Kʼalal oy avol o anichʼon ti mu xuʼ xchabi sba stuk ta skoj ti ipe

¿Mi xvul ta ajol kʼalal vokʼ li aneneʼike? Ta melel chapet xa van avaʼi. Pe kʼalal ip o ti oy svokol chvokʼe, xuʼ van muʼyuk xa chamuyubaj tajek, yuʼun li muyubajel chavaʼie chjoypʼij ta vul oʼonton, jech kʼuchaʼal li Carlo xchiʼuk Miae.

¿Mi oy junuk avol o anichʼon ti koxo, maʼsat o yan kʼusi snuptanoje? ¿Mi oy van ajakʼojbe aba mi chkuch batel avuʼun li vokoliletik chakʼe? Mi jeche mu xalubtsaj, yuʼun oy ep totil meʼiletik ti jech svokolike kuchem yuʼunik. Jkʼeltik oxib svokolik li totil meʼiletik taje xchiʼuk kʼuxi xuʼ chkoltavan li Vivliae.

BAʼYEL VOKOLIL: VOKOL TA CHʼUNEL CHAVAʼI LI KʼUSI CHAL DOKTORETIKE.

Ep totil meʼiletike chlaj-o xa chaʼiik kʼalal ch-albatik ti ip vokʼ li yalab xnichʼnabike. Xi laj yal Juliana, jun meʼil ti likem ta Mexicoe: «Kʼalal laj yalbun doktoretik ti ip ta parálisis cerebral vokʼ li Santiagoe, mu jchʼun laj kaʼi. Chilaj-o xa laj kaʼi». Yantik xtoke, jech chaʼi sbaik jech kʼuchaʼal Viviana ti likem ta Italiae, xi chale: «Akʼo mi jnaʼoj xa onoʼox ti xibal sba kʼusi chkʼot ta pasel ta skoj ti yijun xaʼoxe, la jnop ti chkil junuk kole, pe tsakbil ta síndrome de Down vokʼ. Jaʼ yuʼun, kʼalal chkil ti ep tajek svokole, voʼon ta jmul chkaʼi jba».

Stalel onoʼox ti jaʼ amul chavaʼi xchiʼuk ti mu kʼusi spas avuʼune. Li Diose muʼyuk onoʼox ta yoʼonton ti chij-ipajutike (Génesis 1:27, 28). Jech xtok, vokol chkaʼitik xchʼunel li kʼusi chkʼot ta pasele, yuʼun li Diose mu jechuk la spasutik. Muʼyuk van chamuyubaj ta skoj ti oy svokol li jun avol o anichʼone, jaʼ yuʼun stalel onoʼox ti kʼux chavaʼie. Jech oxal, chʼakbo lek yorail sventa chanopbe lek smelolal ti kʼuyelan chavaʼi abae xchiʼuk xakʼel li kʼusitik xuʼ skoltaot ta skoj li kʼusitik achʼ la anuptane.

¿Kʼusi xuʼ xapas mi jaʼ amul chavaʼi li kʼusi tsnuptan li avol o anichʼone? Vuleso ta ajol ti oy kʼusitik ta yut jbekʼtaltik ti mu yolbajuk ta jelubtasbetik kalab jnichʼnabtik xchiʼuk ti oy kʼusitik ta jpat jxokontik ti mu xkaʼitik lek kʼuxi ch-abteje ti xuʼ jaʼ x-ipaj-o yuʼun li jun olole. ¿Kʼusi xuʼ xapas mi chakʼan chavakʼbe smulin li anup achiʼile? Kʼalal jech taje mu xavalbe. Ti kʼusi mas lek xuʼ xapasike jaʼ ti koʼol xakolta abaike xchiʼuk jaʼ xakʼelik li kʼusi chtun yuʼun li avol anichʼonike (Eclesiastés 4:9, 10).

XUʼ XAPAS LIʼE: Saʼo aʼyej ta sventa li xchamel avol o anichʼone. Li Vivliae xi chale: «Ta sventa jbijiltic xuʼ lec chijbat junultic ta na; ta sventa lec jnaʼtic snopel lec chbat cuʼuntic» (Proverbios 24:3).

