Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
4-10 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ESTER 1, 2
«Chanbo stalelal li Estere»
¿Mi xuʼ van bikʼit xkakʼ jbatik kʼalal chkichʼtik akʼel ta prevae?
11 Ti bikʼit chkakʼ jbatike, xuʼ me xichʼ akʼel ta preva kʼalal chkichʼtik kʼupil kʼoptaele. Jaʼ jech kʼot ta pasel ta stojolal li Estere. Li stuke jaʼ li ants ti mas kʼupil sba ta sjunul steklumal li Persiae. Jun jabil laj yichʼ kʼelel lek xchiʼuk laj yichʼ jaxbel muil poxiletik sventa kʼupiluk sba xvinaj, jaʼ jech laj yichʼ pasbel li yantik tsebetik eke sventa lekuk x-ilatik yuʼun li ajvalile xchiʼuk ti xtʼujatike. Pe li ajvalile jaʼ la stʼuj Ester sventa xkʼot ta meʼ ajvalil. Li Estere toj ep laj yichʼ kʼelel sventa alakʼuk sba xvinaj, pe maʼuk bat ta yoʼonton ti jaʼ noʼox tsnop ta sventa stuke. Bikʼit-o laj yakʼ sba, lek yoʼonton xchiʼuk ichʼvan ta mukʼ (Est 2:9, 12, 15, 17).
La spakbe skʼoplal li slumal Diose
15 Kalbetik to skʼoplal li Estere. Kʼalal kʼot yorail ti chbat yakʼ sba ta ilel ta stojolal li ajvalile xuʼ ox tstʼuj kʼusuk natsʼiletik ti kʼupilik sbae, sventa mas kʼupil sba xvinaj. Pe ta skoj ti lek noʼox sba ti kʼuyelan tsmeltsan sbae, jaʼ noʼox la stunes li kʼusi akʼbat yuʼun li Hegaie (Est 2:15). Xuʼ van la snop ti sventa lek x-ilat yuʼun li ajvalile, maʼuk noʼox skʼan ti kʼupil sba xvinaje. Yuʼun jaʼ mas tsots skʼoplal laj yil li talelaletik kʼuchaʼal ti bikʼit noʼox chakʼ sbae xchiʼuk ti lek noʼox sba kʼuyelan tsmeltsan sbae, yuʼun li talelaletik taje chʼabal chvinaj ti bu tspas mantal li ajvalile. ¿Mi jech van ta melel li kʼusi tsnope?
¿Mi xuʼ van bikʼit xkakʼ jbatik kʼalal chkichʼtik akʼel ta prevae?
12 Mi bikʼit chkakʼ jbatike, lek noʼox me ta jlap jkʼuʼ jpokʼtik xchiʼuk lek noʼox me ta jpas jtalelaltik sventa chkakʼtik ta ilel ti chkichʼtik ta mukʼ li yantike xchiʼuk sventa jlekilal jtuktik. Mu jkʼan ti jtoy jbatike xchiʼuk ti voʼotik xa noʼox chij-ichʼat ta mukʼ yuʼun li krixchanoetike, yuʼun jaʼ ta jkʼantik ‹ti chʼan xijchie xchiʼuk ti manxo jtalelaltike› (kʼelo 1 Pedro 3:3, 4; Jer 9:23, 24). Mi mu bikʼituk chkakʼ jbatik ti kʼu yelan chijkʼopoje xchiʼuk ti kʼu yelan ta jpas jtalelaltike jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel li kʼusi ta jnop ta jtojolaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi ta van xkakʼtik snop yantik ti jtuk xa noʼox chkaʼi jbatik ta skoj li kʼusi ta jpastike, li kʼusi jnaʼtike o ta skoj li buchʼutik xkojtikinantike? ¿O mi ta van xkakʼbetik snop yantik ti oy kʼusi tsots skʼoplal la jpastike xchiʼuk ti muʼyuk buchʼu la skoltautike, akʼo mi laj kichʼtik koltaele? Jnoptik ta sventa li Jesuse. Li stuke xuʼ van toj labal to sba laj yil yuʼun krixchanoetik ta sventa li kʼusitik la spase. Pe muʼyuk bu spas jech. Yuʼun solel ep ta velta laj yalbe skʼoplal li Skʼop Diose, yuʼun mu skʼan xichʼ ichʼel ta mukʼ li stuke. Jaʼ tskʼan ti jaʼ noʼox xichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae (Jn 8:28).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Mi anaʼoj xa?
La staik tsʼibetik ta persia kʼop ti ta cuneiforme letra tsʼibabile, ti te chalbe skʼoplal jun vinik ti Marduka sbie (Mardokeo ta tsotsil), ti jaʼ vaʼanbil sventa tskʼel li jteklum Susae. Kʼalaluk laj yichʼ tael taje, li Arthur Ungnad ti lek xchanojbe skʼoplal li sloʼilal li lum taje xi laj yalbe skʼoplal li kʼusi te tsʼibabile: «Sba to velta laj yichʼ tabel sbi Mardokeo ti maʼuk li ta Vivliae».
Kʼalal laj yal Arthur Ungnad taje, ta smilal noʼox tsʼibetik ta persia kʼop ta cuneiforme laj yichʼ jelubtasel ta yantik kʼop. Te tsakal skʼoplal li tavlaetik patbil ta achʼel laj yichʼ tael li ta sjinemal snail skʼejobil takʼin ta Persépolis ti te oy ta stsʼel li smuroal jteklume. Li tavlaetik ti patbil ta achʼel taje jaʼo laj yichʼ pasel ta skʼakʼalil li ajvalil Jerjes l. Ta elamita kʼop tsʼibabil xchiʼuk te yichʼoj biiletik ti xuʼ te jtatik li ta slivroal Ester eke.
Oy jayibuk tavlaetik ti patbil ta achʼel ti laj yichʼ tael ta Persépolise chalbeik skʼoplal jun vinik ti Marduka sbie, ti jaʼ toʼox jtsʼibajom li ta pasob mantal ta Susa kʼalal jaʼo ch-ajvalilaj li Jerjes I. Li ta jun tavla ti patbil ta achʼele chal ti Mardukae jaʼ jun jelubtasej kʼop. Taje xkoʼolaj tajek xchiʼuk li kʼusi chal Vivlia ta sventa li Mardokeoe: jaʼ toʼox jun j-abtel yuʼun ajvalil Asuero (Jerjes I), snaʼ chaʼtos kʼop xchiʼuk nopem xaʼi te chbat chotluk ta stiʼ spasob mantal li ajvalil ta Susae (Est 2:19, 21; 3:3). Li stiʼ spasob mantal ajvalile toj yan sba ta kʼelel xchiʼuk te ch-abtejik li buchʼutik yichʼoj yabtelik ta snail pasob mantale.
