Ove Citava Okuti Amamako Loku Liyelisa Kovituwa

“Oku sola Suku kua lomboloka oku pokola kovihandeleko viaye. Ovihandeleko viaye ka vi lemi.”−1 YOANO 5:3.

1. Oku litepa kupi kukasi pokati komanu oloneke vilo, kueci catiamẽla kovituwa?

KOSIAHULU, uprofeto Malakiya wa vetiyiwa oku sapula otembo eci ovituwa viomanu va Suku nda vieya oku litepa calua levi viava okuti ka va vumbi Suku. Uprofeto wa soneha ndoco: “Eteke liaco vu [ka] kuliha vali oku tepisa pokati keci ciwa leci civi, loku tepisavo pokati ku o vumba Suku lu ko vumbi.” (Malakiya 3:18) Ocitumasuku eci cikasi loku tẽlisiwa koloneke vilo. Oku lava ovihandeleko via Suku, oku kongelamo evi vi kisika oku liyelisa kovituwa, oyo onjila yolondunge, haiyo ya sunguluka komuenyo. Pole, oku kuama onjila yaco ka calelukile. Eli olio esunga lieci Yesu a popela hati, oco Akristão va popeliwe, va sukila oku likolisilako calua.−Luka 13:23,24.

2. Ayonjo api a tundilila voluali a nena akatanga ku vamue va yongola oku tamalãla oco ka vaka wile vukahonga?

² Momo lie ka calelukile oku amamako loku tamalãla oco ka tuka wile vukahonga? Esunga lieci ka calelukile, lieli liokuti, kuli ayonjo alua a tundilila voluali. Vakuopange wovitalukilo, va siata oku lekisa ukahonga ndocina cimue ciwa, okuti ci sanjuisa, kuenda ndonjila yimue yoku lekisa okuti omunu wa kula, losimbu okuti ka va lekisa ovitangi viyililako. (Va Efeso 4:17–19) Onepa yalua yomanu va siata oku lekisiwa, vana okuti vakasi pamosi pole ka vatokekisile olohuela viavo. Olonjanja vialua okuti, volosinema lo vo tevisão mu lekisiwa oviluvialuvia viomanu va linga ukahonga, okuti va u linga otembo yosi ño va yongola, pole, lomue pokati kavo o lekisa ocisimilo cokuti o yongola muẽle oku likuela lomunu waco. Ndomo ca siata, noke pokati komanu vaco ka pakala vali ocisola ndaño oku li sumbila pokati. Valua okuti vasiata oku tala ovina viaco evi vivi tunde vutila wavo. Handi vali, kuli ayonjo alua a tu vetiya oco tukuame ovituwa vivi via siata oloneke vilo, kuenda omanu vana okuti va likala ovituwa viaco, olonjanja vimue va va fuanguila ale va fukilisiwa.−1 Petulu 4:4.

3. Esunga lie omanu valua voluali va siatela oku wila vukahonga?

³ Ayonjo o vonjo a katangisavo oku tuihinya loku tamalãla oco omunu kaka wile vukahonga. Yehova wa lulika omanu loloñei vioku tokekisa ovimatamata viavo vioku cita, kuenda oloñei viaco, citava okuti vi livokiya calua. Oloñei vi vetiyiwa vali enene leci tu sima, kuenda ukahonga wa litokeka lovisimilo okuti ka vi litava lovisimilo via Yehova. (Tiago 1:14,15) Ndeci, ekonomuiso limue lialingiwa ndopo lia sandekiwa vukanda wasapulo u tukuiwa okuti British Medical Journal, li lekisa okuti, valua va linga ukahonga onjanja ya tete, va u lingila ño oco va kulihe ndomo oku tokekisa ovimatamata vioku cita kukasi. Vakuavo va tava okuti, onepa yalua yafeko vakasi vutunga wavo, va litumbika calua kukahonga, oco ño va kulihiwe lalume. Handi vali, vakuavo va popia hati, oloñei viavo vialua ovio viasiata oku va tuala koku linga ukahonga, ale pamue va popia hati, eci va linga ukahonga, “va koluelepo kamue.” Nda tu yongola oku sanjuisa Suku, te tu kuata ovisimilo via litepa. Ovisimilo vipi vika tu kuatisa okuamamako loku tamalãla oco ka tuka wile vukahonga?

