CHÂM NGÔN
1 Châm ngôn của Sa-lô-môn,+ con trai Đa-vít,+ vua Y-sơ-ra-ên:+
2 Để giúp có* sự khôn ngoan+ và sự sửa dạy,
Hiểu các lời khôn ngoan,
3 Nhận sự sửa dạy+ vốn mang lại sự sáng suốt,
Công chính,+ nhận thức đúng đắn*+ và chính trực;*
4 Để truyền sự khôn khéo+ cho người thiếu kinh nghiệm,
Tri thức và khả năng suy xét+ cho người trẻ.
5 Người khôn ngoan lắng nghe và thu thêm kiến thức,+
Người hiểu biết có được sự hướng dẫn khéo léo,*+
6 Để thông suốt châm ngôn và tục ngữ khó hiểu,*
Lời các bậc khôn ngoan và câu đố của họ.+
7 Kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu của tri thức.+
Chỉ kẻ dại mới khinh thường sự khôn ngoan và sự sửa dạy.+
10 Hỡi con, nếu bọn tội lỗi cố dụ dỗ con thì đừng ưng theo.+
11 Nếu chúng có nói: “Đi với bọn ta!
Hãy cùng mai phục để làm đổ máu.
Hãy cùng ẩn mình, chờ dịp hại kẻ vô tội cho vui.
13 Hãy vơ vét châu báu chúng,
Mang của cướp về chất đầy trong nhà.
Hãy giữ chân con khỏi lối của chúng,+
16 Bởi chân chúng chạy đi làm điều dữ;
Chúng lẹ làng đi làm đổ máu người.+
17 Giăng lưới ngay trước mắt chim hẳn là uổng công.
18 Thế nên, bọn ấy mai phục để làm đổ máu,
Ẩn mình để lấy mạng người.
22 “Hỡi kẻ thiếu kinh nghiệm, các ngươi yêu mến sự thiếu kinh nghiệm đến bao giờ?
Hỡi kẻ chế giễu, các ngươi còn thích sự chế giễu đến chừng nào?
Còn kẻ dại dột, các ngươi cứ ghét tri thức mãi hay sao?+
23 Hãy chịu hưởng ứng lời ta khiển trách,*+
Thì ta sẽ đổ sức mạnh ra cho các ngươi,
Sẽ cho các ngươi được biết lời ta.+
24 Vì ta kêu gọi nhưng các ngươi cứ từ chối,
Ta giơ tay ra mà chẳng ai buồn để ý,+
25 Các ngươi cứ lờ đi mọi lời ta khuyên bảo
Và cứ bác bỏ lời ta khiển trách,
26 Nên ta sẽ cười khi tai họa giáng trên các ngươi;
Ta sẽ chế nhạo khi điều các ngươi khiếp sợ ập đến,+
27 Khi điều các ngươi khiếp sợ ập đến như bão tố,
Tai họa ùa vào khác chi gió bão,
Khi khốn khổ và gian nan ập trên các ngươi.
28 Bấy giờ chúng sẽ kêu cầu ta mãi, nhưng ta chẳng đáp lời chúng;
Chúng sẽ nôn nả tìm ta, nhưng không gặp được,+
29 Vì chúng căm ghét tri thức,+
Không chọn kính sợ Đức Giê-hô-va.+
30 Chúng đã bác bỏ lời ta khuyên bảo,
Đã khinh thường mọi lời ta khiển trách.
32 Thật, sự ương ngạnh của kẻ thiếu kinh nghiệm sẽ giết chúng,
Và sự tự mãn của kẻ dại dột sẽ diệt chúng.
2 Hỡi con, nếu con tiếp nhận lời cha nói
Và biết quý trọng* điều răn cha+
2 Bằng cách lắng tai nghe sự khôn ngoan+
Và hướng lòng đến sự thông sáng;+
3 Hơn nữa, nếu con kêu cầu sự hiểu biết+
Và cất tiếng xin sự thông sáng,+
4 Nếu con luôn tìm nó giống như bạc+
Và hằng kiếm nó như báu vật ẩn giấu,+
5 Bấy giờ con sẽ hiểu được sự kính sợ Đức Giê-hô-va+
Và sẽ tìm được tri thức về Đức Chúa Trời.+
7 Ngài dành sẵn sự khôn ngoan thiết thực cho người ngay thẳng;
Ngài là tấm khiên cho ai bước đi theo sự trọn thành.+
9 Bấy giờ con sẽ hiểu được điều công chính, đúng đắn và công bằng,
Hiểu trọn đường lối của điều tốt lành.+
10 Khi sự khôn ngoan vào trong lòng con+
Và tri thức thành niềm vui tâm hồn,+
11 Khả năng suy xét sẽ trông chừng con+
Và sự thông sáng sẽ bảo vệ con,
12 Để giải cứu con khỏi đường lối xấu,
Khỏi kẻ hay nói những điều đồi bại,+
13 Khỏi bọn lìa bỏ các lối ngay thẳng
Để bước đi trên những đường tối tăm,+
14 Khỏi bọn khoái trá khi làm điều quấy,
Thích thú sự đồi bại của điều dữ,
15 Là những kẻ có các lối cong vẹo
Và có đường lối quanh co cả thảy.
16 Nhờ thế, con sẽ được cứu khỏi người đàn bà buông tuồng,*
Khỏi lời ngon ngọt của người đàn bà gian dâm,*+
17 Là hạng đàn bà bỏ bạn đời của thời xuân xanh+
Và quên giao ước với Đức Chúa Trời mình;
18 Nhà ả chìm trong sự chết,
20 Vậy nên, hãy theo con đường người lành,
Ở lại các lối của người công chính,+
21 Bởi chỉ người ngay thẳng sẽ sống trên đất,
3 Hỡi con, đừng quên đi lời dạy* của cha;
Lòng con hãy tuân theo các điều răn cha,
2 Vì chúng sẽ gia thêm nhiều ngày,
Số năm tuổi đời và sự bình an cho con.+
3 Đừng để tình yêu thương thành tín và sự chân thật* lìa xa con.+
Hãy đeo chúng vào cổ,
Ghi chúng vào bảng lòng con,+
4 Thì con sẽ được ơn và sáng suốt tinh tường
Trước mắt Đức Chúa Trời lẫn loài người.+
7 Chớ trở nên khôn ngoan theo mắt mình.+
Hãy kính sợ Đức Giê-hô-va và từ bỏ điều xấu.
11 Hỡi con, chớ bác bỏ sự sửa dạy của Đức Giê-hô-va,+
Đừng gớm ghê lời khiển trách của ngài,+
12 Vì người nào Đức Giê-hô-va yêu thương thì ngài khiển trách,+
Như người cha đối cùng con yêu dấu.+
13 Hạnh phúc cho người tìm được sự khôn ngoan+
Và người có được sự thông sáng;
14 Thu được sự khôn ngoan tốt hơn thu bạc,
Có nó như một món lợi tốt hơn có vàng.+
15 Nó quý báu hơn san hô;
Không gì con ao ước có thể sánh bằng.
16 Trong tay hữu nó là sự trường thọ,
Còn trong tay tả là giàu có và vinh quang.
21 Hỡi con, mắt con chớ rời xa những điều ấy.*
Hãy gìn giữ sự khôn ngoan thiết thực và khả năng suy xét;
22 Chúng sẽ mang lại cho con sự sống
Và là trang sức đeo nơi cổ con.
26 Bởi Đức Giê-hô-va sẽ là nguồn niềm tin cậy của con;+
Ngài sẽ giữ chân con không bị vướng vào bẫy.+
28 Đừng bảo người khác: “Về đi! Mai trở lại, tôi sẽ cho”,
Trong khi con có thể cho ngay được.
33 Lời rủa của Đức Giê-hô-va ở trên nhà kẻ ác,+
Nhưng ngài chúc phước cho nơi ở của những người công chính.+
4 Hỡi các con, hãy lắng nghe sự sửa dạy của bậc làm cha;+
Hãy chú ý hầu có được sự hiểu biết,
2 Vì cha sẽ cho các con sự giáo huấn tốt;
4 Phụ thân đã dạy cha rằng: “Lòng con hãy giữ chắc các lời cha.+
Hãy gìn giữ các điều răn cha để được sống lâu.+
5 Hãy tiếp thu sự khôn ngoan, hãy tiếp thu sự hiểu biết.+
Đừng quên đi, đừng từ bỏ lời cha nói.