Jech kʼuchaʼal laj kiltike, koʼolik tajek li Marduka ti chalbe skʼoplal li tavlaetik ti patbil ta achʼele xchiʼuk li Mardokeo chal ta Vivlia ta slivroal Estere. Yuʼun koʼol jabil kuxiik, koʼol bu nakiik xchiʼuk jaʼik toʼox yaj-abteltak ajvalil ta Susa. Skotol taje chakʼ ta ilel ti Mardukae jaʼ onoʼox li Mardokeoe.
11-17 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ESTER 3-5
«Koltao yantik yoʼ xtunik ta stojolal Jeova»
La spakbe skʼoplal li slumal Diose
18 Kʼalal echʼ xaʼox kʼuk sjalile, oy jun vinik ti lik yichʼ ojtikinel lek li ta snail pasobmantale, ti Amán sbie. Li Asueroe la sbiiltas ta Primer ministro (buchʼu tspas mantal) —laj yakʼbe tsots yabtel xchiʼuk kʼot ta bankilal jtojobtasvanej— xchiʼuk laj yal mantal ti akʼo snijan sbaik ta stojolale (Est 3:1-4). Manchuk mi tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal ajvalil li Mardoqueoe, pe mi la snijan sbae, tsnop ti xkoʼolaj kʼuchaʼal muʼyuk chichʼ ta mukʼ Dios mi jech la spase. Li Mardoqueoe snaʼoj ti jaʼ jun smomnichʼon Agag li Amane, ti laj yichʼ milel yuʼun tukʼil j-alkʼop Samuel li ajvalil yuʼun amalequetike (1Sa 15:33). Li amalequetike toj chopol li kʼusitik la spasike, jaʼ yuʼun kʼot ta yajkontra li Jeovae xchiʼuk li slumale, jech oxal pʼajbil xa komik yuʼun li Diose (Dt 25:19). ¿Mi ta van skejan sba ta stojolal jun yaj-abtel ajvalil li Mardoqueoe? ¡Mi jsetʼuk jech ta spas! Li stalelal li tukʼil judío taje, jaʼ chakʼ jnoptik ta sventa li xchʼunel yoʼontonik li epal viniketik xchiʼuk antsetik ta voʼne xchiʼuk li ta jkʼakʼaliltike. Manchuk mi laj yakʼ ta vokol li xkuxlejalike, ta sjunul yoʼonton xi chalike: «Jaʼ tsots scʼoplal baʼyuc ta jchʼunbecutic smantal Dios; mu jaʼuc tscʼan baʼyuc ta jchʼunbecutic smantal cristiano» (Ech 5:29).
it-2 paj. 313 par. 9
Mardokeo
Laj yichʼ tunesel sventa spoj li Israele. Kʼalal laj yichʼ alel ti chichʼ lajesel li judaetik ta Persiae, li Mardokeoe laj yakʼ venta ti jaʼ sventa skolta judaetik ti laj yichʼ vaʼanel ta meʼ ajvalil li Estere. La stijbe yoʼonton Ester sventa oyuk kʼusi spas xchiʼuk ti skʼanbe vokol ajvalil ti akʼo xkoltaatike. Akʼo mi xuʼ xichʼ milel-o, li Estere la spas li kʼusi albat yuʼun Mardokeoe (Est 4:7–5:2).
La spakbe skʼoplal li slumal Diose
22 Li meʼajvalile xiʼ tajek kʼalal laj yaʼi li aʼyej taje. Taje jaʼ chakʼ ta preva li xchʼunel yoʼonton ti muʼyuk jech xil-o ta sjunul xkuxlejale, yuʼun kʼalal la stakʼbe li Mardoqueoe laj yal ta jamal ti chiʼe. ¿Kʼu yuʼun ti chiʼe? Jech kʼuchaʼal la svulesbe ta sjol li sprimoe, li mantaletik yuʼun jpersiaetike chal ti chichʼ milel mi oy buchʼu bat ta stojolal ajvalil mi muʼyuk takbil ta ikʼele. Kʼalal oy buchʼu muʼyuk chchʼun li mantal taje, li kʼusi noʼox xuʼ chkol-oe jaʼ ti mi la syeʼ li xvaxton ti pasbil ta oro sventa xchʼaybat smul yuʼun li ajvalile. ¿Mi ch-akʼbat van ta ilel slekil yoʼonton yuʼun ajvalil Asuero li Estere? Yuʼun onoʼox muʼyuk laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton kʼalal muʼyuk la xchʼun takel ta ikʼel li Vastie. Li kʼusi mas chopol xtoke, jaʼ ti oy xa ta 30 kʼakʼal ti muʼyuk xtakat ta ikʼel yuʼun ajvalil sventa tskʼele, li Estere xuʼ van la snop ti mu xa lekuk ch-ilat yuʼun li ajvalile (Est 4:9-11).
23 Li Mardoqueoe jpʼel yoʼonton la stakʼbe, yuʼun tskʼan tstsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton li sprimae, laj yalbe ti ta spoj ta melel judioetik ta vokolil li Jeovae, ti xuʼ van jaʼ tstunesate o yan kʼusi tstunes. Pe laj yalbe xtok, ti mi mu skʼan spas li kʼusi albate, xuʼ van mu xa xkol mi tsatsaj li vokolile. Ti jech laj yal li Mardoqueoe jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ta melel ta stojolal li Jeovae, ti ta onoʼox spas li kʼusi chale xchiʼuk ti muʼyuk chakʼ ti akʼo xlaj li slumale (Jos 23:14). Vaʼun xi laj yalbe li Estere: «Yicʼal yuʼun voʼot tʼujbilot sventa chacoltautic ti voʼot laʼoch ta meʼ ajvalile» (Est 4:12-14). Ta melel, ¡toj echʼ noʼox tsots xchʼunel yoʼonton li Mardoqueoe! ¿Mi jech van li xchʼunel koʼontontik eke? (Pr 3:5, 6).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Yakʼojbeik yipal yoʼ oyuk sderechoik chichʼik ta mukʼ Dios
14 Jech kʼuchaʼal li Ester xchiʼuk Mardoqueo ta skʼakʼalil Vivliae, li steklumal Jeova ta jkʼakʼaliltike yakʼojbe yipal ta spakel skʼoplal sventa chichʼik ta mukʼ jech kʼuchaʼal yaloj mantale (Est 4:13-16). ¿Mi xuʼ xakoltavan ek? Xuʼ. Xuʼ nopolik noʼox xapas orasion ta stojolal li ermanoetik ti chil svokolik ta skoj ti muʼyuk tukʼ chchapanatik yuʼun j-abteletike. Li orasionetike xuʼ skolta tajek li ermanoetik kʼalal chil svokolik o kʼalal chichʼik kontrainele (kʼelo Santiago 5:16). ¿Mi tstakʼ Jeova li orasionetike? Li kʼusitik jpasojtik kanal ta nail chapanobbailetike chakʼ ta ilel ti tstakʼe (Ebr 13:18, 19).
