Li Jeovae tskʼan ti muʼyukuk kʼusi jnuptantike xchiʼuk ti lekuk oyutike

KʼALAL mi lik li lajelal ti mu xa noʼox kʼusi xkoʼolaj-oe li buchʼutik lek ch-ilatik yuʼun Diose «jaʼ ta xcolic»; jaʼ jech chakʼ kʼotuk ta pasel li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune (Joel 2:32). Li kʼusi onoʼox oy ta yoʼonton ta melele jaʼ ti chchabi li krixchanoetike. Ta skoj ti «te oy ta [s]tojol li nioʼ sventa cuxlejale» toj ep sbalil chil xchiʼuk sta-o ti chchabi chile (Sal. 36:9).

Toj ep sbalil laj yilik kuxlejal ek li yajtuneltak Jeova ta voʼnee. Jech kʼuchaʼal li Jacobe chaʼa oy bu bat xchiʼuk yutsʼ yalal ti toj xibal sba li be bu xanavike. Akʼo mi snaʼoj ti chchabie yuʼun Jeovae oy kʼusi la spas sventa mu kʼusi snuptanik li buchʼutik te xchiʼukane (Gén. 32:7, 8; 33:14, 15). ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? Kʼuchaʼal chal kaʼitik Génesis 33:18 ta Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula «muʼyuc [la] cʼusi laj snuptan, lec cʼot» ti bu snopoj chbate. Xuʼ me jchantik mas ek ti kʼuxi xuʼ jchabi jbatike xchiʼuk ti jchabitik li buchʼutik ta jpat jxokontik mi ta jchʼuntik li beiltaseletik ta Vivlia ti ta jkʼelbetik echʼel skʼoplale. Jkʼeltik kʼuxi xuʼ spasik li buchʼutik chtun ta svaʼanel Salonetik sventa Tsobobbail, li buchʼutik tskolta ermanoetik kʼalal chil svokolike xchiʼuk li ta yan abtelaletike.

Ti kʼuyelan la xchabi sbaik ta skʼakʼalil sMantal Moisese

Li ta sMantal Moisese chal ti akʼo xchʼunik li mantaletik sventa xchabielike. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi tsvaʼan sna jun j-israele skʼan me spasbe smak ta sjoyobal li sjol snae yuʼun jaʼ ti toj echʼem tstunesike xchiʼuk ti mu me buchʼu stsʼuj tee (1 Sam. 9:26; Mat. 24:17). Jaʼ me ta smul yajval na mi oy kʼusi laj yichʼ nuptanel ta skoj ti muʼyuk la xchʼun li mantal taje (Deu. 22:8).

Li Mantal xtoke chal kʼusi skʼan pasel mi muʼyuk xichʼ chʼunel li mantal mi oy kʼusi chopol la spasbe junuk krixchano li stsʼunob chonbolomike. Mi la stsak ta luchel junuk krixchano li jkot tot vakax xchiʼuk mi la smile, sventa mu jechuk xkʼot ta pasel yan veltae persa me skʼan smil xvakax li yajval vakaxe. Mu me stakʼ stibe li sbekʼtale mi jaʼuk xuʼ xchon, jaʼ yuʼun toj ep chchʼay li yajval vakaxe. Veno, pe bakʼintike muʼyuk bu tsots chlaj yuʼun krixchano kʼalal chluche. ¿Kʼusi van chkʼot ta pasel mi muʼyuk tstukʼulan lek xvakax li yajval vakaxe xchiʼuk ti oy xa buchʼu la smile? Ta smilik li vakax xchiʼuk yajvale. Ti vaʼ yelan li mantaletike jaʼ me tstijbe yoʼonton krixchanoetik ta stukʼulanel lek li xchonbolomike (Éxo. 21:28, 29).

