Tuasanjuka Omo Okuti Yehova Otulekisa Onjila

“Suku . . . ovilinga viaye via sunguluka. Ohuminyo yaye yi lemuluiwa.”−2 SAMUELE 22:31.

1, 2. (a) Nye omanu vosi vasukila calua? (b) Ongangu yelie okuti nda tuiyisetukula tulinga ciwa?

OMANU vosi vasukila okusonguiwa. Ocili muẽle, tusukila ekuatiso vokuenda kuomuenyo wetu. Yehova watululika leloñoloho kuenda lolondunge vitẽla okutukuatisa okulimbuka eci ciwa leci civi. Puãi oco olondunge vietu vikoleliwe kokusongola visukila okuvipokuisa. (Va Heveru 5:14) Kuenda utima wetu usukila ukulihiso wasunguluka−lokuwikisa kokuavo oco wece esilivilo kukulihiso waco−oco tupondole okunõla ciwa eci tukalinga. (Olosapo 2:1–5) Pamue ndaño nda tualinga ndeti, omo liovina viya locituke komuenyo, eci tunõla okulinga citava okuti ciponya okutẽlisa onjongole yetu. (Ukundi 9:11) Kokuetu muẽle, katukuete onjila yimue yakolelua oco tukulihe eci ciya kovaso.

² Omo liesunga eli kuenda liovina vikuavo, uprofeto Yeremiya wasoneha okuti: “A Yehova, ndi ci okuti okuenda kuomunu ka ku kasi povaka aye muẽle. Omunu enda ka tẽla eye muẽle oku suñamisa okuenda kuaye.” (Yeremiya 10:23) Yesu Kristu, ulume wavelpo wakalako ale, watava okusonguiwa. Eye wapopia hati: “Mõla ka tẽla oku linga cimue eye muẽle, te eci a lete ku Isia oco lika a linga. Cosi Isia a linga haico Mõla a lingavo.” (Yoano 5:19) Holondungeko ovio, okusetukula Yesu kuenda okukevelela ku Yehova otuiha ekuatiso liokusongola ongendo yetu! Soma Daviti waimba hati: “Suku . . . ovilinga viaye via sunguluka. Ohuminyo yaye yi lemuluiwa.” (2 Samuele 22:31) Nda tuasandiliya okuendela vonjila ya Yehova okuti tulikala okukuama olondunge vietu muẽle, tukakuata usongui walipua. Okulikala onjila ya Suku cituala kovitangi.

Yehova Olekisa Onjila

3. Yehova wasonguila ndati Adama la Heva kuenda, elavoko lianye eye avahile?

³ Kondaka eyi sokolola Adama la Heva. Ndaño kavakuatele ekandu, ovo vasukilile okusonguiwa. Yehova kakapele Adama vocumbo cafina co Edene oco eye muẽle angiliye ovina viosi. Pole Suku wowiha upange oco ulingiwe. Tete, Adama waca olonduko kovinyama. Noke Yehova waca ku Adama la Heva upange umue wasukilile otembo yalua. Ovo vatiamẽlele kokutata ongongo, okuiyukisa lomãla vavo, kuenda okutata ciwa ovinyama viokilu lieve. (Efetikilo 1:28) Owu nda wakala upange umue watila, pole esulilo liaco, oluali luosi nda lua kala ocumbo cimue celau ceyuka lombuto yomanu valipua vakuete ombembua pokati lovinyama vialulikiwa. Helavokokuolio likomõhisa! Handi vali, osimbu okuti Adama la Heva vakalele lekolelo lialua liokuendela vonjila ya Yehova, ovo nda vakuata epuluvi liokuvangula la Suku. (Cisokisa le Efetikilo 3:8.) Hepuluvikuolio limue likomõhisa−okukuata otembo yosi, ukamba la Suku!