18-24 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ESTER 6-8
«Ti kʼu yelan skʼan xijkʼopoje»
Ta spʼijil, ta slekil yoʼonton xchiʼuk ta stsatsal yoʼonton la spas
15 Ta skoj ti oy smalael yuʼun li Estere laj to smala jun kʼakʼal sventa chalbe ajvalil li kʼusi tskʼane. Xkaltik noʼoxe laj yakʼ to ora sventa xchapan slajel li Amane. Jech xtok, xuʼ van jaʼ la spas Jeova ti mu x-och svayel li ajvalile (Pr 21:1). Jaʼ yuʼun mu labaluk chkaʼitik ti chal Vivlia ti skʼan «jaʼ noʼox ta jmala chiscoltau[tik] li Diose» (kʼelo Mikeas 7:7). Kʼalal ta jpat koʼontontik ti xchapaj yuʼun kʼusuk vokolil li Diose xuʼ van labal to chkiltik ti kʼuyelan chchapane, taje xuʼ van mu jechuk xtal ta joltik.
Tsots yoʼonton kʼopoj
16 Ta skoj ti mu skʼan xakʼ ta preva smalael yuʼun ajvalil li Estere laj yalbe skotol li ta xchibal xa velta veʼele. Pe, ¿kʼuxi van tspas? Li ajvalile la sjakʼbe yan velta kʼusi tskʼan li Estere (Est 7:2). Li avi une jaʼ xa «yorail» sventa chkʼopoj.
Ta spʼijil, ta slekil yoʼonton xchiʼuk ta stsatsal yoʼonton la spas
17 Mi xnop van kuʼuntik ti yakal tspas orasion ta yoʼonton Ester kʼalal muʼyuk toʼox yaloj liʼe: «Me lec chavilune, ajvalil, me lec chavaʼay li cʼusi chcale, jun noʼox li cʼusi oy ta coʼnton ta jcʼanbote. Jaʼ ta jcʼanbot ti mu me xavacʼun ta milele, xchiʼuc mu me xavacʼ ta milel ec li jchiʼiltaque» (Est 7:3). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Estere chalbe ti tstsak ta mukʼ li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun li ajvalile. ¡Toj jelel tajek xchiʼuk li jun pasaro meʼajvalil Vastie, yuʼun yolbaj laj yakʼ ta kʼexlal li smalale! (Est 1:10-12). Jech xtok, li Estere muʼyuk la xchopol kʼopta smalal ti ta sbolil la spat yoʼonton ta stojolal li Amane. Moʼoj, ta skoj ti oy ta vokol li xkuxlejale jaʼ noʼox la skʼanbe ti akʼo xchabiate.
Ta spʼijil, ta slekil yoʼonton xchiʼuk ta stsatsal yoʼonton la spas
18 Ta melel, li kʼusi laj yal Estere kʼot ta yoʼonton li ajvalile xchiʼuk labal to laj yaʼi. Pe, ¿buchʼu xa noʼox ti tskʼan tsmil li meʼajvalile? Xi to chal li Estere: «Yuʼun li vuʼun xchiʼuc scotol li jchiʼiltaque chonbiluncutic xa ta cʼabal jcotolcutic ti acʼo quichʼcutic ulesele. Ti jaʼuc noʼox chonbiluncutic sventa mozoile, muʼyuc cʼusi chcal; mu xtal jtij xcʼuxul ajol ti jechuque» (Est 7:4). Kʼuchaʼal chkiltike jamal chal kʼusi mas chat-o yoʼonton li Estere, pe chal xtok ti jaʼuk noʼox laj yichʼik chonel sventa mosoil xchiʼuk li buchʼutik jmoj slumalike muʼyuk kʼusi laj yal ti jechuke. Ta skoj ti chil svokol ajvalil ti chapanbil ti chichʼ milel epal krixchanoetike mu stakʼ ti te tsʼijil xkom li Estere.
19 Li Estere laj yakʼ ta ilel spʼijil xchiʼuk lek noʼox kʼopoj kʼalal laj yalbe ajvalil li kʼusi tsvul-o tajek yoʼonton sventa xchʼun yuʼune. Li kʼusi chakʼ jchantike jaʼ ti tsots skʼoplal ti oyuk smalael kuʼuntike, ti xkichʼtik ta mukʼe xchiʼuk ti jamal xkaltik mi oy kʼusi tsots skʼoplal chkalbetik li kutsʼ kalaltik o jun krixchano ti tsots yabtele (Pr 16:21, 23).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06 1/3 paj.11 par. 1
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Estere
7:4. ¿Kʼu yuʼun chil-o svokol ajvalil mi laj yichʼ lajesbel skʼoplal li judaetike? Li Estere laj yichʼ spʼijil kʼalal laj yal ti xuʼ xichʼik chonel sventa chkʼotik ta mosoile. Pe xuʼ sta-o svokol li ajvalil mi laj yichʼik lajesel li judaetike. Mas ch-ayan takʼin jechuk li ta skʼejobil skʼulejal ajvalil ti lajuk yichʼ chonel ta mosoil li judaetike ti jaʼ mu sta jechuk li lajunmil talento plata snopoj ox chakʼ Aman sventa xichʼik lajesele. Ti lajuk yichʼ milel li judaetike, chcham li meʼ ajvalil eke.
25 YUʼUN SEPTIEMBRE–1 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ESTER 9, 10
«Oy kʼusi lek la spas ta stojolal yantik»
it-2 paj. 314 par. 3
Mardokeo
Li Mardokeoe tsots yabtel akʼbat li ta spasob mantal ajvalile, ti jaʼ toʼox yabtel li Amane. Jech xtok, akʼbat s-aniyoal skʼob sventa seyo yuʼun ajvalil sventa xichʼ akʼbel seyoal li vunetike. Li Estere jaʼ laj yakʼbe sbain Mardokeo li sna Amane, yuʼun jaʼ akʼbat ta skʼob li Ester eke. Ta skoj ti tsots xa yabtel yichʼoj li Mardokeoe, bat skʼanbe ajvalil ti xchʼaybe skʼoplal li kʼusi xchapanoj ox li Amane xchiʼuk ti xichʼuk akʼel yan mantal sventa xuʼ spoj sba li judaetike. Koliyal taje xuʼ xkolik xchiʼuk ti xmuyubajik noʼoxe. Ep li buchʼutik te nakalik ta Persiae la skoltaik li judaetike. Vaʼun, kʼalal kʼot li skʼakʼalil 13 ta yuilal Adare, lek xa ox chapal li judaetike, yuʼun xuʼ xa ox spak skʼoplalik. Li j-abteletike la skoltaik Mardokeo ta skoj ti tsots xa yabtel yichʼoje. Li ta Susae jalij to jun kʼakʼal li paskʼope. Ta sjunul li yosilal Persiae laj yichʼ milel mas ta 75 mil yajkontratak judaetik ti te tsakal skʼoplal li lajunvoʼ xnichʼnabtak Amane (Est 8:1–9:18). Li Estere laj yalbe Mardokeo ti xichʼ pasel jujun jabil li kʼin li ta skʼakʼalil 14 xchiʼuk 15 ta yuilal Adare. Taje jaʼo te xuʼ xmuyubajik, xveʼik, xakʼbe sba smotonik xchiʼuk xakʼbeik smoton li buchʼutik abol sbaike. Li judaetike lek laj yaʼiik ti xichʼ pasel li kʼin taje xchiʼuk ti jech-o spasik li yalab xnichʼnabike xchiʼuk li yantik buchʼu oy ta yoʼontonik jech tspasik eke. Li Mardokeoe ichʼat ta mukʼ yuʼun li steklumal Diose xchiʼuk jech-o lek la spas batel li yabtele (Est 9:19-22, 27-32; 10:2, 3).