Panamãla Lovisimilo Viove Via Sunguluka

4 Oco tu kale longusu yoku tamalãla koku yuvula ukahonga, tu sukila oku limbuka okuti, oku kuama onjila yaco vomuenyo kuiyilila onima. Ocisimilo caco eci, ca likuata lolondaka upostolo Paulu a sonehela Akristão voko Roma, eci a popia hati: “[Poku yuvula oku lisetãhaisa loluali lulo] vu limbuka ndeci ci kasi ocipango ca Suku, okuti ciwa, ca sunguluka, ca pua eko.” (Va Roma 12:2) Voku limbuka okuti oku yuvula ukahonga kuiyilila onima, mua kongela vialua, haku kulihãko lika okuti ukahonga u pisiwa Londaka ya Suku. Mua kongela oku kuata elomboloko liesunga lieci ukahonga u pisiwila la Suku, kuenda ekuatiso tu pondola okupako poku yuvula ocituwa caco civi. Amue pokati kasunga aeco a lomboluiwa ale vocipama catete.

5 Ocili okuti, esunga liavelapo etu Tuakristão tu sukilila oku yuvula ukahonga, momo lielitokeko lietu la Suku. Tua siata oku lilongisa okuti, eye wa kuliha eci ciwa kokuetu. Ocisola tu u kuetele, ci ka tu kuatisa oku suvuka eci civi. (Osamo 97:10) Suku eye Ukuakueca “cosi ciwa longavelo yosi ya kanguka.” (Tiago 1:17) Eye o tu sole calua. Poku pokola kuetu kokuaye, tu lekisa okuti tu u sole, kuenda tua sanjukila ovina viosi eye asiata oku tu lingila. (1 Yoano 5:3) Lalimue eteke tuka yongola oku sumuisa Yehova poku siapo oku pokola ovihandeleko viaye viesunga. (Osamo 78:41) Etu ka tu yongola oku linga cimue ci koka okuti efendelo liaye li kola halio lia sunguluka li popiwa lãvi. (Tito 2:5; 2 Petulu 2:2) Poku amamako loku tamalãla kukahonga, tuka sanjuisa Suku Tõlo.−Olosapo 27:11.

6 Noke yoku nõlapo oku amamako loku tamalãla oco ka tuka wile vukahonga, ciwa okuti tu sapuilakovo vakuetu oco ci kale ndeteyuilo. Sapuilako omanu okuti ove Umbangi ya Yehova Suku, kuenda wa nõlapo muẽle oku lava ovihandeleko viaye. Cikale vomuenyo wove, ketimba liove, ale koku nõla kuove. Nye cikasi kohele? Ukamba wove la Isiove wokilu. Omo liaco, lombolola muẽle ciwa okuti epokolo liove kovihandeleko via Suku ka lipongoluiwa. Sanjuka loku lilekisa okuti omunu wa Suku poku kapako ovihandeleko viaye. (Osamo 64:10) Lalimue eteke kuka kuate osõi yoku sapuilako vakuene eci catiamẽla kekalo liove. Nda wamamako loku sapuilako vakuene, cika ku pamisa, kuenda cika vetiya vakuene oku kuama ongangu yove.−Timoteo 4:12.

7 Cavali, oku nõlapo oku lava ciwa ovihandeleko via velapo viatiamẽla kovituwa, kuenda oku sapula ekalo lietu ku vakuetu, cika tu kuatisa oku tamalãla locisimilo cetu. Yimue onjila yoku ci linga, oku lunguka poku nõla akamba. Embimbiliya li popia okuti, “u endaenda la vakualondunge o lingavo ukualondunge.” Oku livala ukamba la vana vakuete ovituwa viwa ndevi viove, ci ka ku kuatisa. Ocisonehua caco, camisako vali hati: “U puãi endaenda laveke oyambuiwa.” (Olosapo 13:20) Likolisilako loku yuvula omanu vana okuti va yapula ovisimilo viove.−1 Va Korindo 15:33.

