YOVI
1 Vofeka yo Usi mua kala ulume umue o tukuiwa hati, Yovi.*+ Eye wa kala ukuesunga kuenda ukuacili;*+ eye wa sumbilile Suku kuenda wa enda oku yuvula eci cĩvi.+ 2 Eye wa linga isia yomãla epanduvali valume kuenda omãla vatatu vakãi. 3 Voviunda viaye mua kala 7.000 kolomeme, 3.000 kolongamelo, 1.000 kolongombe, 500 kovimbulu* kuenda wa kuatelevo apika valua kuenje eye wa kuata ukuasi walua okuti, omanu vosi vo Kutundilo ci sule.
4 Omãla vaye valume omunu lomunu wa kuatele ocituwa coku linga ocipito cimue konjo yaye muẽle veteke lio sokiyiwila. Ovo va enda oku laleka vamanjavo vatatu vakãi oco va lie loku nyuĩla kumosi. 5 Eci oloneke viovipito vi pua, Yovi wa enda oku tuma oku va vilikiya oco a va yelise kovaso a Suku. Kuenje eye wa enda oku pasoka selo komẽle loku va lumbilako omunu lomunu ocilumba coku pia elisi.+ Momo Yovi wa enda oku popia hati: “Pamue omãla vange va linga ekandu kuenda va siñala Suku vovitima viavo.” Eci oco Yovi a enda oku linga olonjanja viosi.+
6 Kueya eteke eci omãla va Suku yocili*+ va iñila loku talama kovaso a Yehova+ kuenda Satana+ wa iñilavo pokati kavo.+
7 Kuenje Yehova wa pula Satana hati: “Pi o tundilila?” Satana wa kumbulula Yehova hati: “Nundilila koku ñuala ñuala kilu lieve loku endelamo.”+ 8 Yehova wa sapuila Satana hati: “Ove hẽ wa limbuka* ukuenje wange Yovi? Ka kuli omunu wa lisoka laye kilu lieve. Eye wa suñama kuenda ukuesunga,*+ wa sumbila Suku kuenda o yuvula eci cĩvi.” 9 Kuenje Satana wa kumbulula Yehova hati: “Nda Yovi ka kuatele lacimue anga hẽ nda wa sumbila Suku?+ 10 Kua kapele hẽ ocimbaka cimue coku u teyuila,+ loku teyuila onjo yaye kuenda ovina viosi eye a kuete? Ove wa sumũlũisa upange wovaka aye+ kuenda oviunda viaye via lisanduila vofeka. 11 Pole, olõla eka liove, upa ovina viosi eye a kuete kuenje o mola okuti eye o ka ku siñala kovaso yove.” 12 Kuenje Yehova wa sapuila Satana hati: “Tala! Ovina viosi eye a kuete vi kasi peka liove. Pole, ku ko lambe!” Omo liaco, Satana wa tunda kovaso a Yehova.+
13 Kuenje eteke limue, eci omãla valume kuenda omãla vakãi va Yovi va kala oku lia loku nyua ovinyu konjo ya huvavo,+ 14 omunga yimue yeya ku Yovi kuenje ya popia yiti: “Eci olongombe via kala oku senda kuenda ovimbulu via kala oku lia konele yavio, 15 va Savea veya kuenje va vi ambata kuenda va ponda apika losipata. Ame lika nda puluka oco ndu ku ci sapuile.”
16 Osimbu a kala oku vangula, ukuavo weya kuenda wa popia hati: “Kovailu kua loka ondalu ya tunda ku Suku* kuenda ya timĩha olomeme kumue langombo kuenje ya va lia! Ame lika nda puluka oco ndu ku ci sapuile.”
17 Osimbu a kala oku vangula, ukuavo weya kuenje wa popia hati: “Va Kaldea+ va sokiya ovimunga vitatu, va ñuala olongamelo kuenda va vi ambata kuenje va ponda apika losipata. Ame lika nda puluka oco ndu ku ci sapuile.”
18 Osimbu a kala oku vangula, kueya vali ukuavo kuenda wa popia hati: “Omãla vove valume lomãla vove vakãi va kala oku lia loku nyua ovinyu konjo ya huvavo. 19 Vocipikipiki kueya ofela yimue yinene ya tunda vekalasoko ya veta kavindi akuãla yonjo kuenje oyo ya kupukila kamalẽhe, yu va fa. Ame lika nda puluka oco ndu ku ci sapuile.”
20 Yovi wa votoka, wa tola uwalo waye kuenda wa teta esinga liutue waye; kuenje wa wila posi kuenda wa kekama, 21 loku popia hati:
“Lepõlõla nda tunda vimo lia ina yange,
Kuenda lepõlõla ndi tiukila.+
Yehova wa eca+ kuenda Yehova wa tambula.
Onduko ya Yehova yamameko oku sivayiwa.”
22 Kovina viosi evi, Yovi ka lingile ekandu ale oku lundila Suku okuti, wa linga cimue cĩvi.
2 Noke kueya eteke eci omãla va Suku yocili*+ va iñila loku talama kovaso a Yehova+ kuenda Satana wa iñilavo pokati kavo oco a talame kovaso a Yehova.+
2 Kuenje Yehova wa pula Satana hati: “Pi o tundilila?” Satana wa kumbulula Yehova hati: “Nundilila koku ñuala ñuala kilu lieve loku endelamo.”+ 3 Yehova wa sapuila Satana hati: “Ove hẽ wa limbuka* ukuenje wange Yovi? Ka kuli omunu wa lisoka laye kilu lieve. Eye wa suñama kuenda ukuesunga,*+ wa sumbila Suku kuenda o yuvula eci cĩvi. Eye handi o kasi oku amamako oku kakatela kesunga liaye,+ pole, ove o ndi vetiya oku u katukila+ loku u kundula,* ndaño ka kuli esunga lioku ci linga.” 4 Pole, Satana wa tambulula Yehova hati: “Ekova lekova. Omunu o ka eca cosi a kuete oco a teyuile omuenyo waye. 5 Pole, olõla eka liove, veta vekepa liaye kuenda vetimba liaye kuenje o mola okuti, eye o ka ku siñala kovaso yove.”+
6 Kuenje Yehova wa sapuila Satana hati: “Tala! Eye o kasi peka liove! Pole, ku ko upe omuenyo waye!” 7 Omo liaco, Satana wa tunda kovaso a Yehova kuenda wa veta Yovi lolombumbu*+ vi vala calua tunde kolomãhi toke ponumbutue. 8 Kuenje Yovi wa tikula ocimuanyũila cotuma oco a lisuye laco kuenda wa tumãla pokati katiko.+
9 Oku sulako, ukãi waye wo sapuila hati: “Ove handi amamako oku kakatela kesunga liove? Siñala Suku kuenje fa!” 10 Pole, Yovi wo sapuila hati: “Ove o kasi oku vangula ndukãi umue ka kuete olondunge. Anga hẽ tu tava lika eci ciwa ci tunda ku Suku yocili okuti, ka tu tavavo eci cĩvi?”+ Kovina viosi evi, Yovi ka lingile ekandu lomẽla waye.+
11 Akamba vatatu va Yovi va yeva eci catiamẽla kovitangi viosi eye a kala oku liyaka lavio kuenda omunu lomunu wa tunda vimbo liaye muẽle okuti, Elifasi+ u Temani, Bilidade+ u Siuhi+ kuenda Sofare+ u Namati. Ovo va likunda oco va lisange loku enda oku ka lembeleka Yovi kuenda oku lekisa ohenda yavo kokuaye. 12 Eci vo muila ocipãla, ka vo limbukile. Ovo va fetika oku lila lolukandi, oku tola ovowalo avo loku imba oneketela vilu kuenda kovitue viavo.+ 13 Noke va tumãla laye posi vokuenda kueci ci soka epanduvali kovotanya kuenda epanduvali kovoteke. Lomue wo sapuila ondaka yimue, momo va mola okuti, evalo liaye lialuile calua.+
3 Noke liovina evi, oco Yovi a fetika oku vangula loku siñala eteke eye a citiwa.*+ 2 Yovi wa popia hati:
3 “Ndi siñala eteke nda citiwa,+
Kumue luteke eci umue a popia hati: ‘Kua citiwa omõla umue ulume!’
4 Eteke liaco, li kale luowelema.
Suku kilu a ivaleko eteke liaco;
Lacimue ocinyi ka ci ka tuile keteke liaco.
5 Owelema walua* u kale lalio.
Elende li tekãva li talame kokualio;
Ovina vi tekãvisa eteke, vi yokokise eteke liaco.
6 Uteke waco u kale wowelema walua;+
Owo ka u ka sanjuke pokati koloneke viunyamo,
Kuenda ka u ka kongeliwe vetendelo liolosãi.
7 Ocili! Uteke waco u kale osiũle;
Kuenda ka mu ka yevale ondaka yonjolela.
9 Olombungululu viuteke waco vi tekãve;
Owo u kevelele elivova ocinyi ceteke,
Kuenda owo ka u ka mole oku nina kuomẽle.
10 Ina yange wa ndi cita keteke liaco;+
Kuenda ñasi oku tala ohali.
11 Momo lie sia filile eci nda citiwa?
Momo lie sia nyõliwile eci nda tunda vimo?+
12 Momo lie ina yange a nambuila kolongolo viaye,
Kuenda a ndi nyamisila kavele aye?
13 Momo cilo, nda nda pekela okuti lacimue ci ndi sakalaisa;+
Nda nda pekela loku puyuka,+
14 Lolosoma vio kilu lieve kuenda olondunguli viavo,
Vana va litungila ovitumãlo viavo okuti, cilo vi kasi ovingululu,*
15 Ale lolombuale via kuatele ulu,
Haivio olonjo viavo vieyukile lopalata.
16 Momo lie sia kailele ndomõla wa pulumuiwa okuti wa selekiwa,
Ndomãla okuti lalimue eteke va muile ocinyi?
17 Kolofa esakalalo lia vakuevĩho li pua;
Oko ku puyukila vana va kava.+
18 Olomandekua viosi oko vi puyukila;
Ka vi yevi ondaka ya umue o vi kisika oku talavaya.
19 Oko, utito kuenda unene vamuamue,+
Kuenda upika wa yovuiwa ku cime caye.
20 Momo lie eye a ecela ocinyi ku una o kasi oku tala ohali
Kuenda omuenyo ku vana va sumua calua?+
21 Momo lie ovo va kuatela onjongole yolofa, pole, ovio ka viya?+
Ovo va vi sandiliya okuti, ovokuasi a solekiwa a sule,
22 Vana va sanjuka calua,
Haivo va sanjuka eci va sanga onjembo.
23 Momo lie eye a ecela ocinyi komunu una ka sangi onjila yaye,
Una okuti, Suku wo ñuala kolonele viosi?+
25 Ocina nda kuataila ohele ceya kokuange,
Kuenda ocina nda kuataila usumba ca ndi wila.
26 Si kuete ombembua, sia tulile utima ndaño oku puyuka,
Pole, ovitangi vi kasi oku amamako oku iya.”
4 Noke Elifasi+ u Temani wa tambulula hati:
2 “Nda umue wa seteka oku vangula love, anga hẽ o ka kava loku yevelela?
Pole, elie o pondola oku likandangiya oku vangula?
3 Ocili, ove wa lemẽla valua,
Kuenda ove wa enda oku kolisa omanu vana va sukilile ekuatiso.
4 Olondaka viove via enda oku votola vana va lilondoka,
Kuenda wa enda oku kolisa vana ka va pondola oku talama ovo muẽle.*
5 Pole, ocitangi ca ku wila kuenda ove wa kava;
Oco, ca ku veta kuenda wa sumua.
6 Anga hẽ esumbilo o kuetele Suku ka li ku ĩha ekolelo?
Onjila yove yoku lekisa esunga+ ka li ku ĩha elavoko?
7 Ove hẽ ivaluka omunu umue ka kuete eko okuti wa nyõleha?
Otembo yipi ukuesunga a kunduiwa?
8 Eci nda mola ceci okuti, vana va kũla* eci cĩvi,
Kuenda vana va lima ovitangi, va kongulavo cimuamue.
9 Lefuimo lia Suku ovo va nyõleha,
Kuenda lofela yonyeño yaye ovo va sulila.
10 Ohosi yi koma kuenda ohosi yumalẽhe yi kua,
Pole, ovayo olohosi* via pama a teka tekavo.
11 Ohosi yi fa nda ka kuli ocinyama yi kuata,
Kuenje omãla vohosi va sanduiwa.
12 Omunu umue weya vuyombeki kuenda wa sapela lame,
Kuenje umue wa ndi loñuinya vetũi.
13 Lovisimĩlo viesakalalo vokuenda kuovinjonde viuteke,
Eci otulo tualua tu wila omanu,
14 Oku luluma kualua kua ndi wila,
Loku yukisa akepa ange osi lusumba.
15 Ocina cimue* ca pita kocipala cange;
Kuenje oluvei luetimba liange lua yakalala.
16 Kuenje oco ca talama,
Pole, sia limbukile emolẽho liaco.
Ocina cimue ca kala kovaso ange;
Kua kala oku ũha kuenda noke nda yeva ondaka yimue yokuti:
17 ‘Anga hẽ omunu o pondola oku kala ukuesunga lialua okuti Suku ci sule?
Omunu o pondola hẽ oku yela calua okuti, Una wo panga o sule?’
18 Tala! Eye ka kolelele kakuenje vaye,
Kuenda o sanga eko kovangelo* vaye.
19 Ca piãla enene ku vana va tunga volonjo vionata,
Vina okuti oviseveto vialio vi kasi voneketela,+
Vina via leluka oku vi nyõla ndombunji!
20 Lomẽle ovo va kala lomuenyo kuenda koñolosi va nyõliwa elisi;
Ovo va nyõliwa otembo ka yi pui kuenda lomue o ci limbuka.
21 Ovo ka va kasi hẽ ndombalaka yimue okuti, ukolo walio u tukũiwako?
Ovo va fa okuti, ka va kuete olondunge.
5 “Linga ohenda, vilikiya! Anga hẽ kuli umue o ku tambulula?
Pokati kolosandu kulie o ka lupukila?
2 Momo ocikumbiti ci ka ponda eveke,
Kuenda onya yi ka ponda omunu wa kamba olondunge.
3 Nda mola eveke oku imba olumbombo,
Pole, vocipikipiki ocitumãlo caye muna a tunga ci siñaliwa.
4 Omãla vaye va kasi kohele,
Kuenda va nyanyũiwa pombundi yolupale okuti,+ lomue o va popela.
5 Omunu o kasi lonjala o lia eci eye ongula,
O cupa ndaño muẽle pokati kolosongo,
Kuenda ovipako viaye vi kuatiwa.
6 Momo ovina vĩvi ka vi tundi voneketela,
Kuenda ohali ka yi tundi posi.
7 Ndeci ulienge wenda kilu,
Cimuamue haico okuti, omunu ka tẽla oku puluka kohali tunde eci a citiwa.
8 Pole, ame nda nda livondela ku Suku,
Kuenda nda nda eca ocitangi cange ku Suku,
9 Una o linga ovina vinene kuenda ovina ka vi konomuisiwa,
Ovina vi komõhisa okuti ka vi tendiwa.
10 Eye eca ombela kilu lieve,
Kuenda o tuma ovava kovapia.
11 Eye o kemãlisa ukuembombe,
Kuenda o votola omunu wa sumua oco o popele.
12 Eye o nyõla asokiyo ãvi a vakuatutu,
Oco upange wovaka avo ka u ka kuate onima.
13 Eye o kokela vakualondunge oku kupukila volonjanjo viavo muẽle,+
Oco asokiyo avo a nyõlehe.
14 Ovo va lisanga lowelema vokuenda kutanya,
Kuenda va papata kutanya ndu okuti kuteke.
15 Ovo va popeliwa la Suku peka lia vana va kuete osipata kovimẽla viavo,
Eye o popela ohukũi peka lia una wa pama,
16 Omo liaco, ohukũi yi kuete elavoko,
Pole, omunu hukuesungako o munĩha omẽla waye.
17 Tala! Wa sumũlũha omunu o lemẽliwa la Suku;
Omo liaco, ku ka likale epindiso Liukuonene Wosi!
18 Momo eye o koka evalo, pole, o sakula apute;
Eye o nyanyõla, pole, o sakula lovaka aye muẽle.
19 Eye o ka ku yovola kafengi epandu,
Ndaño muẽle liepanduvali ka li ku lemẽha.
20 Vokuenda kuonjala, eye o ka ku yovola koku fa,
Kuenda kunene wosipata vokuenda kuyaki.
21 Ove o ka teyuiwa komẽla u vangula ovina vĩvi,+
Kuenda ku ka kuatela usumba ekundu eci olio liya.
22 Ove ku ka sakalala lenyõleho ale lonjala,
Kuenda ku ka sukila oku kuatela usumba ovinyama viovusenge vio kilu lieve.
23 Momo ovawe o vepia ka a ka ku linga cimue,*
Kuenda ovinyama viovusenge vi ka kala lombembua love.
24 Ove o ka kũlĩha okuti, ombalaka yove ya koka,*
Kuenda eci o ka kũlĩhĩsa usenge wove woku lisila oviunda o ka limbuka okuti, lacimue ca kambelamo.
25 Ove o ka sanjukila omãla valua,
Kuenda ovitumbulukila viove vi ka lua calua ndovikũla vio kilu lieve.
26 Ove handi o ka pama eci o ka enda vonjembo,
Ndovitungu viotiliku viongoluiwa kotembo yaco.
27 Tala! Eci oco tua siata oku kũlĩhĩsa kuenda ovina via tuwa ndomo.
Omo liaco, sokolola kovina evi. Kuenje o ka limbuka ove muẽle okuti, ovina evi viocili.”
6 Kuenje Yovi wa tambulula hati:
2 “Nda ca tavele oku pesalisa esumuo liange,+
Kuenda nda olio lia kapiwile kombalãsa kumue lohali yange, nda hĩse!
3 Momo cilo, ovio via lemapo vali okuti eseke lio vokalunga li sule.
Eli olio esunga lieci olondaka viange via lingila viumamõhe.*+
4 Ovisongo Viukuonene Wosi via ñuata,
Kuenda ndi liyevite okuti, owule wavio u kasi oku iñila kosi yetimba liange;+
Suku o kasi oku ndi katukila kuenje ñasi lusumba walua.
5 Anga hẽ ocimbulu covusenge+ ci koma osimbu ci kuete owangu,
Ale ongombe yi koma eci oyo yi kuete owangu?
6 Anga hẽ okulia ka ku pepi ku liwa okuti, ka ku kapiwa omongua,
Ale anga hẽ ondunga yi yela yesaila yi pepa?
7 Nda likala oku lamba kovina viaco.
Ovio vi kasi ndokulia kua vĩhisua.
8 Nda epingilo liange lia tẽlisiwile,
Kuenda nda Suku wa tẽlisile onjongole yange, nda hĩse!