it-2 paj. 765 par. 1
Purim
¿Kʼu yuʼun chichʼ pasel? Li skʼinal Purim tspasik avie muʼyuk xa noʼox smelolal. Li ta skʼakʼalil Mardokeo xchiʼuk Estere li kʼin taje jaʼ toʼox sventa xichʼik ta mukʼ Jeova. Li kʼin taje jaʼ sventa xvulesbat ta sjol judaetik ti jaʼ pojatik yuʼun Jeova ta skʼob li yajkontraike. Li Amane yikʼaluk van jaʼ te likem tal li ta snitilulal j-amaleketike, yuʼun li Jeovae xchopol kʼoptaoj xa onoʼox xchiʼuk yaloj ti chichʼ lajesel li nitilulal taje. Li Mardokeoe stsakoj ta venta li smantal Diose, jaʼ yuʼun muʼyuk la snijan sba ta stojolal li Amane (Est 3:2, 5; Eks 17:14-16). Li kʼusi laj yalbe Ester li Mardokeoe chakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ti chkoltaatik yuʼun Jeova li judaetike (Est 4:14). Jech xtok, kʼalal la spas ayuno Ester sventa xbat skʼel ta sba velta li ajvalile, te laj yakʼ ta ilel ti la skʼanbe koltael li Diose (Est 4:16).
cl paj. 101, 102 par. 12, 13
Jchanbetik stalelal Dios kʼalal oy kʼusi jbainojtike
12 Li Jeovae yakʼojbe sbain xchijtak li moletik ta tsobobbaile (Ebr 13:17). Li moletik ta tsobobbaile skʼan lek stunes li yabtel akʼbilik ta tsobobbail sventa skoltaik li chijetike xchiʼuk sventa lekuk xil sbaik xchiʼuk li Jeovae. Pe ¿mi jaʼ skʼan xal ti jaʼ xa tspasik ta mantal li ermanoetik ta tsobobbaile? Moʼoj. Li moletike skʼan bikʼit xakʼ sbaik xchiʼuk ti snaʼikuk li kʼusi chkʼanbatik yuʼun Jeovae (1Ped 5:2, 3). Xi chal li Vivliae: «Jaʼ svaʼanojoxuk kʼuchaʼal jkʼelvanejetik sventa xachabiik li stsobobbail Dios ti jaʼ la sman ta xchʼichʼel li Xnichʼone» (Ech 20:28). Taje jaʼ srasonal yuʼunik sventa ta slekil yoʼonton xchabibeik li xchijtak Jeovae.
13 Kalbetik junuk skʼelobil: nopo noʼox avaʼi ti oy junuk avamigo ti oy kʼusi laj yakʼbot achabi ti toyol tajek la stoje. ¿Mi mu jechuk ti chavakʼ avoʼonton ta xchabiele? Li Dios eke yalojbe moletik ta tsobobbail ti akʼo xchabibat lek li xchijtake, yuʼun ep tajek sbalil chil (Jn 21:16, 17). Li Jeovae skʼanoj tajek li xchijtake, jaʼ yuʼun la smal xchʼichʼel Xnichʼon ta stojolalik. ¡Toj toyol tajek la stoj li xchijtake! Ta skoj taje, ta slekil yoʼonton chchabibeik xchijtak Jeova li moletik ta tsobobbaile.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06 1/3 paj. 11 par. 4
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Estere
9:10, 15, 16. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk la yichʼbeik kʼusitik oy yuʼun yajkontraik li judaetike? Yuʼun jamal chakʼ ta ilel ti jaʼ noʼox oy ta yoʼontonik ti tspakʼ skʼoplalik o ti chchabi sbaike, maʼuk ti spasik ta jkʼuleje.
2-8 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JOB 1-3
«Akʼo ta ilel ti akʼanoj li Jeovae»
Jchanbetik li Noe, Daniel xchiʼuk Job ti oy xchʼunel yoʼontonik xchiʼuk ti lek snaʼ xchʼunik mantale
16 Li vokoliletik la snuptane. Li Jobe toj ep kʼusitik jel ta xkuxlejal. Yuʼun jaʼ toʼox «stuc ven jcʼulej te ta sloqʼueb cʼacʼal yoʼ bu nacalique» (Job 1:3). Lek ojtikinbil xchiʼuk lek ichʼbil ta mukʼ (Job 29:7-16). Akʼo mi jech, muʼyuk la snop ti mas xa xtojob kʼuchaʼal li yantike o ti mu persauk skʼanbe koltael li Diose. Li Jeovae laj yal ti jaʼ ‹yajtunele›, «ti lec tucʼ yoʼntone, ti lec cʼusitic tspase, ti lec [ch-ichʼat] ta muqʼue, xchiʼuc ti svocʼoj sba o ta sventa li cʼusi chopole» (Job 1:8).
17 Pe ta anil noʼox jel li xkuxlejale. Yuʼun laj skotol li kʼusitik oy yuʼune xchiʼuk chcham xa ox yaʼi ta at-oʼonton. Jnaʼojtik lek ti jaʼ ta smul Satanas li kʼusi kʼot ta stojolale xchiʼuk ti la sjutbe smul ti jaʼ noʼox la chichʼ ta mukʼ Dios ta skoj ti oy kʼusitik x-ayan yuʼune (kʼelo Job 1:9, 10). Li Jeovae maʼuk tajimol laj yaʼi li kʼusi laj yal Satanase. Jech oxal, laj yakʼ ti akʼo xakʼ ta ilel Job ti tukʼ chakʼ sbae xchiʼuk ti ta batsʼi melel jaʼ tskʼan chtun-o ta stojolale.