4. Adama la Heva valekisa ndati ekambo liekolelo kuenda esunguluko, kuenje cavanenela ovitangi vie?

⁴ Yehova wahandeleka komanu vavali vatete oco kavakalie kuti woku kulihisa eci ciwa leci civi wakala vo Edene, kuenje eci cavaha epuluvi liwa liokulekisa epokolo liavo−onjongole yavo yokuendela vonjila ya Yehova. (Efetikilo 2:17) Selo, pole, epokolo liavo liasetekiwa. Eci Satana eya lolondaka viaye viuhembi, Adama la Heva vasukilile okulekisa esunguluko ku Yehova kuenda okukolela kolohuminyo Viaye nda vayonguile okukuamẽlela lepokolo. Avoyo, ovo vakamba esunguluko kuenda ekolelo. Eci Satana aca ku Heva okulikalela kuenda walundila olombonde ku Yehova, eye wakembiwa kuenda kapokuile ku Suku. Adama wokuama kokulinga ekandu. (Efetikilo 3:1–6; 1 Timoteo 2:14) Ovo vakuata esulilo limue liepese linene. Okuendela vonjila ya Yehova lokulinga onjongole yaye nda cavaha esanju liakahandangala. Pole calitepa leci, omuenyo wavo wafetika okuyuka esumuo kuenda evalo toke eci vafa.−Efetikilo 3:16–19; 5:1–5.

5. Onjongole ye yinene ya Yehova kuenda eye okuatisa hẽ ndati omanu vakuekolelo okumõla okutẽlisiwa kuonjongole yaco?

⁵ Pole, Yehova kasilepo ocipango caye cokuti eteke limue oluali lukakala ocumbo cafina citungiwa lomanu valipua kavakuete ekandu. (Osamo 37:11, 29) Kuenda eye lalimue eteke akaponya okueca usongui walipua kuvana vakasi okundela vonjila yaye kuenda vakevelela okumõla okutẽlisiwa kuohuminyo yaco. Kuvana pokati ketu vakuete ovatui okuyevelela, ondaka ya Yehova yitundila konyima yetu lokutuvetiya yiti: “Enjui, eyi oyo onjila, endelimo.”−Isaya 30:21.

Vamue Vaendela Vonjila ya Yehova

6. Alume vapi vavali vokosiahulu vaendela vonjila ya Yehova, kuenda nye cavanenela?

⁶ Ndomo Embimbiliya lisapula, onepa yimue ño yitito yomãla va Adama la Heva vaendela vonjila ya Yehova. Havele wakala omunu watete pokati kavo. Ndaño wapesela omuenyo selo lokupondiwa, eye wafa pole wataviwa la Yehova omo liaco olavokiwa lekolelo liokukuata onepa “[k]epinduko lia vakuesunga” votembo ya muẽle Suku. (Ovilinga 24:15) Eye okamola okutẽlisiwa kuocipango cinene ca Yehova catiamẽla vongongo kuenda komanu. (Va Heveru 11:4) Ukuavo waendela vonjila ya Yehova, otukuiwa okuti Enoke eye wasapula ocitumasuku catiamẽla kesulilo lioluali lulo casonehiwa velivulu lia Yuda. (Yuda 14, 15) Enoke layevo kakalele lomuenyo otembo yalua. (Efetikilo 5:21–24) Kuenje, “wa imbilua uvangi okuti wa sunguluka ku Suku.” (Va Heveru 11:5) Eci eye afa, ndeci Havele, wakuata ekolelo liokulavoka epinduko kuenje eye okakala pokati kavana vakamõla okutẽlisiwa kuocipango ca Yehova.

7. Noha kuenda epata liaye valekisa ndati esunguluko ku Yehova kuenda ekolelo kokuaye?

⁷ Ndeci oluali luakaleleko tete–Lietande luavombele kosi yuvi, okuti okupokola ku Yehova cakalele oseteko yimue yesunguluko yatila calua. Pocipepi lesulilo lioluali luaco, ocimunga cimue citito lika casiñiwa okuti cikasi okuendela vonjila ya Yehova. Noha kuenda epata liaye vaeca ovatui ku Suku kuenda vakuata ekolelo kueci eye apopia. Ekolelo liavo liavakokisa pokati kavo okulinga upange umue kuenje cavateyuila okuyonjuiwa kovilinga vivi violuali wokoloneke vina. (Efetikilo 6:5–7, 13–16; Va Heveru 11:7; 2 Petulu 2:5) Tuvakuatela olupandu kesunguluko liavo kuenda kokupokola kuavo lekolelo. Omo liaco ovo vapuluka Ketande kuenda valinga vakukululu yetu.−Efetikilo 6:22; 1 Petulu 3:20.