9 Nda Suku wa yonguile oku ndi nyanyõla,
Kuenda nda eye wa ponduile oku olõla eka liaye loku ndi kundula, nda hĩse!+
10 Momo ndaño muẽle ocina caco nda ca ndi nenela elembeleko;
Nda nda tẽha tẽha lesanju ndaño levalo ka li pui,
Momo sia likalele olondaka via Una o Kola.+
11 Anga hẽ ñuete ongusu yoku amamako oku talamẽla?+
Nye ndi lavoka vali oco ndi amameko oku kala lomuenyo?*
12 Anga hẽ ongusu yange yi kasi ndeyi yesenje?
Ale etimba liange hẽ lia pangiwa losipi?
13 Anga hẽ kuli onjila yimue yoku likuatisa ame muẽle,
Osimbu okuti, ovina viosi via ndi kuatasaile via njupiwa?
14 Omunu wosi o likala ocisola ka ci pongoloka komunu a lisungue laye,+
O ka siapo esumbilo Liukuonene Wosi.+
15 Vamanjange muẽle va ndingila usuanji+ ndolui luokuenye,
Ndovava o volui okuenye okuti a kukuta.
16 Ovio vi tekãvisiwa locikokoto,
Kuenda vokuavio oko ocikokoto ca yenguluiwa ci solamisua.
17 Pole, votembo ya sesamẽla ovio ka vi kala lovava kuenje vi sulila;
Eci kuiya owuya ovio vi kukuta.
18 Onjila yavio yi yapuka;
Vi pesekela vekalasoko kuenje vi takata.
19 Ovimunga via vakuakulinga ungende vio ko Tema+ va vi sandiliya;
20 Ovo va kutisiwa osõi omo ekolelo liavo lia kala lielivova;
Ovo va pitĩlako lika oco va sumuisiwe.
21 Momo eci oco vu kasi kokuange;+
Ene wa siati oku mola ocinjoko cohali yange kuenje vu kasi lusumba.+
22 Anga hẽ nda ku pingi oco vu nyĩhi cimue?
Ale nda pinga oco vu nyĩhi ombanjaile yimue kukuasi wene?
23 Anga hẽ nda pinga oco ndi yovuiwe peka liunyãli umue,
Ale oco ndi popeliwe* ku vakuakutalisa ohali?
24 Ndongise kuenda ame ndi kõha;+
Ñuatise oku kuata elomboloko lioku lueya kuange.
25 Ocili ka ci koki evalo!+
Pole, esilivilo lie li kuete elungulo liene?+
26 Anga hẽ vu kasi oku sokiya oku pisa olondaka viange,
Olondaka viomunu umue wa sumua+ vina viambatiwa lofela?
28 Omo liaco, kaliye tiuki kuenda vanji kokuange,
Momo ame si ka vu kembi.
29 Lingi ohenda sokololi vali, ko ka ndi sombisili ũvi,
Ocili, sokololi vali, momo esunga liange handi li tãhi.
30 Anga hẽ elimi liange li kasi oku vangula eci hacesungako?
Anga hẽ si tẽla oku limbuka okuti ocina cimue ka ci kasi ciwa?
7 “Omunu hẽ siti o kisikiwa oku talavaya calua vokuenda kuomuenyo waye wosi,
Kuenda oloneke viomuenyo waye ka vi kasi hẽ ndoloneke vionalavayi yi fetiwa?+
2 Eye o sandiliya ulembo ndupika umue,
Kuenda o lavoka ofeto yaye ndonalavayi ya kovongiwa.+
3 Vokuenda kuolosãi vialua, omuenyo wange ka wa kuatele esilivilo
Kuenda nda kala lohali vokuenda kuovoteke alua.+
4 Poku pekela ndi lipula ndoco: ‘Otembo yipi ndi ka pasuka?’+
Pole, osimbu uteke wamamako ndi tiñoloha pula toke eci ku ca.
5 Etimba liange liosi lia sitikiwa lovanyo kuenda eliño lioneketela;+
Ekova liange lieyuka apute kuenda otulua.+
6 Oloneke viomuenyo wange vi kasi oku pita lonjanga okuti, omakina yoku tuta yi sule,+
Kuenda ovio via sulila okuti, ka kuli elavoko.+
8 Ovaso a ndi mola cilo, ka a ka ndi mola vali;
Ovaso ove a ka ndi sandiliya, pole, si ka kalako vali.+
11 Omo liaco, si kandangiya omẽla wange.
12 Anga ndi kalunga ale ndicimuandu cimue cokalunga,
Okuti, o kapa ondavululi yimue kokuange?
13 Eci ndi popia siti: ‘Omangu yange ya fina yi ka ndembeleka;
Ula wange u ka ñuatisa oku tepulula ohali yange,’
14 Ove o ndi yokokisa lolonjoi
Kuenda o ndi saluisa lovinjonde,
15 Oco ndi sukile omuenyo,
16 Nda suvuka omuenyo wange;+ si yongola vali oku kala lomuenyo.
Ku ka ndi sakalaise, momo oloneke viange vi kasi ndefuimo.+
17 Omunu hẽ nye, oco o lisakalaise laye
Loku tiamisila utima wove kokuaye?+
18 Momo lie ove u konomuisila omẽle lomẽle
Kuenda u seteka kapuluvi osi?+
19 Otembo yipi o ka liwekapo oku ndi vanja,
Loku ndi sia lika liange otembo yalua oco ndine ovate ange?+
20 Ame nda nda linga ekandu, nda nda ku lemẽha ndati ove Ukuakuvanja omanu?+
Momo lie wa ndingila ocimãho cove?
Anga hẽ nda linga ocilemo kokuove?
21 Momo lie ku ecela okulueya kuange
Loku ecela ekandu liange?
Momo ndopo ndi pekela voneketela,+
Kuenda ove o ka ndi sandiliya, pole, ame si ka kalako vali.”
8 Kuenje Bilidade+ u Siuhi+ wa tambulula hati:
2 “Toke otembo yipi o kamamako oku vangula ndoco?+
Olondaka viomẽla wove vi kasi ndofela yalua!
3 Anga hẽ Suku nda wa pengisa esunga,
Ale Ukuonene Wosi nda wa pengisa eci ciwa?
4 Nda omãla vove vo lingila ekandu,
Eye wa ecelela okuti, ovo va kangisiwa omo liesino liavo;*
5 Pole, nda ove wa sandiliyile Suku,+
Loku livondela ohenda Yukuonene Wosi,
6 Kuenda nda ove wa lipuile loku suñama,+
Eye nda wa ku tata,
Loku ku tumbulula vocitumãlo ca ku sesamẽla.
7 Ndaño okuti cilo ove o kasi vohali,
Pole, kovaso yoloneke o ka kuata ekalo liwa.+
8 Mange ohenda, pulisa kovitumbulukila vio kosimbu,
Kuenda lavulula kovina va isiavo va sanga.+
9 Etu tua citiwa lika hẽla kuenda ka tua kũlĩhĩle lacimue,
Momo oloneke vietu kilu lieve vi kasi ndulembo.
10 Anga hẽ ovo ka va ka ku pindisa,
Kuenda ka va ka ku lomboluila ovina va kũlĩha?*
11 Anga hẽ oluneva lu kulila apa ka pali onata?
Anga hẽ olondeya vi kala vinene apa ka pali ovava?
12 Osimbu vieca olombombo okuti ka vi tukũiwapo,
Ovio vi kukuta tete okuti, ovikũla vikuavo sio.
13 Eci oco ci ka pita* la vosi vana va ivalako Suku,
Momo elavoko liondingaĩvi* li ka nyõleha,
14 Una okuti ekolelo liaye liesanda
Kuenda oku kolapo kuaye kua leñela ndutele wa kovi.*
15 Eye o ka liyeka konjo yaye, pole, oyo ka yi ka talama;
Eye o ka seteka oku kuatelela kokuayo, pole, ka yi ka kala otembo yalua.
16 Eye o kasi ndocikũla ca tapeliwa vutanya,
Kuenda ovianja viaye vi lisanduila vocumbo.+
17 Olombombo viaye vi yandela vondunda yimue yovawe;
Eye o sanda onjo yimue pokati kovawe.*
18 Pole, eci eye a tukũiwa* pocitumãlo caye,
Ocitumãlo caco ka cu limbuka kuenda ci popia citi: ‘Sia la ku mola.’+
20 Ocili, Suku ka ka likala vana vamamako lekolelo;*
Ndaño oku kuatisa olondingaĩvi,
21 Eye o ka ku kokela oku yola
Kuenda oku kaluka vali lesanju.
22 Vana va ku suvuka va ka kutisiwa osõi,
Kuenda ombalaka yolondingaĩvi ka yi ka kalako vali.”
9 Yovi wa tambulula hati:
2 “Ocili, nda kũlĩha okuti ococo.
Pole, omunu waño hẽ o pondola oku popia okuti, ka kuete eko kovaso a Suku?+
3 Nda umue o yongola oku vangula Laye,*+
Omunu waco nda ka tẽlele oku tambulula limue pokati kohulukãi yapulilo Aye.
4 Eye ukualondunge vutima kuenda wa pama calua.+
Helie o tẽla oku u tamalãla okuti, ka lemẽhiwa?+
5 Eye o sondolola olomunda okuti, lomue o ci kũlĩha;
O vi tiñulũla vonyeño yaye.
6 Eye o lulumisa ilu lieve loku li tundisa pocitumãlo calio,
Kuenje olongunji vialio vi luluma.+
7 Eye o handeleka ekumbi oco ka li ka nine,
O sitika ocinyi colombungululu;+
8 Eye o nyanyumũla ovailu lika liaye,+
Kuenda o liatela kakimba anene o vokalunga.+
9 Eye wa panga oviengele violombungululu vio Ase,* vio Kesili* kuenda vio Kima,*+
Kumue loviengele violombungululu vio kombuelo;*
10 Eye o linga ovina vinene haivio ka vi konomuisiwa,+
Ovina vi komõhisa okuti, oku vi tenda ka vi tẽliwa.+
11 Eye o pita kokuange, pole, si tẽla oku u mola;
O pita ocipepi lame, pole, si tẽla oku u limbuka.
12 Eci eye a kuata cimue, elie o tẽla oku u tateka?
Helie o pondola oku u sapuila hati, ‘Nye o kasi oku linga?’+
14 Ca piãla enene nda ndo tambuluile,
Nda sukilile oku nõla olondaka viange lutate oco ndi sapele laye!
15 Ndaño nda kuatele esunga, nda sio tambuluile.+
Nda nda livondela lika ohenda konganji yange.*
16 Anga hẽ eye o ka nambulula nda ndo vilikiya?
Si tava okuti eye o ka yevelela ondaka yange,
17 Momo eye o ndi nyanyõla lehunguhungu limue liofela,
Kuenda o luisa apute ange ndaño ka kuli esunga lioku ci linga.+
18 Eye ka ngecelela oku fuima;
Eye amamako oku ndi yukisa lovina vi lula.
19 Nda oku vangula eci catiamẽla kunene, Suku eye una o kuete unene.+
Nda oku vangula eci catiamẽla kesunga, Suku hati: ‘Helie o pondola oku mbilikiya oco ndi pisiwe?’*
20 Nda nda kuatele esunga, omẽla wange muẽle nda wa ndi pisa;
Ndaño ndamamako lekolelo,* eye nda wa popia okuti, ñuete eko.*
22 Cosi cimuamue. Eli olio esunga lieci nda popela siti:
‘Eye o kundula omunu ka kuete eko* kumue londingaĩvi.’
23 Nda okuti endunde limue lia kokele olofa vocipikipiki,
Eye nda wa yola epembe ohali yomunu ka kuete eko.
Nda haeyeko, oco puãi elie?
25 Cilo, oloneke viange vi lupuka vali okuti ukuakuyoloka ci sule;+
Ovio vi tila okuti ka vi moli eci ciwa.
26 Ovio vi yoloka ndawato a pangiwa lolundeya,
Ndolongonga vi lokila kohute yavio.
27 Nda nda popele hati: ‘Ndi ivalako ohali yange,
Ndi ka pongolola ocipala cange kuenda ndi sanjuka,’
28 Nda ndamamako lusumba omo lievalo liange liosi,+
Kuenda ndi cĩ okuti, nda kua ndi tendele okuti, si kuete eko.
29 Ame nda nda tendiwa okuti, ñuete eko.*
Oco hẽ, momo lie ndi yakela elivova?+
30 Nda nda lisukuile vovava ocikokoto a yenguluka,
Loku yelisa ovaka ange lonjapãu,+
31 Nda wa ndi yaveka vocitunu ci kuete olonata,
Kuenje ndaño muẽle ovowalo ange nda a ndi suvuka.
32 Momo eye hamunuko ndame okuti, ndu u tambulula,
Oco tu endele kumosi kekanga.+
34 Nda eye wa liwekelepo oku ndi tipula,*
Kuenda nda ka ecelele ocinjoko caye oku ndi yokokisa,+
35 Ame nda nda vangula laye lutõi,
Momo hacituwa cangeko oku vangula lusumba.
Ndi ka lombolola ohali yange.
Ndi ka vangula esumuo liange lialua!
2 Ndi ka sapuila Suku siti: ‘Ku ka popie hati ñuete eko.
Ndi sapuile esunga lieci o liyakela lame.
3 Cu ku kuatisa hẽ oku ndi talisa ohali,
Oku pembula upange wovaka ove,+
Osimbu o tava elungulo liondingaĩvi?
4 Anga hẽ o kuete ovaso ndava vomanu,
Ale o lete ndeci omunu a lete?
5 Anga hẽ oloneke viove vi kasi ndoloneke viomanu,
Ale anyamo ove a lisoka la-a omunu,+
6 Momo lie o setekela oku sanga oku lueya kuange
Kuenda oku amamako oku sandiliya ekandu liange?+
8 Ovaka ove muẽle a ndi panga,+
Pole, cilo o yongola oku ndi kundula elisi.
10 Ove hẽ kua ndi pesile ndasenjele,
Loku ndi kenja ndongundi?
11 Ove wa ndi walisa lositu kuenda lekova,
Loku ndi tokeka pamosi lakepa kuenda onumba.+
13 Pole, ove wa sokiya oku linga ovina evi vuyombeki.*
Nda kũlĩha okuti, ovina viaco via tunda kokuove.
14 Nda nda lingile ekandu, ove nda wa ndi lavulula,+
Kuenda ove nda kua ecelele okulueya kuange.
15 Nda ñuete eko, ngongo yange!
Ndaño si kuete eko, si pondola oku petula utue wange,+
Momo omuenyo wange weyuka ekambo liesumbilo kuenda ohali.+
16 Nda ndi petula utue wange, ove o ndi sandiliya ndohosi,+
Kuenda o ndi lemẽha vali lunene wove.
17 Ove o nena olombangi viokaliye oco vi ndi katukile,
Kuenda o vokiya onyeño yove kokuange,
Osimbu ocitangi locitangi ciya kokuange.
18 Momo lie wa ndi tundisila vimo lia ina yange?+
Nda nda file osimbu okuti, lomue o ndi mola.
19 Nda ca kaile ndu okuti sia la kala komuenyo;
Nda ndopiwile vimo loku tualiwa vonjembo.’
20 Oloneke viange siti vitito?+ Suku ka ka ndi sakalaise;
Ovaso aye ka a ka ndi vanje, oco ndi sange ekavuluko limue,+
21 Osimbu sia endele okuti si tiuka vali,+
22 Vofeka yalende a tekãva,
Vofeka yulembo walua kuenda yombuanja,
Muna okuti ndaño muẽle ocinyi ci kasi ndowelema.”
11 Sofare+ u Namati wa tambulula hati:
2 “Anga hẽ olondaka viosi evi ka vi tambuluiwa,
Ale oku vangula calua ci kokela omunu oku kuata esunga?*
3 Anga hẽ ombangulo yove yumamõhe yi ka kokela omanu oku ũha?
Anga hẽ lomue o ka ku lemẽla omo liolondaka viove viesepu?+
5 Pole, nda Suku wa vanguile,
Loku yikuila omẽla waye kokuove, nda hĩse!+
6 Kuenje eye nda wa ku situluila alumbu olondunge,
Momo kuli ovina vialua tu lilongisa kolondunge.
Kuenda ove nda wa limbuka okuti, Suku ecelela okuti amue kakulueya ove a ivaliwa.
7 Ove hẽ o tẽla oku limbuka ovina via longa via Suku
Ale oku limbuka ovina viosi viatiamẽla* Kukuonene Wosi?
8 Olondunge viaye via lepa calua okuti ilu li sule. Nye ove o pondola oku linga?
Olondunge viaye via longa calua okuti Onjembo* yi sule. Nye ove o pondola oku kũlĩha?
9 Ovio via sanjavala calua okuti ilu lieve li sule,
Upati wavio walua calua okuti, okalunga ka sule.
10 Nda eye o pita kuenje o kuata omunu umue loku sokiya ekanga,
Helie o pondola oku u tateka?
11 Momo eye wa kũlĩha eci omanu va lekisa okuti, vakuelimbi.
Eci a mola evĩho, anga hẽ ka ka ci limbuka?
12 Pole, omunu eveke o ka kuata lika elomboloko,
Eci ocimbulu cimue ci cita omunu.
13 Nda ove wa pongiyile utima wove,
Loku olõla ovaka ove kokuaye, nda hĩse.
14 Nda eka liove li kasi oku linga cimue cĩvi, cimbapo,
Kuenda ku ka ecelele okuti, ekambo liesunga li tunga volombalaka viove.
15 Kuenje ove o ka petula ovaso ove okuti, ku kuata osõi;
Ove o ka talama ngõ okuti, ku kuata usumba.
16 Momo ove o ka ivalako ocitangi cove;
Ove o ka ci ivaluka ndovava a pita ale.
17 Omuenyo wove u ka tua calua okuti, ekumbi pongunji li sule;
Ndaño muẽle owelema vomuenyo wove, u ka kala ndomẽle.
18 Ove o ka kolela, momo kuli elavoko,
Kuenda o ka vanja kolonele kuenje o ka pekela loku kolapo.
19 Ove o ka pekela okuti lomue o ka ku lingisa usumba,
Kuenda omanu valua va ka sandiliya ohenda yove.
20 Pole, ovaso olondingaĩvi a ka kala omeke;
Kuenda ovo ka va ka sanga ocitumãlo cimue coku puluka,
Kuenje elavoko liavo li ka kala lika oku fa.”+
12 Kuenje Yovi wa tambulula hati:
2 “Ocili, ene vumanu vamue va kũlĩha cosi,
Kuenda eci vu fa, olondunge vi fila kumue lene!
3 Pole, ame ñuetevo elomboloko.*
Ame si sule okuti ene wa velipo.
Helie ka kũlĩhĩle ovina evi?