Tukʼuk me koʼontontik
10 ¿Kʼuxi te kapal jkʼoplaltik ta jujuntal li kʼusi la xchibal kʼopta Satanas ta stojolal li Jobe? Li stuke chal ti muʼyuk la jkʼanojtik ta melel li Jeovae, ti muʼyuk la ta jchʼunbetik smantal kʼalal oy ta vokol li jkuxlejaltike xchiʼuk ti muʼyuk la tukʼ koʼontontik ta melele (Job 2:4, 5; Ap 12:10). ¿Mi mu jechuk ti chopol chkaʼitik li kʼusi yaloj ta jtojolaltike? Jnoptik avaʼi kʼu yelan chilutik li Jeovae, li stuke spatoj tajek yoʼonton ti tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale, jaʼ yuʼun chakʼbe permiso Satanas ti xakʼutik ta preva sventa xkakʼtik ta ilel ti jaʼ jun jutkʼope xchiʼuk ti tukʼ koʼontontik ta stojolal li Diose. Mu jtuktikuk oyutik, yuʼun jamal chal ti tskoltautik li Jtotik ta vinajele (Ebr 13:6). ¡Stuk xa noʼox jech ti spatoj tajek yoʼonton ta jtojolaltik li Ajvalil ta vinajel balumile! ¿Mi laj kakʼtik xa venta kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti tukʼuk koʼontontike? Yuʼun jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti maʼuk melel li kʼusitik yaloj Satanase, jaʼ jech ta jpakbetik skʼoplal li sbi Jdiostike xchiʼuk ti kʼu yelan ch-ajvalilaje. ¿Kʼusi van xuʼ jpastik sventa jechuk-o tukʼ koʼontontike?
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi laj yal komel Jesuse?
9 Li kʼusi laj yal Jesuse. Kʼalal jutuk xa ox skʼan xchame, xi avane: «Dios kuʼun, Dios kuʼun, ¿kʼu yuʼun ti laj aviktaune?» (Mt 27:46). Li Vivliae muʼyuk chalbe smelolal kʼu yuʼun jech laj yal li Jesuse. Pe jnopbetik skʼoplal li kʼusi chakʼ jchantike. Baʼyele, li Jesuse yakal chakʼ kʼotuk ta pasel li albil kʼop chal ta Salmo 22:1. Ta yan xtoke, li kʼusi laj yale jamal laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk setuoj ta mok Xnichʼon li Jeova sventa xchabie (Job 1:10). Li Jesuse laj yaʼibe smelolal ti laj yichʼ akʼel ta skʼob yajkontratak sventa xakʼ ta ilel ti tsots-o xchʼunel yoʼonton jaʼ to ti kʼuxi chchame, ti muʼyuk buchʼu jech snuptanoj-oe. Jech xtok, kʼalal jech laj yale, jamal laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk kʼusi chopol spasoj ti sta-o xichʼ milele.
9-15 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JOB 4, 5
«¡Kʼelo me aba ta sventa li jecheʼ aʼyejetike!»
mwb16.04 paj. 3, rekuadro
¿BUCHʼUTIK LA SJUTBEIK SMUL LI JOBE?
Elifaz
• Yaʼeluke te to lik tal ta slumal Temán, ta Edom. Li ta Jeremías 49:7 chalbe skʼoplal Temán ti jaʼ te oy li pʼijilal yuʼun li j-edometike.
• Yikʼaluk jaʼ mas bankilal yuʼunik li ta yoxvoʼalike xchiʼuk ti jaʼ mas ojtikinbile. Jaʼ baʼyel kʼopoj li Elifaze. Oxib to velta kʼopoj xchiʼuk jaʼ li buchʼu mas jal loʼilaje.
¿Kʼusi jutbat-o smul?
• La xchibal kʼoptabe li stukʼil yoʼonton li Jobe xchiʼuk laj yal ti muʼyuk tspat yoʼonton ta stojolal yajtuneltak li Diose (Job 4, 5).
• Laj yal ti toj chopol, ti mu snaʼ xkʼexav li Jobe xchiʼuk ti muʼyuk chichʼ ta mukʼ li Diose (Job 15).
• La sjutbe smul ti jaʼ noʼox chpichʼ oʼonta kʼusitik, ti muʼyuk stukʼil li Jobe xchiʼuk ti muʼyuk sbalil chil krixchanoetik li Diose (Job 22).
w05 15/9 paj. 26 par. 2
Mu me jtikʼ ta jnopbentik li kʼusitik chopole
Jvules ta joltik li kʼusi kʼot ta stojolal Elifase, xi laj yale: «Oy kʼusi echʼ ta yeloval jsat; stsavluj to stsotsil jbekʼtal yuʼun. Vaʼun, paj li kʼusi echʼ ta yeloval jsate, pe muʼyuk xkil kʼu yelan. Oy kʼusi te jkʼeloj; muʼyuk kʼusi xnik, vaʼun laj kaʼi jun yechʼomal eil» (Job 4:15, 16). ¿Kʼusi ti och ta snopben li Elifase? Ta skoj ti kʼu yelan kʼopoj li Elifase, chakʼ ta ilel ti pasbil ta mantal yuʼun jun chopol kuxlejal ti mu xvinaj ta kʼelele, maʼuk junuk yaj-anjel Dios (Job 4:17, 18). Ti jaʼuk junuk lekil anjele, li Jeovae muʼyuk la yut li Elifas xchiʼuk li chaʼvoʼ xchiʼiltak ta skoj ti mu meleluk kʼusi laj yale (Job 42:7). Li Elifase yakal tspasat ta mantal yuʼun li pukuje xchiʼuk li kʼusi laj yale chakʼ ta ilel ti muʼyuk lek li kʼusi oy ta snopbene.
Mu me xi jtsʼuj yuʼun li kʼusi tspukbe skʼoplal Satanase
Li Satanase la stunes Elifaz —jun li ta yoxvoʼal amigoiletik ta alel ti ay svulaʼan Jobe— sventa chakʼ ta aʼiel ti toj kʼun li krixchanoetike, jech oxal mu la xkuch yuʼunik prevaetik. Laj yal Elifaz ti «pasbilic ta lum ta achʼel jech chac cʼu chaʼal na pasbil ta achʼel, ti vuchul ta ba pucuctique», xchiʼuk xi to laj yale: «Cʼunic ta vochʼel jech chac cʼu chaʼal cʼusi ochem xjochʼe. Ta jun noʼox cʼacʼal xuʼ lajem scotolic; jʼechʼel chbatic o sbatel osil, muʼyuc xa bochʼo tsnaʼ o» (Job 4:19, 20).
Jech ta melel, li Vivliae tskoʼoltasutik onoʼox ta «lum jech chac chaʼal [li] bine» (2Kor 4:7). Ti jech kʼunutike jaʼ ta skoj ti jkuchojtik talel mulil xchiʼuk ti muʼyuk jtukʼiltike (Ro 5:12). Jaʼ yuʼun mu me xkuch kuʼuntik li kontrainel chakʼ Diablo mi chi jkomtsanat jtuktike. Pe mu me jchʼay ta joltik ti tskoltautik Jeova li yajtsʼaklomutik Cristoe. Oy tajek jbaliltik chil, akʼo mi ep jpaltailtik (Is 43:4). Xchiʼuk chakʼbutik xchʼul espiritu xtok mi ta jkʼanbetike (Lu 11:13). Li chʼul espiritue jaʼ chakʼbutik li «svuʼel stuc li Diose», vaʼun jaʼ jech chkuch kuʼuntik li kontrainel chakʼ Satanase (2Kor 4:7; Flp 4:13). Ta me xakʼ kipaltik Dios xchiʼuk staoj-o me yav koʼontontik mi ta jpastik li kʼusi chichʼ alel liʼe: «Contrainic li pucuje, jʼechʼel oyuc o xchʼunojel avoʼntonic» (1Pe 5:8-10). ¡Muʼyuk srasonal ti ta jxiʼtatik li Diabloe!