8 Handi vali, tu sukila oku yukisa ovisimilo vietu lovina viocili, via sumbiwa, viesunga, via pua eviho, via posoka, vi popiwa ciwa, via sunguluka kuenda evi vi sivayiwa. (Va Filipoi 4:8) Eci tu ci linga poku nõla lutate eci tu tala, leci tu tanga, kuendavo ovisikilo tu yevelela. Oku popia hati, oku tanga alivulu alombolola eci catiamẽla kukahonga ka a kokela omunu koku linga ovina viaco, ci kasi ndoku popia hati, oku tanga alivulu awa ka ci vetiya omunu oku linga eci ciwa. Ivaluka okuti omanu ka valipuile, ca leluka calua oku wila vukahonga. Omo liaco, alivulu, olorevista, olosinema, kuenda ovisikilo vi vetiya ukahonga, vi tuala koku kuata oloñei vivi, kuenje noke ci tuala kekandu. Oco tu amameko loku tamalãla koloñei vi tuala kukahonga, tu sukila oku yukisa vovisimilo vietu lolondunge vieciwa la Suku.−Tiago 3:17.

Ananga a Tuala Kukahonga

9 Olonjanja vialua okuti ananga a tuala koku linga ukahonga a limbukiwa. Enanga liosi lieciwa li vokiya ekatanga lioku tiukila konyima. Konomuisa ndomo eci ci lomboluiwa kelivulu Liolosapo 7:6–23. Salomone wa mõla “ukuenje umue wa kamba olondunge.” Ukuenje waco ‘wa pita vokolola ocipepi levindi lionjo [yukãi umue ocipuepue], wa endela vonjila yi panda konjo yaye, kolovumbulu, koñolosi.’ Oku oko oku lueya a linga tete. Kociteketeke, utima waye ka wotualele konjila yimue yiñi, pole, wo tuala lika konjila oku a sanga ocipuepue caco.

10 Noke, tu tangako ndoco: “Ukãi . . .wa ñualehẽle laye, wa wala uwalo wupuepue, haeye ukuatutu.” Kaliye wa mõla ciwa ukãi waco! Eye citava okuti nda wa ñualapo oco aende konjo, pole, kaliye ca tila vali calua okuti eci amuile tete cisule, capiãla vali enene omo okuti kaliye utima waye wa tekela ale kukãi waco. Ukãi waco wo kuata kuenje wosipula. Noke yoku tava esipulo liaco, eye wa yevelela olondaka viaye vioku yonja, eci ukãi waco a popia hati: “Nda ka lumbile ovilumba, [kuenje] etaili nda telisa olohuminyo viange.” Voku lumba ovilumba mua kongalaile ositu, osema ya fina, ulela, kuenda ovinyu. (Ovisila 19:5,6; 22:21; Atendelo 15:8–10) Poku tukula ocilumba caco, eye soketi wa kala loku lekisa okuti, ka kalele lehonguo kespiritu, ale citava okuti wa kala loku sapuila ukuenje oco a limbuke okuti konjo yaye kua kala ovikulia viñi viñi vipepa kumue lovinyu. Eye wa peya ukuenje waco loku liyeya hati: “Enju, tu tẽlise ocisola cetu toke ku ca, tu lisanjuise locisola.”

11 Eci ceyililako ka catilile oku ci lombolola. “Wo tamba lombambe ya lua, [kuenje] wo yula lolondaka viaye vie leñela.” Noke, ukuenje wa kuama ukãi waco toke konjo yaye, “ndongombe yi kasi loku enda kepondelo,” kuenda “ndonjila yi yayuila kowiki.” Salomone wa malusula lolondaka vi komohisa poku popia hati: ‘Ukuenje ka kulihile okuti onjanjo ya petuiwila omuenyo waye.’ Omuenyo waye wa petuiwila onjanjo, momo “Suku o [ka] tetuluila vakahonga la vakahokolo.” (Va Heveru 13:4) Alume lakãi va sukila okupa ongangu kulandu owu! Tu sukila oku yuvula okueca enanga lia tete, kumue lonjila yi tuala koku pisiwa la Suku.