4 Ame nda linga ocikuata coku yoliwa epembe kakamba vange,+
Omunu o vilikiya Suku oco a sande etambululo limue.+
Omunu ukuesunga haeye wa pua eko, wa linga ocikuata coku yoliwa epembe.
5 Omunu ka sakalalele, o sepula ohali,
O sima okuti yiya lika komunu o kuete omãhi ya siẽluha.
6 Volombalaka viovimunu muli ombembua,+
Kuenda vana va sanumũla Suku va kolapo,+
Vana va kuete Suku yavo povaka.
7 Mange ohenda, pulisa ovinyama kuenda ovio vi ka ku pindisa;
Pulisavo olonjila viovailu kuenje vi ku sapuilako.
8 Luluvala oviluvo vio kilu lieve* kuenda vi ku pindisa;
Kuenda olõsi vio vokalunga vi ku ci sapuila.
9 Helie pokati kavio ka kũlĩhĩle okuti,
Eka lia Yehova olio lia ci panga?
12 Olondunge siti vi sangiwa pokati kakulu,+
Kuenda omuenyo wa longa ka u nena hẽ elomboloko?
14 Eci eye a nyanyuĩla cimue posi, ka ci tumbuluiwa vali;+
Nda eye wa yika cimue, lomue o ci yikula.
16 Kokuaye kuli ongusu kuenda olondunge;+
Kokuaye ku kasi una wa yapuka kuenda una o yapuisa vakuavo;
17 Eye o kokisa olondunguli oku enda okuti, ka vi wala olohaku,*
Kuenda olonganji o vi lingisa aveke.+
18 Eye o kutulula alienge a kapiwa lolosoma,+
Kuenda o kuta uvia volombunda viavo.
19 Eye o kokisa ovitunda oku enda okuti, ka vi wala olohaku,+
Kuenda o kundula vana okuti kunene va kolapo ngõ;+
20 Eye upa komangu olondunguli vina via koleliwa,
Kuenda upa olondunge vialume va kuka;*
21 Eye o pesela esepu kolombuale,+
Kuenda o kokisa okuti, vana vakuonene va hongua;
22 Eye o situlula ovina via longa viowelema,+
Kuenda o nena owelema walua vocinyi;
23 Eye o lingisa olofeka oku kuata unene oco a vi kundule;
O kokisa olofeka oku livokiya oco a vi tuale kumandekua.
25 Ovo va enda loku papayata vowelema+ muna ka muli ocinyi;
Eye o va kokela oku ñuala ñuala ndomunu oholua.+
13 “Ocili, ovaso ange a mola ovina viosi evi,
Etũi liange lia yeva kuenda nda kuata elomboloko liaco.
2 Eci wa kũlĩhi, ame nda ci kũlĩhavo;
Ame si sule okuti ene wa velipo.
3 Catiamẽla kokuange, ndi nõlapo oku vangula Lukuonene Wosi;
Njongola oku lekisa esunga liange kovaso a Suku.+
4 Pole, vu ndi lundili lovohembi;
Vosi yene vulondotolo ka vi silivila.+
5 Nda wohĩliko, nda hĩse,
Nda ca lekisa olondunge konepa yene.+
6 Mangi ohenda, yeveleli ovisimĩlo viange,
Kuenda yeveleli apingilo omẽla wange.
7 Anga hẽ vu yongola oku vangula cimue cĩvi vonduko ya Suku,
Kuenda vu ka vangula elimbi oco eye a kuatisiwe?
8 Anga hẽ vu ka kala konele yaye,*
Vu ka seteka hẽ oku teyuila esunga lia Suku yocili?
9 Nye nda ca lipita lene nda eye wa ku konomuisili?+
Anga hẽ nda wo kembi ndeci vu linga komunu umue?
10 Eye o ko lemẽli muẽle,
Nda wa seteki oku lekisa ocame vuyombeki.+
11 Anga hẽ, ka vu ka kuatela usumba ulamba waye,
Kuenda usumba vu u kuetele ka u ka vu wili?
12 Olondaka viene violondunge,* olosapo vietiko;
Olondaka viene vieteyuilo via leñela ndoviyepelo vionata.
13 Amamiko oku ũha kovaso ange oco ndi vangule,
Kuenje cosi ci laika oku iya kokuange, ciye!
14 Momo lie ndi kapela omuenyo wange kohele,*
Loku kapa omuenyo wange povaka ange?
15 Ndaño okuti eye o pondola oku ndi ponda, pole, handi ndamamako oku kevelela;+
Ndi teyuila esunga liange* kovaso aye.
17 Yeveleli lutate kondaka yange;
Yeveleli esapulo liange.
18 Tali, cilo nda lipongiya oco ndi teyuile ocitangi cange;
Nda kũlĩha okuti ñuete esunga.
19 Helie o ka ndi katukila?
Nda ndohĩle, nda nda fa!*
20 A Suku, nyĩhe lika ovina vivali,
Oco si ka solame kovaso yove:
21 Upa eka liove lia lema kokuange okuti, li kala ocipãla,
Kuenda ku ka ecelele okuti, usumba ndu ku kuetele u njokokisa.+
22 Vilikiya kuenje ndi ka tambulula,
Ale ngecelele oku vangula kuenje nambulule.
23 Api akulueya ange lakandu ange?
Ndekise okulueya kuange kuenda ekandu liange.
25 Ove hẽ o ka seteka oku saluisa emẽla limue liambatiwa lofela,
Ale o ka landula ovinene via kukuta?
26 Momo o kasi oku amamako oku soneha alundi akãla atiamẽla kokuange,
Kuenda o ndi kangisa omo liakandu o vutila wange.
27 Ove o kapa olomãhi viange vovikumbi,
O kũlĩhĩsa olonjila viange viosi,
Kuenda o konomuisa olongenda viange.
28 Kuenje omunu* o nyõleha ndocina cimue ca vola,
Kuenda nduwalo wu liwa lombunji.
4 Anga hẽ omunu ukuekandu o pondola oku cita omunu ka kuete ekandu?+
Lomue o pondola!
5 Nda oloneke viaye via nõliwa,
Etendelo liolosãi viaye vi kasi peka liove;
Ove wo kapela ongave yimue kuenje ka citava okuti, eye o yi pitahãla.+
6 Ku ko vandekele, oco eye a puyuke,
Toke eci a tẽlisa eteke liaye ndonalavayi ya kovongiwa.+
7 Momo ndaño muẽle uti umue, u kuete elavoko.
Nda owo wa tetiwa, u yova vali,
Kuenda ovianja viawo viamamako oku kula.
8 Nda olumbombo walio lu kukila posi,
Kuenda ocisingi calio ci kukutila vongongo,
9 Lelemba liovava, owo u yova;
Kuenje ku tundila ovianja ndu okuti, uti umue wokaliye.
10 Pole, eci omunu a fa, unene waye u takata;
Eci omunu a tula omuenyo, enda pi?+
11 Ovava o vokalunga a takata,
Kuenda ovava o volui a pita kuenje a kukuta.
12 Cimuamue haico lomunu okuti, o pekela kuenje ka pasuka.+
Eye ka ka pasuka toke eci ka ku kala vali ilu,
Ka ka pasuiwa kotulo tuaye.+
Nda wa ndi tumbikilile otembo okuti noke o njivaluka, nda hĩse!+
14 Nda omunu umue o fa, o pondola oku kala vali lomuenyo?+
Ndi ka kevelela oloneke viosi viupange wange wekisika,
Toke eci ku iya ekavuluko liange.+
15 Ove o ka kovonga kuenje ame ndi ka ku tambulula.+
Ove o ka kuatela ongeva upange wovaka ove.
16 Pole, cilo o kasi oku amamako oku tenda olonjila viange;
Ove o sanda lika ekandu liange.
17 Akulueya ange a kasi vonjeke yimue ya yikiwa,
Kuenda ove o yika ekandu liange lokola.
18 Ndeci omunda yimue yi kupuka kuenda yi nyõleha
Kuenda esenje limue li tunda pocitumãlo calio,
19 Ndeci ovava a nyõla ovawe
Kuenda andunde ao ambata eseke,
Cimuamue haico okuti, ove o nyõla elavoko liomunu.
20 Ove o linga lomunu eci o yongola toke eci eye a fa;+
Ove o pongolola emolẽho liaye kuenda u tuma oku enda.
21 Omãla vaye valume va sumbiwa, pole, eye ka ci kũlĩhĩle.
Ovo ka va kuata esilivilo, pole, eye ka ci limbuka.+
22 Eye o yeva lika evalo lietimba liaye muẽle;
Eye o lisiõsiõla lika osimbu a kasi lomuenyo.”
15 Elifasi+ u Temani wa tambulula hati:
2 “Anga hẽ omunu ukualondunge o tambulula lolondaka viaño,*
Ale o ka yukisa imo liaye lofela yo kutundilo?
3 Oku lungula lolondaka viaño, ka ci kuete esilivilo,
Kuenda oku vangula lika, ka ci kuatisa.
4 Momo ove wa honguisa esumbilo lioku sumbila Suku,
Kuenda o tateka omanu oku sokolola ku Suku.
5 Ove o vangula ndoco omo lioku lueya kuove,*
Kuenda o nõla olondaka vielimbi.
6 Omẽla wove owo u ku pisa, hameko;
Olondaka viove vi ku vetela evelo.+
7 Anga hẽ ove wumunu watete wa citiwa,
Ale wa citiwa osimbu oviwulu ka via kaleleko?
8 Anga hẽ ove o yevelela ombangulo yoku ũhila ya Suku,
Ale ove lika o kuete olondunge?
9 Ocina cipi wa kũlĩha okuti, etu ka tua ci kũlĩhĩle?+
Ocina cipi ove o kuete elomboloko liaco okuti, etu ka tu kuete?
10 Vakuawele kuenda vana va kuka, va kasi pokati ketu,+
Ovo va kuka vali calua okuti, isiove o sule.
11 Anga hẽ olondaka vielembeleko via Suku ka vi ku tẽla,
Ale olondaka va ku sapuila viohenda?
12 Nye ci kokela utima wove oku kuata epela,
Kuenda momo lie ovaso ove a kasilili lonyeño?
13 Momo ove wa kuatela onyeño* Suku,
Kuenda wecelela okuti, olondaka ndevi vi tunda vomẽla wove.
14 Helie pokati komanu okuti, wa yela kovaso a Suku,
Ale omunu wa citiwa lukãi o pondola oku kala ndati ukuesunga?+
17 Ndu ku sapuila ocina cimue; njevelele!
Ndi ka lombolola eci nda mola,
18 Cina vakualondunge va lombolola ndomo va yeva ku isiavo,+
Ovina okuti ovo ka va vi selekele.
19 Ofeka ya eciwa lika kokuavo,
Kuenda lacimue ocingendeleyi ca pita pokati kavo.
20 Omunu ondingaĩvi o talisiwa ohali oloneke viaye viosi,
Vokuenda kuanyamo osi a tukuiwila ukuakutalisa ohali.
21 Ovileñi vi yokokisa vi kasi vatũi aye;+
Kotembo yombembua, ovingumba viu katukila.
22 Eye ka kolelele okuti, o ka puluka kowelema;+
Eye wa nõliwila osipata.
23 Eye o tungayala oku sandiliya okulia* kuenje o pula hati: Pi ku kasi?
Eye wa kũlĩha ciwa okuti eteke liowelema li kasi ocipepi.
24 Ohali kuenda evalo viamamako oku u yokokisa;
Ovio viya kokuaye ndosoma yimue ya lipongiyila uyaki.
25 Momo eye wa votola eka liaye oku katukila Suku,
Kuenda o seteka oku yula Ukuonene Wosi,
26 Eye U landula loku tamãlala,
Lociyepelo cinene haico ca pama;
27 Eye wa linga ukuacipululu,
Kuenda ukuasi waye wo kokela oku neta;
28 Eye wa tunga valupale ana okuti a ka nyõliwa,
Volonjo vina okuti lomue o ka kalamo,
Vina vi ka kala ondunda yovawe.
29 Eye ka ka linga ohuasi kuenda ukuasi waye ka u livokiya,
Ndaño ovipako viaye ka vi ka lisanduila vofeka.
30 Eye ka ka puluka kowelema;
O ka kala nduti umue okuti, ovianja viawo vi ka kukuta lulienge,*
31 Eye o sukila oku yuvula oku yapuka ale oku kolela kueci ka ci silivila,
Momo onima a ka tambula ka yi silivila;
32 Ovina evi vi ka pita osimbu eteke liaye ka lieyile,
Kuenda o kala nduti umue okuti, ovianja viawo lalimue eteke vi ka telẽha.+
33 Eye o ka kala nduti wuyuva okuti ayuva aco ana ka apile, a kupukila posi,
Kuenda o kala nduti woliveira okuti, olonelẽho viawo vi loluka.
35 Ovo vemina ovitangi kuenje va cita eci cĩvi,
Kuenda imo liavo lieyuka elimbi.”
16 Yovi wa tambulula hati:
2 “Nda yevele ale ovina vialua via soka ndevi.
Ene vu ndi talisa vali ohali okuti, ka vu ndembeleka!+
3 Anga hẽ olondaka viaño* ka vi kuata esulilo?
Nye ci ku kokela oku vangula ndoco?
4 Ame nda nda vangulavo ndeci ene.
Eci ci pita lame nda ca pitilevo lene,
Nda nda popia ovina vialua vioku vu katukili,
Loku puka puka utue wange eci ndu moli.+
5 Pole, nda ndo pamisi lolondaka viomẽla wange,
Kuenda elembeleko liomẽla wange, nda lio neneli ekavuluko.+
6 Nda ndi vangula, evalo liange ka li tepuluka,+
Kuenda nda nda liwekapo oku vangula, anga hẽ evalo liange li tepuluka?
8 Eye o ndi kuata kuenda omanu vakuavo va ci mola,
Kuenje oku kopa kuange ku njimbila uvangi woku ndi katukila.
9 Onyeño yaye ya ndi nyanyõla kuenda eye o ndi kuetele esuvu.+
Eye o keleketa ovayo oku ndi katukila.
Unyãli wange o miekũlula lovaso aye.+
10 Ovo va yulula calua omẽla wavo oco va ndi katukile,+
Kuenda loku ndi yola epembe, va ndi veta ovikusi ketama;
Ovo va likongela oku ndi katukila vetendelo lialua.+
11 Suku o ngeca kamalẽhe,
Kuenda o ñapa povaka olondingaĩvi.+
12 Ame nda kala lombembua, pole, eye wa ndi nyãnyola;+
Eye wa ndi kuatela posingo kuenda wa ndi teya teya;
Noke wa ndi lingisa ocimãho caye.
13 Vakualohonji vaye va ndi ñuala;+
Eye o tola olongẽla viange+ kuenda ka kuete ohenda;
Eye o pesila ondulu yange kilu lieve.
14 Ñasi ndocimano cimue eye a yulula apangu olonjanja vialua;
Eye o lupukila kokuange ndesualali.
16 Ocipala cange ca kusuka omo lioku lila calua,+
Kuenda vovaso ange muli owelema walua,*
17 Ndaño okuti ovaka ange ka a lingile ungangala,
Kuenda nda likutilila lutima wosi.
18 A ilu lieve, ku ka sitike osonde yange!+
Kuenda oku liyula kuange ka ku ka sange ocitumãlo cepuyuko!
19 Cilo muẽle, ombangi yange yi kasi kovailu;
Una o pondola oku njimbila uvangi, o kasi kilu.
21 Omunu umue a linge onganji pokati komunu umue la Suku,
Ndeci ci lingiwa pokati komunu umue lu a lisungue laye.+
17 “Ongusu yange ya pua, oloneke viange via sulila;
Onjembo yi kasi oku ndi lavoka.+
2 Vakuakupembula va ndi ñuala,+
Kuenda ovaso ange a mola ovilinga viavo viesino.
3 Mange ohenda, likuminya kokuange okuti o ka ndi kuatisa.
Helie vali o ka ñuatisa?+
4 Momo ove wa yika utima wavo oco ka va ka kuate olondunge;+
Eli olio esunga lieci ku va kemãlisila.
5 Eye o sole oku eca kakamba vaye,
Osimbu onjala yi tekãvisa ocipala comãla vaye.
7 Ovaso ange a vuvala omo liesumuo,+
Kuenda olonepa viosi vietimba liange via tekãva calua.
8 Omanu vakuesunga va ci komõha,
Kuenda omunu ka kuete eko o sakalala omo liondingaĩvi.*
10 Omo liaco, vosi yene citava oku iya loku lombolola ocisimĩlo cene,
Momo pokati kene sia sangelepo laumue ukualondunge.+
12 Uteke ovo va u pongolola utanya,
Loku popia vati: ‘Ocinyi ci kasi ocipepi, momo kua tekãva.’
14 Ndi ka sapuila ocitunu* hati:+ ‘Ove wu isiange!’
Ndi ka sapuila enyo hati: ‘Ove wu ina yange kuenda wumanjange ukãi!’
15 Pi ku kasi elavoko liange?+
Helie o lete okuti kokuange kuli elavoko?
18 Bilidade+ u Siuhi wa tambulula hati:
2 “Toke otembo yipi o kamamako oku vangula ovina evi?
Lekisa elomboloko limue oco noke tu vangule.
4 Ndaño ove wa litola tola vonyeño yove,
Anga hẽ kilu lieve ka ku ka kala omanu mekonda liove,
Ale esenje li ka sondoluiwa pocitumãlo calio?
5 Ocili, ocinyi condingaĩvi ci ka imiwa,
Kuenda ulienge wondalu yaye ka u ka nina vali.+
6 Ocinyi vombalaka yaye ci ka tekãva,
Kuenda ondiyelo yi kasi kilu liaye yi ka imiwa.
7 Olongenda viaye via pama vi ka tepuluiwa,
Kuenda elungulo liaye muẽle liu ko kokela oku kupuka.+
8 Momo olomãhi viaye viu songuila vonjanjo,
Kuenda olomãhi viaye vi ka kuatiwa.
9 Onjanjo yimue yi ko kuata kocisendemãhi;
Ulivi umue u ko kuata.+
10 Vo solekela ukolo umue posi,
Kuenda onjanjo yimue yi kasi vonjila yaye.
11 Usumba u ko yokokisa kolonele viosi,+
Kuenda u landula kolomãhi viaye.
13 Ekova liaye li kasi oku liwa;
Uvei u ponda calua,* u kasi oku lia ovimatamata viaye.
16 Olombombo viaye vi ka kukuta ndeci uti umue,
Kuenda ovianja viaye vi kowuka.
17 Onjivaluko yaye yi ka takata kilu lieve,
Kuenda onduko yaye ka yi ka kũlĩhĩwa vali volokololo.*
18 Eye o ka tundisiwa vocinyi oco a kale vowelema,
Kuenda o ka tundisiwa voluali.
19 Pokati komanu vaye, eye ka ka kuata omãla ndaño ovitumbulukila,
Kuenda ka pa ka supa laumue pocitumãlo eye a kasi.