¿Kʼuxi xuʼ jchabi jbatik li ta jecheʼ aʼyejetike?
● Kʼelo bu lik talel xchiʼuk kʼusi chalbe skʼoplal
Li kʼusi chal li Vivliae: «Kʼelik me [mi melel] skotol» (1Te 5:21).
Xuʼ van oy jun loʼil ti pukem tajek skʼoplale o ti ep ta velta chetʼesik ta notisiae, pe yoʼ to mu xachʼun li kʼusi chale o ti xatak batele, kʼelo baʼyuk mi melel. ¿Kʼuxi ta pasel taje?
Kʼelo mi xuʼ xanaʼ buchʼu laj yal li loʼile o ti buchʼu la spuke. Li empresaetik sventa notisia o li organisasionetike oy bateltik ta sjelik li loʼil ta skoj ti tskʼanik takʼin o ta skoj li politikae. Jaʼ yuʼun, li loʼil taje koʼoltaso ta yan notisiaetik kʼuchaʼal ta radio, television, periodiko o yan kʼusitik. Li kamigotaktike xuʼ van mu xakʼik venta ti tstakik batel jecheʼ aʼyejetik ta korreo elektroniko o ta redes sociales. Jaʼ yuʼun, mu xachʼun junuk loʼil mi mu xanaʼ kʼuxi lik tale.
Kʼelo lek mi achʼ to li aʼyeje xchiʼuk mi muʼyuk pʼolesbil. Kʼelo lek mi jech li yorail kʼotanuk ta pasele xchiʼuk li kʼusitik chakʼ ta ilel mi jaʼ melele. Jech xtok, kʼelo mi oy lek sprevailtak, mas to me ichʼo a pʼijil mi oy jun loʼil ti ep kʼusi smakoje, pe ti ta jpʼel chaʼpʼel xa noʼox chichʼ albel skʼoplale. Jech xtok, ichʼo apʼijil kʼalal chalik jun aʼyej ti xuʼ lek xavaʼi aba yuʼun o ti mu junuk avoʼonton yuʼune.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Jechuk-o xkakʼ kipaltik sventa jtatik li kuxlejal sbatel osile
Xuʼ me tsotsutik ta mantal koliyal ti oy kermanotaktik ta spʼejel balumile. Jaʼ me jun bendision ti te jkʼoplaltik eke (1Ped 2:17). Li voʼotike xuʼ me jtsatsubtas li kermanotaktik eke.
Jvules ta joltik ti lek snaʼ xkoltavan li Jobe, yuʼun li yamigotak ta alel ti jaʼ li Elifase, xi laj yal ta stojolal li Jobe: «Atoyoj likel ta akʼopojel li buchʼutik chmak yakanike; atsatsubtasoj xtok li buchʼutik xtʼeleletik ta sike» (Job 4:4). ¿Mi jaʼ jech jtalelaltik ek? Oy ta jbatik ta jujuntal sventa jkoltatik li ermanoetik yoʼ tukʼuk xtunik ta stojolal li Diose. Kʼalal te oyutik xchiʼukike, jechuk me jpastik kʼuchaʼal chal li teksto liʼe: «Tsatsubtasbeik skʼob li buchʼu kʼun skʼobe xchiʼuk tukʼibtasbeik sjol yakan li buchʼu chtʼel sjol yakane» (Is 35:3). ¿Kʼu yuʼun mu xkakʼ ta koʼontontik stsatsubtasel junuk o chaʼvoʼuk ermano kʼalal chijbat ta tsobajele? (Ebr 10:24, 25). Xuʼ jkʼupil kʼoptatik ta skoj ti jech-o chakʼ yipalik ta spasel li kʼusi lek chil Jeovae. Vaʼun, jaʼ jech ta jkoltatik sventa staik li kuxlejal sbatel osile.
16-22 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JOB 6, 7
«Kʼalal mu xa xuʼ chavaʼie»
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Jobe
7:1; 14:14. ¿Kʼusi skʼan xal li tsatsal abtele? Ta skoj ti chat tajek yoʼonton li Jobe, toj kʼux la yaʼi ti xkoʼolaj xa kʼuchaʼal tsatsal abtel li xkuxlejal laj yaʼie (Job 10:17, tsʼib ta yok vun). Ti kʼu sjalil te oy ta mukinal li jun krixchanoe, li Jobe la skoʼoltas kʼuchaʼal jun tsatsal abtelal.
Li Jeovae «tskolta li buchʼutik chibajem yoʼontonike»
Stalel onoʼox ti ta jvul koʼontontik kʼalaluk ta jnoptik ti komkom noʼox jkuxlejaltik xchiʼuk ti ep jvokoltike (Job 14:1). Ep yajtuneltak Jeova ta voʼnee jech laj yaʼi sbaik. Junantike tskʼan xa chcham laj yaʼiik (1Re 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Pe tsatsubtasatik yuʼun li Dios ti tspat oʼontonale, jaʼ yuʼun te tsʼibabil kom ta Vivlia sventa tspat koʼontontik ek xchiʼuk ti oyuk kʼusi jchantike (Ro 15:4).
Li Jeovae skʼanojutik ta jujuntal
14 Jpasilantik orasion (1Te 5:17). Sventa lekuk xkamigointik li jun krixchanoe, skʼan nopolikuk noʼox jchiʼintik ta loʼil xchiʼuk ti jamaluk kʼusi xkalbe jbatike, taje jaʼ jech skʼan jpastik ek ta stojolal li Jeovae. Kʼalal chkalbetik ti kʼu yelan chkaʼi jbatik, li kʼusi ta jnoptik xchiʼuk li kʼusi ta jvul-o koʼontontike, chkakʼbetik yil ti jpatoj koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ti jnaʼojtik ti skʼanojutike (Sl 94:17-19; 1Jn 5:14, 15). Li Yua ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 2, xi chale: «Kʼalal ta jpas orasione, chkalbe Jeova skotol li kʼusitik la jpas echʼ kʼakʼale. Pe maʼuk noʼox, yuʼun ta jchapbe skotol li kʼusi oy ta koʼontone. Mu xkoʼolaj kʼuchaʼal yajval kabtel chkil li Jeovae, yuʼun jaʼ xa jech chkil kʼuchaʼal jun totil ti skʼanoj ta melel li yuni nichʼnabtake». (Kʼelo li rekuadro «¿Mi oy xa achanoj?»).
