velta la smaj. Li j-alkʼope chopol laj yaʼi, yuʼun sventa chules Siria li Joase laj me smaj voʼob o vakibuk velta jechuk li balumile. Ta skoj ti mu ta sjunuluk yoʼonton la smaj balumil li Joase, oxib noʼox velta kuch yuʼun li paskʼope, muʼyuk bu la stsal-o ta jyalel (2Re 13:14-19). ¿Kʼusi chchanubtasutik taje? Jaʼ ti ta sjunuluk koʼonton jpasbetik yabtel Jeova mi ta jkʼan akʼo xakʼbutik li sbendisione.
«Ch-acʼbat smoton li bochʼo ta saʼe»
¿Buchʼutik chakʼbe smoton li Jeovae? Jaʼ «li bochʼo ta saʼe» xi li jtakbol Pabloe. Jlik livro ti jaʼ sventa li buchʼutik tsjelubtasik ta yan kʼop li Vivliae chal ti jpʼelantik kʼop ta griego «li bochʼo ta saʼe» ti xie, maʼuk skʼan xal ti «oy bu chbat jsaʼtike», yuʼun jaʼ skʼan xal ti «chkichʼtik ta mukʼe». Yan livro xtoke chal ti chakʼ ta aʼiel ti oy tajek ta koʼontontik xchiʼuk ti xkakʼ kipaltike. Jech ta melel, li Jeovae chakʼbe smoton li buchʼutik chlokʼ ta yoʼontonik yichʼel ta mukʼ ta melel ta skoj ti oy xchʼunel yoʼontonik xchiʼuk ti skʼanojike (Mt 22:37).
¿Kʼuxi chakʼbe smoton tukʼil yajtuneltak li Jeovae? Li stuke yaloj ta melel ti muʼyuk kʼusi xkoʼolaj-o li matanal chakʼbe yajtuneltake, taje chakʼ ta ilel kʼu to yepal slekil yoʼonton xchiʼuk ti kʼanvaneme, yuʼun chakʼ jun kuxlejal sbatel osil ta paraiso liʼ ta Balumile (Ap 21:3, 4). Li buchʼutik ta sjunul yoʼonton tsaʼik Jeova avie, tstaik epal bendision, tskʼupin xkuxlejalik xchiʼuk jun yoʼontonik koliyal ti chkoltavan li chʼul espiritue xchiʼuk li pʼijilal ta jtatik ta Vivliae (Sl 144:15; Mt 5:3).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w05 1/8 paj. 11 par. 3
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal 2 Reyes
13:20, 21. Li kʼusi kʼot ta pasele, ¿mi jaʼ chakʼ ta aʼiel ti xuʼ oy kʼusi xkichʼtik ta mukʼe? Moʼoj. Li Vivliae muʼyuk chal ti laj yichʼbeik ta mukʼ li sbakiltak Eliseoe. Li kʼusi kʼot ta pasele jaʼ ta skoj li sjuʼel Diose, jech kʼuchaʼal li kʼusitik labal sba la spas li j-alkʼop kʼalal kuxul toʼoxe.
12-18 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 REYES 16, 17
«Oy noʼox spajeb li smalael yuʼun Jeovae»
it-2 paj. 903 par. 6
Salmanasar
La sventain Israel. Kʼalal jaʼo tspas mantal ta Israel li ajvalil Oseae (nop. 758-740 m.t.J.), li Salmanasar V (quinto) och ta skʼob li Palestinae, lik sventain li Oseae xchiʼuk laj yakʼbe stoj patan jujun jabil (2Re 17:1-3). Pe ta tsʼakale, li Oseae muʼyuk xa la stoj li patane xchiʼuk la spas ta jmoj sjol xchiʼuk li ajvalil So ta Ejipto sventa xbat stsakik ta kʼop li Salmanasare (kʼelo SO). Jaʼ yuʼun, li Salmanasare la stikʼ ta chukel li Oseae xchiʼuk la sjoyibta oxib jabil li Samariae. Laj onoʼox yichʼ tsalel li Samariae xchiʼuk laj yichʼik chukel batel li j-israeletike (2Re 17:4-6; 18:9-12; koʼoltaso xchiʼuk Oseas 7:11; Esekiel 23:4-10).