6 Chớ bỏ sự khôn ngoan thì nó sẽ che chở con.
Hãy yêu nó thì nó sẽ bảo vệ con.
7 Sự khôn ngoan là quan trọng nhất*+ nên hãy tiếp thu sự khôn ngoan;
Ngoài mọi thứ mà con tiếp thu, cũng hãy tiếp thu sự hiểu biết.+
8 Hãy đề cao sự khôn ngoan thì nó sẽ tôn cao con.+
Vì con ôm chặt lấy nó nên nó sẽ tôn vinh con.+
9 Nó sẽ đội cho con một chiếc vòng xinh đẹp,
Sẽ trang sức cho con bằng vương miện lộng lẫy”.
11 Cha sẽ chỉ dẫn con trên đường lối của sự khôn ngoan,+
Dắt con đi trong các nẻo của sự ngay thẳng.+
12 Khi con đi, không có gì cản bước;
Nếu con chạy cũng chẳng hề vấp ngã.
13 Hãy nắm chặt sự sửa dạy, chớ có buông ra.+
Hãy gìn giữ nó vì là sự sống của con.+
16 Vì chưa làm điều xấu, chúng không sao ngủ ngon.
Chưa đánh ngã được ai, chúng cứ thao thức mãi.
17 Chúng ăn bánh của sự gian ác
Và uống rượu của sự hung bạo.
19 Còn đường kẻ gian ác thì như bóng tối;
Chúng vấp phải thứ gì cũng chẳng hề biết.
21 Mắt con chớ rời xa các lời ấy;
Hãy giữ chúng sâu trong lòng,+
22 Bởi vì chúng là sự sống cho ai tìm được+
Và là sức khỏe cho toàn thân họ.
27 Đừng đi chệch sang phải hay trái.+
Hãy quay bước khỏi điều xấu xa.
5 Hỡi con, hãy chú ý sự khôn ngoan cha,
Lắng nghe kỹ* sự thông sáng cha,+
2 Hầu gìn giữ khả năng suy xét
Và môi con giữ lấy tri thức.+
5 Chân ả đi xuống cõi chết.
Bước ả dẫn thẳng xuống mồ.*
6 Ả chẳng nghĩ đến nẻo đường sự sống,
Cứ lang thang trong đường mình, chẳng biết về đâu.
7 Vậy, hỡi các con, hãy lắng nghe cha,
Đừng từ bỏ những lời cha nói.
8 Hãy tránh xa người đàn bà ấy;
Đừng lại gần cửa nhà ả ta,+
9 Kẻo con phải nộp danh dự cho người khác+
Và tự gặt lấy những năm đầy cay nghiệt,+
10 Kẻo người xa lạ vét sạch tài sản* con+
Và công lao con vào nhà kẻ ngoại quốc.
11 Bằng không con sẽ rên xiết vào cuối đời
Khi xác thịt và thân thể đều tàn tạ;+
12 Bấy giờ con sẽ nói: “Ta đã ghét sự sửa dạy nhiều biết bao!
Lòng ta khinh lời khiển trách biết dường nào!
13 Ta không lắng nghe tiếng các bậc dạy dỗ,
Cũng chẳng nghiêng tai nghe các vị thầy mình.
18 Nguyện mạch nước của riêng con được ban ân phước;
Nguyện con vui thỏa với vợ cưới thuở xuân xanh,+
Con hãy mãn nguyện nơi nương long* nàng luôn luôn.
Nguyện ái tình nàng làm con say đắm mãi mãi.+
20 Vậy hỡi con, lẽ nào con mê đắm một ả buông tuồng?*
Lẽ nào con ôm ấp một ả gian dâm?*+
23 Hắn sẽ phải chết vì không nghe sửa dạy,
Sẽ đi lạc lối vì dại dột quá đỗi.
6 Hỡi con, nếu đã bảo lãnh cho người khác,+
Nếu đã bắt tay* với người lạ,+
2 Nếu đã mắc bẫy lời mình hứa,
Nếu đã vướng phải lời miệng nói,+
3 Hỡi con, hãy làm thế này để thoát thân
Vì đã rơi vào tay người khác:
Hãy đi hạ mình, khẩn nài người.+
4 Đừng cho mắt con nhắm lại ngủ,
Chớ để hai mí khép chặt lại.
5 Hãy tự giải thoát như linh dương thoát khỏi tay thợ săn,
Như con chim thoát khỏi tay người bẫy.
7 Dẫu không chỉ huy, quan tướng hay lãnh tụ,
8 Nó vẫn sắm sửa thức ăn trong mùa hè,+
Thâu trữ lương thực vào kho trong mùa gặt.
9 Kẻ lười biếng kia, ngươi nằm tới bao giờ?
Cho đến khi nào ngươi mới chịu thức giấc?
10 Ngủ một chút thôi, chợp mắt một chút thôi,
Khoanh tay nghỉ ngơi một chút thôi,+
11 Thì sự nghèo khó sẽ đến như tên cướp,
Sự túng thiếu tới như kẻ cầm vũ khí.+
12 Kẻ vô lại và gian ác lê la đây đó nói lời gian xảo;+
13 Hắn nháy mắt,+ báo hiệu bằng bàn chân, ra dấu bằng ngón tay.
14 Với tâm địa xấu xa,
Hắn luôn toan mưu độc+ và luôn gieo bất hòa,+
15 Nên tai họa của hắn sẽ thình lình xảy đến;
Hắn bỗng sẽ nát tan, không còn phương cứu chữa.+
17 Mắt cao ngạo,+ lưỡi dối trá,+ tay làm đổ máu vô tội,+
18 Lòng toan mưu ác,+ chân chạy nhanh đến điều dữ,
19 Nhân chứng giả nói dối trong từng hơi thở,+
Và bất cứ ai gieo bất hòa giữa anh em.+
21 Hãy luôn buộc chúng nơi lòng,
Đeo chúng vào cổ.
22 Khi con đi, chúng sẽ dẫn dắt con;
Lúc con nằm, chúng sẽ canh giữ con;
Con thức dậy, chúng trò chuyện với con.*
25 Trong lòng chớ mê sắc đẹp của ả ta,+
Chớ để đôi mắt quyến rũ chinh phục con,
26 Vì tại một kỹ nữ mà có kẻ chỉ còn mỗi chiếc bánh,+
Nhưng một ả có chồng thì săn đuổi chính sinh mạng quý giá.
27 Có ai gom lửa để trên ngực mà không cháy áo?+
28 Hay có ai bước trên than đỏ mà không phỏng chân?
29 Hễ ai ăn nằm với vợ người khác cũng như thế,
Đụng đến vợ người sẽ không tránh khỏi sự trừng phạt.+
30 Người ta chẳng khinh dể một kẻ trộm cắp,
Nếu người ấy ăn cắp để thỏa cơn đói.
32 Nhưng ai phạm tội ngoại tình với một người nữ là thiếu khôn sáng;*
Kẻ nào làm thế là hủy hoại chính mình.+
2 Hãy gìn giữ các điều răn của cha để được sống lâu,+
Gìn giữ sự dạy bảo* của cha như con ngươi mắt mình.
4 Hãy nói với sự khôn ngoan: “Chị là chị của em”,
Và gọi sự hiểu biết là “người bà con của tôi”,
6 Từ trên cửa sổ nhà mình,
Qua song mắt cáo, cha nhìn;
7 Khi cha quan sát đám người ngây ngô*
Thì thấy một thanh niên thiếu khôn sáng*+ trong đám trai trẻ.
8 Anh đi ngang đường gần góc phố ả
Và tiến về hướng đưa đến nhà ả,
9 Lúc trời chạng vạng, vào buổi chiều tà,+
Khi màn đêm buông, bóng tối dần xuống.
13 Ả ôm lấy anh mà hôn,
Mặt dày mày dạn nói rằng:
15 Thế nên em ra để đón anh đây,
Để tìm kiếm anh, giờ gặp anh rồi!
17 Em cũng đã rải một dược, kỳ nam và quế lên giường.+
18 Hãy đi với em, mình say ái ân đến sáng,
Cùng nhau hưởng tình ái ân mặn nồng;
19 Bởi chồng em đang vắng nhà,
Đã lên đường đi thật xa.
20 Ông ta có mang túi tiền,
Đến ngày trăng tròn mới về”.