15 Jchiʼin li kermanotaktike. Jaʼik jun matanal yakʼojbutik li Jeovae (Snt 1:17). Kʼalal laj yakʼ kutsʼ kalaltik ta mantal ti skʼanojutik skotol orae, li Jeovae laj yakʼ kiltik ti oyutik ta yoʼonton ta jujuntale (Pr 17:17). Kʼalal la stsʼibabe batel karta li yermanotak ta Kolosas li Pabloe, laj yal ti koltaat yuʼun junantik ermanoetike xchiʼuk ti patbat yoʼontone (Kol 4:10, 11). Li Jesus eke ep sbalil laj yil kʼalal koltaat yuʼun anjeletik xchiʼuk junantik yajchankʼoptak ti jaʼik yamigotake (Lu 22:28, 43).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Jtsaktik ta venta li kermanotaktike
10 ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jeovae? Kojtikintik lek li kermanotaktik yoʼ xkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike. Jchiʼintik ta loʼil kʼalal skʼan toʼox xlik tsobajel xchiʼuk mi tsutse, jmojuk xijlokʼ ta cholmantal xchiʼuk kikʼtik ta veʼel mi xuʼ kuʼuntike. Mi jech la jpastike, xuʼ van oy kʼusitik chkakʼtik venta: li ermana ti mu stakʼ lek chiʼinel ta loʼil yilele jaʼ ta skoj ti stsʼijet noʼoxe, jun ermano ti jkʼuleje muʼyuk batem ta yoʼonton takʼin, yuʼun lek snaʼ xakʼ li kʼusitik oy yuʼune o li ermana xchiʼuk yalabtak ti likem xa tsobajel chkʼotike yakal chichʼik kontrainel (Job 6:29). Sventa xkaʼibetik smelolal kʼu yelan chaʼi sbaik li kermanotaktike, skʼan xkojtikintik xchiʼuk jkʼeltik li kʼusitik snuptanojike. Pe skʼan teuk ta joltik ti mu jtikʼ jbatik ta spasel li kʼusi maʼuk jventatike (1Ti 5:13).
23-29 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JOB 8-10
«Muʼyuk chijlaj ta loʼlael yuʼun Satanas mi jkʼanojtik li Jeovae»
wp15 1/7 paj. 12 par. 3
¿Mi xuʼ kuʼuntik slekubtasbel yoʼonton li Diose?
Ep kʼusitik toj chopolik la snuptan Job ti mu sta-o laj yaʼie, yuʼun la snop ti lek noʼox chil Dios mi ta xchʼun mantal o mi moʼoje, pe mu lekuk li kʼusi la snope (Job 9:20-22). Xchʼunoj ti lekil vinik yakʼoj sba li Jobe, yuʼun oy jlom li buchʼutik te chchikintabate la snopik ti jaʼ xjelav stukʼil chaʼi sbae ti jaʼ mu sta jech li Diose (Job 32:1, 2; 35:1, 2).
¿Kʼu yelan chkiltik li tukʼil kʼanelal yuʼun Jeovae?
14 Li tukʼil kʼanelal yuʼun Diose chchabiutik ta mantal. Li Davide xi laj yalbe Jeova ta jun s-orasione: «Kʼotemot ta jnakʼobbail; voʼot chachabiun li ta yorail vokolile. Joyol ta jtojolal avuʼun li avanel ta muyubajel sventa kolebale». Xi to laj yale: «Li buchʼu spatoj yoʼonton ta stojolal Jeovae joyobtabil li ta tukʼil kʼanelal yuʼune» (Sl 32:7, 10). Li ta voʼnee, li muroetik ti sjoyoj li jteklume chchabiatik sventa mu x-och li yajkontraike. Jaʼ noʼox jech ek, li tukʼil kʼanelal yuʼun Jeovae xkoʼolaj kʼuchaʼal jun muro ti chchabiutik ta mantale. Jech xtok, tskoltautik sventa xijnopaj ta stojolal (Jer 31:3).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w10 15/10 paj. 6, 7 par. 19, 20
«¿Bochʼo xotquinbe cʼusi oy ta sjol li Cajvaltique?»
19 ¿Kʼusi la jchantik ta sventa li «cʼusi oy ta sjol li Cajvalti[k]» Jeovae? Sventa xkaʼibetik smelolal li snopbene skʼan jkʼeltik li Vivliae. Muʼyuk me lek ti ta jnoptik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal jun krixchano ti oy spaltail li Jeovae xchiʼuk ti ta xkaltik ti muʼyuk lek li kʼusi tspas chkiltike. Xi laj yal li Jobe: «Muc cristianouc jech chac cʼu chaʼal vuʼun mu xuʼ jech chcalbe: “Batic jchibaltic ta stojol jchapanvanejetic”, mu xuʼ xcut» (Job 9:32). Kʼalal chlik kaʼibetik smelolal li kʼusi tsnop Diose, jaʼ me jech chkaltik kʼuchaʼal Job ti xi laj yale: «Scotol leʼe stiʼtiʼ noʼox yabtel chcaʼibetic; muʼyuc ep li yabtel laj caʼitique. ¿Bochʼo xuʼ yuʼun chaʼibe smelol scotol li smucʼul stsatsale?» (Job 26:14).
20 ¿Kʼusi skʼan jpastik mi mu xkaʼibetik smelolal kʼalal ta jkʼeltik jtosuk mantal ta Vivliae, mas to kʼalal jaʼ chalbe skʼoplal snopben li Jeovae? Skʼan jsabetik smelolal, pe mi mu xkaʼitike, vaʼun bi xuʼ jech xkiltik kʼuchaʼal jun preva ta sventa li xchʼunel koʼontontike. Jvules ta joltik, li ta Vivliae oy tekstoetik ti jaʼ sventa xkakʼtik ta ilel ti jpatoj koʼontontik ta stojolal Jeovae xchiʼuk li ta stalelaltake. Skʼan bikʼit xkakʼ jbatik yuʼun mu xkaʼibetik smelolal skotol li kʼusitik tspase (Ekl 11:5). Mi jeche mas me kʼun chkaʼitik ta snopel kʼuchaʼal chal Pablo liʼe: «Batsʼi muʼyuc spajebal scʼulejal, sbijil, xchiʼuc snopubil yuʼun li Diose. Mu stacʼ naʼel cʼusi oy ta yoʼnton li Diose; mu xlaj ta nopel cʼusi snopoj tspas. ¿Bochʼo snaʼ cʼusi oy ta yoʼnton li Cajvaltique? ¿Bochʼo jbijubtasvanej yuʼun? ¿Bochʼo oy cʼusi laj yacʼbe baʼyuc ti jech jaʼ xa noʼox tspac sutel tale? Yuʼun jaʼ yuʼun, jaʼ la spas; jaʼ yajval scotol li cʼusitic oye. Stuc acʼo ichʼatuc o ta mucʼ sbatel osil. Jechuc» (Ro 11:33-36).
