Ukanda wa Tunda ko Nikaragua

“Eci o Pitĩla Kolui Koko, Ñualela Kondio”

“OVE o sukila ekãlu li kuete ongusu kuenda o gasoleo. O sukilavo oku pongiya uvia woku itika vombunda okuti u ku teyuila poku pita vovitunu. Kuenje, eci o pitĩla kolui Koko, ñualela kondio.”

Eci nda yeva olondaka evi, via popiwa la manji umue omisionaliu, nda yokokele calua. Pole, ndaño lolondaka viaco, oku pitĩla Vovali lomẽle, nda fetika ungende woku enda kohongele yoloneke vivali ya lingiwila kimbo lio Wamblán ko norte yo Nikaragua.

Nda pita lekãlu liange vetapalo limue linene lia enda toke ko Amerika. Eci nda pitĩla kimbo lio Jinotega, nda fetika oku endela vetapalo limue lĩvi. Osimbu nda kala oku pita vimbo liaco, nda mola olovenda vivali, yimue yi tukuiwa hati, Ocikomo ca Suku, yikuavo Epinduko.

Etapalo liaco, lia ñuala ñualapo kuenda li kuete oviwulu vialua lovivoloka. Nda kala oku enda evando poku pita voviva viovava. Nda pita kilu liomunda yimue okuti onẽle eyi ondamba, onẽle yikuavo kua kala ociva cinene ca ñualiwa lalende. Noke nda mola oviti via pulika haivio vieyuka olonẽleho kuenda ovisapa vikuavo.

Omo okuti etapalo liaco lia sukatela calua, nda puluka oku litusula lo kalela. Okalela kaco, ka kala oku tunda owisi walua konyima kuenda alola aco a takumũla olombue via kala vetapalo. Vakãlu a kulo ko Nikaragua, mua sonehiwa olonduko vimue vĩvi ndeci: Ukuakuyula, Enyenya, Omoma, ale Enyanga.

Eci ekumbi lia kala vongunji nda pita venyala limue li tukuiwa hati, Pantasma. Nda mola olonjo via tungiwa lavaya kuenda via kuata ovimbaka via tungiwa lovisapa vieva. Oku vanja ndomo ukulu wendamba a tumãla komangu pemehi liuti lombua yaye, kuenda olongombe vi nãla okalosa, ca kala ndoku tala oviluvialuvia velivulu limue liosimbu. Pokaimbo kamue katito nda mola owiñi womãla va tundilila kosikola. Usokosoko wawo wa endela vetapalo.

Eci nda pitĩla ocipepi limbo lio Wiwilí, utanya wa tokotele calua, kuenje oco nda mola olui Koko onjanja yatete. Olui luaco lunene calua okuti ovaimbo osi okupisa kono toke pasango a kala konele yaluo. Oku sokolola elungulo nda tambula, nda fetika oku yeva usumba momo oku enda toke ko Wamblán pa kala ocinãla ci soka 37 kolokilometulu.

Nda pita lekãlu volomunda via lepa haimo mueyuka ovava kuenda ovawe a sielena. Omo liombela kuenda ofela ya kala oku sika, nda yuvula oku pita vovitunu vieyuka ovova kuenda onata. Omanu vo pocitumãlo va popia hati, nda kala ndu okuti “nda lia oneketela.” Noke eci nda pitĩla apa pa sulila etapalo nda mola ondamba yeyuka ulembo woviti. Lia kala imbo lio Wamblán kuna ame nda loñele.

Omanu vosi va enda oku pasuka kociteketeke, okuti kowola ya 4:30. Ame nda enda oku pasukavo lomẽle eci akondombolo a lila kuenda nda enda oku ñuala ñuala kumue lomanu volokololo. Omunda yimue ya enda oku eca elemba liwa ndekende lia yokiwa volofono.

Ovina viaco oku vi vanja via kala ndoku tala oviluvialuvia via pangiwa lonoño. Volovenda mua kala ovina vialua vioku nyua. Volokololo mua kapiwile olondimbukiso lovisonehua mu sangiwa olohuminyo violombiali. Olonjo vimue, kalusoka aco kua maniwile.

Ko Nikaragua omanu poku li lama, va popia hati, “Adiós.” Ame puãi onjanja yatete nda vangula olondaka via litepa loku lama kuavo. Pole, omanu va enda oku ndi lama lesanju. Ca sukilile oku vangula olukandi omo lionjuela yolokavalo lovimbulu vi nãla olokalosa.

Votãlo kekumbi, omanu va fetika oku pitĩla pocitumãlo pa lingiwila ohongele. Vamue veyilila posi, vakuavo kolokavalu kuenda lakãlu. Akuenje lafeko vamue va wala olohaku, va endela posi ci soka olowola epandu. Ovo va kala kohele, momo vonjila mua kapiwile olomina kuenda vovava va pita mua kala atuli. Omanu vamue va tunda ocipãla va nena oluoso lua singiwa lulela wongulu. Nye ca va nena pocitumãlo caco?

Ovo veyilila oku pamisa ekolelo liavo kovina vi laika oku iya. Veyile oku yevelela olonumbi Viembimbiliya kuenda oku sanjuisa Suku.

Eteke lia Casapalo lia pitĩlapo. Ovo va tunga ocingalala cimue okuti mu sua eci ci soka 300 komanu va tumãla kolomangu viavaya levi vioplastico. Akãi va kala oku nyamisa omãla vavo. Olongulu via kala oku ñuala ñuala ocipepi lepito liocingalala.

Ndaño okuti utanya wa kelũhĩle calua kuenda kua kala owuya wa piãla, haimo lumue, omanu va yevelela lutate olonumbi va tambula. Ovo va kuama ovisonehua viosi via tangiwa okupisa kembumbua Vambimbiliya avo, kuenda va imba lesanju ovisungo loku yevelela lesumbilo olohutililo.

Kesulilo liovipama vieteke, ame kumue lomãla tua papala okanye. Noke tua pitulula lamalẽhe atosi a velapo va yeva kohongele. Nda va lekisa olofoto violombungululu vo kombutador yange. Omãla lolonjali viavo va sola calua ovina viaco.

Kesulilo liohongele, omanu vosi va tiukila kovaimbo avo. Ame nda tiukila lika eteke likuavo. Ocili okuti ovina nda mola via ndi sanjuisa calua momo nda sanga akamba vokaliye. Nda nõlapo oku kuama ongangu yavo yoku sanjukila ovina va kuete loku imba ovaso ku Suku.

[Elitalatu kemẽla 23]

Apata alua a tunda kupãla veya kimbo lio Wamblán kua lingiwila ohongele