22 Đột ngột anh đi theo ả, như con bò đến lò sát sinh,
Như kẻ dại bị tra vào cùm* để chịu hình phạt,+
23 Cho đến khi một mũi tên đâm xuyên gan anh;
Như con chim lao vào bẫy, anh đâu biết mình phải trả giá bằng sinh mạng.+
24 Vậy, hỡi các con, hãy lắng nghe cha;
Hãy chú ý đến những lời cha nói.
25 Đừng để lòng mình hướng sang các đường ả ta.
Chớ đi lạc vào các lối của ả,+
26 Bởi ả đã khiến bao người ngã chết,+
Số người ả giết không sao kể hết.+
8 Chẳng phải sự khôn ngoan đang kêu gọi sao?
Chẳng phải sự thông sáng đang cất tiếng sao?+
4 “Các người hỡi, ta gọi các người,
Cất tiếng nói với con loài người.
5 Hỡi người thiếu kinh nghiệm, hãy học lấy sự khôn khéo;+
Này người ngu muội, hãy cố đạt tấm lòng hiểu biết.
6 Hãy lắng nghe, bởi điều ta nói là quan trọng,
Và môi ta thốt ra điều chi đúng;
7 Bởi miệng ta nhẹ nhàng nói sự thật,
Và môi ta ghê tởm điều chi ác.
8 Mọi lời nói miệng ta đều công chính;
Chẳng lời nào lươn lẹo hay gian xảo.
9 Chúng thảy đều thẳng ngay với người có sự thông sáng
Và đúng đắn với người tìm được tri thức.
10 Hãy chọn sự sửa dạy của ta thay vì bạc,
Chọn tri thức thay vì vàng thượng hạng,+
11 Bởi lẽ sự khôn ngoan tốt hơn cả san hô,*
Mọi thứ đáng ao ước cũng không thể sánh bằng.
13 Kính sợ Đức Giê-hô-va nghĩa là ghét điều xấu xa.+
Ta ghét thói tự tôn, tính kiêu ngạo,+ đường lối dữ và miệng đồi bại.+
16 Nhờ ta, hàng quan lại cứ thế cai trị,
Giới quyền quý xét xử công chính.
20 Ta đi trong lối của sự công chính,
Giữa các nẻo của công lý;
21 Ta ban sản nghiệp quý giá cho ai yêu ta,
Và đổ đầy tràn các kho của họ.
22 Đức Giê-hô-va đã tạo nên ta là khởi đầu của công cuộc sáng tạo,+
Là công trình đầu tiên trong những công trình thuở xa xưa của ngài.+
25 Ta đã ra đời trước khi núi non được đặt vào chỗ,
Trước cả đồi nổng,
26 Khi ngài chưa làm nên trái đất và đồng hoang
Hay nắm đất đầu tiên của địa cầu.
27 Ta ở đó khi ngài chuẩn bị các tầng trời;+
Khi ngài vạch đường chân trời* trên mặt nước,+
28 Khi ngài đặt* các đám mây ở trên cao,
Khi ngài lập các nguồn nước chốn đại dương,
29 Khi ngài ra một sắc lệnh cho biển cả
Rằng nước không được vượt lệnh ngài,+
Khi ngài đặt các nền móng của trái đất,
Ngày ngày ta đều được ngài đặc biệt quý mến,+
Luôn luôn vui mừng tại trước mặt ngài;+
31 Ta vui mừng vì trái đất của ngài sẽ có người ở,
Và ta đặc biệt quý mến loài người.
32 Nay hỡi các con, hãy lắng nghe ta;
Thật thế, hạnh phúc cho ai giữ các đường ta.
34 Hạnh phúc cho người nào lắng nghe ta
Bằng cách sáng sớm đến* trước cửa ta hằng ngày
Và đợi chờ bên các cột cửa ta.
9 Sự khôn ngoan thật đã xây nhà mình
Và tạc nên bảy cột trụ.
4 “Hỡi ai thiếu kinh nghiệm, xin mời vào đây!”.
Với ai thiếu khôn sáng,* người bảo thế này:
5 “Hãy đến ăn bánh ta,
Cùng uống rượu ta pha.
6 Hãy bỏ lại sự thiếu kinh nghiệm,* để được sống lâu;+
Hãy tiến tới trên đường lối của sự hiểu biết”.+
8 Đừng khiển trách kẻ chế giễu, vì hắn sẽ ghét con.+
Hãy khiển trách người khôn ngoan thì người sẽ yêu con.+
9 Hãy chia sẻ với người khôn ngoan, người sẽ nên khôn ngoan hơn.+
Hãy dạy dỗ người công chính, người sẽ thu thêm kiến thức.
10 Kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu của sự khôn ngoan,+
Tri thức về Đấng Chí Thánh+ mới là sự hiểu biết.
12 Nếu con nên khôn ngoan, chính con được lợi ích;
Nếu con hay chế giễu, một mình con gánh chịu.
13 Đàn bà ngu muội thì hay ồn ào.+
Ả ta dốt nát, chẳng biết chút gì.
14 Ả ngồi tại lối vào nhà,
Ngồi ghế tại các nơi cao của thành,+
15 Kêu gọi những ai đi qua,
Những ai thẳng bước trên con đường mình:
16 “Hỡi ai thiếu kinh nghiệm, xin mời vào đây!”.
Với ai thiếu khôn sáng,*+ ả bảo thế này:
Con khôn ngoan là niềm vui của cha,+
Con dại dột là nỗi sầu của mẹ.
5 Người con hành động sáng suốt thu hoạch trong mùa hè,
Đứa hành động đáng xấu hổ ngủ mê trong mùa gặt.+
9 Ai bước đi theo sự trọn thành sẽ bước đi an toàn,+
Còn ai làm đường mình cong vẹo rồi sẽ bị phát giác.+
15 Tài sản của người giàu là thành kiên cố cho người.
Sự nghèo khổ của người nghèo là điều hủy hoại họ.+
16 Việc làm của người công chính dẫn đến sự sống;
Lợi nhuận của kẻ gian ác đưa đến tội lỗi.
17 Ai chú ý sự sửa dạy trở thành nẻo đường sự sống,*
Ai phớt lờ sự khiển trách dẫn người khác đi lạc lối.
23 Làm điều đáng xấu hổ là trò đùa đối với kẻ ngu muội,
Nhưng sự khôn ngoan dành cho người thông sáng.+
24 Kẻ gian ác sợ điều chi thì điều ấy giáng xuống nó,
Người công chính muốn điều gì thì điều ấy được ban cho.+
26 Như giấm ghê răng, như khói cay mắt,
Kẻ lười cũng thế với người sai hắn.
31 Miệng người công chính sinh ra sự khôn ngoan,
Nhưng lưỡi đồi bại sẽ bị diệt trừ.
32 Môi người công chính biết điều gì làm vui lòng,
Còn miệng bọn gian ác là đồi bại.
3 Lòng trọn thành của người ngay thẳng hướng dẫn họ,+
Nhưng thói lắt léo của bọn xảo trá sẽ hủy diệt chúng.+
5 Sự công chính của người trọn vẹn làm lối người bằng phẳng,
Nhưng kẻ gian ác sẽ ngã bởi chính tội ác hắn.+
6 Sự công chính của người ngay thẳng sẽ giải thoát họ,+
Nhưng bọn xảo trá sẽ vướng vào chính dục vọng chúng.+
9 Bởi miệng mình, kẻ bội nghịch* hủy hoại người khác;
Nhờ tri thức, người công chính lại được giải thoát.+
15 Ai bảo lãnh cho kẻ lạ vay tiền* ắt sẽ chịu thiệt hại,+
Nhưng ai tránh* bắt tay cam kết sẽ được an ổn.
19 Người đứng vững vì sự công chính ắt sẽ hưởng sự sống,+
Còn kẻ chạy theo điều dữ ắt sẽ lãnh cái chết.
20 Kẻ có tâm địa gian xảo thì đáng ghê tởm đối với Đức Giê-hô-va,+
Nhưng người có đường lối trọn vẹn làm đẹp lòng ngài.+
21 Hãy chắc chắn điều này:* Kẻ dữ sẽ không tránh khỏi sự trừng phạt;+
Con cái những người công chính sẽ được giải thoát.
22 Khuyên vàng đeo nơi mũi heo thể nào,
Phụ nữ đẹp mà chối bỏ sự khôn sáng cũng thể ấy.