20 Eci eteke liaye li pitĩla, omanu vo Kutakelo va ka saluka,
Kuenda omanu vo Kutundilo va ka kuata usumba walua.
21 Eci oco ci pita volombalaka violondingaĩvi,
Kuenda locitumãlo ca una ka kũlĩhĩle Suku.”
19 Yovi wa tambulula hati:
3 Wa ndi lemẽli ale olonjanja ekũi;
Ene ka vu kuete osõi yoku ndi tata lãvi.+
4 Nda nda lueya muẽle,
Oku lueya kuange ku kale lame.
5 Nda vu amamako oku li lekisa okuti, wa mbelipo,
Loku popia okuti, nda sesamẽlele esepu liaco,
6 Kũlĩhi okuti Suku eye wa ndi kemba,
Kuenda wa ndi kuata lonjanjo yaye.
7 Tala! Ndi amamako oku kaluka siti: ‘Ungangala!’ pole, lomue wa nambulula;+
Ndi amamako oku kaluka oku pinga ekuatiso, pole, ka kuli esunga.+
8 Eye o sitika onjila yange locimbaka cimue covawe kuenda si tẽla oku pita;
Wa sikĩlĩla olonjila viange lowelema.+
9 Eye wa ndi lulisa ulamba wange,
Kuenda wa njupa ekolowa kutue wange.
10 Eye o ndi teya teya kolonele viosi toke eci ndi nyõleha;
O tukũla elavoko liange nduti umue.
11 Onyeño yaye ya ndi katukila,
Kuenda o ndi tenda ndunyãli waye.+
12 Asualali vaye veyilila kumosi kuenda va ndi ñuala ocingonja,
Kuenje va tunga ovilombo viavo kolonele viombalaka yange.
13 Eye wa kapa vamanjange ocipãla lame,
Kuenda vana va ndi kũlĩha va ndi yanduluka.+
15 Akombe vonjo yange+ kuenda apika vange vafeko va ndi tenda ndomunu ka kũlĩhĩwile;
Ame nda linga ocingendeleyi kovaso yavo.
16 Nda vilikiya ukuenje wange, pole, eye ka tambulula;
Lomẽla wange ndu pinga ohenda.
17 Efuimo liange li lingisa onyanya kukãi wange,+
Kuenda ndilemba lĩvi ku vamanjange.
18 Ndaño muẽle omãla, va ndi pembula;
Eci ndi katuka, ovo va fetika oku ndi yola epembe.
21 Ndekisi ohenda ene akamba vange, ndekisi ohenda,
Momo eka lia Suku lia ndi lamba.+
23 Olondaka viange nda via sonehiwile ño, nda hĩse,
Nda via sonehiwile ño velivulu limue, nda hĩse!
24 Nda ovio via sokotuiwile otembo ka yi pui vesenje,
Lopena yutale kuenda osumbu, nda hĩse!
25 Momo nda kũlĩha ciwa okuti, upopeli* wange+ o kasi lomuenyo;
Noke eye o keya kuenda o ka talama kilu lieve.
26 Noke liekova liange oku nyõliwa,
Osimbu ñasi lomuenyo ndi ka mola Suku,
27 Ame ndi ko mola muẽle,
Una ovaso ange muẽle a ka mola okuti, ovaso omunu ukuavo hacoko.+
Pole, vokati kange nda pekengua!
28 Ene vu pula vati: ‘Lonjila yipi tu kasi oku u lambalala?’+
Momo va sima okuti ono yovitangi ame.
29 Ene vu sukila oku kuata usumba wosipata,+
Momo osipata yi nena ekangiso kukuakulueya;
Ene nda wa kũlĩhĩli okuti, kuli onganji yimue.”+
20 Sofare+ u Namati wa tambulula hati:
2 “Eli olio esunga lieci ovisimĩlo viesakalalo vi ndi vetiyila oku tambulula,
Omo liesakalalo ndi kuete.
3 Nda yeva episo lioku ndi sanumũla;
Kuenda elomboloko* liange li ndi vetiya oku tambulula.
4 Ocili okuti ove olonjanja viosi wa ci kũlĩha,
Momo eci ci kasi ndoco tunde eci omunu* a lulikiwa,+
5 Okuti, oku liyula kuondingaĩvi ku pita lonjanga,
6 Ndaño epela liaye li pitĩla kilu,
Kuenda utue waye u pitĩla valende,
7 Eye o ka kunduiwa otembo ka yi pui ndaniña aye muẽle;
Vana va enda oku u mola va ka pula vati: ‘Pi eye a kasi?’
8 Eye o ka takata ndeci ci pita lonjoi. Kuenje lomue o ko mola vali;
Eye o ka takata ndeci ci pita locinjonde vokuenda kuteke.
9 Ovaso a enda oku u mola, ka a ko mola vali,
Kuenda eye lalimue eteke a ka muiwa vali konjo yaye.+
10 Omãla vaye muẽle va ka sanda ohenda yohukũi,
Kuenda ovaka aye muẽle a ka tiuwiya ukuasi eye a tambuile ku vakuavo.+
11 Akepa aye eyukile ongusu yo vumalẽhe,
Pole, oyo* yi ka pekela kumue laye voneketela.
12 Kokuaye oku linga eci cĩvi, ci kasi ndoku kuata cimue ci sõsa,
Eye ka kuete utima woku ci siya,*
13 Eye amamako oku kala laco vomẽla waye,
Kuenda eye o li lesa loku ci sanjukila,
14 Pole, eci ci pitĩla vimo liaye,
Oco ci kala ndowule* wonyõha vokati kaye.
15 Eye wa ina ukuasi, pole, o ka u sanjamo;
Suku o ko upa vimo liaye.
16 Eye o ka nyua owule wonyõha;
Ovayo* ombuta o ko ponda.
17 Eye lalimue eteke a ka mola olono viovava,
Andunde owiki kuenda ongundi.
19 Momo eye wa nyanyõla kuenda wa yanduluka ohukũi;
Eye wa tambula onjo yimue okuti haeyeko wa yi tunga.
20 Pole, eye ka ka kuata ombembua vokati kaye muẽle;
Ukuasi waye ka u ko kuatisa oku popeliwa.
21 Lacimue ca sialapo oco eye a ci lie;
Eli olio esunga lieci ukuasi waye ka u ka tumãlela.
22 Eci ukuasi waye u lua, esakalalo li ko yula;
Ovina viosi vĩvi vi keya kokuaye.
23 Osimbu ondingaĩvi yi yukisa imo liaye,
Suku o ka tuma onyeño yaye yalua kokuaye,
Ovina vĩvi vi keya kokuaye ndombela.
24 Eci eye a tila ovimãleho viuyaki viutale,
Olosongo viohonji viosipi viu ko tombola.
25 Eye o tukũla usongo umue u kasi konyima yaye,
Upa usongo umue vondulu yaye,
Kuenje usumba u kuata.+
26 Ukuasi waye u ka nyelela wosi vowelema;
Ondalu yimue okuti lomue wa yi pepelela, yu lia;
Ohali yi lavoka una wa puluka vombalaka yaye.
27 Ilu li ka situlula okulueya kuaye;
Ilu lieve liu katukila.
28 Endunde liovava li ka kundula onjo yaye;
Li ka kala endunde linene keteke lionyeño ya Suku.
29 Eyi oyo onepa ya Suku yeciwa kondingaĩvi,
Ocipiñalo Suku o tukuila.”
21 Yovi wa tambulula hati:
2 “Yeveleli lutate eci ndi popia;
Eli li kale elembeleko ene vu nyĩha.
3 Kuati epandi osimbu ndi vangula;
Eci ndi mala oku vangula, citava oku ndi yola epembe.+
4 Anga hẽ oku lisiõsiõla kuange nda ku tiamisila komunu?
Nda oco, siti nda sia* pandikisile?
5 Ndi luluvali kuenda komõhi;
Kapi eka liene komẽla wene.
6 Eci ndi liwekapo oku sokolola, ndi sakalala,
Kuenda etimba liange liosi li luluma.
8 Omãla vavo olonjanja viosi va kasi kovaso avo,
Ovo va ka kala komuenyo otembo yalua oco va mole omãla vovitumbulukila viavo.
9 Olonjo viavo via kolapo, ovo ka va kuete usumba,+
Kuenda Suku ka va kangisa lombueti yaye.
10 Olongombe viavo vi kuete omãla valua;
Kuenda olongombe violomange ka vi pulumũla, ovio vi kuete olonãle vialua.
11 Omãla vavo valume va lupoka posamua ndocunda,
Kuenda va tehã tehã lesanju.
12 Ovo va imba ocisungo cimbiwa lopandelu kuenda ohalupa,
Kuenda va sanjukila ocileñi columbendo.+
14 Pole, ovo va sapuila Suku yocili vati: ‘Ku ka tu sakalaise!
Ka tu yongola oku kũlĩha olonjila viove.+
15 Helie Ukuonene Wosi okuti, tu sukila oku u vumba?+
Onima yipi tu kuata poku u kũlĩha?’+
16 Pole, nda kũlĩha okuti ovo ka va kuete unene woku linga okuti, ovina viosi vi enda ciwa.+
Ame si sokolola ndeci ovo va sokolola.*+
17 Olonjanja viñami ondiyelo yolondingaĩvi yi imiwa?+
Olonjanja viñami ohali iya kokuavo?
Olonjanja viñami Suku a nenela ekundu kokuavo vonyeño yaye?
18 Anga hẽ ovo va linga ndowangu wa kukuta u kasi kovaso yofela,
Kuenda ndinene vi ambatiwa lehunguhungu liofela?
19 Suku o ka selekela eyambulo liomunu komãla vaye.
Pole, Suku o fetuluinye oco eye a ci kũlĩhe.+
20 Ovaso aye muẽle a mole ekundu liaye,
Kuenda eye a nyue kokopo yonyeño Yukuonene Wosi.+
21 Momo lie eye a sakalalela leci ci ka pita lomãla vaye noke liolofa viaye,
22 Anga hẽ omunu umue o pondola oku longisa ukũlĩhĩso ku Suku,*+
Osimbu okuti, Eye una o sombisa vana va kemãla?+
23 Omunu umue, o fa longusu yalua,+
Osimbu ka kuete esakalalo kuenda wa tula utima,+
24 Osimbu ocikalo caye ca neta,
Kuenda akepa aye a pama.*
25 Pole, omunu ukuavo o fa lesumuo lialua,
Lalimue eteke a setekele ovina viwa.
27 Tali! Ame nda kũlĩha ciwa eci vu kasi oku sokolola,
Kuenda ongombo vu kasi oku linga yoku ndi linga cĩvi.+
28 Ene vu pula hoti: ‘Pi ku kasi onjo yomunu wa kemãla,
Kuenda pi ku kasi ombalaka muna mua kala olondingaĩvi?’+
29 Ene ka wa pulisili vakuakulinga ungende?
Anga hẽ ka wa li longisili olonumbi* viavo,
30 Viokuti, omunu ũvi o puluka keteke liohali,
Kuenda o yovuiwa keteke lionyeño?
31 Helie o ko popisa omo lionjila yaye,
Kuenda elie o ko fetuluinya omo lieci a linga?
32 Eci eye ambatiwa keyambo,
Keyambo liaye ku ka kapiwa ondavululi yimue.
34 Oco puãi, momo lie vu nyĩhila elembeleko ka li silivila?+
Katambululo ene ka kuli cimue, te lika elimbi!”
22 Elifasi+ u Temani wa tambulula hati:
2 “Omunu hẽ o pondola oku kuatisa Suku?
Omunu ukualondunge o pondola hẽ oku kuata esilivilo ku Suku?+
3 Anga hẽ Ukuonene Wosi wa kapako* nda ove ukuesunga ale sio,
Anga hẽ eye o kuata onima yimue omo ove wa kuama onjila yekolelo?+
4 Anga hẽ omo ove u kuetele esumbilo,
Eye o ka ku kangisa loku ku ambata kekanga?
5 Eci siti ca lipita omo liũvi wove walua
Kuenda ka kuli esulilo kakulueya ove?+
6 Momo ove o kisika ohuminyo yimue ndonjeke ku vamanjove, ndaño ka kuli esunga lalimue,
Kuenda upa ovowalo omanu loku va sia epõlõla.+
7 Ove ku eci ovava oku nyua ku vana va kava,
Kuenda o limĩla okulia ku vana va kasi onjala.+
8 Ofeka ya tiamẽla komunu wa pama,+
Kuenda ukuesumũlũho o tungamo.
9 Pole, ove wa tuma ocimbumba oku enda ño ovoko,
Kuenda wa lemẽha ovaka vomãla ka va kuete isia.*
10 Eli olio esunga lieci wa ñualiwila lolonjanjo,*+
Kuenda ovilunga vina viya ocipikipiki, vi ku saluisa;
11 Eli olio esunga lieci owelema walua ka u ku ecelela oku mola,
Kuenda endunde liovava li ku tuvika.
12 Anga hẽ Suku ka kasi kilu liovailu?
Kuenje vanja ndomo olombungululu viosi vi kasi kupãla.
13 Pole, ove o popia hati: ‘Nye Suku a kũlĩha muẽle?
Anga hẽ eye o tẽla oku sombisa lowelema walua?
14 Alende o vundisa oco eye ka ka vanje,
Osimbu eye a ñuala ñuala kilu.’
15 Anga hẽ ove o ka kuama olonjila vio kosimbu,
Vina olondingaĩvi via endelelemo,
16 Alume vana vambatiwa osimbu otembo yavo ka ya pitĩlile,
17 Ovo va enda oku sapuila Suku yocili vati: ‘Ku ka tu sakalaise!’
Kuenda vati: ‘Ukuonene Wosi o pondola oku tu linga nye?’
18 Ocili, eye Una wa yukisa olonjo viavo lovina viwa.
(Ocisimĩlo caco cĩvi ci kasi kupãla lame.)
19 Olondingesunga vi ka mola enyõleho liavo kuenda vi sanjuka,
Kuenje omunu ka kuete eko, o ka va yola epembe hati:
20 ‘Ovanyãli vetu va kunduiwa,
Kuenda ondalu yi ka lia eci ca supa kokuavo.’
21 Kũlĩha Suku kuenje o ka kala lombembua;
Ovina viwa viya vonjila yove.
22 Tava kocihandeleko ci tunda vomẽla waye,
Kuenda kapa olondaka viaye vutima wove.+
23 Nda wa tiuka Kukuonene Wosi, ove o ka tumbuluiwa;+
Nda wopa ekambo liesunga vombalaka yove,
24 Nda wa imba ulu* wove voneketela
Kuenda wa imba ulu wo ko Ofiri+ vovimbota* viasenje,
25 Ukuonene Wosi o ka kala ulu* wove,
Kuenda eye o ka kala opalata yove ya velapo.
26 Esanju liove li ka tundilila Kukuonene Wosi,
Kuenda ove o ka katuila ocipala cove ku Suku.
27 Ove o ka livondela kokuaye kuenje eye o ka ku yevelela;
Kuenda ove o ka feta olohuminyo viove.
28 Cosi wa sima oku linga, ci ka enda ciwa,
Kuenda ocinyi ci ka ninila vonjila yove.
29 Eci o vangula lepela, o ka kutisiwa osõi,
Pole, eye o ka popela una womboka.*
30 Eye o ka yovola omanu ka va kuete eko;
Omo liaco, nda ovaka ove a yela, ove o ka popeliwa muẽle.”
23 Yovi wa tambulula hati:
3 Nda nda kũlĩhĩle ño oku ku kasi Suku, nda hĩse!+
Nda nda enda kocitumãlo caye coku kala.+
4 Nda nda lombolola ocitangi cange kokuaye,
Loku yukisa omẽla wange lolondaka;
5 Nda nda yevelela etambululo liaye,
Loku kapako eci eye a ndi sapuila.
6 Anga hẽ eye nda wa tamãlala lame lunene waye walua?
Sio, ocili okuti eye nda wa njevelela.+
7 Oko nda ukuesunga a potoluila ovitangi leye,
Ame nda nda yovuiwa longanji yange otembo ka yi pui.
8 Pole, nda ame ngenda kutundilo, eye ka kasiko;
Kuenda nda ndi tiukila, si tẽla oku u sanga.
9 Eci eye a kasi oku talavaya kepĩli, si tẽla oku u mola;
Kuenje eye o ñualela kondio, pole, lopo siu moli.
10 Pole, eye wa kũlĩha onjila ngendela.+
Eye noke lioku ndi seteka, ndi ka kala ndulu wa fina.+
11 Olomãhi viange via kuama ciwa olongenda viaye;
Nda lava olonjila viaye okuti, sia yapukilemo.+
12 Sia silepo ocihandeleko comẽla waye.
Nda lava ciwa olonumbi viaye okuti,+ ndomo eye a ndi kisika ci sule.
13 Eci eye a nõla onjila yimue, helie u tateka?+
Eci eye a yongola oku linga cimue, eye o ci linga.+
14 Momo eye o ka tẽlisa ciwa eci ca ndi nõliwila,
Kuenda eye wa seleka ovina vialua ndevi.
15 Eli olio esunga lieci nda sakalalela mekonda liaye;
Eci ndi sokolola kokuaye, usumba wange u livokiya.
16 Suku wa ndi kokela oku sumua,
Kuenda Ukuonene Wosi wa ndi kokela oku kuata usumba.
17 Ocipala cange ca sitikiwa lowelema walua
Pole, si kamamako oku ũha.
24 “Momo lie Ukuonene Wosi ka tumbikila otembo yimue?+
Momo lie vana vo kũlĩha ka va limbukila eteke liaye?*
2 Omanu va sondolola olondimbukiso violongave;+
Ovo va nyana olomeme loku vi ambata vocunda cavo muẽle.
3 Ovo va tambula ocimbulu comãla ka va kuete isia,
Kuenda vambata ongombe yocimbumba ndonjeke omo lieci a levala.+
4 Va kisika ohukũi oku tunda vonjila;
Vana ka va kuete ekuatiso kilu lieve, va sukila oku li salama mekonda liavo.+
5 Olohukũi vi sandiliya okulia ndovimbulu viovusenge+ vi kasi vekalasoko;
Ovio vi sandiliya okulia kuomãla vavo vekalasoko.
6 Ovio vi sukila oku ungula vovapia a vakuavo,*
Kuenda oku pupulula vocumbo cayuva colondingaĩvi.
7 Vi pita uteke epõlõla okuti, ka vi wala;+
Ovio ka vi kuete eci vi lisikĩlĩla kombambi.
8 Ovio via lokiwa lombela yo kolomunda;
Ovio vi kala ocipepi lasenje, momo ka vi kuete onjo.
9 Omõla ka kuete isia upiwa vonete ya inaye;+
Kuenda ovowalo olohukũi ambatiwa ndonjeke yeci va levala,+
10 Va kisikiwa oku enda epõlõla okuti, ka va walele,
Kuenda va kasi lonjala osimbu vambata ovitungu vieci conguiwa.
