Khả năng định vị bằng tiếng vang của dơi

Dù dơi có thể nhìn thấy nhưng để cảm nhận môi trường xung quanh trong bóng đêm, đa số loài dơi dùng khả năng định vị bằng tiếng vang, tức là xác định khoảng cách từ chúng đến một vật nhờ tiếng vang được dội lại từ vật thể đó. Chẳng hạn, một số loài dơi có thể phân biệt giữa con muỗi với con bọ qua tốc độ đập cánh của các loài côn trùng này.

Hãy suy nghĩ điều này: Đa số loài dơi tạo các xung âm thanh trong thanh quản rồi phát ra qua miệng hoặc mũi. Chúng dùng đôi tai lớn để nghe tiếng vang khi các sóng âm dội lại từ các vật thể. Những tiếng vang này giúp dơi “vẽ” trong trí một hình ảnh 3D về cảnh vật xung quanh. Dơi có thể xác định vị trí, độ cao và khoảng cách của một vật thể, ngay cả khi ở giữa những con dơi đang làm ồn.

Khả năng định vị của dơi cần phải cực kỳ chính xác vì chỉ sai một phần ngàn giây thì nó sẽ chệch mục tiêu đến 17 xen-ti-mét. Theo một số nhà nghiên cứu, độ chính xác hơn một phần ngàn giây là điều “dường như không thể”. Tuy nhiên, các cuộc thí nghiệm cho thấy dơi có thể đo thời gian tiếng vang dội lại chính xác đến một phần trăm triệu giây, nhờ thế nó có thể xác định khoảng cách chính xác đến một mi-li-mét, thậm chí ít hơn!

Các nhà nghiên cứu đã chế tạo một gậy điện tử dùng khả năng định vị bằng tiếng vang để giúp người khiếm thị hình dung địa hình xung quanh và tránh chướng ngại vật, bao gồm những vật cao ngang đầu người, chẳng hạn cành cây chĩa ra. Hai nhà thiết kế gậy điện tử ấy, được gọi là gậy dơi (Batcane), là ông Brian Hoyle và ông Dean Waters cho biết: “Phần lớn nguồn cảm hứng để phát minh ra công cụ này là đến từ kiến thức về khả năng định vị bằng tiếng vang vô cùng độc đáo của loài dơi”.

Bạn nghĩ sao? Khả năng định vị bằng tiếng vang vô cùng độc đáo của dơi là do tiến hóa? Hay là một sự thiết kế?