12 Kulihisa okuti, ukuenje wa tukuiwa vulandu owu, wa kala ukuenje umue “wa kamba olondunge.” Ondaka yaco eyi, yi tu lomboluila okuti ovisimilo viaye, loloñei, kumue lolonjongole viaye, kuenda ovimãho viomuenyo waye, ka via liendele leci ci taviwa la Suku. Oku hongua kuaye kespiritu kuotuala kovitangi vialua. “Koloneke [vilo] via sulako” vieyuka ndeti ovitangi, ci sukila oku likolisilako oco tu pamise onjongole yetu yoku amamako lovituwa via sunguluka. (2 Timoteo 3:1) Suku, wa linga aliangiliyo oku tu kuatisa. Eye wangiliya olohongele vietu Tuakristão vakongelo, okuti vi tu vetiya okuendela vonjila ya sunguluka kuenda vi nena elitokeko pokati ketu la vakuetu vakuetavo ovimãho vimuamue ndevi vietu. Kuenje, olohongele viecelela okuti tu kuata elitokeko liocili la vakuetu okuti vakuetevo onjongole yimuamue yeci tukasi oku linga. (Va Heveru 10:24,25) Vakongelo muli akulu vekongelo vatuiha ekuatiso kuenda va tu longisa olonjila viesunga. (Va Efeso 4:11,12) Etu tu kuete Embimbiliya okuti olio Ondaka ya Suku, olio li suñamisa olomahi vietu kuenda li tu songuila vonjila ya sunguluka. (2 Timoteo 3:16) Kuenda, olonjanja viosi, tukuetevo epuluvi lioku likutilila ku Suku oco a tuihe espiritu sandu liaye oco li tu kuatise.−Mateo 26:41.

Oku Lilongisila Kakandu a Daviti

13 Cisumuisa calua okuti vamue pokati komany va Suku va litumbika, vasiatavo oku wila vukahonga. Umue pokati komanu vaco, Soma Daviti, okuti wa kala omunu umue wa pokuile ku Yehova vokuenda kuanyamo alua. Kakuli atatahãi okuti eye wa solele Suku lutima waye wosi. Handi lopo weya oku kupukila vekandu. Ndeci ca pita lukuenje una Salomone a tukula, kuli ananga amue a tuala Daviti koku linga ekandu kuenje wa yuliwa lekandu liaco.

14 Otembo yaco soketi Daviti wa kuata eci cisoka akui atãlo kanyamo. Kilu lionjo yaye a kala, wa mõla Betisieva, ukãi umue wafina calua wa kala loku yua. Eye wa yonguile oku kuliha helie ukãi waco, noke weya oku u kuliha. Eye weya oku kuliha okuti ulume waye Uriya, wa kala ko Raba kimbo lia va Amoni. Daviti wa vilikiyila Batisieva kelombe liaye, kuenje wa pekela laye. Noke ovina vieya oku li katanga calua, momo noke ukãi wa limbuka okuti Daviti wominisa. Loku sima okuti Uriya oka pekela lukãi waye, Daviti wa tuma oku u vilikiya kuyaki a kala. Lonjila eyi, Uriya nda eye weya oku kala isia yomõla wa Betisieva. Pole, Uriya kaendele konjo yaye. Omo okuti Daviti wa yonguile oku limbika ekandu liaye, wa tuma Uriya oco a tiukile ko Raba, kumue lukanda oco aka wece ku kesongo kasualali. Vukanda waco wa sonehelemo hati, Uriya a pitisiwe kovaso yasualali oco a pondiwe. Kuenje , Uriya weya okufa muẽle, noke Daviti wa tokekisa olohuela lacimbumba Batisieva, osimbu omanu ka va kulihile handi okuti wa mina.−2 Samuele 11:1–27.

15 Camolẽhele soketi oku limbika kua Daviti ekandu liaye omo liosõi, ku wenda ciwa. Noke yolosãi vimue, oñaña yimue yulume weya oku citiwa. Nda okuti Daviti wa kala locisimilo caco eci a soneha Osamo 32, ci molẽha ciwa okuti utima waye wa kala loku u tukoka. (Osamo 32:3–5) Pole ekandu liaco ka ca tẽliwile oku li limbika ku Suku. Embimbiliya li popia okuti: “Eci ca linga Daviti ca sumuisa Yehova.” (2 Samuele 11:27) Yehova wa tuma Uprofeto Natana, okuti wa tẽla oku vangula la Daviti luloño wocili, omo lieci a linga. Vonjanja yaco muẽle haico Daviti a livondela ku Yehova oco otetele. Omo lioku likekembela kuaye kuocili, weya oku li sunguluisa vali la Suku. (2 Samuele 12:1–13) Daviti ka sumuile omo lielungulo a tambula. Pole, eye wa lekisa ocituwa ndeci ca sonehiwa kelivulu Liosamo 141:5, oku lipopia ndoco: “Eci ukuesunga a njambula pamue oku natula ci kale kokuange ndohenda, puãi ulela wavakueviho lalimue eteke ka u ka waveke utue wange.”