11 Ovo va talavaya koviwulu pokati kovimano viovawe vokuenda kutanya;
Va kosa ayuva vovikoselo, lopo va kala lenyona.+
12 Vana va panda koku fa, va kasi oku amamako oku leña leña volupale;
Vana va lemẽhiwa calua, va kaluka oku pinga ekuatiso,+
Pole, Suku ka ci tendi ndocina cimue cĩvi.*
13 Kuli vana va sinĩla ocinyi;+
Ovo ka va limbuka olonjila vialio,
Kuenda ka va kuama olonjila vialio.
14 Omondi yi pasuka omẽle;
Oyo yi ponda omunu ka kuete ekuatiso kuenda ohukũi,+
Osimbu okuti, luteke o nyana.
Kuenda o sikĩlĩla ocipala caye.
16 Ovo va tuiyila* olonjo vowelema;
Lutanya va liyikila volonjo viavo.
Ovo va yuvula ocinyi.+
17 Momo kokuavo, omẽle ya lisoka lowelema walua;
Ovo va kũlĩha ciwa usumba wiyilila kowelema walua.
18 Pole, endunde liovava* li vambata lonjanga.
Onepa yavo yepia, yi ka siñaliwa.+
Ovo ka va ka tiukila koviumbo viavo viayuva.
19 Ndeci ocitenya lowuya vi takatisa ocikokoto ca yenguluiwa,
20 Vakuakandu va ka ivaliwa la ina yavo;* enyo li ka va lia.
Ovo ka va ka ivalukiwa vali.+
Kuenda ekambo liesunga li ka tetiwa nduti umue.
21 Ovo va ka lemẽha ukãi osiũle,
Kuenda va ka tata lãvi ocimbumba.
22 Suku* longusu yaye o ka kundula vana vakuonene;
Ndaño ovo va likapa kunene, ka va kuete elavoko nda va ka kala lomuenyo ale sio.
24 Ovo va kapiwa kunene vokatembo kamue, noke ka va kalako vali.+
Va kapiwa kutito+ kuenda vongoluiwa ndomanu vakuavo;
Va tetiwa ndovitungu viotiliku.
25 Kaliye, elie o pondola oku lekisa okuti nduhembi,
Ale oku likala ondaka yange?”
25 Bilidade+ u Siuhi wa tambulula hati:
2 “Uviali kuenda unene u komõhisa wa tiamẽla kokuaye;
Eye o tumbika ombembua kovailu.
3 Anga hẽ asualali vaye va pondola oku tendiwa?
Kulie ocinyi caye ka ci ninila?
4 Omunu o pondola ndati oku kala ukuesunga kovaso a Suku,+
5 Ndaño muẽle osãi ka yi nini,
Kuenda olombungululu ka via yelele kovaso aye,
6 Ca piãla enene omunu okuti enyo,
Kuenda omõla womunu okuti ocipuka!”
26 Yovi wa tambulula hati:
2 “Ove wa kuatisa cimue una ka kuete unene!
Wa popela cimue una ka kuete ongusu!+
3 Ove wa eca elungulo liwa komunu wa kamba olondunge!+
Wa situlula ciwa* olondunge viove!
4 Ove o kasi oku seteka oku vangula lelie?
Kuenda helie wa ku vetiya oku vangula ovina viaco?*
5 Vana va fa va luluma;
Ovo va kasi vemẽhi liokalunga kuenda lia vana va tungamo.
7 Eye o nyanyumuĩla ovailu oku ka kuli cimue,+
O nyoñamisila ilu lieve oku ka kuli cimue.
8 Eye o muñila ovava valende,+
Oco okuti, alende ka a tuika locilemo cavio;
9 Eye o sitika emolẽho liocalo caye,
Poku nyanyumuĩla elende liaye kokuayo.+
10 Eye wa kapa ongave pokati kovailu lokalunga;+
Wa kapavo ongave pokati kocinyi lowelema.
11 Olongunji viovailu vi luluma,
Vi saluka omo lioku lemẽliwa laye.
12 Eye o sakumũla okalunga lunene waye,+
Kuenda o nyanyõla ocimuandu co vokalunga* lelomboloko liaye.+
13 Eye o yelisa ovailu lefuimo* liaye;
Eka liaye li toma onyõha yolupesi.
14 Tala! Evi vimue ño pokati kovina a lulika;+
Tua yeva lika citito catiamẽla kokuaye!
Omo liaco, helie o pondola oku kuata elomboloko liocilemĩlo caye ca pama?”+
27 Yovi wamamako lombangulo* yaye poku popia hati:
2 “Ndeci Suku a kasi lomuenyo, una wa ndi likala esunga,+
Ndeci Ukuonene Wosi a kasi lomuenyo, una wa lingisa omuenyo wange eci cilula,+
3 Osimbu handi ñasi oku fuima,
Kuenda efuimo lia tunda ku Suku li kasi vokuange,+
4 Omẽla wange, ka u ka popia ovina okuti haviesungako;
Ndaño elimi liange ka li ka popia uhembi!
5 Ka ca sungulukile kokuange oku popia okuti, ene wa sunguluki!
Toke eci ndi fa, si liwekapo kekolelo liange!+
7 Unyãli wange a kaile ndondingaĩvi,
Kuenda vana va ñatukila va kaile ndava ka va kuete esunga.
9 Anga hẽ eci ohali yiya kokuaye,
Suku o ka yeva oku liyula kuaye?+
10 Ale eye o ka sanga hẽ esanju ku Ukuonene Wosi?
Eye o ka vilikiya Suku otembo yosi?
11 Ame ndi ka vu longisi eci catiamẽla kunene* wa Suku;
Si ka seleka lacimue catiamẽla Kukuonene Wosi.
12 Tali! Nda vosi yene wa moli ovinjonde,
Momo lie vu popela olondaka viaño?
13 Eyi oyo onepa Suku a selekela ondingaĩvi,+
Ocipiñalo olongangala vi tambula Kukuonene Wosi.
14 Nda omãla vaye va linga valua, ovo va ka fa losipata,+
Kuenda ovitumbulukila viaye, ka vi ka kuata okulia ku tẽla.
15 Ava va supa kokuaye va ka kendiwa omo liefengi,
Kuenda ovimbumba viavo ka vi ka va lila.
16 Ndaño okuti eye ongolola opalata ndoneketela
Loku seleka ovowalo a fina ndonata,
17 Ndaño eye o vi ongolola,
Ukuesunga eye o ka vi wala,+
Kuenda omunu ka kuete eko o ka tepaisa opalata.
18 Onjo eye a tunga ya leñela ndonjo yombunji,
Ndocitililo+ ca pangiwa londavululi.
19 Eye o ka pekela pula okuti ohuasi, pole, ka kongolola lacimue;
Eci a yulula ovaso, lacimue ci ka kalapo.
20 Usumba u ko kuama ndetande;
Ehunguhungu liofela liu ambata luteke.+
21 Ofela yo kutundilo yu wambata kupãla kuenda eye ka kalako vali;
Oyo yu tundisa pocitumãlo caye.+
23 Ofela yo kutundilo yu pandula lesepu,
Kuenda vo sikila ovilua+ oku upisa kocitumãlo cavo.
28 “Kuli ocitumãlo cimue ku tunda opalata,
Kuenda ocitumãlo cimue ku sangiwa ulu wa yenguluiwa;+
2 Utale u fẽliwa posi,
3 Ulume o nena ocinyi pocitumãlo ca tekãva;
Eye enda pocitumãlo ca tekãva calua
Oco a kuate ovawe a tĩla.
4 Eye o fẽla ocitunu cimue cinene ocipãla loku omanu va tunga,
Povitumãlo vina via ivaliwa, kupãla loku omanu va pita;
Omanu vamue va loka kuenda va nyeñenya.
5 Kilu liongongo ku tunda okulia;
Pole, vemẽhi va tetola ovawe ndu okuti, londalu.*
6 Vovawe aco, mu sangiwa ovawe osafira,
Kuenda voneketela mu sangiwa ulu.
7 Layimue ongonga ya kũlĩha onjila yoku endako;
Iso liokaliama ka tekãva, ka ya yi muĩle.
8 Ka kuli ocinyama ci komõhisa ci liatelako;
Kuenda ohosi yimue yumalẽhe ka yi ñualelako.
9 Omunu o veta vesenje lovaka aye;
Eye o ñualisa ociseveto colomunda.
10 Eye o teta olono viovava+ vesenje;
Ovaso aye a mola ovina viosi via posoka.
11 Eye o sitika olono violondui
Kuenda o nena vocinyi eci ca salamele.
13 Lomue omunu o limbuka esilivilo liavio,+
Ovio ka vi sangiwa vofeka yava va kasi lomuenyo.
14 Ovava a longa a popia hati: ‘Ovio ka vi kasi vokuange!’
Kuenda okalunga ka popia hati: ‘Ovio ka vi kasi lame!’+
15 Ovio ka vi pondola oku landiwa lulu wa fina;
Ndaño oku pesalisa opalata oco vi piñainyiwe.+
16 Ka vi tava oku vi landa lulu wo ko Ofiri+
Ndaño lo onixi ya velapo pamue osafira.
18 O koral kuenda ovitulu, ka vi sesamẽla oku vi tukula,+
Momo onjeke yolondunge ya velapo okuti, onjeke yeyuka olomota viondongo vi sule.
19 Ewe lio topasiu+ lio ko Kusi ka li sokisiwa lavio;
Ovio ka vi landiwa ndaño muẽle lulu wa fina.
20 Pole, pi ku tunda olondunge,
Kuenda pi ku kasi ono yelomboloko?+
21 Ovio via sitikiwila ovina viosi vi kasi lomuenyo,+
Kuenda via vundisiwila olonjila viovailu.
22 Enyõleho kuenda oku fa vi popia viti:
‘Atũi etu a yeva lika ulandu watiamẽla kokuayo.’
23 Suku wa kũlĩha onjila yoku vi sanga;
Eye lika wa kũlĩha oku via tungila,+
24 Momo eye o vanja toke kasulilo o kilu lieve,
Kuenda o lete ovina viosi vi kasi vemẽhi liovailu.+
25 Eci eye a tumbika ongusu yofela+
Kuenda a yonga ovava,+
26 Eci eye a tumbika ocihandeleko kombela,+
Kuenda onjila yocindindimo lelende liehunguhungu,+
27 Eye wa mola olondunge kuenje wa vi lombolola;
Eye wa vi tumbika loku vi konomuisa.
28 Kuenje wa sapuila omunu hati:
29 Yovi wamamako lombangulo* yaye poku popia hati:
2 “Hĩse nda nda tiukilile kolosãi via pita,
Koloneke Suku a enda oku ndi teyuila,
3 Eci eye a enda oku ecelela okuti, ondiyelo yaye yi tuila kilu liutue wange,
Eci nda enda oku endela vowelema omo liocinyi caye,+
4 Eci nda kala umalẽhe kuenda nda pamele,*
Eci ukamba wa Suku wa enda oku sumũlũisa onjo yange,+
5 Eci Ukuonene Wosi handi a kala lame,
Eci omãla* vange vosi va ndi ñualele,
6 Eci olomãhi viange via enda oku sukuiwa vongundi,
Kuenda asenje a enda oku pesela olondui viulela kokuange.+
7 Eci nda endaile pombundi yolupale+
Kuenda oku tumãla komangu yange volokololo,+
8 Amalẽhe poku ndi mola, va enda oku amela* konyima omo liesumbilo kokuange,
Kuenda ndaño muẽle akongo va enda oku votoka loku talama vilu.+
9 Olombuale via enda oku yuvula oku vangula;
Via enda oku sitika omẽla lovaka avo.
10 Olondaka vialume va kemãla, viohĩsiwa;
Alimi avo a lamẽlela vuliakusu wavo.
11 Wosi wa enda oku njeva, wa enda oku vangula ovina viwa viatiamẽla kokuange,
Kuenda wosi wa enda oku ndi mola, wa ponduile oku njimbila uvangi.
12 Momo nda enda oku popela ohukũi ya enda oku kaluka oku pinga ekuatiso,+
Lomõla ka kuete isia kuenda wosi una ka kuatele umue u kuatisa.+
14 Nda enda oku wala esunga nduwalo;
Esunguluko liange lia kala ndocikutu* kuenda ekofue.
15 Ame nda kala ovaso kolomeke
Kuenda olomãhi kovilema.
17 Nda enda oku teya olombanjo viondingaĩvi+
Kuenda oku tukũla vovayo aye ocinyama ca kuatiwa.
18 Nda enda oku popia hati: ‘Ndi ka fila vonjo yange muẽle,*+
Kuenda oloneke viange vi ka lua ndeseke.
19 Olombombo viange vi ka lisanduila toke vovava,
Kuenda owume wange u ka pita uteke wosi kovianja viange.
20 Ulamba wange lalimue eteke u takata,
Kuenda peka liange ohonji yi kamamako oku hasa.’
21 Omanu va enda oku ndi yevelela lutate,
Loku kevelela elungulo liange loku ũha.+
22 Eci nda enda oku mala oku vangula, ka va kuataile vali lacimue coku vangula;
Olondaka viange via enda oku sanjuisa* ovatũi avo.
23 Va enda oku ndi kevelela ndeci ci keveliwa ombela;
Va enda oku yikula ciwa omẽla wavo ndu okuti, va nyua ombela yomandavela.*+
24 Eci nda enda oku yola kovaso avo, ovo ka va endaele oku tava;
Ocinyi cupolo wange ca enda oku va kavuluisa.*
25 Nda enda oku eca kokuavo onumbi ndusongui wavo,
Kuenda nda kala ndosoma pokati kasualali vavo,+
Nda una o lembeleka vana va lila.+
30 “Kaliye ovo va ndi yola,+
Alume amalẽhe okuti ame ci sule,
Vana okuti va isiavo nda sia tavele
Oku va kapa lolombua vi lava ocunda cange.
2 Ongusu yovaka avo ya kuata esilivilo lie kokuange?
Olohõlo viavo via pua.
3 Ovo va kava omo liefũki kuenda onjala;
Ovo va takĩla eci ovo va sanga vofeka yimue yekango
Yina ya nyõliwa ale, haiyo ya siala elunda.
4 Ovo va tukũla amẽla omongua kovisapa;
Okulia kuavo olumbombo luoviti viocinendele.
5 Va tundisiwa posongo;+
Kuenda omanu va va kalukila ndu okuti, va kasi oku kalukila ocimunu cimue.
6 Ovo va tunga vovimbota,*
Vovitunu posi kuenda vasenje.
7 Ovo va kalukila pokati kovisapa,
Kuenda va lilundikila pamosi pokati konjunde.
8 Ndomãla vaveke kuenda ndomãla va vana ka va kuete onduko,
Va lupuisiwa* vofeka.
9 Pole, cilo ovo va ndi yola epembe ndaño muẽle vovisungo viavo;+
10 Va ndi suvuka kuenda vamamako oku kala ocipãla lame;+
Ka va likandangiya oku siyila kocipala cange.+
11 Omo okuti Suku wa ndi honguisa* kuenda wa ndi kutisa osõi,
Ovo va ndi katukila* okuti, ka va kuata ohele.
12 Ovo va katuka ndocimunga cimue covingumba kondio yange;
Ovo va ndi kisika oku tila
Va sitika onjila yange oco va ndi kundule.
14 Ovo va iñila ndu okuti vepangu limue linene li kasi vocimbaka;
Ovo va iñila vocitumãlo cimue ca kunduiwa.
15 Ocinjoko ca ndi viala;
Esumbilo liange li ambatiwa ndu okuti lofela,
Kuenda epopelo liange lia takata ndelende limue.
18 Longusu yalua, uwalo wange u nyõliwa;*
Owo u ndi sukilisa omuenyo ndosingo yuwalo wange.
19 Suku wa njimba vonata;
Nda linga ndoneketela kuenda ndetiko.
20 Ndi kalukila kokuove oku pinga ekuatiso, pole, ku ndi tambulula;+
Ndi talama, pole, ove o vanja lika kokuange.
21 Ove wa ndi ñualelapo lungangala;+
O ndi katukila longusu yosi yeka liove.
22 Ove o ndi katula kuenje o njambata lofela;
Noke o ndi imbila oku loko vehunguhungu.*
23 Nda kũlĩha okuti, ove o ka ndi tuala kolofa,
Vonjo muna omanu vosi va kasi lomuenyo va ka lisanga.
24 Pole, lomue wa ponduile oku katukila omunu umue wa nyõleha*+
Osimbu eye a kaluka oku pinga ekuatiso vokuenda kuotembo yaye yocilunga.
25 Anga hẽ ame sia lilile omo lia vana va pita votembo ya tĩla?*
Sia kuatelele ohenda ohukũi?+
26 Ndaño nda lavoka uwa, kueya ũvi;
Nda kevelela ocinyi, pole, kueya owelema.
27 Asakalalo vokati kange ka a liwekelepo;
Oloneke viohali via ndi katukila.
28 Ngenda lesumuo;+ ka kuli ocinyi cutanya.
Ame ndi katuka vokati kekongelo kuenda ndi kaluka oku pinga ekuatiso.
31 Ohalupa yange yi silivila lika koku lisiõsiõla
Kuenda olumbendo luange luoku kuama ocileñi ca vana va lila.
31 “Nda linga ocisila cimue lovaso ange.+
Omo liaco, ndi vanja ndati kufeko umue wosombo lonjongole ka ya sungulukile?+
2 Omo liaco, onepa yipi nda nda tambula ku Suku,
Ocipiñalo cipi nda nda tambula Kukuonene Wosi oku upisa kilu?
3 Ocilunga hẽ ka ca selekiwile ondingaĩvi
Kuenda ohali ku vana va linga evĩho?+
4 Anga hẽ eye ka lete olonjila viange+
Kuenda o tenda ananga ange osi?
5 Anga hẽ nda endelele ale volonjila viuhembi?*
Anga hẽ olomãhi viange via yayulako oku kemba?+
7 Nda olomãhi viange via tinduka vonjila+
Ale utima wange wa kuama ovaso ange+
Ale nda ovaka ange a vĩhisua,
8 Ndi lima kuenje omunu ukuavo a ci lie,+
Kuenda cina ndi kũla ci tukũiwepo.*
9 Nda utima wange wa yonjiwa lukãi umue,+
Kuenda nda nda kala oku lavulula+ epito lia una ndi lisungue laye,
10 Ukãi wange a sulile olomema ulume ukuavo,
11 Momo oco, nda ca linga ocina cimue ci kutisa osõi,
Nda ca linga ekandu limue lia sesamẽla eyambulo liolonganji.+
13 Nda nda likala esunga kupika wange wulume ale kupika wange wukãi,
Eci ovo va lisiõsuĩla* kokuange,
Ndu tambulula ndati eci eye a kisika oku lilomboluila kokuaye?+
15 Una wa ndi panga vimo haeyeko hẽ wa va pangavo?+
Haumuamueko hẽ wa tu sovola osimbu ka tua citiwile?*+
16 Nda ocili okuti nda enda oku likala oku eca kolohukũi ovina ovo va sukilile,+
Ale nda enda oku sumuisa ovaso ocimbumba;*+
17 Nda ocili okuti nda lile lile lika liange onepa yange yokulia
Okuti sia tepeleleko olosiwe;+
18 (Momo tunde vumalẽhe wange, nda tekula osiwe* ndu okuti ndu isiaye,
19 Nda ocili okuti nda mola umue o kasi oku fa omo liombambi
Ale ohukũi yimue ka ya kuatele eci yi lisikĩlĩla;+
20 Nda ocili okuti eye ka endaile oku ndi sumũlũisa+
Osimbu a kala oku litokotisa lovonya olomeme viange;
21 Nda ocili okuti eteke limue nda talisile ohali olosiwe+
Eci ovio via sukilile ekuatiso liange polombundi violupale;*+
22 Okuokuo kuange ku loke kocitãi cange,
Kuenda okuokuo kuange ku teke kohokolua.