«Ta jcʼan chisut tal ta atojol»
Baʼyel jchanbetik skʼoplal ti bakʼin laj yichʼ alele. Kʼalal skʼan toʼox jaylajunebuk jabil xvokʼ li Jeremiase, li Jeovae laj yakʼ ti akʼo xbat stsalik j-asiriaetik li lajunvokʼ nitilulal ta Israel ta sjabilal 740 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse xchiʼuk ti xikʼik batel ta mosoil li jnaklejetik tee. Li jnaklejetik taje tsots la saʼ smulik, jech xtok muʼyuk la xchʼunik li pʼijubtasel akʼbatik yuʼun li j-alkʼopetike, jaʼ yuʼun li Diose oy kʼusi laj yakʼbe xchanik (2Re 17:5-18). ¿Kʼusi van kʼot ta pasel kʼalal ikʼbilik batel ta mosoil, ti nom xaʼox oyik ta stojolal Dios xchiʼuk li ta slumalike? ¿Mi laj xaʼox sjel stalelalik? ¿Mi xchʼayoj xaʼox ta sjol steklumal li Jeovae? ¿Mi oy to van ta yoʼonton chchʼam yan velta?
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
jy paj. 50, rekuadro
Chcholbe mantal jun jsamaria ants
¿BUCHʼU JAʼ LI JSAMARIAETIKE?
Veno, yuʼun kʼalal cham xaʼox li Salomone, la svokʼ sba li lajunvokʼ nitilulal ta Israel ta nortee, jaʼ parte komik li snitilulal Juda xchiʼuk Benjamine. Li yosilal Samariae jaʼ te xkom ta oʼlol yuʼun chib jteklum, june jaʼ li Judea ti te xkom ta sure, li june jaʼ li Galilea ti te xkom ta nortee.
Lik yichʼ ta mukʼ slokʼol vakax li lajunvokʼ nitilulale. Jaʼ yuʼun laj yakʼ Jeova ti akʼo stsalatik yuʼun li jteklum Asiria ta sjabilal 740 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse. Vaʼun toj ep laj yikʼik lokʼel krixchanoetik li ta yosilal Samariae, jaʼ xa te laj yakʼik nakluk li krixchanoetik ti likem tal ta yosilal Asiriae. Li krixchanoetik ti naka jecheʼ dios chichʼik ta mukʼ taje nupun xchiʼukik li j-israeletik ti te komik li ta yosilal Samariae. Jaʼ yuʼun ta mas tsʼakale, ti kʼu xa yelan chichʼ ta mukʼ sdiosik li krixchanoetike kapal xa xchiʼuk jlom li kʼusitik chal Smantal Diose, jech kʼuchaʼal li sirkunsisione. Manchuk mi jech, maʼuk onoʼox jech chichʼik ta mukʼ ta melel li Diose (2Re 17:9-33; Is 9:9).
Li ta skʼakʼalil Jesuse, mu snaʼ xkʼotik ta templo ta yichʼel ta mukʼ Dios ta Jerusalen li jsamariaetike, manchuk mi stsakojik ta mukʼ li livroetik la stsʼiba Moisese. Oy xa ta sjayibaluk jabil ti te nopem xaʼi chkʼotik ta jun templo ta vits Gerizim, ti nopoltik noʼox xil Sikare. Vaʼun te chkʼotik-o ta yichʼel ta mukʼ Dios manchuk mi lilinbil xa li temploe. Kʼuchaʼal chkiltik une, jech-o kontra chil sbaik li jsamariaetik xchiʼuk judaetik li ta skʼakʼalil Jesuse (Jn 8:48).