8. Kepata lia Isareli, okuendela vonjila ya Suku, nye cakongawaeleko?

⁸ Vokuenda kuotembo, Yehova walinga ocisila lomãla vukuekolelo Yakoba, kuenda ovo veya okukala epata limue lilikasi liaye. (Etundilo 19:5, 6) Yehova wasonguila omanu vaye walingile lavo ocisila pokati Kocihandeleko casonehiwa, pokati kupange wocitunda, kuenda pokati ko vaprofeto. Pole eci catiamẽla ku va Isareli oco vakuame usongui owu. Yehova wakala luprofeto waye wasapuila ku va Isareli hati: “Ota, etaile nda kapa kovaso ene esumuluhõ leyambulo. Nda vu pokola kovihandeleko via Yehova Suku yene evi ndu handeleki etaile, vu mõla esumuluho. Nda ko pokoli kovihandeleko via Yehova, Suku yene, puãi vu pambuka vonjila ndu yi sapuili etaili loku kuama olosuku viñi evi ka wa kulihili, vu sanga eyambulo.”−Esinumuilo 11:26–28.

Esunga Lieci Vamue Vasilapo Onjila ya Yehova

9, 10. Momo liocina ce va Isareli vasukilile okukolela Yehova kuenda okulekisa esunguluko kokuaye?

⁹ Ndeci Adama la Heva, va Isareli vasukilile okukolela Yehova kuenda okusungulukila nda ovo vayonguile okukuamẽlela vepokolo. Epata lia Isareli liakala epata limue litito liañualiwile lomanu vamue okuti olonjakisi. Kombuelo yofeka yavo kuakalele Egito kuenda Etiopia. Konano yaco kuakalele Suria kuenda Asuria. Kolonele ocipepi kuakala Filisiti, Amoni, Moavi, kuenda Edome. Onjanja yimue ale vialua, vosi yavo ava valekisa okuti vakalele anyali va va Isareli. Handi vali, vosi yavo vatiamẽlele ketavo liesanda, liatiamẽlele kokufendela olosuku viesanda vioviteka, olombungululu, ovilinga vimue viocituwa cupuepue kuenda ungangala wokutimiha omãla oco valinge ovilumba. Omanu valisunguile la va Isareli vakevelela kolosuku viavo viesanda oco vivasumuluise kokucita apata anene, okukuata olotembo viwa viokungula, kuenda okuyula ovoyaki.

¹⁰ Va Isareli, ovo lika va fendelele Suku, Yehova. Eye wavalikuminya esumuluho liokuvaha apata anene, otembo yiwa yokungula, kuenda okuvelapo anyali vavo nda ovo vapokuile kovihandeleko viaye. (Esinumuilo 28:1–14) Avoyo, valua ko Isareli vaponya okucilinga. Kuenje vana vaendela vonjila ya Yehova, valua vatalisiwa ohali omo liesunguluko liavo. Vamue vatipuiwa enene, vatombiwa, vakangisiwa, vakapiwa vokayike, vavasasõla lovawe, kuenda vapondiwa la vakuavo va Isareli. (Ovilinga 7:51, 52; Va Heveru 11:35–38) Holosetekokuovio vakuekolelo vasiata okupita! Pole, momo lie valua vatungayala vonjila ya Yehova? Ovipito vivali viesapulo lia va Isareli vitukuatisa okulimbuka ovisimilo viavo vivi.

Ongangu Yivi ya Ahasi

11, 12. (a) Eci Ahasi akokisiwa usumba la Suria, nye katavele okulinga? (b) Ahasi wakevelela okutambula ekuatiso kolono vipi vivali?