23 Momo nda kuata ohele yoku tala ohali yi tunda ku Suku,
Kuenda sia ponduile oku talama kovaso yulamba waye.
24 Nda ocili okuti, nda kolela kulu
Ale nda sapuila ulu wa fina hati: ‘Ove nda ku kolela!’+
25 Nda ocili okuti nda kuata esanju omo liukuasi wange walua+
Omo liovipako vialua ndi kuete;+
26 Nda ocili okuti nda enda oku mola oku nina kuekumbi*
Ale osãi oku sondolokela vulamba walio;+
27 Kuenda utima wange wa yonjiwa vuyombeki,
Lomẽla wange wa sipula eka liange poku vi fendela;+
28 Eci nda ca kala ekandu limue lia sesamẽla eyambulo liolonganji,
Momo ame nda nda likala Suku yocili.
29 Anga hẽ eteke limue nda sanjukilile enyõleho liunyãli wange+
Ale nda sanjukile omo okuti ũvi wo kuata?
31 Anga hẽ omanu vo vombalaka yange ka va popele hoti:
‘Helie o pondola oku sanga umue okuti kekutile lokulia* kuaye?’+
32 Lacimue ocingendeleyi ca pita uteke posamua;+
Nda yuluila apito ange kukuakulinga ungende.
33 Anga hẽ nda setekele ale oku vundisa akulueya ange ndeci ci linga omanu vakuavo,+
Poku seleka ekandu liange vonjipẽla yuwalo wange?
34 Anga hẽ nda kuatela usumba ocituwa owiñi wu lekisa,
Ale nda kuatela ocinjoko esepu liapata akuavo,
Toke petosi lioku ũha lusumba woku enda posamua?
35 Nda kua kaile ño umue o ndi yevelela, nda hĩse!+
Nda nda soneha onduko yange vemẽhi lieci ame nda popia.*
Ukuonene Wosi a ndi tambulule!+
Nda u wa ndi lundila wa sonehele alundi aco vocicapa cimue, nda hĩse!
36 Nda ndambata alundi aco kapepe ange,
Kuenda nda nda a kapa kutue wange ndekolowa.
37 Nda nda eca kokuaye ulandu wolonjila viange viosi;
Kuenda nda nda amela kokuaye lekolelo ndombuale yimue.
38 Nda osi yange ya kaluka poku lisiõsuĩla kokuange
Kuenda ovipanga viayo via lilila kumuamue;
39 Nda nda lia apako aco okuti sia fetele,+
Ale nda nda kokela vamuẽle yaco oku pua elavoko;+
40 Nda oco, ku nundile olosongo okuti, otiliku sio
Kuenda amẽla a lẽha lãvi okuti, osevata sio.”
Olondaka via Yovi via sulila palo.
32 Omo liaco, alume vatatu va liwekapo oku tambulula Yovi, momo eye ka kuatele atatahãi lesunga liaye muẽle.*+ 2 Pole, Elihu omõla a Barakele u Busi+ ukuepata lia Ramu, wa kuatele onyeño yalua. Onyeño yaye ya wengukila Yovi momo wa seteka oku lekisa okuti, wa kuata esunga okuti Suku sio.+ 3 Eye wa kuatelavo onyeño yalua akamba vatatu va Yovi, momo ka va tẽlele oku sanga etambululo limue, pole, ovo va popele okuti, Suku eye wa kuata eko.+ 4 Elihu wa kevelela oco a tambulule Yovi, momo ovo va kala akulu, pole eye wa kala umalẽhe.+ 5 Eci Elihu a limbuka okuti alume vatatu ka va kuatele lacimue coku popia oco va tambulule, onyeño yaye ya wenguka. 6 Kuenje Elihu omõla a Barakele u Busi, wa fetika oku vangula hati:
Kuenje ame lesumbilo lialua nda likandangiya,+
Kuenda sia lingile osiata yoku vu sapuili eci nda kũlĩha.
7 Nda popia hati: ‘Ecelela okuti akulu* vendamba va vangule,
Kuenda vana va kuete anyamo alua va sandeke olondunge.’
8 Pole, espiritu sandu olio Suku a eca komanu,
Kuenda efuimo Liukuonene Wosi, olio lieca kokuavo elomboloko.+
9 Anyamo lika, ka a lingisa* omunu oku kala ukualondunge,
Kuenda alume va kuka havoko lika va kuete elomboloko lieci ca sunguluka.+
10 Omo liaco, mopia siti: ‘Njeveleli,
Kuenda ndu vu sapuilivo eci nda kũlĩha.’
11 Tali! Nda kevelela olondaka viene;
Nda kala oku yevelela ovisimĩlo viene+
Osimbu wa kali oku sanda ovina vu popia.+
12 Ndo yeveleli lutate,
Pole, lomue pokati kene wa tẽla oku pisa* Yovi
Ale oku tambulula olondaka viaye.
13 Omo liaco, ko ka popi hoti: ‘Tua sanga olondunge;
Suku eye u pisa, omunu hayeko.’
14 Eye ka tiamisilile olondaka viaye kokuange,
Omo liaco, si ko tambulula lolondaka viene.
15 Ovo va yokoka, ka va kuete vali eci va tambulula;
Ka va kuete vali lacimue va popia.
16 Ndi kevelela, pole, ka vamamako loku vangula;
Ovo va talama, ka kuli etambululo lalimue.
17 Kuenje lamevo ngeca etambululo limue;
Ame ndi ka popiavo eci nda kũlĩha,
18 Momo ndi kuete olondaka vialua vioku popia;
Espiritu sandu vokati kange li ndi kisika oku vangula.
19 Vokati kange mu kasi ndovinyu ka yi kuete apa yi fuimĩla,
Ndolonjeke viokaliye viovipa viovinyu vi yongola oku tuika.+
20 Ngeceleli okuti ndi vangula oco ndi kavuluke!
Ndi ka yulula omẽla wange kuenda oku eca etambululo.
21 Si ka lekisa ocame komunu laumue;+
Si ka lekisa ombambe* komunu laumue,
22 Momo si tẽla oku lekisa ombambe;
Nda nda ci lingile, Una wa ndi panga nda wa ndi kundula lonjanga.
33 “Pole cilo, a Yovi, mange ohenda yevelela olondaka viange;
Yevelela ovina viosi ndi popia.
2 Tala, yevelela lutate! Ndi yikula omẽla wange;
Elimi* liange li vangula.
3 Olondaka viange vi sandeka esunga liutima wange,+
Kuenda omẽla wange u vangula lutima wosi eci nda kũlĩha.
5 Nambulule nda o ci tẽla;
Situluila olondaka viove kovaso ange; Lipongiya.
6 Tala! Ame kovaso a Suku yocili ndi kasi ndove;
Nda pangiwavo lonata.+
7 Omo liaco, ku ka kuate usumba lame loku yokoka,
Kuenda lacimue konepa yange ka ci ka ku sakalaise.
8 Pole, nda yeva eci wa popia,
Ocili, nda yeva olondaka evi olonjanja vialua,
9 ‘Ame nda yela kuenda sia lueyele;+
Nda yela, si kuete eko.+
10 Pole, Suku o sanga asunga oku ndi katukila;
Eye o ndi tenda ndunyãli waye.+
11 Eye o kapa olomãhi viange vovikumbi;
Eye o kũlĩhĩsa olonjila viange viosi.’+
12 Pole, ove ku kuete esunga lioku popia eci kuenje ndi ka ku tambulula:
Suku wa velapo omanu.+
13 Momo lie o liyakela Laye?+
Momo lie eye ka tambuluile olondaka viove viosi?+
14 Momo Suku o vangula onjanja yatete kuenda yavali,
Pole, lomue o yevelela lutate,
15 Eye o ci linga vonjoi, vocinjonde cuteke,+
Eci otulo tuelume tu wila omanu
Osimbu va pekela povola avo.
16 Kuenje eye o situlula ovatũi avo+
Kuenda eca uvangi* wolonumbi viaye vovisimĩlo viavo,
17 Oco a tindule omunu kovilinga vĩvi+
Kuenda oku u teyuila kepela.+
19 Omunu o pisiwavo levalo pula waye
Kuenda lohali yalua vakepa aye,
20 Omo liaco, eye* ka sole vali ombolo yaco,
Kuenda ndaño muẽle okulia kuwa, o ku likala.+
21 Eye wa kopa calua,
Ndaño muẽle akepa aye a molẽha.*
22 Omuenyo waye u panda vocitunu;*
Omuenyo waye, ku vana va koka olofa.
23 Nda kuli omunga* yimue yaye,
Onganji yimue pokati kohulukãi,
Oco a sapuile komunu eci ca sunguluka,
24 Suku o ka lekisa ohenda kokuaye loku popia hati:
Nda sanga ocisembi cimue!+
25 Etimba* liaye li tumbuluke* vali okuti, liumalẽhe li sule;+
A tiukile vali koloneke violohõlo viaye viumalẽhe.’+
26 Eye o ka livondela ku Suku+ una u ko tava,
Kuenda eye o ka mola ocipala Caye loku kaluka lesanju,
Kuenje Eye o ka eca vali esunga Liaye komanu.
27 Omunu waco o ka sapuila* komanu hati:
‘Nda linga ekandu+ kuenda nda pengisa eci cesunga,
Pole, sia tambuile eci nda sesamẽlele.*
29 Ocili muẽle, Suku eye o linga ovina evi viosi
Olonjanja vialua komunu,
30 Oco o tiule kocitunu,*
Okuti ocinyi comuenyo cu u mĩhila.+
31 Yevelela lutate, a Yovi! Njevelele!
Amamako oku ũha kuenda ame ndi amamako oku vangula.
32 Nda o kuete cimue coku popia, nambulule.
Vangula, momo ndi yongola oku limbuka uvangi wokuti ku kuete eko.
33 Nda ku kuete cimue coku vangula, o sukila oku njevelela;
Amamako oku ũha kuenje ndi ka ku longisa olondunge.”
34 Omo liaco, Elihu wamisako loku tambulula hati:
2 “Yeveleli olondaka viange ene a vakualondunge;
Njeveleli ene vu kuete ukũlĩhĩso walua.
3 Momo etũi li seteka olondaka,
Ndeci elimi* li mãha okulia.
4 Tu kũlĩhĩsi eci cesunga;
Tu nõli pokati ketu eci ciwa.
6 Anga hẽ nda nda kembela cina ca laikele oku kala esombiso liange?
Epute liange ka li kuete esaku ndaño okuti, sia lingile ekandu lalimue.’+
7 Omunu upi ukuavo wa lisoka la Yovi,
Okuti o nyua esepu ndovava?
8 Eye o kuete ukamba la vakuevĩho
Kuenda o likongela lomanu olondingaĩvi.+
9 Momo eye wa popia hati: ‘Omunu ka kuata onima layimue
Poku seteka oku sanjuisa Suku.’+
10 Omo liaco, ndi yeveleli amanu vakuelomboloko:*
Suku yocili lalimue eteke a linga eci cĩvi,+
Ukuonene Wosi lalimue eteke a linga eci ka ca sungulukile!+
11 Momo eye o ka eca onima komunu ndomo ci likuata lovilinga viaye+
Kuenda o nena kokuaye ekangiso liolonjila viaye.
13 Helie wa eca ku Suku ocikele coku viala ongongo,
Kuenda helie wo wĩha ocikele coku tata ongongo yosi?*
14 Nda eye wa tiamisilile utima kokuavo,
Kuenda nda eye wopile ongusu yomuenyo lefuimo liavo,+
15 Omanu* vosi nda va fila kumosi,
Kuenda nda va tiukila koneketela.+
16 Omo liaco, nda ove o kuete elomboloko, yevelela lutate eci;
Yevelela lutate eci ndi popia.
17 Anga hẽ omunu umue o nyãle esunga, o pondola oku viala,
Ale ove o pondola oku pisa umue o kuete unene okuti, ukuesunga?
18 Anga hẽ nda wa tẽla oku sapuila osoma yimue hati: ‘Ku silivila,’
Ale kolombuale hati: ‘Ene vulondingaĩvi’?+
19 Kuli Umue ka lekisa ocame kolombuale
Kuenda ka lekisa ohenda yalua kohuasi okuti kohukũi ci sule,+
Momo vosi yavo upange wovaka aye.+
20 Ovo va pondola oku fa vocipikipiki+ vokati kuteke;+
Va luluma calua kuenje va fa;
Ndaño muẽle vana va kuete unene, va tundisiwa, pole, halovakako vomanu.+
21 Momo ovaso a Suku a lete olonjila viomunu,+
Kuenda Eye o letevo ananga aye osi.
23 Momo Suku ka sokiyilile omunu otembo yimue
Oco a molẽhe kovaso aye loku sombisiwa.
24 Eye o kundula vana va pama okuti, ka sukila oku ci kũlĩhĩsa
Kuenje povitumãlo viavo o piñainyapo vakuavo.+
26 Eye o va ponda omo lievĩho liavo,
Kovaso yomanu vosi,+
27 Momo va liwekapo oku u kuama+
Kuenda ka va kapeleko olonjila viaye;+
28 Va lingisa okuti, ohukũi yi kaluka loku lilila kokuaye,
Kuenje o yeva upongo wa una ka kuete ekuatiso.+
29 Eci Suku õha, helie o pondola oku u pisa?
Eci eye a salamisa ocipala caye, helie o pondola oku u mola?
Ci kaile kofeka yimue ale komunu umue, onima yimuamue,
30 Kuenje ondingaĩvi* ka yi pondola oku viala+
Ale oku pongiyila omanu oviliva.
31 Anga hẽ umue o ka popia ku Suku hati:
‘Nda yambuiwa ndaño okuti, sia lingile cimue cĩvi;+
32 Ndongise eci sia kũlĩhĩle;
Nda nda linga cimue cĩvi, si ka ci linga vali’?
33 Anga hẽ eye nda wa ku sumũlũisa ndomo ove o yongola, nda ove o likala esombiso liaye?
Ove o nõla, ame hameko.
Omo liaco, ndi sapuile eci ove wa kũlĩha ciwa.
34 Omanu vakuelomboloko* va ka vangula lame
Omunu wosi ukualondunge o ndi yevelela
35 ‘Yovi o vangula lekambo liukũlĩhĩso,+
Kuenda olondaka viaye ka vi lekisa elomboloko.’
36 Yovi a setekiwe* toke kesulilo
Momo atambululo aye a kasi ndatambululo omanu olondingaĩvi!
37 Eye o vokiya esino kekandu liaye;+
Eye o lekisa ocenyo kovaso etu
Kuenda eye o vangula olondaka vialua vioku lundila Suku yocili!”+
35 Elihu wamamako loku popia hati:
2 “O sima hẽ okuti o kuete esunga lioku popia hoti:
‘Ndi kuete esunga lialua okuti, Suku ci sule’?+
3 Momo ove o popia hati: ‘Eci ci kuete esilivilo lie kokuove?*
Ame hẽ ndi kasi ciwa okuti, nda nda lingile ekandu ci sule?’+
4 Ame ndi ka ku tambulula
Kumue lakamba+ vove.
5 Luluvalela kovailu kuenda tala,
Limbuka okuti, alende+ a kasi calua kilu love.
6 Nda wa linga ekandu, o pondola oku u sumuisa ndati?+
Nda akandu ove a livokiya calua o linga nye kokuaye?+
7 Nda ove wukuesunga, nye weca kokuaye?
Nye eye a tambula kokuove?+
8 Evĩho liove li veta lika omunu umue ndove,
Kuenda esunga liove li kuatisa lika omanu.
9 Omanu va kaluka oku pinga ekuatiso, nda va kasi vemẽhi liohali;
Ovo va kaluka oku pinga ekavuluko omo liovina vi lingiwa kokuavo la vana va pama.+
10 Pole, lomue o popia hati: ‘Suku Una Unene wa ndi panga o kasi pi,+
Una o koka okuti ku imbiwa ovisungo luteke?’+
11 Eye o tu longisa+ vali calua okuti, ovinyama vio kilu lieve ci sule,+
Kuenda o lingisa okuti tu kuata olondunge vialua okuti, olonjila viovailu ci sule.
13 Ocili muẽle okuti, Suku ka yevi oku kaluka kuesanda;+
Ukuonene Wosi ka ci yevelela lutate.
14 Ca piãla enene nda ove o popia okuti, eye ka ku kapeleko!+
Ocitangi cove ci kasi kovaso aye omo liaco, ove o sukila oku kevelela kokuaye.+
15 Momo eye ka kisikile lonyeño oku li lomboluila kokuaye;
Ndaño muẽle onjanga yove yalua, eye ka yi kapeleko.+
16 Yovi o yikula omẽla elivova;
Lekambo liukũlĩhĩso, o vangula olondaka vialua.”+
36 Elihu wamisako hati:
2 “Kuata ño epandi lame, osimbu ndi vangula,
Momo handi ñuete olondaka vioku vangula ndonumiwa ya Suku.
3 Ame ndi ka vangula cosi nda kũlĩha,
Kuenda ndi ka sandeka esunga lia Una wa ndi panga.+
4 Ocili okuti, olondaka viange haviuhembiko;
Una wa lipua kukũlĩhĩso,+ o kasi palo, kovaso yove.
7 Eye ka tindula ovaso aye ku vakuesunga;+
Eye o va tumbika kovialo kumue lolosoma*+ kuenje va kemãlisiwa otembo ka yi pui.
8 Pole, nda ovo va kutiwa lalienge
Loku kuatiwa lovikolo viohali,
9 Eye o situlula kokuavo eci ovo va siata oku linga,
Lakulueya avo ana a kokiwa lepela liavo.
10 Eye o situlula ovatũi avo oco a va pindise
Kuenda o va sapuila oco va kale ocipãla leci cĩvi.+
11 Nda ovo vo pokola kuenda vo vumba,
Oloneke viavo komuenyo, vi ka kala vielau,
Kuenda anyamo avo a ka kala esanju.+
13 Vana va kuete utima wondingaĩvi* va ka soleka ocikumbiti.
Ka va liyula oku pinga ekuatiso ndaño muẽle ceci eye a va kangisa.