30 YUʼUN OKTUVRE–5 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JOB 11, 12
«Oxtos ti kʼuxi xuʼ xijpʼijube»
La skʼupil kʼoptabe sbi Jeova li Jobe
17 ¿Kʼusi koltaat-o Job sventa tukʼ-o xakʼ sba? Jaʼ ti toj lek xa onoʼox xil sba xchiʼuk Jeova kʼalal mu toʼox chil li vokolil taje. Akʼo mi muʼyuk chichʼ alel kaʼitik mi snaʼoj Job ti oy kʼusi la xchibal kʼopta li Satanase, li stuke tukʼ-o laj yakʼ sba. Xi laj yal ta melel: «Muʼyuc ta jcomtsan o cʼu xʼelan coʼnton cʼalal to chicham» (Job 27:5). ¿Kʼusi la spas sventa lek tajek xil sba xchiʼuk li Diose? Ti kʼusie jaʼ ti xojtikin li Jeova ta skoj ti snaʼojbe skʼoplal ti kʼuyelan laj yil sbaik xchiʼuk Dios li Abraham, Isaac xchiʼuk Jacob ti jaʼ smoltotak li Jobe xchiʼuk ti te van snakʼoj ta yoʼonton li kʼusitik taje. Jech xtok, laj van yojtikinbe lek stalelal Dios kʼalal tskʼel lek li kʼusitik spasojane (kʼelo Job 12:7-9, 13, 16).
Mu jtukuk oyutik, te xchiʼinojutik li Jeovae
10 Kamigointik li ermanoetik ti tukʼ yakʼoj sbaike. Mu ventauk mi jelel jabilaltik o jtsʼunbaltik, lek me ti xkamigointik li buchʼu lek ta chanbel stalelalike. Li Vivliae chal ti «pʼijik li buchʼutik oy xa sjabilalike» (Job 12:12). Pe li buchʼu oy xa sjabilalike oy me kʼusitik xuʼ xchanbeik li kerem tsebetik eke. Akʼo mi mas juteb sjabilal li David kʼuchaʼal li Jonatane, toj lek laj yamigoin sbaik (1Sa 18:1). Koʼol la skolta sbaik sventa tukʼ xtunik ta stojolal Jeova akʼo mi ep laj yil svokolik (1Sa 23:16-18). Li ermana Irina ti jaʼ noʼox stuk stestigo Jeova li ta yutsʼ yalale xi chale: «Li kermanotaktike xuʼ xkʼotik kʼuchaʼal jtot jmeʼtik o jchiʼiltik ta vokʼel. Jaʼ jun matanal yakʼoj Jeova ti xuʼ xkʼotik ta kutsʼ kalaltike».
11 Junantike xuʼ van vokol chaʼiik saʼel yamigoik, mas to li buchʼutik stsʼijetik noʼoxe. Li ermana Ratna ti stsʼijet noʼox xchiʼuk ti laj yichʼ kontrainel kʼalal lik xchan li Vivliae xi jamal chale: «Laj kakʼ venta ti skʼan jkʼanbe koltael li kermanotake». Xuʼ van vokol chkaʼitik ti oy buchʼu chkalbetik ti kʼu yelan chkaʼi jbatike, pe mi jech la jpastike, xuʼ me xkʼot ta jlekil amigotik. Li kamigotaktike tskʼan tspat koʼontontik xchiʼuk tskoltautik, pe skʼan me xkalbetik kʼuxi xuʼ skoltautik.
12 Xuʼ te jta kamigotaktik kʼalal chijlokʼ ta cholmantal xchiʼuk yan ermanoetike. Li Carol ti laj xa kalbetik skʼoplal ta parafo 5 xi chale: «Jtaoj kamigatak kʼalal ta jchiʼinik ta cholmantal li ermanaetike xchiʼuk kʼalal oy kʼusitik yan ta jpas ta mantale. Jaʼ te stsatsubtasojun-o talel Jeova ta stojolal li kamigatake». Ta melel, ta jtabetik sbalil kʼalal chkamigointik li ermanoetik ti tukʼ yakʼoj sbaike. Li Jeovae jaʼ tstunes kermanotaktik sventa tskoltautik kʼalal oy jvokoltike o kʼalal jtuk chkaʼi jbatike (Pr 17:17).
it-2 paj. 883 par. 8
Pʼijilal
Li spʼijil Diose. Li melel pʼijilale jaʼ noʼox xuʼ te jtatik ta stojolal Jeova, «li Dios ti jaʼ noʼox stuk pʼije» (Ro 16:27; Apo 7:12). Yuʼun li Diose jaʼ spasoj li kʼusitik x-ayane, yuʼun muʼyuk slikeb xchiʼuk muʼyuk spajeb (Sl 90:1, 2). Li stuke snaʼoj kʼu yelan meltsanbil li vinajelbalumile, li kʼusitik laj yichʼ tunesele xchiʼuk li kʼusitik x-ayan tee. Skotol li kʼusitik chchanbeik skʼoplal li pʼijil viniketike te likem talel ta stojolal Dios. Ti manchukuke, muʼyuk kʼusi xuʼ snabeik skʼoplal (Job 38:34-38; Sl 104:24; Pr 3:19; Jer 10:12, 13). Ti kʼu yelan meltsanbil li vinajelbalumile tsots skʼoplal sventa oyuk kuxlejal (Dt 32:4-6; kʼelo JEHOVÁ [Un Dios de normas morales]). Yuʼun xojtikin skotol (Is 40:13, 14). Akʼo mi muʼyuk to yakal chkʼot ta pasel kʼuchaʼal skʼan yoʼontone, ta tsʼakale ta onoʼox spas li kʼusi oy ta yoʼontone, yuʼun li kʼusi yaloje persa chkʼot ta pasel (Is 55:8-11; 46:9-11).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
wp08 10-12 paj. 25 par. 5
Xchiʼinel ta loʼil li chex kerem-tsebetike
▪ «¿Mi laj kaʼibe lek smelolal li kʼusi la skʼan laj yalbune?» Job 12:11 ta Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula, xi ta xale: «Ti chiquinile ta xaʼi ti cʼopojele, ti eile ta xaʼibe smuil ti cʼusi jtosucale». Mas to li avie, voʼote skʼan xavaʼibe li kʼusi chal li akerem o atsebe. Li kerem-tsebetike nopem xaʼi xkʼopojik ti melel xa yilel li kʼusitik chalike. Jech kʼuchaʼal, li akerem o atsebe xuʼ van xi chale: «¡Jech onoʼox kʼuchaʼal jun olol chavilun!», o «¡Mi jaʼuk jsetʼuk chavaʼi li kʼusi chkale!». Mu jaʼuk xavakʼ ta avoʼonton li kʼopetik kʼuchaʼal jech onoʼox xchiʼuk mi jaʼuk, ti xie, akʼo venta ti akerem o tsebe maʼuk melel jech tskʼan chal taje. Jech kʼuchaʼal, «¡Jech onoʼox kʼuchaʼal jun olol chavilun!» ti xie, yikʼaluk xi tskʼan chale «Ta jnop ti mu xapat avoʼonton li ta kʼusi chkale», xchiʼuk «¡Mi jaʼuk jsetʼuk chavaʼi li kʼusi chkale!», mi xie, xuʼ van xi tskʼan chale «Ta jkʼan xavaʼi ta melel ti kʼuyelan chkaʼi jbae». Akʼo persa ta yakʼel venta li kʼusi tskʼan chal ta melel li akerem o atsebe.