Li mantal xtoke chal ti akʼo lekuk stunes li yabtejebike, jech kʼuchaʼal li ekʼel ti nopem xaʼi tstunesik ta saʼ siʼ li j-israeletike. Mi lokʼ sjol yekʼel kʼalal jaʼo tsjime xchiʼuk ti oy buchʼu la smile skʼan me xjatav echʼel li ta jteklum sventa nakʼobbaile. Ta skoj ti jaʼ to xuʼ xlokʼ mi cham li mero bankilal palee, jal tajek ti muʼyuk bu tsut batel ta snae xchiʼuk ta stojolal li yutsʼ yalale. Jaʼ jech laj yakʼbe yil steklumal Israel ti toj chʼul chil kuxlejal li Jeovae, jech xtok ti buchʼutik jaʼ jech snopbenik kʼuchaʼal li Jeovae ta me skʼelik ti lekuk oy li yabtejebike xchiʼuk ti lekuk stunesike (Núm. 35:25; Deu. 19:4-6).

Jaʼ jech laj yakʼ mantaletik Jeova kʼuchaʼal taje sventa jpʼeluk ta yoʼonton yajtuneltak ti toj tsots skʼoplal ti skʼan skʼel sba ta snaike xchiʼuk li ta yan butikuke. Mi oy junuk krixchano yayijesvan o ti milvane, akʼo mi maʼuk jech ta yoʼonton, ta me stoj ta skoj. Jaʼ me jech-o snopben li Jeovae (Mal. 3:6). Li kʼusi tskʼan Diose jaʼ me ti jkʼel jbatik sventa mu jyayijes jbatike xchiʼuk ti mu me jyayijestik yantike. Liʼe toj tsots me skʼoplal ti akʼo jechuk xichʼ pasel li ta svaʼanel kʼusitike xchiʼuk kʼalal chichʼ lekubtasel li butik ta jtsob jbatik sventa yichʼel ta mukʼ Jeovae.

Ti kʼuxi skʼan skʼel sbaik li buchʼutik ch-abtejik ta svaʼanel kʼusitike

Jaʼ jun matanal chkaʼitik ti ta jvaʼantik xchiʼuk ti lekuk oy kuʼuntik li Salonetik sventa Tsobobbail, Salonetik sventa Mukʼtikil Tsobajel, Beteletik xchiʼuk jaʼ jun muyubajel ti ta jkoltatik li ermanoetik ti chil svokolik ta nojelal ta voʼ, nikel o yan kʼusitik. Skotol ora chkakʼtik persa ti lek ta jpas li kabteltike, akʼo mi mu masuk tsots skʼoplal yilel. Yuʼun mi mu jechuk ta jpastike xuʼ me jyayijes jbatik o jyayijestik li yantike (Ecl. 10:9). Jech ta melel, sventa mu kʼusi jnuptantik li ta abtelale jaʼ me lek ti xkakʼ ta koʼontontik ti jkʼel jbatik leke.

Xi chal li Vivliae: «Li stoyobbail [o yutsilal] queremetique jaʼ li stsatsalique; li yichʼel ta mucʼ moletique jaʼ li saquil sjolique» (Pro. 20:29). Kʼalal oy kʼusi chichʼ vaʼanele skʼan me kerem-tsebetik sventa stunes li yipalik ta sventa li tsatsal abtelaletike xchiʼuk skʼan me li spʼijil mol-meʼeletik ta sventa li stikʼbel stiʼe o li yan bikʼtal abtelaletik skʼan pasele. Pe mu me jchʼay ta joltik ti maʼuk noʼox snaʼ stunesel skʼobik xchiʼuk yabtejebik li j-abteletik ti chanemik xa leke. Kʼalal kerem-tsebik toʼoxe tsots lek yipalik xchiʼuk la spasik tsatsal abtelaletik. Mi achʼot to ta sventa li abtelal taje kʼelo me lek kʼuxi ch-abtejik xchiʼuk chʼuno me li kʼusi cha yalbeike. Ep me kʼusi cha chan yuʼunik mi oy ta avoʼonton cha chane, jech kʼuchaʼal li stunesel kʼusitik xibalik sbae xchiʼuk ti kʼuxi ta kuchel o ta petel li kʼusitik olike. Jaʼ me jech mas lek chbat avuʼun li avabtele, mu me kʼusi mas cha nuptan xchiʼuk mas me xa muyubaj.