14 Ovo va fa osimbu handi va kasi amalẽhe,+
Va pumbila* kumosi omuenyo lovipuepue vialume vio vonembele.+
15 Pole, Suku* o popela vakuahali vokuenda kuohali yavo;
Eye o situlula ovatũi avo eci va talisiwa ohali.
16 Eye o ku upa kongusu yohali+
Kuenje oku ambata kocitumãlo cimue ca tanda, kuna ka kuli oku likupika,+
Kuenda ove o ka lembelekiwa lokulia kuwa komesa yove.+
17 Kuenje ove o ka sanjukila esombiso liolondingaĩvi,+
Eci ku tukuiwa onima yesombiso kuenda esunga liamamako.
18 Pole, kuata utate oco onyeño ka yi ka ku kokele ocikumbiti,*+
Kuenda ku ka ecelele oku yapuisiwa lovitukiko vialua.
19 Anga hẽ oku liyula kuove kuoku pinga ekuatiso
Ale elikolisilo liosi o linga, vi ka ku yovola kohali?+
20 Ku ka livele oco uteke wiye,
Eci omanu va takata povitumãlo viavo.
21 Kuata utate oco ku ka tiukile koku linga eci cĩvi,
Poku nõla eci okuti, ohali sio.+
22 Tala! Suku wa kemãla kunene;
Ulongisi upi o sokisiwa laye?
25 Omanu vosi va siata oku mola ovilinga viaco,
Omunu o vi muĩla ocipãla.
26 Ocili, unene wa Suku walua calua okuti, etu ka tu pondola oku kuata elomboloko liawo.+
27 Eye o londisa atosi ovava;+
Kuenje atosi aco a linga ombela lombundu;
28 Noke alende a sukumũla ovava aco;+
Kuenje a lokela komanu.
29 Kuli hẽ umue okuti, o tẽla oku kuata elomboloko lioku lisandula kualende,
Lovilemĩlo vi tunda vombalaka yaye?+
32 Lovaka aye o sitika ociliakulo,
Kuenje o ci tiamisila kocimãho calio.+
33 Ocilemĩlo caye ci sapula eci catiamẽla kokuaye,
Ndaño muẽle ocunda, ci sapula u* o kasi oku iya.
37 “Kaliye utima wange u kasi oku veta calua,
Kuenda u tẽha tẽha pocitumãlo cawo.
2 Yeveleli lutate ondaka yi komõhisa ya Suku.
Kuenda ocilemĩlo ci tunda vomẽla waye.
3 Eye o tuma ondaka yaco kuosi vemẽhi liovailu
Kuenda o tuma ociliakulo caye+ kasulilo o kilu lieve.
4 Noke ku yevala onjuela yalua;
Eye o lemĩla londaka yulamba,+
Kuenda ka tateka ociliakulo eci ondaka yaye yi yeviwa.
5 Suku o lemĩla londaka yaye+ lonjila yimue yi komõhisa.
Eye o linga ovina vinene vina vi pitahãla elomboloko lietu.+
6 Momo eye o sapuila ocikokoto hati: ‘Lokila kilu lieve,’+
Kuenda kombela yalua hati: ‘Loka longusu yalua.’+
8 Ovinyama viovusenge vi iñila valeva avio
Kuenda viamamako oku kala vovitililo viavo.
11 Ocili, eye ambata alende latosi ovava;
Eye o sanduila oviliakulo viaye+ valende;
12 Alende aco, a ñuala ñuala ndolumbala u songuiwa laye;
Ovo va linga cosi eye a handeleka+ kilu lieve liosi.
13 Ci kaile okuti eye o ci lingila eyambulo,*+ ale oco a kuatise ongongo,
Pamue oco a lekise ocisola caye ka ci pongoloka, eye o koka okuti, ku pita ovina viaco.+
15 Ove hẽ wa kũlĩha ndomo Suku a handeleka alende
Kuenda ndomo a kokela ociliakulo oku nina oku upisa kelende liaye?
16 Ove hẽ wa kũlĩha ndomo alende a vomba?+
A-a ovo ovopange a komõhisa a Una wa lipua kukũlĩhĩso.+
17 Momo lie uwalo wove u tokotela
Eci kilu lieve kuiya etulumũho omo liofela yo kombuelo?+
18 Eye wa panga ovailu okuti, a kõla ngõ ndolumuĩlo wutale,+
Ove hẽ o pondola oku ci lingavo?
19 Tu sapuile eci tu sukila oku lombolola kokuaye;
Ka tu pondola oku tambulula, momo tu kasi vowelema.
20 Anga hẽ umue o sukila oku u sapuila okuti, ndi yongola oku vangula?
Anga hẽ omunu umue wa popia cimue okuti, ci sukiliwa oku u sapuilako?+
21 Omanu ka va tẽla oku mola ocinyi,*
Ndaño okuti oco ci kasi oku nina kilu,
Toke eci ofela yimue yi pita kuenje yi yelisa alende.
22 Konano ku tunda ulamba u nina ndulu;
Ulamba wa Suku+ u komõhisa calua.
23 Ka tu tẽla oku kuata elomboloko Liukuonene Wosi;+
Eye wa velapo kunene,+
Kuenda eye lalimue eteke a sombisa lonjila yimue ka yi likuata+ lesunga liaye lialua.+
24 Omo liaco, omanu va sukila oku u sumbila.+
Momo eye ka lekisa ohenda ku vana va sima okuti, vakualondunge.”*+
38 Kuenje Yehova wa tambulula Yovi pocakati cehunguhungu liofela kuenda wa popia hati:+
3 Itika pimo ndulume wa pama;
Ame ndi ka ku pula kuenda o ka ndi tambulula.
4 Pi wa kala eci nda sovola ilu lieve?+
Ndi sapuile, nda o sima okuti o kuete elomboloko.
5 Helie wa tumbika oloseteko vialio nda ove wa ci kũlĩha,
Ale helie wa yala ukolo walio woku seteka?
6 Oviseveto vialio via kuatelela pi,
Ale helie wa tumbika ewe liayo lievindi,+
8 Helie wa kapa apito okalunga+
Eci ka tunda vono* yalio,
9 Eci nda ka walisa lalende
Kuenda nda ka muñila vowelema walua,
10 Eci nda tumbika ongave yange kokuayo
Kuenda eci nda kapa ovikundiko viayo lapito povitumãlo viayo,+
11 Kuenje nda popia siti: ‘Wiya toke palo, ku ka pitahãle;
Akimba ove epela a sulila palo’?+
12 Ove* hẽ wa handelekele ale omẽle
Ale wa lingisa omẽle oku kũlĩha ocitumãlo calio,+
13 Ove wa sapuila hẽ kocinyi comẽle oco cende kasulilo o kilu lieve
Kuenda oku tundisamo olondingaĩvi?+
14 Ongongo yi lipongolola ndeci o tuma vemẽhi liondimbukiso,
Kuenda emolẽho liayo li limbukiwa ciwa nduwalo.
15 Pole, ocinyi colondingaĩvi cupiwa kokuavo,
Kuenda okuokuo kuavo kua tulikiwa ku teyiwa.
16 Ove hẽ wa lokile ale kolono viokalunga,
Ale oku konomuisa ovava a longa?+
18 Ove hẽ o kuete elomboloko liesanjavalo lio kilu lieve?+
Ndi sapuile, nda wa kũlĩha cosi eci.
19 Pi pa tungila muẽle ocinyi?+
Kuenda ocitumãlo cowelema ci kasi pi,
20 Oco o vi ambate vocikanjo cavio
Loku kũlĩha olonjila vi enda konjo yavio?
21 Ove hẽ wa kũlĩha eci, omo okuti wa citiwile ale
Kuenda etendelo lianyamo* ove lialua?
22 Anga hẽ ove wa iñilile volosila viocikokoto,+
Ale wa mola olosila viociwe,+
23 Vina nda pongiyila otembo yohali,
Leteke liovita kuenda liuyaki?+
25 Helie wa yulula olono viovava alua a tunda kilu
Kuenda wa sovola onjila yalende anene ombela okuti, a lemĩla,+
26 Oco a lokise ombela omu ka muli omanu,
Vekalasoko muna ka muli omunu laumue,+
27 Oco a kutise ekalasoko lia nyõliwa
Kuenda oku lingisa okuti owangu u yova?+
29 Ocikokoto ca tunda vimo lielie,
Kuenda helie wa cita ocikokoto co kilu+
30 Eci ovava a tuvikiwa ndu okuti a tuvikiwa lewe,
Kuenda onepa yo kilu yovava a longa yi likuata?+
31 Anga hẽ ove o tẽla oku kuta ovikolo viocengele colombungululu* vio Kima
Ale oku kutulula ovikolo viocengele colombungululu* vio Kesili?+
32 Ove hẽ o pondola oku tundisa ocengele colombungululu* votembo yalio
Ale oku songuila ocengele colombungululu* vio Ase kumue lomãla valio?
33 Ove hẽ wa kũlĩha ovihandeleko vi viala ovailu,+
Ale o pondola hẽ oku kisika omoko yavio* kilu lieve?
34 Anga hẽ o pondola oku votola ondaka yove toke kalende
Oco o lingise okuti endunde liovava li ku tuvika?+
35 Anga hẽ o pondola oku tuma oviliakulo?
Ovio viya kuenda vi ku sapuila viti: ‘Tu kasi palo!’
37 Helie o kuete ukũlĩhĩso walua woku tenda alende,
Ale helie o pondola oku pesela asanga ovava o kilu,+
38 Eci oneketela yi pongoloka onata
Kuenda eliño lioneketela lio kilu lieve li likuata pamosi?
39 O pondola hẽ oku yevelako ohosi ocinyama cimue
Ale oku kutisa olonjongole violohosi viamalẽhe,+
40 Eci ovio vi petamẽla valeva avo
Ale vi lavuluila vovitililo viavo?
41 Helie o pongiyila ocikuamanga okulia+
Eci omãla vaco va liyula oku pinga ekuatiso ku Suku
Kuenje va ñuala ñuala omo ka kuli lacimue coku lia?
39 “Anga hẽ ove wa kũlĩha otembo olohombo violomunda vi cita?+
Wa muile ale olosonge oku cita omãla valio?+
2 O tẽla hẽ oku tenda olosãi ovio vi kala lomãla vavo vimo?
Anga hẽ ove wa kũlĩha otembo eci ovio vi cita?
3 Ovio vi petamẽla posi eci vi cita omãla valio,
Kuenje evalo liavio li sulila.
4 Omãla vavo va ka pama kuenda va ka kulila vusenge;
Ovio ka vi tiukila vali ku va ina yavo.
6 Nda lingisa etapi lio vekalasoko onjo yalio,
Kuenda ofeka yomongua ndocitungilo calio.
7 Oco ka ca kapeleko onjuela yolupale,
Oco ka ci yevelela oku kaluka kuomunu o songuila ovinyama oco vi talavaye.
8 Oco ci ñuala ñuala voviwulu oku sandiliya ocililo,
Loku sandiliya ocikũla cosi ci talala.
9 Anga hẽ ongombe yovusenge yi ka kuata onjongole yoku ku vumba?+
Anga hẽ oyo yi ka pita uteke vocililo covinyama viove?
10 Anga hẽ ove o ka kutila ongombe yovusenge kosaluwa,
Oyo hẽ yi ka ku kuama oco yi sende* ocimbota?
11 Anga hẽ ove o ka kolela kunene wayo walua
Loku ecelela okuti, yi ku lingilako upange wove wa tĩla?
12 Anga hẽ o ka kolela kokuayo oco yi ku nenele oku ungula* kuove,
Loku viongoluila pocimbandi cove?
13 Avava ombo a liveta veta lesanju,
Anga hẽ avava ombo lovonya ayo a sokisiwa la-a onyañe?+
14 Momo oyo yi sia asaila ayo posi,
Kuenda o a kokela owuya voneketela.
15 Oyo yivalako okuti omãhi yomunu umue yi pondola oku a nyanyõla
Ale ocinyama cimue covusenge ci a liatala.
16 Oyo yi tata lãvi omãla vayo ndu okuti havayeko;+
Kuenda yi ka sakalala nda upange wayo wa linga wolivova.
17 Momo Suku wo likala* olondunge
Kuenda ka ecele elomboloko kokualio.
18 Eci oyo yi katuka kuenda yi veta veta avava ayo,
Yi yola okavalu lukuakuendelako.
19 Anga hẽ ove weca ongusu kokavalu?+
Loku walisa osingo yalio lelenge?
20 O pondola hẽ oku ka lingisa okuti ka tẽha tẽha ndepange?
Oku fembula kuako ku komõhisa, ku koka usumba.+
22 Oko ka yola usumba kuenda ka ka yokokela cimue.+
Oko ka ka tiukila konyima omo liosipata.
23 Ekolombele liovimalẽho li veta veta kokuayo,
Onjelia kuenda unga vi nina.
24 Loku luluma kuenda lesakalalo, oko ka tunda lolupesi,*
Ka ka tẽla oku talama* omo liocileñi combinga.
25 Eci ombinga yi sika, oko ka fembula!
Oku upisa kupãla oko ka kũlĩha okuti, oko kuli uyaki
Kuenda ka yeva oku kaluka kua vakesongo kuenda onjuela yuyaki.+
26 Anga hẽ ongonga yi palãla omo lielomboloko liove,
Poku nyanyumũila avava ao konele yo kombuelo?
27 Anga hẽ ongonga yi palãlela vilu omo liocihandeleko cove+
Kuenda yi tunga ocanju cayo vilu,+
28 Loku pita uteke vomunda,
Vocitililo ya tungila vesenje?*
30 Otumãla tuayo tu nyua osonde;
Kuenda apa pali ovivimbi, oyo haipo yi kala.”+
40 Yehova wamamako oku tambulula Yovi hati:
2 “Ukuakuvetela evelo o pondola hẽ oku liyaka Lukuonene Wosi?+
Una o yongola oku pisa Suku, a tambulule.”+
3 Yovi wa tambulula Yehova hati:
4 “Tala! Ame si silivila.+
Nye ndu ku tambulula?
Ñapa eka liange komẽla wange.+
5 Nda vangula onjanja yimosi, pole, si tambulula vali;
Olonjanja vivali, pole, si vangula vali.”
6 Kuenje Yehova wa tambulula Yovi pocakati cehunguhungu liofela hati:+
7 “Itika pimo ndulume wa pama;
Ame ndi ka ku pula kuenda o ka ndi tambulula.+
8 Ove hẽ o ka patãla esunga liange?
O ka ndi pisa hẽ oco ove o kuate esunga?+
9 Ove hẽ o kuete okuokuo kua pama calua ndoku kua Suku yocili,+
Ale ondaka yove yi tẽla oku lemĩla ndeyi yaye?+
10 Mange ohenda, li posuisa ove muẽle lulamba kuenda lekemãlo;
Wala uwale kuenda eposo.
11 Imbapo onyeño yosi o kuete;
Vanja komunu wosi ukuakulivelisapo kuenda u kutisa osõi.
12 Vanja komunu wosi ukuakulivelisapo kuenda u kutisa osõi,
Kuenda liatela olondingaĩvi oku vi kasi.
13 Vosi yavo o va lembikila voneketela;
Va kutila* vocitumãlo cowelema,
14 Ndaño muẽle ame, ndi ka tava kokuove*
Okuti eka liove liondio li pondola oku ku yovola.
15 Tala Ongeve yina nda panga, ndeci nda ku panga.
Oyo yi lia lia owangu ndongombe.
16 Tala ongusu yi kasi vombunda yayo,
Kuenda unene u kasi volonumba vietimba liayo!
17 Ucĩla wayo wa kõla ndosedru;
Asipa ovikalo viayo a kasi ndu okuti, a vindiwa.
18 Akepa ayo a kasi ndu a pangiwa losipi;
Ovolu ayo a kasi ndolongunji viutale.
19 Oyo yi kasi pocitumãlo catete kovopange a Suku;
Lomue o tẽla oku yi ponda losipata te lika Una wa yi panga.
20 Momo okulia kuayo ku tunda kolomunda,
Kuna ovinyama viosi viovusenge vi papalela.
21 Oyo yi pekela vemẽhi liovisapa vi kuete olosongo,
Vociteyuilo colondeya vonata.
22 Ovisapa vi kuete olosongo, vi yi sikĩlĩla lulembo walio,
Kuenda avunge ocimbota* a yi ñuala.
23 Nda olui lueyuka calua oyo ka yi sakalala.
Oyo ya kolela, ndaño o Yordão+ yi samohaila komẽla wayo.
24 Anga hẽ omunu umue o tẽla oku yi kuata osimbu oyo yi vanja,
Ale oku tombola enyulu liayo lonjolo?*
3 Anga hẽ oyo yi ka pinga ohenda kokuove,
Anga yi ka vangula love lohenda?
4 Anga hẽ oyo yi ka linga ocisila cimue love,
Oco ove o yi lingise upika wove otembo ka yi pui?
5 Anga hẽ ove o ka papala layo ndu okuti onjila yimue,
Ale o ka yi kuta oco o yece komãla vove vafeko okuti, va papala layo?
6 Anga hẽ vakualomĩlu va ka likunda ondando yayo?
Anga hẽ vakualomĩlu va ka yi litepela?
7 Anga hẽ ove o ka tombola etimba liayo lovisongo viosevo,+
Kuenda utue wayo lolonjelia vioku pipa?
8 Kapa okuokuo kuove kokuayo;
Ove o ka ivaluka uyaki kuenda lalimue eteke o ka ci linga vali!
9 Elavoko liosi lioku yi viala, ka li kuete esilivilo.
Eci o yi mola ku kuata vali ongusu.*
10 Lomue o seteka oku yi sanumũla.
Omo liaco, helie o pondola oku tamãlala lame?+
11 Helie okuti, tete wa nyĩhile ocina cimue kuenje ndi sukila oku ci tiuwiya?+
Cosi ci kasi vemẽhi liovailu cange.+
12 Si ka liwekapo oku vangula catiamẽla kovimatamata viayo,
Catiamẽla kunene wayo kuenda ketimba liayo ndomo ya pangiwa lonjila yimue yi komõhisa.
13 Helie wa lulisa ale uwalo wayo?
Helie o pondola oku amela ocipepi lomẽla wayo?
14 Helie o tẽla oku yulula apito omẽla* wayo?
Ovayo ayo a koka usumba.
15 Koñoño yayo kuli ovilala viakaka,*
Akaka aco a likuata ciwa.
16 Ekaka lekaka li litokeka pamosi,
Okuti, ndaño muẽle ofela ka yi piti pokati kavio.
17 Ovio via likakatela kumosi;
Via likuatelela pamosi kuenda ka citava oku vi tepa.