19-25 YUʼUN DISIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 REYES 18, 19
«¿Kʼuxi chchibajesutik li kajkontratike?»
w05 1/8 paj. 11 par. 5
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal 2 Reyes
18:19-21, 25. ¿Mi laj van spas ta jmoj sjol li Esekias xchiʼuk li ajvalil ta Ejiptoe? Moʼoj. Mu meleluk li kʼusi laj yal rabsakee, maʼuk melel xtok kʼalal laj yal ti jaʼ ta smantal Jeova ti tal tsakvanuk ta kʼope. Li ajvalil Esekiase jaʼ noʼox la spat yoʼonton ta stojolal Jeova.
«Mu xaxiʼ, vuʼun chajcoltaot»
Li Rabsacese (Rabsake) toj manya, yuʼun la skʼan xchibajesbe yoʼonton krixchanoetik kʼalal xi laj yale: «¿Me mu jaʼuc Ezequías la sjines li cʼopojebaletic xchiʼuc li scajleb smoton Diose? [...] ¡Jaʼ ta smantal [Jeova] ti tal jlajes li lume!» (2Re 18:22, 25). Kʼalal jech laj yale laj yakʼ ta aʼiel ti muʼyuk tspoj yajtuneltak li Jeovae, yuʼun la ilinem ta stojolalik. Pe li Diose xmuyubaj ta stojolal li Ezequías xchiʼuk li judioetike, yuʼun jaʼ xa jech lik yichʼik ta mukʼ kʼuchaʼal tskʼane (2Re 18:3-7).
¿Kʼuxi tskoltautik li vukvoʼ bankilaletik xchiʼuk li vaxakvoʼ viniketik ti ichʼbil yeike?
14 Li ajvalil ta Asiriae te la spas skarpanaik ta suroesteal Jerusalén. Te la stak batel oxvoʼ j-al-aʼyejetik sventa xalbeik jteklum ti akʼo mu spoj sbaike. Li j-al-aʼyej ti Rabsaces (Rabsaqué) akʼbil sbi ta skoj li yabtele, ep kʼusitik la spas sventa tsloʼla li jteklume. Lik kʼopojuk ta hebreo sventa chal ti akʼo svalopatinik li Ezequiase xchiʼuk ti jaʼuk la xchʼunbeik smantal li j-asiriaetike, vaʼun mi jech la spasike ta la x-akʼbat yosilik ti mas to la leke (kʼelo 2 Reyes 18:31, 32). Laj yal ti muʼyuk la chkoltaatik yuʼun Jeova li judioetik ta stojolal li j-asiriaetike, jech kʼuchaʼal muʼyuk chkoltaatik yuʼun sdiosik li jteklumetike. Lek kʼusi kʼot ta nopel yuʼunik, yuʼun muʼyuk kʼusi la stakʼbeik, jechtik onoʼox tspas li yajtuneltak Jeova avi eke (kʼelo 2 Reyes 18:35, 36).
yb74 paj. 177 par. 1
Alemania (Xchaʼvokʼal)
Li SS ep kʼusitik chopol la spasik sventa sloʼlaik li ermanoetik yoʼ spasik firmare. Labal sba ta aʼiel ti ep ta veltae mas to chakʼbeik svokol li buchʼutik tspasik firmare. Xi chal li Karl Kirscht: «Jaʼ mas laj kichʼkutik ilbajinel li stestigounkutik Jeova kʼalal chukbilunkutik batel ti bu chichʼ pasel tsatsal abtelale. Yuʼun yalojik ti jaʼ to jech ta jchʼunkutike. Nopolik noʼox chalbunkutik ti jpaskutik firmare. Junantike la spasik. Akʼo mi jech, jutuk mu skotoluk li buchʼutik la spasik firmare te to chukul komik mas ta jun jabil. Kʼalal jaʼo te oyike, nopolik noʼox ta xkʼexlaltasatik yuʼun li SS ta yeloval yantike, yuʼun ch-albatik ti jecheʼ noʼox la tspakʼta sbaik xchiʼuk ti snaʼ xiʼike. Jech xtok, tsujatik sventa te xjelavik ta yeloval ermanoetik kʼalal skʼan toʼox xlokʼik batel ta chukele».