24 Người này rộng rãi cho đi,* cuối cùng nhận được thêm;+
Kẻ kia giữ điều phải cho, lại lâm cảnh nghèo khó.+
25 Người nào rộng rãi sẽ được thịnh vượng;+
Ai làm người khác tươi tỉnh,* chính mình sẽ được tươi tỉnh.+
26 Dân chúng sẽ nguyền rủa kẻ giữ lúa lại,
Nhưng chúc phước cho người bán lúa ra.
28 Kẻ tin cậy sự giàu có mình rồi sẽ ngã đổ,+
Nhưng những người công chính sẽ tươi tốt như cành lá sum suê.+
29 Ai chuốc lấy rắc rối* cho nhà mình sẽ thừa hưởng gió;+
Kẻ dại dột phải làm tôi cho người có lòng khôn ngoan.
4 Người vợ có tài đức là vương miện cho chồng,+
Còn người vợ làm điều đáng xấu hổ thì như sự mục nát trong xương chồng.+
5 Các tư tưởng của người công chính đều đúng đắn,
Nhưng sự hướng dẫn của kẻ gian ác là dối trá.
10 Người công chính chăm sóc súc vật mình,+
Nhưng ngay cả sự thương xót của bọn gian ác cũng là tàn nhẫn.
11 Ai cày cấy ruộng đất mình sẽ no nê vật thực,+
Còn ai chạy theo điều vô ích là thiếu sự khôn sáng.*
12 Kẻ gian ác đố kỵ với thứ mà bọn xấu bắt được,
Nhưng rễ của những người công chính sinh ra bông trái.
14 Bởi bông trái miệng mình, một người no thỏa điều lành;+
Từ công việc tay mình, chính người sẽ nhận phần thưởng.
18 Lời nói thiếu suy nghĩ như bao nhát gươm đâm,
Nhưng lưỡi người khôn ngoan là phương thuốc chữa lành.+
22 Môi dối trá thì đáng ghê tởm đối với Đức Giê-hô-va,+
Nhưng người hành động cách trung tín làm đẹp lòng ngài.
26 Người công chính tìm kiếm các đồng cỏ mình,
Nhưng đường lối kẻ ác dẫn chúng đi lạc.
2 Bởi bông trái miệng mình, một người sẽ hưởng điều lành,+
Nhưng dục vọng của bọn xảo trá hướng về điều hung bạo.
15 Ai sáng suốt tinh tường lấy được lòng người,
Còn những kẻ xảo trá, đường đầy trắc trở.
19 Ước muốn được thành là điều ngọt ngào cho tâm hồn,+
Nhưng lìa bỏ cái xấu là điều đáng ghét với kẻ ngu muội.+
20 Ai bước đi với người khôn ngoan sẽ nên khôn ngoan,+
Ai giao thiệp với kẻ ngu muội sẽ chịu thiệt hại.+
22 Người lành để lại di sản cho con cháu mình,
Nhưng tài sản của kẻ tội lỗi để dành cho người công chính.+
2 Ai bước theo lòng ngay thẳng kính sợ Đức Giê-hô-va,
Nhưng ai có đường lối quanh co khinh thường ngài.
3 Trong miệng kẻ dại dột có roi của sự cao ngạo,
Nhưng môi người khôn ngoan sẽ che chở mình.
4 Đâu không có bò, đó máng cỏ sạch;
Nhưng nhờ sức bò đực, mùa màng được bội thu.
8 Nhờ sự khôn ngoan, người khôn khéo hiểu đường mình đi;
10 Nỗi cay đắng của lòng, chỉ riêng lòng mình biết rõ;
Niềm vui mừng của lòng, người ngoài không thể sẻ chia.
13 Ngay cả trong tiếng cười, lòng có thể đớn đau;
Nhiều khi sự vui vẻ kết thúc trong khổ sầu.
14 Kẻ có lòng ngang ngạnh sẽ gặt hậu quả từ đường lối hắn,+
Còn người lành gặt hái kết quả từ việc làm mình.+
19 Bọn xấu xa sẽ phải cúi xuống trước mặt những người tốt,
Bọn gian ác cũng phải cúi xuống nơi cổng người công chính.
22 Chẳng phải kẻ có ý đồ làm điều ác sẽ lạc lối sao?
Nhưng người có ý định làm điều lành sẽ hưởng tình yêu thương thành tín và sự trung tín.+
24 Vương miện người khôn ngoan là sự giàu sang của họ;
Nhưng sự dại dột của bọn ngu muội vẫn là sự dại dột.+
25 Một nhân chứng chân thật cứu bao sinh mạng,
Còn nhân chứng gian trá nói dối trong từng hơi thở.
26 Trong sự kính sợ Đức Giê-hô-va, một người có được lòng tin vững chắc+
Và con cái người có chốn trú náu.+
27 Kính sợ Đức Giê-hô-va là suối nguồn sự sống,
Hầu giúp người ta tránh các bẫy sự chết.
31 Ai lừa đảo người thấp hèn là nhục mạ Đấng Sáng Tạo của người,+
Ai cảm thương người nghèo khó là tôn vinh ngài.+
32 Kẻ gian ác sẽ bị đánh gục bởi điều dữ của hắn,
Còn người công chính sẽ nương náu nơi sự trọn thành của mình.+
8 Vật tế lễ của kẻ gian ác thì đáng ghê tởm đối với Đức Giê-hô-va,+
Nhưng lời cầu nguyện của người ngay thẳng là niềm vui cho ngài.+
12 Kẻ nhạo báng không yêu người sửa trị hắn.+
Hắn sẽ chẳng thỉnh giáo những người khôn ngoan.+
27 Kẻ làm lợi bất chính chuốc lấy rắc rối* cho nhà mình,+
Nhưng người ghét của hối lộ sẽ được sống lâu.+
5 Ai có lòng kiêu ngạo thì đáng ghê tởm đối với Đức Giê-hô-va.+
Hãy tin chắc* hắn sẽ không tránh khỏi sự trừng phạt.
6 Nhờ lòng yêu thương thành tín và sự trung tín, lỗi lầm được chuộc;+
Nhờ kính sợ Đức Giê-hô-va, một người lìa bỏ điều xấu.+
12 Thói làm ác thì đáng ghê tởm đối với các vua,+
Bởi ngai vua được lập vững vàng nhờ sự công chính.+
13 Môi công chính làm đẹp lòng các vua.
Họ yêu thương người ăn nói trung thực.+
16 Tiếp thu sự khôn ngoan quả đáng giá hơn vàng!+
Thu nhận sự hiểu biết quả đáng chuộng hơn bạc!+
17 Đường cái của người ngay thẳng tránh xa điều xấu.
Hễ ai gìn giữ đường mình bảo toàn mạng sống.+
22 Sự sáng suốt là suối nguồn sự sống cho người có nó;
Sự dại dột của kẻ dại chính là điều sửa phạt chúng.
29 Kẻ hung bạo dụ dỗ người khác,
Dẫn người vào con đường sai lạc.
30 Hắn nháy mắt mưu toan làm hại,
Bặm môi lại thực hiện điều ác.
2 Tôi tớ sáng suốt sẽ lên cai quản đứa con gây xấu hổ,
Và được chia phần thừa kế như anh em của nó.
5 Ai chế nhạo người nghèo là nhục mạ Đấng Sáng Tạo của người;+
Ai vui mừng về tai họa người khác sẽ không tránh khỏi sự trừng phạt.+
7 Lời ngay thẳng* chẳng xứng cho kẻ ngu dại.+
Lời dối trá càng không xứng cho nhà cai trị!+
9 Ai tha thứ sai phạm là tìm kiếm tình yêu thương,+
Ai nhắc đi nhắc lại vấn đề là chia rẽ bạn thân thiết.+
15 Kẻ tha bổng tên gian ác và kẻ kết án người công chính,+
Cả hai đều đáng ghê tởm đối với Đức Giê-hô-va.
16 Ích lợi gì cho kẻ ngu muội có điều kiện học sự khôn ngoan,
19 Ai yêu xung đột yêu sự vi phạm.+
Ai xây cửa cao rước lấy tai họa.+
24 Ngay trước mặt người thông sáng là sự khôn ngoan,
Nhưng hai mắt kẻ ngu muội nhìn bâng quơ tận cùng đất.+
26 Trừng phạt người công chính là không đúng;
Đánh đòn người đáng kính là sai trái.