18 Volohesi viayo mu tunda ociliakulo cocinyi,
Kuenda ovaso ayo a kasi ndoku nina kuomẽle.
19 Vomẽla wayo mu tunda oviliakulo viocinyi;
Kuenda olosãse viondalu.
20 Vanyulu ayo mu tunda owisi,
Ndofolono yimue yi kuete ondalu.
21 Efuimo liayo li pepelela akala ondalu,
Kuenda vomẽla wayo mu tunda ulienge.
22 Osingo yayo yi kuete ongusu yalua,
Kuenda wosi o lisanga layo o kuata usumba walua.
23 Oku likonya kuetimba liayo kua litokeka ciwa;
Okuo ku kasi ndutale okuti, ka ku sengiwa.
24 Utima wayo wa kõla ngõ ndewe,
Ocili, wa kõla ngõ ndewe litito liombambo.
25 Eci oyo yi votoka, ndaño omunu wa pama o luluma;
Oku lisenga senga kuayo ku koka esakalalo.
26 Layimue osipata yu lamba okuti, yi ka yula;
Ndaño onjelia, ale unga, pamue ohonji.+
27 Kokuayo utale u kasi ndowangu wa kukuta,
Osipi yi kasi ndevaya lia vola.
28 Ohonji ka yu kokela oku tila;
Kokuayo ovawe a imbiwa lepipili a kasi ndovinene.
29 Ombueti yimue kokuayo yi kasi ndovinene,
Kuenda oyo yi yola onjuela yunga.
30 Imo liayo li kasi ndovimuanyuĩla via songoloka viombia yotuma ya tetuka;
Oyo yi pita vonata ndomakina yoku sasa.+
31 Oyo yi kokela ovava a longa oku feluka ndombia;
Oyo yi feluluisa okalunga ndombia yonguendu.
32 Oyo yi kokela okuti, ovava a kasi konyima yayo a tunda efelefele osimbu oyo yi liteva,
Omunu umue o pondola oku sima okuti, ovava a longa a kuete esinga li yela.
33 Kilu lieve ka kuli lacimue ca lisoka layo,
Suku wa yi panga oco ka yi ka kuate usumba.
34 Oyo yi talama kovaso yovinyama viosi vi kuete epela.
Oyo soma yovinyama viosi vinene viovusenge.”
42 Kuenje Yovi wa tambulula Yehova hati:
2 “Kaliye nda kũlĩha okuti, ove o kuete epondolo lioku linga ovina viosi,
Kuenda lacimue o sokolola oku linga okuti, ku ci tẽla.+
3 Ove wa popia hati: ‘Omunu u helie, o kasi oku pengisa alungulo ange lekambo liukũlĩhĩso?’+
Kuenje nda vangula, pole, sia kuatele elomboloko
Liatiamẽla kovina vi komõhisa calua kokuange, vina sia kũlĩhĩle.+
4 Ove wa popia hati: ‘Mange ohenda yevelela kuenda ndi vangula.
Ame ndi ka ku pula kuenda o ka ndi tambulula.’+
5 Atũi ange a yeva eci catiamẽla kokuove,
Pole, cilo ndu ku lete lovaso ange muẽle.
7 Eci Yehova a mala oku sapuila olondaka evi ku Yovi, Yehova wa sapuila Elifasi u Temani hati:
“Onyeño yange ya ku wengukila kumue lakamba vove vavali,+ momo ove kua vanguile ocili catiamẽla kokuange+ ndeci ukuenje wange Yovi a linga. 8 Kaliye tikuli olongombe epanduvali lovitupi violomeme epanduvali, kuendi kukuenje wange Yovi kuenda li lumbiliko ocilumba coku pia elisi. Kuenje ukuenje wange Yovi o ko likutililiko.+ Ame ndi ka tava kepingilo* liaye lioku yuvula oku vu tati ndomo ci likuata luveke wene, momo ka wa vanguili ocili catiamẽla kokuange ndeci ukuenje wange Yovi a linga.”
9 Omo liaco, Elifasi u Temani, Bilidade u Siuhi kuenda Sofare u Namati va enda kuenda va linga eci Yehova a va handeleka. Kuenje Yehova wa tava ohutililo ya Yovi.
10 Eci Yovi a likutililako akamba vaye,+ Yehova wopa ohali ya Yovi+ kuenda wa tumbulula ukuasi waye.* Yehova wa eca kokuaye eci ci soka olonjanja vivali vieci eye a kuatele ale.+ 11 Vamanjaye vosi valume kuenda vakãi lakamba vaye+ vo kosimbu, veya kokuaye va lia laye konjo yaye. Ovo va lekisa ohenda kokuaye kuenda vo lembeleka omo liohali yosi Yehova a ecelela okuti, yiya kokuaye. Omunu lomunu pokati kavo wa eca kokuaye ombanjaile yolombongo kuenda ocinunga culu.
12 Omo liaco, Yehova wa sumũlũisa calua onepa ya sulako yomueyo wa Yovi+ okuti, kefetikilo ci sule kuenje Yovi weya oku kuata 14.000 kolomeme, 6.000 kolongamelo, 2.000 kolongombe kuenda 1.000 kovimbulu violomange.+ 13 Eye weyavo oku kuata vali omãla epanduvali valume kuenda omãla vatatu vakãi.+ 14 Eye wa luka omõla watete wukãi hati, Yemima, wavali Kesiya kuenda watatu Keren-Hapuki. 15 Vofeka yosi ka mua kaile akãi va posoka calua okuti omãla va Yovi vakãi va sule kuenda isiavo wa eca kokuavo ocipiñalo kumue la vamanjavo valume.
16 Noke liovina evi, Yovi wa kala komuenyo ci soka 140 kanyamo kuenda wa mola omãla vaye kuenda olonekulu viaye ci soka ovitumbulukila vikuãla. 17 Oku sulako, Yovi wa fa noke yoku kala komuenyo otembo yalua loku sanjukila oloneke viomuenyo waye.*
Citava okuti, yi lomboloka “Ocikuata Cesuvu.”
Ale “wa pua etondelo.”
Lit., “olomange viovimbulu.”
Kelimi lio Heveru yi tiamisiwila komãla va Suku ovangelo.
Lit., “wa kapa utima wove.”
Ale “wa pua etondelo.”
Ale pamue, “Ociliakulo.”
Kelimi lio Heveru yi tiamisiwila komãla va Suku ovangelo.
Lit., “wa kapa utima wove.”
Ale “wa pua etondelo.”
Lit., “oku ina.”
Ale “lapute alua.”
Lit., “oku siñala eteke liaye.”
Ale “owelema lulembo woku fa.”
Yeca elomboloko liokuti ongandu ale ocinyama cikuavo cinene haico ca pama co vovava.
Ale pamue, “vana va litungila ovo muẽle ovitumãlo via siala alunda.”
Lit., “va kuete olongolo via pekengua.”
Ale “oku sokiya.”
Ale “ayove olohosi.”
Ale “ociluvo cespiritu.” Tala “Espiritu” Kelomboluilo.
Ale “olomunga.”
Ale “a ka kuata ocisila cimue (ohuminyo yimue) love.”
Lit., “ombembua.”
Ale “viuveke.”
Ale “oco ndi amiseko omuenyo wange.”
Ale “Ocimunga ca vakuakulinga ungende ca va Savea.”
Lit., “oku yovuiwa.”
Ale “wa lingi omĩlu.”
Lit., “oku mola uwa.”
Okuti, ocitumãlo mu kendiwa omanu va fa.
Lit., “espiritu.”
Lit., “lakepa ange sio.”
Lit., “Eye wa va imba peka liesino liavo.”
Lit., “Kuenda ovo ka va ka tundisa olondaka vi kasi vovitima viavo?”
Lit., “Evi ovio olonjila.”
Ale “onanguluke.”
Lit., “onjo.”
Ale “Eye o vanja vonjo yimue yovawe.”
Ale “oku iniwa.”
Ale “onjila yaye yi takata ndomo.”
Ale “va pua etondelo.”
Ale “oku Wambata kekanga.”
Pamue oviengele violombungululu vio Ursu Yinene (Ursa Yinene)
Pamue ocengele colombungululu co ko Orion.
Pamue olombungululu vio Pleiades vocengele co Touru.
Lit., “olohondo vio vokati vio kombuelo.”
Pamue ocimuandu cinene co vokalunga.
Ale pamue, “omunu wa mindika kocihandeleko.”
Lit., “oku mbilikiya?”
Ale “Ndaño si kuete eko.”
Lit., “ca penga.”
Ale “Ndaño si kuete eko.”
Ale “oku sepula.”
Ale “vana vamamako lekolelo.”
Lit., “ovipala.”
Lit., “ondingaĩvi.”
Ale “ka kuli mitakati.”
Lit., “o kapa okuokuo kuaye kokuetu kavali.”
Lit., “oku upa ombueti yaye kokuange.”
Ale “efuimo; omuenyo.”
Lit., “Kuenda ovina evi ove wa vi soleka vutima wove.”
Ale “owelema lulembo woku fa.”
Ale “anga hẽ omunu o lipanda o kuata esunga?”
Ale “oku sanga ongave ya.”
Okuti, ocitumãlo mu kendiwa omanu va fa.
Lit., “utima.”
Ale pamue “Vangula lilu lieve.”
Ale “efuimo.”
Lit., “ositu yosi yomanu.”
Lit., “upepo.”
Ale “va tatekiwa kovina viosi va kuete.”
Ale “akulu.”
Lit., “utima.”
Ale “oku lekisa ocame kokuaye.”
Ale “vionjivaluko.”
Lit., “Momo lie ndi ambatela ositu yange kovayo?”
Ale “ndi teyuila olonjila viange.”
Ale “layimue onanguluke.”
Ale pamue, “Nda umue o pondola, ame ndũha kuenje ndi fa.”
Lit., “eye,” citava okuti yi tiamisiwila ku Yovi.
Ale pamue “kuenda o tetiwa.”
Lit., “ame.”
Okuti, ocitumãlo mu kendiwa omanu va fa.
Ale “lukũlĩhĩso wofela.”
Ale “oku lueya kuove ku pindisa omẽla wove.”
Lit., “espiritu liove lia ñualelapo.”
Lit., “ombolo.”
Okuti, elavoko liosi lioku tumbuluiwa.
Lit., “omẽla waye.”
Ale “colonanguluke.”
Ale “viofela.”
Ale “vana va liongolola lame.”
Ale “ongusu.” Lit., “ombinga.”
Ale “ulembo woku fa.”
Ale pamue, “a vanja lekambo liotulo.”
Lit., “olusapo; ondaka yimue.”
Ale “lionanguluke.”
Okuti, ocitumãlo mu kendiwa omanu va fa.
Ale “onjembo.”
Okuti, elavoko liange.
Okuti, ocitumãlo mu kendiwa omanu va fa.
Ale pamue, “va vĩha.”
Ale “oku teñela.”
Lit.: “Uveli wolofa.”
Ale “oku fa kumue ku yokokisa.”
Lit., “Ocina cimue okuti, hacayeko.”
Lit., “eye ka ka kuata onduko.”
Ale “Vangandiange.”
Lit., “Nda puluka lekova liovayo ange.”
Lit., “Kuenda ka vu tẽla lositu yange?”
Ale “ukuakuyovola.”
Lit., “espiritu limue lielomboloko liange.”
Ale “omanu; Adama.”
Ale “onanguluke.”
Okuti, ongusu yaye.
Lit., “eye o ci seleka vemẽhi lielimi liaye.”
Ale “ondulu.”
Lit., “elimi.”
Lit., “kuenda eye ka ka vi ina.”
Lit., “espiritu liange.”
Ale “vakuonene.”
Ale “vepuluvi limue” okuti, va fa lonjanga kuenje ka va yevi evalo.
Okuti, ocitumãlo mu kendiwa omanu va fa.
Ale “elungulo; esokiyo lĩvi.”
Ale “via tetiwa pokati.”
Ale “oku longisa cimue ku Suku.”
Lit., “upuma wovakepa aye u sapita.”
Lit., “olondimbukiso.”
Lit., “kuenda o ka kokela omanu vosi konyima yaye.”
Ale “Anga hẽ eci ci sanjuisa Ukuonene Wosi.”
Ale “olosiwe.”
Lit., “onjanjo yolonjila.”
Lit., “olui.”
Ale “ovimuanyuĩla viulu.”
Ale “vakango.”
Ale “ovimuanyuĩla viulu.”
Ale “una o vanjela posi.”
Ale “oku lisiõsiõla kuange kua huka.”
Okuti, eteke liaye liesombiso.
Ale pamue “oku ungula owangu vovapia.”
Ale pamue, “Suku ka lundila laumue eci cĩvi.”
Lit., “oku fẽla.”
Lit., “Eye ukuanjanga kilu liovava.”
Okuti, ocitumãlo mu kendiwa omanu va fa.
Lit., “Imo.”
Lit., “Eye.”
Lit., “Eye.”
Lit., “kolonjila viavo.”
Ale “oku yela.”
Ale “calua.”
Lit., “Kuenda efuimo (espiritu) lia tunda kokuove lielie?”
Okuti, ocitumãlo mu kendiwa omanu va fa.
Lit., “eye.”
Ale “vo Abadone.”
Lit., “Rahava.”
Ale “ofela.”
Lit., “olusapo.”
Ale “oku membula.”
Ale “vokuenda kuoloneke viange.”
Ale “onanguluke.”
Ale pamue “keka.”
Lit., “oku pesiwa.”
Pamue yi tiamisiwila koku sanda olomina.
Ale “wa yenguluiwa.”
Lit., “olusapo.”
Lit., “koloneke vio.”
Ale “oloñuatisi.”
Lit., “va enda oku salama.”
Ale “esanya ka li kuete ovoko.”
Lit., “vocanju cange.”
Lit., “oku nõsa.”
Ale “ombela yatete.”
Ale pamue, “Ovo ka va endaele oku tekãvisa ocinyi cupolo wange.”
Ale “vakango.”
Lit., “va tipuiwa.”
Lit., “olusapo lumue; olupolo lumue.”
Lit., “wa yongisa ukolo wange wohonji.”
Ale “Ovo vamba kosamua olelia.”
Ale pamue, “Ka kuli laumue o va kuatisa.”
Lit., “Akepa ange a tombuiwa.”
Ale pamue, “Oku lua kuohali yange ku ndi nyõla.”
Ale pamue, “o ndi yengulula locindindimo cimue.”
Lit., “ondunda yovingululu.”
Ale “vana va kasi oku liyaka lovitangi.”
Ocinyama cimue covusenge ca setahãla ombulu.
Lit., “omãla vakãi volombo.”
Ale pamue, “ombambi.”
Ale pamue, “lomanu vakuelimbi.”
Ale “ovitumbulukila viange vi tukũiwepo.”
Lit., “alume vakuavo vo kekamẽle.”
Lit., “oku lia (oku ina) oco yi kundule.”
Ale “oku tukũla.”
Ale “ocitangi.”
Lit., “a votoka.”
Lit., “vimo.”
Lit., “oku kokela ovaso ocimbumba oku lueya.”
Lit., “eye wa kula lame.”
Lit,. “eye.”
Lit., “tunde vimo lia ina yange.”
Ale pamue, “Eci nda mola okuti nda kuata ekuatiso pombundi yolupale.”
Lit., “ocinyi.”
Lit., “ositu.”
Ale “Onduko yange yeyi.”
Ale “momo wa kala ukuesunga kovaso aye muẽle.”
Lit., “utito koloneke.”
Lit., “oloneke.”
Ale “Oloneke vialua ka vi lingisa.”
Ale “oku lungula Yovi.”
Ale “oku eca onduko yimue yesivayo ko.”
Lit., “Elimi liange lupepo wange.”
Lit., “o kapa ondimbukiso yimue.”
Ale “onjembo.”
Ale “luta umue.”
Lit., “omuenyo waye.”
Ale “a li molẽhisa.”
Ale “onjembo.”
Ale “ungelo.”
Ale “onjembo.”
Lit., “ositu yaye.”
Ale “uhayele.”
Lit., “o ka imba.”
Ale pamue, “Kuenda eci ka ca ndi kuatisile.”
Ale “vonjembo.”
Ale “vonjembo.”
Lit., “upepo.”
Lit., “utima.”
Ale “oluali lua tungiwa.”
Lit., “ositu.”
Ale “onanguluke yimue.”
Lit., “utima.”
Ale pamue, “A isiange, Yovi a setekiwe.”
Citava okuti, ci tiamisiwila ku Suku.
Lit., “utima.”
Ale pamue, “Eye o tumãlisa olosoma.”
Ale “luta umue.”
Ale “onanguluke.”
Ale pamue, “Va sulila.”
Lit., “Eye.”
Ale “oku pandula locikumbiti.”
Ale pamue, “wo pisa; wo kisika oku li lomboluila ko.”
Ale “ka li kũlĩhĩsiwa.”
Lit., “ocinyi.”
Lit., “olombombo.”
Ale pamue, “o teyuila ocitangi co.”
Ale pamue, “ceci.”
Lit., “o kapa ondimbukiso peka liomanu vosi.”
Lit., “ombueti.”
Okuti, ocinyi cekumbi.
Lit., “vakualondunge vio vutima.”
Kelimi lio Heveru ondaka yaco, yi tiamisiwila kovangelo okuti, omãla va Suku.
Lit., “vimo.”
Lit., “koloneke viove.”
Ale “ulembo woku fa.”
Lit., “oloneke.”
Ale pamue, “ociliakulo.”
Pamue, olombungululu vio Pleiade vocengele colombungululu vio Touro.
Pamue, ocengele colombungululu vio Orion.
Lit., “Masaroti.” Kelivulu 2Ol 23:5 ondaka yaco, yi tiamisiwila koviengele violombungululu.
Pamue, oviengele violombungululu vio Ursu Yinene (Ursa Yinene)
Ale pamue, “Yaye.”
Ale pamue, “vokati komunu.”
Ale pamue, “ovisimĩlo.”
Vocinimbu eci mu sangiwa olondaka vivali vio Heveru vi lomboloka ovimbulu vivali via litepa viovusenge.
Ale “oku tapika.”
Lit., “ombuto.”
Lit., “wo kokela oku ivalako.”
Lit., “Ka tundila oku li sanga lovimalẽho viuyaki.”
Lit., “yina osi (ongongo).”
Ale pamue, “Oyo ka yi kolela.”
Lit., “vovayo esenje.”
Lit., “ocipala cavo.”
Ale “oku pandiya.”
Ale “ekango.”
Lit., “onjanjo.”
Citava okuti, ongandu.
Lit., “olundeya lumue.”
Lit., “osongo.”
Ale “ove nda wa kunduiwa.”
Lit., “ocipala.”
Ale pamue, “Ovilala viakaka ovio epela liayo.”
Lit., “Ndi ka petula muẽle ocipala caye.”
Lit., “Yehova wa tiukilisa umandekua wa Yovi.”
Lit., “ukulu kuenda weyuka oloneke vialua.”