¹¹ Ahasi wavialele ofeka yosi ya Yuda yokombuelo vocita ecelãla O.Y. Uviali waye kawakuatele ombembua. Onjanja yimue, ofeka ya Suria kuenda ya Isareli yo konano vialikongelele oco vilinge uyaki laye, kuenje “utima waye lovitima viomanu vaye via luluma.” (Isaye 7:1, 2) Pole, eci Yehova ayonguile okukuatisa Ahasi kuenje wolaleka oco apinge endimbukiso kokuaye, Ahasi walikala okutava! (Isaye 7:10–12) Omo liaco, Yuda yapumba uyaki kuenda yapita ohali yalua.−2 Asapulo 28:1–8.

¹² Osimbu Ahasi walikala okupinga ondimbukiso ku Yehova kaliwekele okupinga ekuatiso kusoma yoko Asuria. Omo liaco, o Yuda yatuihinya okutalisiwa ohali povaka a vakualofeka vilisungue. Eci Asuria layovo yaliyaka la Ahasi kuenda yo “sakalaisa,” soma “wa lumbila olosuku vioko Damasko, vina vio yulile. Yu wa popia hati, Omo olosuku violosoma via Suria vi va kuatisa, oco ndi vi lumbila ha viñuatisa.”−2 Asapulo 28:20, 23.

13. Ahasi pokupinga ekuatiso kolosuku viesanda vioko Suria walekisa nye?

¹³ Noke yotembo yimue, Yehova wapopia ku va Isareli hati: “Ame ndi Yehova Suku yove, hu longisa eci cu ku kuatisa, hu songuila vonjila ya ku sungulukila. Nda wa yevelile ovihandeleko viange! Nda ombembua yove nda ya lingile ndolui, kuenda esunga liove ndapuku okalunga.” (Isaya 48:17, 18) Pokutiamẽla kolosuku viesanda vioko Suria, Ahasi walekisa ndomo eye akala kupãla ‘lokusonguiwa vonjila ya sunguluka.’ Eye waliliañisa calua enene lovisimilo via vakualofeka, viokukolela kolo ono viavo viekoliso viesanda hambi yokukolela Yehova.

14. Momo lie Ahasi kakuatele esunga liokupinga ongecelo eci atiamẽla kolosuku viesanda?

¹⁴ Olosuku viesanda via vakualofeka, okukongelako vio ko Suria, olotembo viosi viakala “oviteka.” (Isaya 2:8) Otembo konyima, vokuenda kuviali wa Soma Daviti, okuvelapo kuepondolo lia Yehova pokati kolosuku viosi viesanda vio ko Suria kualekisiwa ciwa eci va Suria vakala apika va Daviti. (1 Asapulo 18:5, 6) Yehova eye lika, “Suku yolosuku, haeye Ñala yooloñala, eye Suku Tõlo, haeye ukuonene o lingisa cimue usumba.” Opondola okueca ekoliso liocili. (Esinumuilo 10:17) Pole, Ahasi wamba onyima ku Yehova kuenje wakolelele kolosuku via vakualofeka oco atambule ekoliso. Noke Yuda yeya okunyõleha calua.−2 Asapulo 28:24, 25.

Va Yudea la Yeremiya ke Egito

15. Velinga lipi va Yudea ke Egito koloneke via Yeremiya valinga ekandu?

¹⁵ Yehova okumõla ekambo lialua liesunguluko liomanu vaye, vunyamo wo 607 O.Y., waecelela va Bavulono okunyõla o Yerusalãi kuenda onembele yayo. Onepa yalua yomanu vofeka vambatiwa umandekua ko Bavulono. Pole, vamue vasialele konyima kumosi lu profeto Yeremiya. Eci Ombuale Gedaliya apondiwa, ocimunga comanu vaco vatilila ke Egito kuenda vambata Yeremiya. (2 Olosoma 25:22–26; Yeremiya 43:5–7) Oko, ovo vafetika okuecaca ovilumba kolosuku viesanda. Yeremiya waliyeya omo okuti va Yudea vakuatele ekambo kekolelo, pole omo liolonamãlãla volikala. Kavatavele okutiamẽla ku Yehova kuenje valipilikila okupopia okuti vakuamẽlela okutimiha ovilumba vinsensu ku “inakulu yokilu.” Momo lie? Momo ocituwa caco, oco ovo kuenda olosekulu viavo valingaingale “vovaimbo a Yuda kuenda valuwa a Yerusalãi. [Eci vakala lokulia kualua, kuenje vakala ciwa, kavamuile uvi laumue, NW].” (Yeremiya 44:16, 17) Kuenda va Yudea vapopiavo hati: “Tunde [eci] tua liweka oku timihila inakulu yokilu insensu loku u pesila ovilumba viokunyua, oco tua suka ovina viosi, kuenda tua liwa losipata lonjala.”−Yeremiya 44:18.