Jakʼbo doktoretik ti lek chanemike xchiʼuk kʼelo vunetik ti jaʼ chalbe skʼoplale. Ti jech chachanbe skʼoplale xkoʼolaj kʼuchaʼal chachan yan kʼop, ta slikebale toj tsots van chavaʼi, pe mu xachibaj, yuʼun xchan avuʼun.

Li Carlo xchiʼuk Miae la sjakʼbe sdoktorik li xchamel skeremike xchiʼuk yan doktoretik ti xchanojbeik lek skʼoplale. Xi chalike: «Taje maʼuk noʼox laj yakʼ kilkutik li kʼusitik chakʼ vokolile, yuʼun laj kilkutik xtok li kʼusi lek spas yuʼunik li buchʼutik ipik ta síndrome de Down. Laj kaʼibekutik smelolal ti xuʼ jechtik xkuxi kʼuchaʼal yantike. Taje la spat koʼontonkutik».

XCHIBAL VOKOLIL: TOJ LUBEMOT XCHIʼUK ATUK CHAVAʼI ABA.

Xuʼ van chalub tajek yuʼun li skʼelel avol o anichʼone. Jun meʼil ta Nueva Zelanda ti Jenney sbie, xi chale: «Kʼalal laj yalbeikun ti ip ta espina bífida li jkereme, ep jabiletik ti toj lubem chikom yuʼun xchiʼuk chi-okʼ kaʼi mi oy to kʼusitik yan ta jpas ta jnae».

Yan vokol ti xuʼ xanuptane jaʼ ti xuʼ atuk chavaʼi abae. Li Bene oy jun skerem ti tsakbil ta distrofia muscular xchiʼuk ta síndrome de Asperger. Xi chale: «Jutuk mu skotoluk krixchanoetik mu onoʼox xaʼibeik smelolal ti kʼuyelan chkaʼi jbakutike. Bateltike oy ta koʼonton ta jchiʼin ta loʼil li kamigotak ta skoj ti kʼuyelan chkaʼi jbae, pe ta skoj ti chʼabal xchamel li yol xnichʼonike, jaʼ tsmakun ti mu xkalbeike».

XUʼ XAPAS LIʼE: Kʼano koltael, pe jech xtok mi oy buchʼu chlokʼ ta yoʼonton tskoltaote chʼamo. Xi chal li Julianae: «Mu toʼox xlokʼ ta alel kuʼunkutik xchiʼuk jmalal ti ta jkʼankutik koltaele, pe laj kakʼkutik venta ti skʼan mu xikʼexavkutike. Kʼalal oy buchʼu tskoltaunkutike, mu xa jtukuk tajek chkaʼi jbakutik». Mi oy jun avamigo o junuk avutsʼ avalal chalbot ti tskʼan chchiʼin ta chotlej li jun akerem o atseb kʼalal chabatik ta junuk reunion sosial o ta jun tsobajele, «lek», chian. Xi chal jun pʼijil loʼil ta Vivliae: «Li bochʼo lec jcʼopan jba jchiʼuctique lec onoʼox scʼanojutic; jaʼ jchiʼiltic ta voqʼuel chcʼot ti cʼalal oy jvocoltique» (Proverbios 17:17).

Kʼelo aba sventa mu xa-ipaj. Jech kʼuchaʼal jkot ambulansia ti skʼan tikʼulanbel sgasolinail sventa xkuchilan-o batel jchameletik ta ospitale, jech skʼan lek xamakʼlin aba ek, xapas ejersisio xchiʼuk skʼan xakuxilan lek sventa xatam avip yan velta yoʼ lek xachabi-o li akerem o atseb ti ipe. Xi laj yal Javier ti alubem yok jun skereme: «Ta skoj ti mu xanav li jkereme, skʼan lek jmakʼlin jba, yuʼun voʼon chkikʼulan batel ta buyuk noʼox. Jaʼ yokinoj li koktake».

Pe, ¿kʼuxi chatabe yorail sventa chachabi aba? Jlome tsjelilan sbaik; bateltik li totile jaʼ chchabi li xnichʼone, vaʼun jaʼo chkux li meʼile o tskʼel kʼusi xuʼ spas sventa stuk. Sventa taje skʼan van mu xapas li kʼusi mu tsotsuk skʼoplale, pe skʼan me oyuk spʼisol li kʼusitik chapase. Xi chal Mayuri jun meʼil likem ta India: «Kʼunkʼun lek ta jtabetik yorail skotol».