16 Salomone, okuti eye wa kala omõla wa vali wa Daviti la Batisieva, soketi wa sokoluile ocitangi eci civi capitile vomuenyo wa isiaye. Eye noke weya oku soneha ndoco: “U o limbika akandu aye ka tela oku sumuluha, puãi u o litavela kuenje o tindukako eye o sanga ohenda.” (Olosapo 28:13) Nda tua linga ekandu limue linene, tu sukila oku kapako onumbi eyi, okuti yelungulo haiyo yeteyuilo. Etu tusukila oku litavela ku Yehova kuenda tukuete ou lupukila kakulu vekongelo oco va tu kuatise. Ocikele ca velapo cakulu vekongelo, oku kuatisa kuenda oku tiula vana okuti va kupukila vekandu.−Tiago 5:14,15.

Oku Liyaka Leci Ciyilila Kekandu

17 Yehova wa ecela Daviti. Momo lie? Momo Daviti wa kala ulume umue ukuepokolo, okuti wa kalavo ukuahenda la vakuavo, kuenda wa likekembelele muẽle lutima waye wosi. Pole, Daviti ka teyuiwile kovitangi vieya okuiyilila kekandu liaye. (2 Samuele 12:9–14) Cimuamue haico cipita koloneke vilo. Ndaño okuti Yehova ka nena uvi kuava va likekembela, pole, eye ka va teyuila kueci ciyilila kovilinga viavo vivi. (Va Galatia 6:7) Kukahonga kuiyilila ovina vimue vi sumuisa ndeci: Oku litepa kuolohuela, oku minisiwa ka ku yonguiwa, uvei u sambuka, ekambo lioku sumbiwa kuenda oku koleliwa la vakuetu.

18 Nda etu muẽle tua linga ekandu limue linene, caleluka oku sumua poku pita volohali viyilila kekandu liaco tua linga. Pole, ka tu kaeceleli la cimue ci tu tiuwiya konyima okuti ka tu likekembela oco tu li sunguluise la Suku. Kocita catete, Paulu wa sonehela va Korindo oco va tundise vekongelo omunu wa linga ukahonga lukuepata liaye. (1 Va Korindo 5:1,13) Noke, eci okuti omunu waco wa likekembela lutima waye wosi, Paulu wa sapuila ekongelo hati: “[Omunu waco] hise oku u wecela loku u lembeleka . . . okuti vu u winalisa vali locisola cene.” (2 Va Korindo 2:5–8) Velungulo liaco eli, etu tu limbukamo ocisola kuenda ohenda Yehova akuetele vana va likekembela akandu avo. Ovangelo oko kilu va sanjuka calua eci va limbuka okuti, umue wa lueya o likekembela akandu aye.−Luka 15:10.

19 Ndaño ci sumuisa calua oku yapukila vonjila yimue yivi, oku sumua kuetu ku pondola oku tu kuatisa okuti tu ‘lunguka oco ka tu ka yapukile vali kueci civi.’ (Yovi 36:21) Ocili okuti, ovitangi vivi viyilila koku linga ekandu te vi tu kolisa oco tu yuvule oku pitulula ekandu liaco. Handi vali, Daviti kovitangi a pita lavio, vieyilila kekandu a lingile wa lilongisako cimue okuti weya oku kuatisa laco vakuavo. Eye wa popia hati: “Oco ndongise vakuakandu ovituwa viove, kuenje vakuakandu va tiukila kokuove.”−Osamo 51:13.