28 Khi giữ im lặng, cả kẻ dại cũng được xem là khôn;
Người nào ngậm môi được xem là thông sáng.
4 Lời từ miệng người ta là nước sâu thẳm.+
Nguồn của sự khôn ngoan là suối tuôn trào.
10 Danh Đức Giê-hô-va là ngọn tháp kiên cố.+
Người công chính chạy vào đó và được che chở.*+
11 Tài sản của người giàu là thành kiên cố cho người;
Trong trí tưởng tượng người, nó như bức tường bảo vệ.+
19 Anh em bị xúc phạm khó chinh phục hơn thành kiên cố;+
Có những mối bất hòa tựa như thanh cài của thành trì.+
23 Người nghèo van nài khi nói,
Kẻ giàu cộc cằn khi đáp.
3 Đường lối hư đi tại chính mình dại,
Lòng lại oán giận Đức Giê-hô-va.
5 Nhân chứng giả dối không sao tránh được sự trừng phạt,+
Kẻ nói dối trong từng hơi thở cũng chẳng thoát khỏi.+
Người tìm đến xin nhưng chẳng ai đáp.
8 Ai có được sự khôn sáng* là yêu chính mình.+
Ai quý trọng* sự thông sáng ắt sẽ thành công.*+
9 Nhân chứng giả dối không sao tránh được sự trừng phạt,
Kẻ nói dối trong từng hơi thở cũng sẽ tiêu vong.+
22 Điều đáng quý nơi con người là lòng yêu thương thành tín;+
Thà làm người nghèo còn hơn làm kẻ nói dối.
25 Hãy đánh kẻ chế giễu,+ hầu người thiếu kinh nghiệm nên khôn khéo;+
Hãy trách người hiểu biết, hầu người ấy thêm tri thức.+
27 Hỡi con, nếu ngừng nghe sự sửa dạy,
Con sẽ lạc khỏi các lời tri thức.
20 Rượu nho là kẻ chế giễu,+ men say thì buông tuồng;+
Ai để chúng xui lầm lạc chẳng phải là người khôn.+
6 Biết bao người tuyên bố mình yêu thương thành tín,
Nhưng một người trung tín, ai có thể tìm được?
7 Người công chính bước đi theo sự trọn thành mình.+
Hạnh phúc cho con cái nối dõi người!+
11 Ngay cả đứa trẻ cũng bộc lộ mình qua hành động,
Cho thấy hạnh kiểm nó có trong sạch, ngay thẳng không.+
13 Đừng mê ngủ, kẻo trở nên nghèo đói.+
Hãy mở mắt, sẽ no nê thức ăn.+
22 Đừng nói: “Ta sẽ báo thù!”.+
Hãy trông cậy Đức Giê-hô-va,+ ngài sẽ giải cứu.+
24 Các bước của một người do Đức Giê-hô-va dẫn đưa;+
Con người sao hiểu được đường lối của chính mình?*
27 Hơi thở một người là đèn của Đức Giê-hô-va,
Đèn ấy soi thấu bụng dạ người.
28 Lòng yêu thương thành tín và sự trung tín bảo vệ vua;+
Nhờ lòng yêu thương thành tín, người củng cố ngai mình.+
21 Lòng vua như dòng nước trong tay Đức Giê-hô-va.+
Ngài hướng nó về đâu tùy ý ngài.+
11 Phạt kẻ chế giễu thì người thiếu kinh nghiệm trở nên khôn hơn;
Cho người khôn ngoan sự sáng suốt thì người được thêm tri thức.*+
15 Làm theo công lý là niềm vui cho người công chính,+
Nhưng là nỗi kinh khủng với bọn quen thói làm dữ.
21 Ai theo đuổi sự công chính cùng tình yêu thương thành tín
Sẽ tìm được sự sống, công chính và hiển vinh.+
22 Người khôn ngoan có thể trèo lên* thành của quân hùng mạnh,
Phá tan nguồn sức mạnh chúng tin cậy.+
30 Không có sự khôn ngoan, sự thông sáng hay sự cố vấn nào chống lại Đức Giê-hô-va.+
2 Người giàu người nghèo có chung một điểm:*
Cả hai đều được Đức Giê-hô-va dựng nên.+
13 Kẻ lười nói rằng: “Có con sư tử ở ngoài!
Tôi sẽ bị giết giữa phố mất thôi!”.+
14 Miệng đàn bà buông tuồng* là một hố sâu.+
Kẻ Đức Giê-hô-va kết án sẽ ngã xuống đó.
16 Kẻ lừa đảo người nghèo để thêm của,+
Kẻ biếu xén người giàu nhiều quà cáp
Thì rốt cuộc sẽ lâm cảnh túng thiếu.
17 Hãy nghiêng tai lắng nghe lời các bậc khôn ngoan+
Để lòng con chăm chú vào tri thức của cha,+
18 Bởi tốt thay khi giữ chúng sâu tận trong dạ+
Để hết thảy luôn ở trên môi con.+
19 Ngày nay cha ban cho con tri thức
Hầu con đặt niềm tin nơi Đức Giê-hô-va.
20 Cha há chẳng viết cho con,
Truyền lại lời khuyên bảo và tri thức,
21 Để dạy lời chân thật và đáng tin,
Hầu con về trình chính xác cho người phái con đi sao?
22 Đừng cướp bóc người nghèo vì người ấy nghèo,+
Chớ giày đạp người thấp hèn nơi cổng thành,+
23 Bởi chính Đức Giê-hô-va sẽ bênh vực họ,+
Ngài sẽ cướp đi mạng sống kẻ lừa đảo họ.
24 Đừng giao du với kẻ hay nóng tính
Hoặc dính líu với kẻ dễ nổi giận,
25 Hầu không hề học theo đường lối hắn
Mà gài bẫy chính mình.+
27 Nếu con không có gì trả,
Giường sẽ bị lấy lúc con đang nằm!
29 Con có thấy người khéo léo làm việc không?
Người sẽ đứng trước mặt các vua,+
Chứ chẳng đứng trước mặt dân thường.
3 Chớ thèm muốn cao lương mỹ vị người,
Vì đó là thứ đồ ăn lừa dối.
Hắn bảo: “Hãy ăn uống đi”, nhưng không thật lòng.*
8 Miếng con đã ăn, con sẽ nôn ra;
Lời khen của con cũng lãng phí thôi.
12 Hãy chuyên tâm vào sự sửa dạy,
Cũng nghiêng tai nghe lời tri thức.
13 Đừng bỏ qua việc sửa dạy con trẻ.+
Có dùng roi vọt, nó cũng chẳng chết.
17 Lòng con chớ nên đố kỵ với kẻ tội lỗi,+
Nhưng hãy kính sợ Đức Giê-hô-va suốt ngày;+
18 Khi đó, con ắt sẽ có tương lai,+
Và niềm hy vọng sẽ không tiêu tan.
19 Hỡi con, hãy lắng nghe và trở nên khôn ngoan,
Hướng lòng mình theo đường lối đúng đắn.
20 Đừng thuộc hạng người uống rượu quá độ,+
Cũng như hạng người ăn thịt ngốn ngấu;+
21 Bởi kẻ say sưa và kẻ tham ăn ắt sẽ đói nghèo,+
Còn ai ngủ gà ngủ gật sẽ mặc rách rưới.
24 Cha của người công chính ắt sẽ hân hoan,
Cha sinh con khôn ngoan sẽ vui về nó.
25 Cha mẹ của con sẽ vui mừng,
Mẹ sinh con ra sẽ hân hoan.
29 Ai gặp khổ nạn? Ai chẳng bình an?
Ai hay cãi vã? Ai hay kêu ca?
Ai bị thương vô cớ? Ai có mắt lờ đờ?
31 Đừng nhìn sắc rượu đỏ hồng,
Lóng lánh trong ly, trôi xuống dễ dàng,
32 Bởi vì cuối cùng nó cắn như rắn
Và tiết nọc độc khác nào rắn lục.
34 Con sẽ như người nằm giữa biển cả,
Như người nằm trên đỉnh cột buồm vậy.
35 Con sẽ nói: “Chúng đánh tôi nhưng tôi không thấy đau.
Chúng đập tôi nhưng tôi nào biết gì.
Đến bao giờ tôi mới tỉnh?+
Để tôi làm thêm ly nữa”.*
24 Đừng đố kỵ với những kẻ dữ,
Cũng đừng ham giao du với chúng,+
2 Bởi lòng chúng ngẫm nghĩ điều hung bạo,
Còn môi chúng nói ra chuyện gây hại.