Chiʼino ta loʼil li buchʼu lek xavile. Mu xanop ti mu xaʼi kʼuyelan chavaʼi aba ta skoj ti mu jechuk svokole. Teuk me ta ajol ti xuʼ xakʼopon li Jeovae. Xuʼ van chajakʼbe aba mi tskoltaot. Li Yazmin ti tsakbil ta fibrosis quística chaʼvoʼ yole, xi tstakʼe: «Oy mu xa xkichʼ ikʼ chkaʼi ta skoj li kʼusitik chkʼot ta pasele. Pe ta jkʼanbe Jeova ti akʼo skoltaun xchiʼuk xakʼ kipe, kʼalal jeche xuʼ chkakʼbe-o batel yipal» (Salmo 145:18).

XOYIBAL VOKOLIL: TENBIL XA CHKOM LI YAN AVUTSʼ AVALALE.

Ta skoj ti mu skotoluk kʼusi xuʼ slajes li jchamele, xuʼ van xjel sveʼelik xchiʼuk bu tskʼan chbat li yantike, pe maʼuk noʼox taje, oy jaʼ xa mas te chbat-o yoʼontonik li totil meʼiletike. Ta skoj taje xuʼ tenbil chaʼi sba li yan alab nichʼnabile. Jech xtok, li totil meʼile xuʼ van jaʼ batem-o ta yoʼontonik xchabiel li buchʼu ipe, ti mu xa stsak ta mukʼ li snup xchiʼile. Lionel ti jaʼ jun totil likem ta Liberiae xi chale: «Bateltike li kajnile chal ti jaʼ la mas ep kʼusitik tspase ti mu la jventauk li jnichʼone. Taje toj kʼux chkaʼi, jaʼ yuʼun oy xa mu lekuk ta jtakʼbe».

XUʼ XAPAS LIʼE: Akʼbeik snaʼ ti akʼanojik ta jujuntal li avalab anichʼnabike. ¿Kʼuxi? Koʼol xapasik li kʼusi mas lek chaʼiike. Xi chal li Jenney: «Bateltike oy kʼusi ta jpaskutik sventa noʼox li jbankilal keremkutike. Akʼo mi jaʼ noʼox chbat veʼkunkutik ti bu mas lek chaʼie».

Mu me xchʼay xavaʼi xaloʼilajik, ti koʼol xapas orasion xchiʼuk anup achiʼil sventa jech tsots-o li anupunelike. Aseem, jun totil likem ta India ti oy jun skerem ti tsakbil ta tupʼ-ikʼe xi chale: «Oy lek yorail kuʼun xchiʼuk kajnil sventa chiloʼilajkutik xchiʼuk sventa ta jpaskutik orasion, chkakʼkutik persa akʼo mi toj lubemunkutik o mi chibajem chkaʼi jbakutik. Ta jujun sob kʼalal skʼan toʼox xlik li ololetike, koʼol ta jchanbekutik skʼoplal junuk teksto ta Vivlia». Yan nupultsʼakaletike xchʼakojbeik yorail sventa xloʼilajik kʼalal skʼan toʼox xvayike. Sventa lek noʼox oyoxuk ta anupunelik kʼalal jaʼo tsots avokolike jaʼ tskoltaoxuk ti chaloʼilajik leke xchiʼuk ti ta sjunul avoʼonton chapasik orasione (Proverbios 15:22). Jech chal jun nupultsʼakal taje: «Li kʼusitik mas lek kʼotem ta pasel ta jnupunelkutike, jaʼo kʼot kʼalal tsots jvokolkutike».

JUNUK NOʼOX ME AVOʼONTON

Li Vivliae chal ti Diose poʼot xa tslajes skotol li chameletike (Apocalipsis 21:3, 4). Kʼalal jech taje «mu jbejuc ta na jech chal: “Toj ipun”» (Isaías 33:24).b

Yoʼ to mu xkʼot ta pasele, pato avoʼonton ti chkuch avuʼune. Li Carlo xchiʼuk Miae xi chalike: «Kʼalal mu kʼusi stakʼ pasel yileluke, mu xachibaj. Nopo li kʼusitik lek spas yuʼun li buchʼu ipe, ep kʼusitik chatabe ti lek spas yuʼune.»