Skʼan me vikʼiluk lek satik li buchʼutik ch-abtejik ta svaʼanel kʼusitike, yuʼun me ta ora chjel li kʼusitikuke, mi muʼyuk tstukʼulan sbaik leke xuʼ me syayijes sbaik. Yuʼun ti bu lek toʼox tsots li lumtike yikʼaluk me jomajtik xa, yikʼaluk van oy buchʼu la sjelbe yav li eskalerae, li tavlae o junuk valte pintura. Jech xtok, li smantaltak ajvalile chal ti skʼan onoʼox me xichʼ tunesel li kʼusitik tskoltautik sventa mu kʼusi jnuptantik kʼalal oy kʼusi chichʼ vaʼanele. Li kaskoe, li lenteetik xchiʼuk li xonobiletik sventa abtelale xuʼ me xa skoltaot sventa mu kʼusi xa nuptan ta skoj ti ep kʼusitik xibal sba xuʼ xkʼot ta pasel li ta svaʼanel kʼusitike. Mu me xchʼay ta ajol liʼe, li kʼusitik taje jaʼ to me jtunel mi cha tunes skotol orae xchiʼuk mi lek toe.

Akʼo mi oy abtejebaletik ti kʼun ta tunesel yilele, toj tsots me skʼoplal ti jchantik stunesel leke xchiʼuk ti mu jyayijes-o jbatike. Mi mu xa naʼ stunesel jtosuke albo li buchʼu yichʼoj ta venta abtelale. Jaʼ me oy ta sba ti akʼo xavichʼ chanubtasel ta stunesele. Toj lek onoʼox ti xkakʼtik venta ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas kuʼuntike o ti bikʼit xkakʼ jbatike, pe mas to me toj jtunel sventa mu kʼusi jnuptantik li ta svaʼanel kʼusitike (Pro. 11:2).

Li vokolil mas chkʼot ta pasel kʼalal oy kʼusi chichʼ vaʼanele jaʼ ti oy buchʼu tstsʼuje. Kʼalal skʼan toʼox xa muy ta jun eskalera, ta jun luchlebal o andamio, kʼelo me lek ti lekuk toe xchiʼuk ti oyuk li kʼusitik chtun sventa mu kʼusi jnuptantike. Li butik oy luchlebale xchiʼuk li ta jolnae persa onoʼox me skʼan xichʼ pasel jmakobbailtik o skʼan jchukobbailtik sventa mu xi jtsʼuj. Jakʼbo me kʼusi xuʼ xa pas li buchʼu yichʼoj ta venta abtelal mi oy kʼusi mu xa naʼ kʼalal cha abtej ta toyole.a

Yakal ch-epaj jujun kʼakʼal li yajtuneltak Jeova ta spʼejel Balumile, jech oxal skʼan mas Salonetik sventa Tsobobbail xchiʼuk yantik kʼusitik skʼan vaʼanel. Jtos ti kʼusi sbainojik li buchʼutik yichʼojik ta venta li svaʼanel kʼusitike jaʼ ti xchabibeik li xchijtak Jeova ti toj ep sbalil chile. (Isa. 32:1, 2). Mi jech ataoj amoton kʼuchaʼal taje, mu me xchʼay ta ajol ti skʼan xal kʼel ti mu kʼusi snuptanike. Kʼelo me lek ti chʼubabiluk li kʼusitike xchiʼuk ti lekuk latsbile. Mi oy buchʼu skʼan mantal ta sventa taje ta slekiluk me avoʼonton xavalbe, pe tukʼ xavalbe un. Li kerem-tsebetik o li buchʼutik achʼik toe mu me xavakʼ x-och li butik toj xibal sbae. Albo me li jujutsop j-abteletik ti kʼusitik xibal sba xuʼ snuptanike xchiʼuk albo me kʼusi stakʼ spasik ta sventa taje. Vuleso me ta ajol liʼe: li kʼusi ta jkʼantike jaʼ ti mu me buchʼu kʼusi snuptanoj kʼalal tsutsem xaʼox li kʼusi chichʼ vaʼanele.