16. Momo lie va Yudea vapumbila ofeka yavo kuenda onembele yavo?

¹⁶ Hokunõlakuoko olondunge visukila okulinga! Nye cakala ocitangi? Va Yudea vasiatele okueca ovilumba kolosuku viesanda vofeka Yehova avahile. Olonjanja vimue, kuenda kotembo ya Ahasi, vatalisiwa ohali omo liutanguluke wavo ketavo. Pole, Yehova ‘wa livala konyeño’ lomanu vaye walinga lavo ocisila. (Etundilo 34:6; Osamo 86:15) Eye watuma ovaprofeto vaye oco vavavetiye kokulikekembela. Eci, soma akuataele ekolelo, Yehova wosumuluisale, kuenda omanu vatamboale ekuatiso kesumuluho liaco, ndaño okuti onepa yalua yavo kayakuataele ekolelo. (2 Asapulo 20:29–33; 27:1–6) Hokulueyakuoko vakalele va Yudea ke Egito vapopiale okuti elau liosi vakuatele konyima kofeka yavo liasiatale okutunda kolosuku viavo viesanda!

17. Momo lie va Yudea vapumbila ofeka yavo kuenda onembele yavo?

¹⁷ Eci handi yunyamo wo 607 O.Y., Yehova wasiatele okuvetiya omanu voko Yudea hati: “Pokoli kondaka yange oco ndinga Suku yene kuenje ene vu linga omanu vange. Endeli vonjila ndu sapuili okuti vu kala ciwa.” (Yeremiya 7:23) Va Yudea vapumba onembele yavo kuenda ofeka yavo omo okuti ovo kavatavele okuendela ‘vonjila Yehova avasapuila okuti va kala ciwa.’ Tulikulihisi ciwa kokuyuvula ekandu liaco eli linene.

Yehova Osumuluisa Vana Vandela Vonjila Yaye

18. Nye vasukila okulinga vana vaendela vonjila ya Yehova?

¹⁸ Etaile, ndeci kotembo yapita, okuendela vonjila ya Yehova cisukila okulekisa esunguluko−okunõlapo okufendela lika eye. Cisukila okukuata ekolelo−okuti ekolelo limue liasuapo lina lilimbuka okuti olohuminyo via Yehova viocili kuenda vikalingiwa. Okuendela vonjila ya Yehova cisukila epokolo−liokukuama ovihandeleko viaye okuti katuvisipo kuenda tuteyuila ekalo liaye. “Yehova ukuesunga, o sole ovilinga via sunguluka.”−Osamo 11:7.