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1 paj. 203 par. 1
Li kʼusitik voʼne mukajtike
Jech kʼuchaʼal liʼe, li Vivliae chal ti xnichʼnabtak Senakerib ti jaʼik li Adramelek xchiʼuk Saresere la smil li stotike xchiʼuk ti jaʼ och ta xkʼexol ta ajvalil li xnichʼon ti jaʼ sbi Esar-adon (2Re 19:36, 37). Akʼo mi jech, jlik vun ti chalbe skʼoplal Babiloniae chal ti Senakeribe milat yuʼun jun noʼox xnichʼon kʼalal echʼ jun paskʼop li ta skʼakʼalil 20 ta Tebete. Li Nabonido ti ajvalilaj ta Babilonia ta svakibal siglo kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse (m.t.J.) xchiʼuk li Beroso ti tun ta pale ta Babilonia ta yoxibal siglo m.t.J. laj yalik ti ta jun noʼox xnichʼon laj ta milel li Senakeribe. Akʼo mi jech, ta mas tsʼakale laj yichʼ tael svokʼolil li ton ti la stsʼiba li Esar-adone ti jaʼ och ta xkʼexol li Senakeribe. Li Esar-adone la stsʼiba ti xchiʼiltak ta vokʼele la stoy sbaik ta stojolal li stote, la smilik, vaʼun jatavik batel. Xi laj yal li Philip Biberfeld li ta livro Universal Jewish History (1948, vol. 1, paj. 27): «Li vun ti chalbe skʼoplal Babiloniae, li kʼusi laj yalik Nabonido xchiʼuk Berosoe mu meleluk, jaʼ noʼox melel li kʼusi chal Vivliae. Li kʼusi la stsʼiba komel li Esar-adone laj yakʼ ta ilel ti melel li kʼusi chal Vivliae. Skotol li kʼusi chal Vivlia ti kʼot ta pasel ta Asiria xchiʼuk Babiloniae jaʼ melel, jaʼ oy mu jechuk li kʼusitik la stsʼibaik li jbabiloniaetike. Taje tsots skʼoplal, yuʼun xuʼ jchʼuntik ti melel li kʼusi chal Vivlia akʼo mi oy kʼusi jelel chal li ta yan livroetike».
26 YUʼUN DISIEMBRE– 1 YUʼUN ENERO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 REYES 20, 21
«Oy kʼusi la spas Jeova kʼalal la spas orasion li Esekiase»
ip-1 paj. 394 par. 23
Li ajvalile la stabe sbalil li xchʼunel yoʼontone
23 Kʼalal bat xa ox stsak ta kʼop Juda li Senakeribe, jaʼo tsots ipaj li Esekiase. Vaʼun, albat yuʼun Isaias ti chchame (Isaias 38:1). Li ajvalil ti 39 to sjabilale la svul tajek yoʼonton. Pe maʼuk noʼox ta sventa slekilal stuk, yuʼun li Jerusalen xchiʼuk Judae xuʼ xtal tsakatikuk ta kʼop yuʼun li j-asiriaetike. Jaʼ yuʼun, laj yat yoʼonton ta stojolal li jteklume. Mi cham li Esekiase, ¿buchʼu chbat li ta paskʼope? Yuʼun li vaʼ orae, li ajvalile muʼyuk toʼox junuk xnichʼon ti xuʼ xkom ta xkʼexole. Jaʼ yuʼun, la skʼanbe ta orasion Jeova ti xkʼuxubinate (Isaias 38:2, 3).