Li kʼusi tstij koʼontontike jaʼ li kʼanelale

Ta skoj ti ep kʼusitik xibal sba xuʼ xkʼot ta pasel li ta svaʼanel Salonetik sventa Tsobobbail xchiʼuk li ta yan kʼusitik chichʼ vaʼanele skʼan me xichʼ spʼijil skotol li j-abteletike. Mi chichʼik ta mukʼ li beiltaseletik ta Vivliae, li mantaletik sventa xchabielik xchiʼuk ti oy spʼijilike, jaʼ me jech tsaʼ slekilal stukik xchiʼuk slekilal li xchiʼiltakike.

¿Kʼusi tstij koʼontontik ti vikʼiluk noʼox jsatik sventa mu kʼusi jnuptantike? Jaʼ li kʼanelale. Jaʼ jech, ti jkʼanojtik li Jeovae jaʼ me tstij koʼontontik ti akʼo jkʼuxubintik li kuxlejal kʼuchaʼal chil stuke. Ta skoj ti jkʼanojtik li jchiʼiltaktike jaʼ me tskoltautik ti mu kʼusi jpastik ti xuʼ syayijes yantike (Mat. 22:37-39). Jaʼ yuʼun kakʼbetik me yipal ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa muʼyuk kʼusi snuptan xchiʼuk ti lekuk oy li jchiʼiltaktik kʼalal oy kʼusi chichʼ vaʼanele.

[Tsʼib ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 29]

Li sMantal Moisese chal ti persa skʼan spasbe smak sjoyobal li sjol snaike

[Rekuadro ta pajina 30]

Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu xi jtsʼuj kʼalal chi j-abtej ta eskalerae

Achʼtik toe, ta jun noʼox jabile 160,000 j-abteletik ta Estados Unidos la syayijes sbaik ti kʼalal tsʼujik ta eskalerae, 150 chamik-o taje. Jkʼeltik batel kʼusi xuʼ jpastik sventa mu xi jtsʼuj li ta kabteltike o li ta jnatike.

◇ Mu xa tunes eskaleraetik ti mu xvaʼi leke o ti mu xa xtune. Mu xa xa meltsan, jaʼ lek jipo batel.

◇ Skotol li eskaleraetike oy noʼox spajeb ti kʼuyepal xlik yuʼune. Ti kʼu yalal li j-abtele, li yabtejebtake xchiʼuk li kʼusitik tstunese, mu me stakʼ xjelav ti kʼuyepal xlik yuʼun li eskalerae.

◇ Te xavakʼ li eskalera ti bu lek tsots li balumile xchiʼuk ti bu lek parejoe. Mu xa vaʼan ta luchlebaletik, ta kajaetik, ta valteetik o ta yan kʼusitik ti xiʼeluk xlome.

◇ Jaʼ me xa kʼel li eskalera kʼalal cha muy o cha yale.

◇ Mu me xa pechʼ ta tekʼel li slajeb chib skʼatlomal sjol eskalerae.

◇ Mi cha tunes eskalera sventa cha muy o cha yal ta jol na o ti bu toyolike, kʼelo me ti akʼo xjelav junuk metro li sjol ti bu cha kikane. Sventa mu xchʼulpʼije, chuko ti bu lek tsots xik-o sbae o matsʼanbo yalel jpechuk uni tavla sventa mu xchʼulpʼij yok li eskalerae. Mi mu stakʼ jech xa pase albo junuk krixchano ti akʼo xikbot ti kʼalal luchulote. Chukbo sjol sventa mu xbat ta jujujot.

◇ Mu xa tunes li skʼatlomaltak sventa cha pas luchlebaletik ta tavlae.

◇ Mi cha xachʼ batel akʼob o avok sventa oy kʼusi cha ta kʼalal luchulote, xuʼ me xnik li eskalerae, vaʼun xuʼ me xa tsʼuj. Jaʼ lek yalan sventa cha jelbe yav li eskalera ti jayib velta skʼan chavil sventa stsuts li avabtele.

◇ Mi te la avakʼ ta yeloval tiʼna ti bajale, akʼbo sletreroal ti bu chal ti te cha abteje xchiʼuk akʼbo komel seguroal li tiʼnae. Mi chʼabal seguroale albo junuk krixchano ti akʼo xchabivane.

◇ Mi sventa noʼox jun krixchano pasbil li eskalerae, mu me xuʼ xmuy chaʼvoʼ krixchano.b

[Tsʼib ta yok vun]