10 Đến ngày khốn khổ mà con nản lòng
Thì sức lực con ắt sẽ ít ỏi.
11 Hãy giải thoát những người bị đem đến chỗ chết,
Và ngăn bước những người lảo đảo đến chỗ bị giết.+
Thật như thế, đấng quan sát con ắt sẽ biết
Và báo trả mỗi người tùy theo việc họ làm.+
13 Hỡi con, hãy ăn mật ong vì nó rất tốt;
Mật từ tàng ong ngon ngọt trong miệng.
14 Hãy biết rằng sự khôn ngoan cũng tốt cho con.*+
Nếu tìm được nó, con ắt sẽ có tương lai,
Và niềm hy vọng sẽ không tiêu tan.+
15 Đừng gian manh mai phục gần nhà người công chính;
Đừng hủy phá chỗ nghỉ ngơi của người.
17 Khi kẻ thù ngã, chớ lấy làm vui,
Và khi hắn vấp, lòng chớ hớn hở;+
18 Bằng không, Đức Giê-hô-va sẽ thấy và chẳng đẹp lòng
Rồi quay cơn giận của ngài khỏi hắn.+
19 Đừng bực tức vì những kẻ dữ,
Chớ đố kỵ với hạng người ác;
20 Bởi kẻ dữ không có tương lai,+
Đèn kẻ ác rồi sẽ tắt ngấm.+
21 Hỡi con, hãy kính sợ Đức Giê-hô-va và vua.+
Ai biết được hai vị ấy sẽ giáng sự hủy hoại nào trên chúng?+
23 Những lời này cũng thuộc về các bậc khôn ngoan:
Xét xử thiên vị là điều không đúng.+
26 Người ta sẽ hôn môi người trả lời trung thực.*+
28 Đừng làm chứng nghịch người khác mà không có cơ sở.+
Đừng dùng môi mình lừa gạt người ta.+
33 Ngủ một chút thôi, chợp mắt một chút thôi,
Khoanh tay nghỉ ngơi một chút thôi,
34 Thì sự nghèo khó sẽ đến như tên cướp,
Sự túng thiếu tới như kẻ cầm vũ khí.+
25 Đây cũng là châm ngôn của Sa-lô-môn,+ do người của Ê-xê-chia,+ vua Giu-đa, ghi lại:*
3 Như trời cao và đất sâu,
Lòng các vua cũng không sao dò thấu.
Đừng vào chỗ bậc cao trọng;+
7 Thà người nói: “Hãy lên đây”,
Còn hơn hạ thấp con trước mặt bậc quyền quý.+
12 Đối với tai chịu nghe, người khiển trách khôn ngoan
Giống như bông tai vàng và trang sức vàng tốt.+
13 Với người sai đi, sứ giả trung tín
Như tuyết mát lạnh trong ngày mùa gặt,
Bởi làm cho chủ phấn khởi, tươi vui.+
17 Chớ năng bước chân đến nhà người khác,
E người phát chán mà ghét con chăng.
20 Kẻ nào ca hát trước lòng sầu thảm,+
Như người cởi áo trong ngày trời lạnh,
Khác nào giấm chua đổ trên chất kiềm.
21 Nếu kẻ thù* đói, hãy cho thức ăn;
Nếu người ấy khát, hãy cho nước uống;+
22 Bởi làm thế là chất than đỏ trên đầu người,*+
Và Đức Giê-hô-va sẽ ban thưởng cho con.
2 Chim bỏ trốn, nhạn bay đi, ắt có nguyên nhân nào đó;
Lời nguyền rủa không phát ra nếu chẳng có nguyên nhân thật.*
4 Đừng đáp lời kẻ ngu muội theo sự dại dột của hắn,
Hầu không đặt mình ngang hàng với hắn.
9 Câu châm ngôn trong miệng kẻ ngu muội
Như cây gai trong tay kẻ say rượu.
12 Con từng thấy kẻ nghĩ rằng mình khôn ngoan chưa?+
Còn có hy vọng cho đứa ngu muội hơn là cho hắn.
16 Kẻ lười biếng nghĩ mình khôn ngoan
Hơn bảy người đáp lời hợp lý.
24 Kẻ ghét người, môi khéo che giấu,
Nhưng bên trong nuôi sự gian dối.
26 Dù căm ghét được che đậy bằng gian dối,
Sự dữ hắn bị phơi bày ngay giữa hội.
5 Khiển trách công khai tốt hơn yêu thương thầm lặng.+
10 Đừng bỏ bạn của con hay bạn của cha con,
Đừng đến nhà anh em vào ngày con gặp họa;
Láng giềng gần còn hơn anh em xa.+
13 Nếu có kẻ nào bảo lãnh cho người lạ, hãy cầm áo của hắn;
14 Chúc phước lớn tiếng cho ai vào lúc sáng sớm,
Việc ấy kể như nói lời nguyền rủa.
15 Vợ hay cãi* như mái dột triền miên trong ngày mưa.+
16 Ai ngăn được nàng là ngăn được gió
Và nắm được dầu trong tay hữu mình.
19 Như nước phản chiếu gương mặt,
Lòng người này phản chiếu lòng người kia.
23 Con nên biết rõ tình trạng của bầy.
Hãy chăm sóc kỹ* các con cừu mình,+
24 Bởi lẽ của cải không còn mãi mãi+
Và vương miện cũng chẳng bền muôn đời.
25 Cỏ xanh mất đi, cỏ non mọc lên,
Cây cỏ trên núi được thu gom về.
26 Lông cừu đực tơ cho con áo mặc,
Dê đực là giá mua một cánh đồng.
27 Sữa dê sẽ đủ nuôi bản thân con,
Nuôi gia đình con và bổ sức các tớ gái.
2 Khi trong xứ có sự vi phạm,* quan nọ thay quan kia;+
Nhưng nhờ người thông sáng và tri thức, quan tồn tại lâu dài.+
13 Người nào che đậy những sai phạm mình sẽ không thành công,+
Nhưng ai thú nhận và từ bỏ chúng sẽ được thương xót.+
16 Người lãnh đạo không thông sáng thì lạm dụng quyền lực,+
Nhưng người ghét lợi bất chính sẽ kéo dài tuổi đời.+
19 Ai cày cấy ruộng đất mình sẽ đầy đủ lương thực,
Ai theo đuổi điều vô ích sẽ hứng trọn cảnh nghèo.+
28 Khi kẻ ác lên nắm quyền, người ta ẩn mình đi;
Nhưng khi bọn chúng tiêu vong, người công chính gia tăng.+
13 Người nghèo và kẻ áp bức có chung một điểm:*
Đức Giê-hô-va ban ánh sáng cho mắt cả hai.*
18 Đâu không có khải tượng,* đó dân chúng buông thả,+
Nhưng hạnh phúc cho ai vẫn tuân theo luật pháp.+
20 Con từng thấy kẻ nói năng hấp tấp chưa?+
Còn có hy vọng cho kẻ dại hơn là cho hắn.+
21 Nuông chiều kẻ tôi tớ từ thuở nhỏ,
Về sau nó sẽ thành đứa vô ơn.
23 Sự cao ngạo của một người sẽ hạ người xuống,+
Nhưng ai có tinh thần khiêm nhường sẽ được tôn vinh.+
24 Đồng bọn của kẻ trộm căm ghét chính mình.
Hắn nghe lời kêu gọi làm chứng* nhưng chẳng khai gì.+
27 Kẻ bất công thì ghê tởm đối với người công chính,+
Người có đường ngay lại ghê tởm đối với kẻ gian ác.+
30 Đây là lời chứa thông điệp quan trọng mà A-gu-rơ con trai Gia-kê nói với Y-thi-ên, với Y-thi-ên và U-canh.
3 Ta chưa học sự khôn ngoan,
Chẳng có tri thức của Đấng Chí Thánh.
4 Ai đã lên trời rồi lại xuống?+
Ai đã gom gió vào hai lòng bàn tay?
Ai đã bọc nước trong áo mình?+
Ai đã lập nên mọi nơi tận cùng đất?+
Danh ngài là gì, danh con ngài là chi, con có biết?
5 Mọi lời phán của Đức Chúa Trời đều thanh cao.*+
Ngài là tấm khiên cho ai náu thân nơi ngài.+
7 Lạy Đức Chúa Trời, con xin ngài hai điều,
Mong ngài đừng từ chối trước khi con lìa đời.