Esanju Litundilila Koku Vumba Yehova

20 Yesu wa popia hati: “Ava va yeva ondaka ya Suku kuenje va yi pokola ovo va sumuluha ca velapo.” (Luka 11:28) Oku pokola kovihandeleko via Suku viesunga ci tu nenela esanju liapiãla cilo muẽle, kuenda kotembo yenda hu, ya laika okuiya. Nda tu yongola oku tuihinya loku liyelisa kovituwa, tukuete oku amamako oku endela vonjila yaco eyi, pokupa esilivilo kaliangiliyo osi Yehova asiata oku tu lingila oco a tu kuatise. Nda eteke limue tua wila vukahonga, tuivaluki okuti Yehova ecela ava va likekembela muẽle ocili. Kuenda te tu nõlapo muẽle onjila yokuti lalimue eteke tuka pitulula vali ekandu liaco.−Isaya 55:7.

21 Ndopo muẽle oluali lulo luvi luka kunduiwa, kumue lovituwa viawo viukahonga. Nda tu amamako loku tamalãla oco ka tuka wile vukahonga, tu kuatisiwa cilo muẽle kuenda kotembo yenda ño hu. Upostolo Petulu wa soneha ndoco: “A vakuacisola, omo vu lavoka ovina evi, kolisiko okuti eci vu sangiwa laye, vu kala lombembua, amome mbu, ndaño atime. . . . Omo wa ci kulihi ale lokulueya kua vakuakandu, kuenje vu lipumbisa epandi liene.”−2 Petulu 3:14,17.

Otẽla Oku Lombolola?

• Momo lie ka ca lelukile oku tuihinya loku tamalãla oco ka tuka wile vukahonga?

• Olonjila vipi vi tu kuatisa okuamamako locisimilo cetu coku pokola kovihandeleko via velapo viatiamẽla koku yuvula ukahonga?

• Nye tu pondola oku lilongisilakekandu lia lingiwa lukuenje wa tukuiwa la Salomone?

• Nye tu pondola oku lilongisila kongangu ya Daviti kueci catiamẽla koku likekembela?

4. Oco tu tẽle oku tamalãla koku yuvula ukahonga nye tukuete oku linga?

5. Esunga lipi lia velapo etu Tuakristão tu yonguila oku amamako loku tamalãla oco ka tuka wile vukahonga?

6. Oku sapuilako vakuetu epokolo lietu kovihandeleko viatiamẽla kovituwa ci tu kuatisa ndati?

7. Ndamupi tu pondola oku tamalãla locisimilo cetu coku liyelisa kovituwa?

8. (a) Momo lie tu sukilila oku yukisa vovisimilo vietu lovina via sunguluka? (b) Nye tukuete oku yuvula?

9–11. Ndomo Salomone a lombolola, ananga api a tuala ukuenje umue naito naito toke eya oku wila vukahonga?

12. (a) Ondaka yokuti, “wa kamba olondunge,” yilomboloka nye? (b) Tu pondola ndati oku kolisa ekalo lietu?

13,14. Soma Daviti weya oku wila ndati vekandu linene?

5. (a) Ekandu lia Daviti lia lumbuluiwa ndati? (b) Daviti wa tambulula ndati eci Natana luloño walua o lungula?

16. Ondaka yipi yelungulo hayo yeteyuilo ya eciwa la Salomone yatiamẽla kekandu?

17. Ndaño okuti Yehova ecela akandu, kovina vipi okuti eye ka tu teyuila?

18. (a) Onjila yipi Paulu a lomboluila vakuekongelo lio ko Korindo okuti oyo va sukila oku kuata koku tetulula ocitangi catiamẽla kukahonga? (b) Yehova o lekisa ndati ocisola caye lohenda kuava va likekembela akandu avo?

19. Kesumuo litunda koku yapukila vonjila yivi kuiyilila ekuatiso lipi?

20. Ekuatiso lipi li tundilila koku pokola kovihandeleko via Suku viesunga?

21. Oku kapako elungulo liupostolo Petulu cipondola ndati oku tu kuatisa oco tu liyelise kovituwa?

[Elitalatu kemela 25]

Ci teyuila oku sapuilako vakuene okuti ove wa kolapo muẽle oku likala ukahonga

[Elitalatu kemela 28, 29]

Omo okuti Daviti wa likekembelele muẽle lutima waye wosi, Yehova wo wecela