Ta sjunuluk me koʼonton tunkutik ta stojolal li Jeovae
16 Ta mas tsʼakale ipaj xchiʼuk jutuk xa mu cham li Esekiase. Kʼalal jaʼo jech tsots svokole, la skʼanbe Jeova ti akʼo xkoltaate xchiʼuk ti akʼo svules ta sjol ti tukʼ yakʼoj sba ta stojolale (kʼelo 2 Reyes 20:1-3). Li Jeovae la stakʼbe s-orasion li Esekiase, vaʼun la xpoxta. Jchanojtik ta Vivlia ti muʼyuk xa chpoxtautik o tsnatubtas jkuxlejaltik ta skʼelobil juʼelal avi li Jeovae. Pe jech kʼuchaʼal li Esekiase, xuʼ jpat koʼontontik ti tskoltautik li Jeovae. Xuʼ xi xkalbetike: «Mucʼul Dios, avocoluc mu me xchʼay ta avoʼnton ti jun coʼnton litun avuʼune, xchiʼuc ti scotol coʼnton la jpas cʼusi chacʼane». ¿Mi jchʼunojtik ta melel ti jaʼ chchabiutik Jeova akʼo mi jaʼo iputike? (Sl 41:3).
g01 22/7 paj. 13 par. 4
¿Kʼuxi tskoltaun li orasione?
Junantik yajtuneltak Jeova ta voʼne ti la spasik orasione jamal vinaj ti takʼbatike o takʼbatik ta skʼelobil juʼelal. Jun skʼelobile jaʼ li ajvalil Esekiase. Kʼalal laj yaʼi ti tsots li xchamele xchiʼuk ti muʼyuk xa ch-echʼ yuʼune, la skʼanbe koltael li Jeovae. Xi takʼbate: «Laj kaʼi li a-orasione xchiʼuk laj kil ti la amal yaʼlel asate. Ta jpoxtaot» (2Re 20:1-6). Jaʼtik jech takʼbat s-orasionik junantik viniketik xchiʼuk antsetik ti yichʼojik ta mukʼ Diose (1Sa 1:1-20; Da 10:2-12; Ech 4:24-31; 10:1-7).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2 paj. 492 par. 8
Abtejebal ti tspasvan ta parejoe
Li abtejebal taje xuʼ xichʼ tunesel sventa lekuk tukʼ xichʼ vaʼanel jpʼejuk na o sventa xichʼ kʼelel mi lek tukʼ meltsanbil li kʼusi yichʼoj vaʼanele. Xi laj yal Jeova ta stojolal li Jerusalene: «Li chʼojon la jpʼis-o Samariae jaʼ ta jpʼis-o li Jerusalen eke xchiʼuk ta jtunes li abtejebal ti tspasvan ta parejo ti jaʼ la jtunes ta stojolal li yutsʼ yalal Akabe». Li Diose laj yakʼ venta ti muʼyuk tukʼ xchiʼuk ti toj echʼ xa noʼox chopol li kʼusi la spas li Samaria xchiʼuk li yutsʼ yalal Akabe, jaʼ yuʼun laj yichʼik lajesel. Li Diose jaʼ jech ta xchapan li Jerusalen xchiʼuk li ajvaliletik yuʼune. Yuʼun te chvinaj li kʼusitik chopol tspasike, vaʼun ta xichʼik lajesel ta skoj taje, jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel li ta sjabilal 607 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse (2Re 21:10-13; 10:11). Ta stojolal li j-alkʼop Isaiase, li Jeovae laj yalbe li chopol ajvaliletike xchiʼuk li jtoybaetik ta Jerusalen ti poʼot xa xil svokolike. Xi laj yale: «Li tukʼilale chkʼot kuʼun ta chʼojon sventa chpʼisvan xchiʼuk li kʼusi tukʼe ta jpas ta jun abtejebal ti tspasvan ta parejoe». Li smantaltak Jeova ta sventa li kʼusi tukʼe jaʼ te chvinaj buchʼutik jaʼ ta melel yajtuneltak xchiʼuk buchʼutik maʼuk, vaʼun xuʼ sta-o xkuxlejalik o slajelik (Is 28:14-19).