19. Etaili osuku yipi yesanda yasiata okufendeliwa vali, kuenda ovitangi vie viasiata okuiyako?

¹⁹ Ahasi wakevelela ekoliso kolosuku vioko Suria. Va Isareli vakala ke Egito vakolelele okuti “inakulu yokilu,” suku yimue yesanda yukãi yafendalawaele calua kosiahulu ko Oriente Médio−okuti kokuavo nda wavanenela elau liovokuasi. Etaili kuli, olosuku vialua viesanda okuti hoviñumañumako. Yesu walemẽla hati kacitava okuti tuvumba “Ukuasi” kuenje tusiapo Yehova. (Mateo 6:24) Upostolo Paulu wapopia hati ‘ocipululu ca lomboloka efendelo lioviteka.’ (Va Kolosai 3:5) Eye wapopiavo vana okuti “suku yavo imo.” (Va Filipoi 3:19) Ocili, olombongo kuenda ovokuasi kavali kavio olosuku viesanda viasaiata okufendeliwa vali etaili. Ndomo casiata, onepa yalua−yomanu ava kukongeliwamo valua vatiamẽla ketavo liesanda−va “kolela ukuasi u pua pua.” (1 Timoteo 6:17) Valua vasiata okutalavaya calua enene lokuvumba olosuku viaco viesanda, kuenda vamue vongula−okukala volonjo viavelapo, vakuata ovina kuenda okulitekula ovikulia vipesela olombongo vialua. Pole, havosiko vakuete ovina viaco. Kuenje ndaño muẽle vana vatẽla okukuata ovina viaco kavakuete esanju komuenyo wavo. Ovokuasi aco año, apita lonjanga, kuenda ka akuete epondolo liokueca esanju kovina visukiliwa kespiritu.−Mateo 5:3.

20. Esunguluko lie tusukila okukuamẽlela lokulinga?

²⁰ Ciwa, okuti tusunguluka omo okuti tukasi koloneke viasulako viluali lulo luvi. Tusukila okukuama olonjila viasunguluka pokusanda ovina visukiliwa kepata lietu. Puãi nda tuavelisapo enene ekalo liovokuasi komuenyo, okusandiliya olombongo, ale ovina vialisoka okuti okuvumba Suku sio, tukatiamẽla kocituwa cokuvumba olosuku viesanda kuenda katukaendela vonjila ya Yehova. (1 Timoteo 6:9, 10) Nye tulinga, eci tukuatiwa lovitangi kuhayele, violombongo, ale ovitangi vimue vikuavo? Katukakali ndomo vakala va Yudea ke Egito vakupuila ekandu liovitangi viavo kokufendela Suku. Pole lekolelo tupingi ekuatiso ku Yehova okuti katukalingi nda Ahasi momo eye waponya okucilinga. Lesunguluko tuamẽli ku Yehova Suku oco atusongole. Okukuama lekolelo usongui waye, kuenda okulinga ohutililo yokupinga ekuatiso kuenda olondunge viokupotolola ovitangi viosi. Noke, lekolelo tukevelela esumuluho lia Yehova.

21. Vana vaendela vonjila ya Yehova asumuluho api vatambula?

²¹ Ndomo esapulo liomuenyo wosi wava Isareli lilekisa, Yehova wasumuluisa calua vana vaendela vonjila yaye. Soma Daviti waemba hati: “A Yehova, songuile vesunga liove mekonda liovanyãli vange.” (Osamo 5:8) Kokuaye, Yehova wowiha ayulo ovosualali kolofeka viosi vialisunguile laye vina okuti noke vieya okusakalaisa Ahasi. Vuviali wa Salomone, Isareli yasumuluisa lombembua kuenda lelau limue okuti, lina va Yudea vakuatele ke Egito lisule. Vuviali wo mõla wa Ahasi Hesekiya, Yehova wowiha eyulo limue okuti likongela toke muẽle ofeka yapama ya Asuria. (Isaya 59:1) Oco, eka lia Yehova kalitepuluka kokukuatisa omunu waye wasunguluka, una okuti “ka talayama vonjila ya vakuakandu” puãi yuna okuti esanju liaye liatiamẽla kokukuama ocihandeleko ca Suku. (Osamo 1:1, 2) Olondaka evi viocili. Pole, tupondola ndati, etaili okulimbuka okuti tukasi okuendela vonjila ya Yehova? Ombangulo eyi yikalongisiwa vocipama cikuãimo.

Ove Ocivaluka?

◻ Ovituwa vie visukiliwa nda tukasi okuendela vonjila ya Yehova?

◻ Momo lie ovismilo via Ahasi vialiaña?

◻ Nye calueyile kovisiilo via va Yudea ke Egito?

◻ Tupondola hẽ ndati okukolisa onjongele yetu yokuendela vonjila ya Yehova?

[Elitalatu yemẽla 22]

Ahasi wanõlapo okutiamẽla kekuatiso lio losuku viesanda vioko Suria pole ku Yehova sio