8 Xin đem xa khỏi con sự giả dối và lời dối trá.+
Xin đừng để con nghèo, cũng đừng cho con giàu;
Chỉ cho con được ăn phần lương thực mình thôi,+
9 E khi ấm no, con chối ngài: “Đức Giê-hô-va là ai?”,+
Hoặc khi nghèo khó lại ăn cắp, làm ô danh Đức Chúa Trời của con.
14 Có thế hệ răng là gươm đao,
Còn hàm chúng là dao mổ thịt;
Chúng nuốt người thấp hèn trên đất
Và người nghèo trong vòng nhân loại.+
15 Con đỉa có hai con gái kêu rằng: “Cho nữa! Cho nữa!”.
Có ba điều không hề no thỏa,
Có bốn điều chẳng bao giờ nói: “Đủ rồi!”.
17 Con mắt chế nhạo cha và khinh việc vâng lời mẹ,+
Thì quạ trong thung lũng sẽ móc nó ra
Và lũ đại bàng con sẽ ăn sạch cả.+
19 Đường đại bàng bay trên bầu trời,
Đường con rắn bò trên vầng đá,
Đường con thuyền chạy giữa biển khơi,
Đường người nam đến với thiếu nữ.
20 Đây là đường của đàn bà ngoại tình:
Ả ăn xong bèn chùi mép
Rồi nói rằng: “Ta chẳng làm gì sai”.+
21 Có ba điều làm trái đất rung chuyển
Và bốn điều nó không sao chịu nổi:
29 Có ba vật sải bước thật oai vệ,
Có bốn vật di chuyển thật đường bệ:
30 Sư tử, vốn mạnh nhất trong muông thú,
Chẳng thoái lui trước một ai;+
31 Con chó săn; con dê đực;
Và vua có quân đi cùng.
31 Đây là lời của vua Lê-mu-ên, thông điệp quan trọng do mẫu hậu truyền để dạy bảo người:+
2 Mẹ phải nhắn nhủ con điều gì, hỡi con trai,
Điều gì đây, hỡi con do lòng ta sinh ra,
Điều chi nữa, hỡi con của lời hứa nguyện ta?+
4 Lê-mu-ên ơi, thật chẳng xứng cho vua,
Chẳng xứng cho vua uống rượu,
Hoặc cho nhà cai trị hỏi: “Rượu đâu?”,+
5 Kẻo họ uống vào rồi quên sắc lệnh
Và vi phạm quyền của người thấp hèn.
7 Hãy để họ uống mà quên cái nghèo;
Hãy để họ quên nỗi gian nan mình.
א [A-lép]
10 Người vợ có tài đức, ai sẽ tìm được?+
Giá trị nàng vượt trội hơn cả san hô.*
ב [Bết]
11 Chồng tin cậy nàng từ đáy lòng,
Và người chẳng thiếu vật quý nào.
ג [Ghi-men]
12 Trọn các ngày đời mình,
Nàng mang lại cho chồng điều tốt, chứ chẳng phải điều xấu.
ד [Đa-lét]
ה [Hê]
ו [Vau]
ז [Da-in]
ח [Hếch]
ט [Tếch]
18 Nàng thấy mình buôn bán có lợi nhuận;
Ban đêm ngọn đèn nàng chẳng hề tắt.
י [Giốt]
כ [Cáp]
ל [La-mét]
מ [Mêm]
22 Nàng tự làm các tấm trải giường.
Trang phục nàng bằng vải lanh và len tía.
נ [Nun]
ס [Sa-méc]
ע [A-in]
פ [Pê]
צ [Xa-đê]
ק [Cốp]
28 Con cái nàng đứng dậy, ca tụng nàng là hạnh phúc;
Chồng nàng cũng đứng dậy, cất tiếng khen ngợi nàng rằng:
ר [Rết]
29 “Biết bao phụ nữ có tài đức,
Nhưng em, em trội hơn hết thảy”.
ש [Xin]
ת [Tau]
31 Hãy thưởng cho nàng vì việc nàng làm;*+
Nguyện tại cổng thành, nàng được ngợi khen bởi công việc mình.+
Ds: “biết”.
Hay “lẽ phải”.
Hay “sự công bằng”.
Hay “sự hướng dẫn khôn ngoan”.
Hay “ngụ ngôn”.
Trong sách Châm ngôn, hầu hết các từ được dịch là “con” nói đến con trai.
Hay “luật”.
Hay “Sê-ôn”, tức là mồ mả chung của nhân loại. Xem Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “cùng bọn ta bắt thăm”.
Hay “dùng chung một bao”.
Hay “quay lại khi ta khiển trách”.
Ds: “ăn bông trái”.
Hay “Phải ăn no”.
Hay “tích lũy”.
Ds: “lạ”. Hẳn là người lạ vì không sống theo tiêu chuẩn đạo đức của Đức Chúa Trời.
Ds: “xa lạ”. Hẳn là người xa lạ vì không sống theo tiêu chuẩn đạo đức của Đức Chúa Trời.
Ds: “dẫn đến kẻ bất lực trong sự chết”.
Hay “trọn thành”.
Hay “luật”.
Hay “sự trung tín”.
Ds: “rốn”.
Hay “phần tốt nhất”.
Hay “lợi tức”.
Hay “bồn ép nho”.
Hẳn là những đức tính của Đức Chúa Trời trong các câu trước.
Ds: “Nếu tay con”.
Hay “luật”.
Hay “là điều tiên quyết”.
Ds: “Nghiêng tai qua”.
Hay “trái tim”.
Hay “đôi mắt sáng ngời”.
Cũng có thể là “cẩn thận xem”.
Ds: “Nghiêng tai qua”.
Ds: “lạ”. Xem chú thích nơi Ch 2:16.
Hay “Sê-ôn”, tức là mồ mả chung của nhân loại. Xem Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “sức lực”.
Ds: “Giữa hội chúng và cộng đồng”.
Hay “nước mát”.
Tức là ngực.
Ds: “lạ”. Xem chú thích nơi Ch 2:16.
Ds: “xa lạ”. Xem chú thích nơi Ch 2:16.
Tức là bắt tay để cam kết.
Xem mục “Nephesh; Psykhe” trong Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “luật”.
Hay “chỉ dạy con”.
Ds: “xa lạ”. Xem chú thích nơi Ch 2:16.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Hay “giá chuộc”.
Hay “tích lũy”.
Hay “luật”.
Ds: “lạ”. Xem chú thích nơi Ch 2:16.
Ds: “xa lạ”. Xem chú thích nơi Ch 2:16.
Hay “thiếu kinh nghiệm”.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Hay “xiềng xích”.
Hay “Sê-ôn”, tức là mồ mả chung của nhân loại. Xem Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “giá trị kế thừa”.
Ds: “một đường tròn”.
Ds: “làm vững chắc”.
Hay “tỉnh thức”.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Hay “kẻ thiếu kinh nghiệm”.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Ds: “những kẻ bất lực trong sự chết”.
Hay “Sê-ôn”, tức là mồ mả chung của nhân loại. Xem Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “Kỷ niệm”.
Ds: “các điều răn”.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Hay “tích lũy”.
Cũng có thể là “đi trên nẻo đường sự sống”.
Hay “tin đồn”.
Hay “hướng dẫn”.
Hay “ưu phiền; gian nan”.
Hay “kẻ vô đạo”.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Ds: “có tinh thần trung tín”.
Ds: “sự việc”.
Hay “sự hướng dẫn khôn ngoan”.
Hay “giải cứu”.
Hay “Ai làm người bảo lãnh cho kẻ lạ”.
Ds: “ghét”.
Hay “yêu thương thành tín”.
Hay “nhuốc nhơ”.
Ds: “Tay vào tay”.
Ds: “rải ra”.
Ds: “tưới nhuần người khác”.
Hay “nhuốc nhơ”.
Xem mục “Nephesh; Psykhe” trong Bảng chú giải thuật ngữ.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Hay “ngay ngày đó”.
Ds: “điều công chính”.
Hay “khiến người buồn nản”.
Ds: “chẳng phải nghe lời quở trách”.
Ds: “vui mừng”.
Hay “những người bàn luận với nhau”.
Hay “Của phù vân”.
Hay “lời”.
Hay “Luật”.
Hay “người”.
