Otembo Yipi Yesu a Citiwa?

Etambululo Liembimbiliya

Embimbiliya ka li tukula eteke Yesu Kristu a citiwa. Uvangi waco tu u sanga kovolandu a kuaimo:

• “Eteke Kristu a citiwa ka lia kũlĩhĩwile.”—New Catholic Encyclopedia (Nova Enciclopédia Católica.)

• “Eteke Kristu a citiwa ka lia kũlĩhiwile ciwa.”—Encyclopedia of Early Christianity (Enciclopédia do Cristianismo Primitivo.)

Ndaño okuti Embimbiliya ka li tukula eteke Yesu a citiwa, pole, olio li lekisa ovovangi avali a vetiya omanu valua oku tava okuti eye ka citiwile keteke 25 kosãi ya Cembanima.

Ka ca kaile kotembo yondombo

1. Oku lisonehisa. Osimbu handi Yesu ka citiwile, Cesar Agusto wa eca ocihandeleko cokuti: “Olofeka viosi vi lisonehise.” Vosi va sukilile oku ka lisonehisa “omunu lomunu volupale luaye.” (Luka 2:1-3) Citava okuti ocihandeleko ca eciwile locimãho coku feta elisimu kuenda oku kongela omanu oco va ende kuyaki, kuenje eci nda ca koka esumuo komanu cikale vondombo ale vokuenye. Omo liaco, nda ka ca tavele okuti Agusto o vetiya omanu vo kofeka yaco poku va kisika oku linga ovongende kotembo yondombo.

2. Olomeme. Angombo va ‘enda oku lala vovisenge oku lava olomeme viavo luteke.’ (Luka 2:8) Elivulu Daily Life in the Time of Jesus (A Vida Diária na Época de Jesus) lia lombolola okuti olomeme via enda oku kala voluayela osimbu osemana yocipito co Paskoa ka ya pitĩlile “okuti [oku upisa kesulilo liosãi Yelombo]” toke vocakati cosãi ya Kuvala. Lia lombololavo hati: “Votembo yondombo, ovio via enda oku kala vocunda; kuenje, luvangi waco tu pondola oku limbuka okuti eteke liocipito Conatale haliociliko momo Envangelio li lekisa okuti angombo va kala oku lisa olomeme.”

Kefetikilo liokuenye

Tu pondola oku kũlĩha eteke Yesu a citiwa poku tenda oku upisa keteke a fa. Eye wa fa vokuenda kuocipito Copaskoa ca va Yudea, keteke 14 ya Nisana yunyamo wa 33 K.K. (Yoano 19:14-16) Yesu wa kuata eci ci soka 30 kanyamo eci a fetika upange waye woku kunda. Omo okuti wa linga upange waco woku kunda vokuenda kueci ci soka anyamo atatu, tu pondola oku popia okuti Yesu wa citiwa kefetikilo liokuenye yunyamo 2 K.Y.—Luka 3:23.

Momo Lie Ocipito Conatale ci Lingiwila Keteke 25 Kosãi ya Cembanima?

Nda ka kuli uvangi u lekisa okuti Yesu Kristu wa citiwa keteke 25 ya Cembanima, momo lie ocipito Conatale ci lingiwila keteke liaco? O Enciclopédia Barsa ya lekisa okuti citava okuti eteke liaco lia nõliwa lovitunda viatavo oco “li likuate locipito cetavo liesanda va Roma va enda oku linga ‘poku tunda kuekumbi,’ ca enda oku lingiwa kotembo yondombo.” O Encyclopedia Americana ya lekisa okuti olonoño vialua vi tava okuti eteke liaco lia nõliwila “oco etavo Liakristão li kuate vali esilivilo komanu vana va tava kovipito viaco.”