Cũng có thể là “nhanh chóng”.
Cũng có thể là “lừa gạt người khác”.
Hay “việc hối cải”.
Hay “có thiện ý”.
Hay “thiếu kinh nghiệm”.
Hay “giận dữ”.
Hay “thiếu kinh nghiệm”.
Hay “Trái tim”.
Hay “sức khỏe”.
Hay “lời gây đau đớn”.
Hay “Lưỡi chữa lành”.
Ds: “làm tan nát tinh thần”.
Hay “hoa lợi”.
Hay “nặng nề cho”.
Hay “Sê-ôn”, tức là mồ mả chung của nhân loại. Xem Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “A-ba-đôn”.
Hay “theo đuổi”.
Hay “sự xáo trộn”.
Ds: “cho ăn trong máng”.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Hay “cuộc nói chuyện riêng”.
Hay “Sê-ôn”, tức là mồ mả chung của nhân loại. Xem Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “nhuốc nhơ”.
Hay “cân nhắc kỹ lời phải đáp; suy nghĩ trước khi nói”.
Hay “Ánh nhìn vui vẻ”.
Ds: “có tấm lòng”.
Ds: “Sự sắp xếp trong lòng thuộc về một người”.
Hay “lời đáp đúng”. Ds: “lời đáp của lưỡi”.
Ds: “thanh khiết”.
Ds: “tinh thần”.
Ds: “lăn”.
Ds: “Tay vào tay”.
Hay “được soi dẫn”.
Hay “ngăn ngừa được nó”.
Ds: “có tinh thần hạ mình”.
Ds: “gặp điều lành”.
Hay “Lời nói dễ nghe”. Ds: “Môi ngọt ngào”.
Ds: “miệng”.
Hay “Kẻ mưu mô”.
Hay “vinh hiển”.
Ds: “chế ngự tinh thần”.
Ds: “vật tế lễ”.
Hay “Cháu trai”.
Hay “Cha”.
Hay “con trai”.
Hay “thanh nhã”.
Ds: “cho nước chảy”.
Hay “Trong khi hắn thiếu sự khôn sáng”.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Ds: “không gặp điều lành”.
Hay “khiến xương khô đi”.
Hay “khinh dể”.
Ds: “được đưa lên cao”, tức là ngoài tầm với, được an toàn.
Hay “sự tuyệt vọng tột cùng”.
Ds: “Người mà chân vội vã”.
Hay “người hào phóng”.
Ds: “tấm lòng”.
Hay “tích lũy”.
Ds: “gặp điều lành”.
Hay “sự vi phạm”.
Hay “cằn nhằn”.
Hay “Đừng mong”.
Cũng có thể là “Trong mùa gặt, hắn tìm kiếm mà không thấy gì”.
Hay “Ý”. Ds: “Dự định”.
Hay “Hai thứ trái cân bằng đá và hai thứ đồ đong”.
Hay “kẻ ngoại quốc”.
Hay “chắc chắn”.
Hay “sự hướng dẫn khôn ngoan”.
Hay “kẻ dùng môi dụ dỗ”.
Hay “Hai thứ trái cân bằng đá”.
Hay “đường lối nào phải đi”.
Hay “động cơ”.
Hay “tạo thuận lợi”.
Cũng có thể là “với ai tìm cái chết”.
Hay “cằn nhằn”.
Hay “người biết phải làm gì”.
Ds: “những kẻ bất lực trong sự chết”.
Hay “cằn nhằn”.
Hay “đánh thắng”.
Hay “với hành vi đáng xấu hổ”.
Ds: “sẽ nói mãi mãi”.
Hay “mới làm đường lối mình vững vàng”.
Ds: “Được ơn”.
Ds: “gặp nhau”.
Hay “phải trả giá”.
Ds: “Người có mắt nhân lành”.
Ds: “lạ”. Xem chú thích nơi Ch 2:16.
Hay “Hãy kiềm chế chính mình”.
Hay “đầy ham muốn”. Xem mục “Nephesh; Psykhe” trong Bảng chú giải thuật ngữ.
Cũng có thể là “hãy tự biết mà dừng lại”.
Hay “kẻ có mắt gian ác”.
Ds: “lòng hắn không ở cùng con”.
Ds: “Đấng Cứu Chuộc”.
Hay “Sê-ôn”, tức là mồ mả chung của nhân loại. Xem Bảng chú giải thuật ngữ.
Ds: “Thận ta sẽ vui mừng”.
Ds: “xa lạ”. Xem chú thích nơi Ch 2:16.
Hay “tụ tập để nếm thử”.
Hay “Để tôi tìm uống nữa”.
Hay “gia đình”.
Hay “sự hướng dẫn khôn ngoan”.
Hay “sự thành công; sự giải cứu”.
Hay “Mưu kế của kẻ dại dột”.
Hay “động cơ”.
Hay “cũng ngọt ngào cho tâm hồn con”.
Hay “bọn ủng hộ sự thay đổi”.
Cũng có thể là “Trả lời thẳng thắn giống như trao một nụ hôn”.
Hay “gia đình”.
Ds: “thiếu tấm lòng”.
Ds: “nhận sự sửa dạy”.
Hay “sao chép và sưu tập lại”.
Hay “chuyện kín đáo của người khác”.
Hay “tin đồn độc địa”.
Hay “trong khung bạc”.
Ds: “quà của sự giả dối”.
Cũng có thể là “kẻ xảo trá”.
Ds: “kẻ ghét con”.
Tức là làm một người dịu lại và khiến tấm lòng chai cứng của họ mềm đi.
Hay “cằn nhằn”.
Xem mục “Nephesh; Psykhe” trong Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “thỏa hiệp với”. Ds: “nghiêng ngả trước”.
Hay “không kiềm chế tinh thần”.
Cũng có thể là “Lời nguyền rủa không đáng lãnh thì cũng chẳng thành”.
Ds: “uống sự hung bạo”.
Hay “lủng lẳng”.
Hay “gây thương tích cho mọi người”.
Hay “trục”.
Cũng có thể là “xen vào”.
Hay “mũi tên chết người”.
Ds: “Môi nhiệt tình đi với”.
Hay “Bởi lòng hắn hoàn toàn đáng ghê tởm”.
Ds: “sẽ sinh ra gì”.
Ds: “người lạ”.
Ds: “người ngoại quốc”.
Cũng có thể là “giả dối; giả tạo”.
Ds: “giẫm lên”.
Hay “trốn xa”.
Hay “sỉ nhục”.
Hay “phải trả giá”.
Hay “kẻ ngoại quốc”.
Hay “cằn nhằn”.
Ds: “mặt của bạn”.
Hay “Sê-ôn và A-ba-đôn”.
Hay “để lòng vào; lưu tâm đến”.
Hay “sự nổi loạn”.
Hay “luôn luôn biết sợ”.
Hay “tham lam”.
Cũng có thể là “ngạo mạn”.
Hay “trọn vẹn”.
Cũng có thể là “Nhưng người ngay thẳng tìm cách bảo toàn sinh mạng”.
Ds: “tinh thần”.
Ds: “gặp nhau”.
Tức là ngài ban cho họ sự sống.
Hay “mạc khải”.
Hay “lời thề kèm theo sự nguyền rủa”.
Hay “gài bẫy”.
Cũng có thể là “cầu ơn”. Ds: “tìm kiếm mặt”.
Từ nguyên ngữ Hê-bơ-rơ nói đến việc tinh luyện kim loại bằng cách nấu chảy.
Ds: “phân mình”.
Hay “Sê-ôn”, tức là mồ mả chung của nhân loại. Xem Bảng chú giải thuật ngữ.
Hay “quá diệu kỳ với ta”.
Hay “không được thương”.
Hay “cực kỳ khôn ngoan”.
Ds: “dân”.
Ds: “dân”.
Hay “theo từng đoàn”.
Hay “Bằng tiền kiếm được”. Ds: “Bằng bông trái của bàn tay mình”.
Ds: “Nàng buộc thắt lưng trên hông bằng sức mạnh”.
Con quay và con suốt là những cây que dùng để xe sợi hoặc làm chỉ.
Ds: “hai áo”.
Hay “áo trong”.
Hay “cười trước một ngày mới”.
Hay “Sự dạy bảo đầy yêu thương; Luật của yêu thương thành tín”.
Hay “hư vô”.
Ds: “Hãy cho nàng hưởng từ bông trái của tay nàng”.